1. ¿Kʼusi oy tajek ta yoʼonton tskʼan tsnaʼik li totil meʼiletik kʼalal skʼan to xichʼ voʼ li yalab xnichʼnabike?

XI LAJ yal jun ermana ti Blossom Brandt sbie: «Kʼalal la jnop chkichʼ voʼe, oy junchibuk u te xivulvun xchiʼuk li jtot jmeʼe. Laj kalbe ti chkichʼ kaʼi voʼe. Ep ta velta la xchiʼinikun ta loʼil, yuʼun tskʼan tspat yoʼontonik mi ta melel xkaʼibe smelolal ti tsots tajek skʼoplal li kʼusi ta jkʼan ta jpase. Li ta 31 yuʼun disiembre ta 1934 kʼot skʼakʼalil ti laj kichʼ voʼe. Jaʼ li jun kʼakʼal ti solel tsots tajek skʼoplal laj kaʼie». Li totil meʼiletik avi eke oy ta yoʼonton tskolta yalab xnichʼnabik sventa lekuk li kʼusi xkʼot ta nopel yuʼunike. Yuʼun xuʼ me xakʼ ta vokol ti kʼu yelan xil sbaik xchiʼuk Jeova mi tspajtsanik sventa mu xichʼik voʼe (Sant. 4:17). Pe kʼalal skʼan to xichʼik voʼ xtoke, oy tajek ta yoʼonton tskʼan tsnaʼik mi ta melel chapalik xa sventa xkʼotik ta yajtsʼaklom Kristo li yalab xnichʼnabike.

2. 1) ¿Kʼusi yakʼojik venta li junantik jkʼelvanejetik ta sirkuitoe? 2) ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe?

² Oy junantik jkʼelvanejetik ta sirkuitoe oy kʼusi staojik ta kʼelel ti ch-akʼbat-o yatel yoʼontonike. Yuʼun oy ep ermanoetike muʼyuk to bu yichʼoj voʼ li skerem o stsebik akʼo mi tetik xa van 20  sjabilalik. Xchiʼuk akʼo mi chbatik ta tsobajel, chlokʼik ta cholmantal xchiʼuk stestigo Jeova chaʼi sbaik, pe mu xkʼot ta nopel yuʼunik ti xakʼ sbaik ta stojolal Jeova xchiʼuk ti xichʼik voʼe. ¿Kʼu van yuʼun ti jech chkʼot ta pasele? Ep ta veltae jaʼ ta skoj ti tspajtsan li yalab xnichʼnabike, chalbeik ti akʼo to smalaik jutuke. ¿Pe kʼu van yuʼun ti jech chalbeike? Li ta xchanobil liʼe ta jkʼeltik chantos ti kʼusi tsvul-o yoʼonton li totil meʼiletike.

3. ¿Kʼusi tsvul-o yoʼontonik li stot smeʼ Blossome?

³ Oy onoʼox srasonal ti tsvul yoʼonton li stot smeʼ Blossome, yuʼun tskʼan tskʼelik mi oy xa jutuk sjabilal sventa xaʼibe lek smelolal kʼusi smakoj li ichʼvoʼe xchiʼuk ti kʼu yuʼun tsots tajek skʼoplale. ¿Kʼuxi xuʼ snaʼik totil meʼiletik mi chapalik xa sventa xakʼ sbaik ta stojolal Jeova li yalab xnichʼnabike?

4. Jech kʼuchaʼal laj yal Jesus li ta Mateo 28:19 xchiʼuk 20, ¿kʼusi toj lek xuʼ spasik li totil meʼiletike?

⁴ (Kʼelo Mateo 28:19, 20). Jech kʼuchaʼal laj kiltik li echʼ xchanobile, li Vivliae muʼyuk chal jayib jabilaltik skʼan jtatik sventa xuʼ xkichʼtik voʼe. Akʼo mi jech, li totil meʼiletike lek me ti snopbeik smelolal li Mateo 28:19. Li versikulo liʼe chal ti skʼan jpastik ta jchankʼop li krixchanoetike. Kʼalal «pasik ta jchankʼop» xi li ta griegoe, chakʼ ta aʼiel ti skʼan xichʼ chanubtasel junuk krixchano sventa oyuk buchʼu xlik stsʼaklie. Li jun yajchankʼop Jesuse jaʼ li buchʼu chchan lek li chanubtaseletik yuʼune, ti chaʼibe lek smelolale xchiʼuk ti ch-ayan ta yoʼonton xchʼunele. Jaʼ yuʼun, li kʼusi oy ta sba li totil meʼiletike jaʼ ti xchanubtas li yalab xnichʼnabike, ti skoltaik sventa xichʼik voʼe xchiʼuk ti skoltaik sventa xkʼotik ta yajtsʼaklom Kristoe. Skʼan jech spasik akʼo mi neneʼik to. Veno, mu onoʼox xuʼ xichʼ voʼ li jun jvokʼel olole. Akʼo mi jech, li Vivliae chal ti oy jlom uni kerem o tsebetik ti muʼyuk to ep sjabilalike, xaʼibeik xa lek smelolal li Skʼop Diose xchiʼuk ep tajek sbalil chilik.

5, 6. 1) Jech kʼuchaʼal chal li Vivliae, ¿kʼu toʼox smukʼul kʼalal laj yichʼ voʼ li Timoteoe? 2) ¿Kʼuxi xuʼ lek skolta yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike?

⁵ Li jchankʼop Timoteoe ta sbikʼtal onoʼox lik tunuk tal ta stojolal li Jeovae xchiʼuk lek xa ox xaʼibe smelolal li Skʼop Diose. Li jtakbol Pabloe laj yal ti ‹ta sbikʼtal onoʼox la xchan talel li Tsʼibetike›, jaʼ xkaltik, kʼalal neneʼ toʼoxe. Pe, ¿buchʼu van la xchanubtas li Timoteoe? Maʼuk laj yichʼ chanubtasel yuʼun li stote, yuʼun maʼuk yajtunel Jeova. Jaʼ laj yichʼ chanubtasel yuʼun li smeʼ xchiʼuk li syaya ti jaʼik juda antsetike. Jech lik skʼan tajek Skʼop Dios li Timoteoe xchiʼuk lik tsatsubuk talel li xchʼunel yoʼontone (2 Tim. 1:5; 3:14, 15). Kʼalal nakatik toʼox 20 sjabilale, oy xa ox kʼusitik tsotsik lik sbain spasel li ta tsobobbaile (Ech. 16:1-3).

⁶ Melel onoʼox ti mu koʼoluk li ololetike, junantik kʼoxetike sob noʼox chlik vuluk tal xchʼulelik xchiʼuk xuʼ xa yuʼunik snopel li kʼusi tspasike, vaʼun tsnop chichʼik voʼ. Pe li yantik une, kʼun chakʼbeik talel. Kʼalal xaʼibeik smelolal totil meʼiletik taje, muʼyuk bu tsujik li yalab xnichʼnabike, moʼoj, li kʼusi tspasike jaʼ ti tskʼelik lek kʼuxi xuʼ skoltaik talele. Vaʼun xmuyubajik me tajek kʼalal chilik ti chakʼ ta xkuxlejal yalab xnichʼnabik li kʼusi chal Proverbios 27:11 (kʼelo). Pe skʼan me mu xchʼay ta sjolik ti kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti xkʼotik ta yajtsʼaklom Kristo li yalab xnichʼnabike. Jaʼ yuʼun lek ti xi sjakʼbe sbaike: «¿Mi ep xa kʼusitik xchanoj ta Vivlia li jkerem o jtseb yoʼ xuʼ xakʼ sba ta stojolal li Diose xchiʼuk ti xichʼ voʼe?».

7. ¿Mi persa skʼan xkaʼibetik smelolal skotol li kʼusitik jsetʼ juteb chal Vivlia yoʼ xuʼ xkichʼtik voʼe? Albo smelolal.

⁷ Li totil meʼiletike oy onoʼox tajek ta yoʼonton chchanubtasik ta Vivlia li yalab  xnichʼnabike, yuʼun tskʼanik ti xaʼibeik lek smelolal li chanubtaseletike. Jech ta kʼunkʼun chlik ayanuk ta yoʼonton chichʼik voʼ li skerem o stsebike. Pe, ¿mi jaʼ skʼan xal ti skʼan xaʼibe smelolal skotol li kʼusitik jsetʼ juteb chal Vivlia sventa xuʼ xakʼ sba ta stojolal Jeova xchiʼuk ti xichʼ voʼe? Moʼoj, maʼuk jech maʼ taje. Yuʼun jkotoltik jech-o skʼan jsaʼtik batel li melel yojtikinobil kʼalal kichʼojtik xa ox voʼe (kʼelo Kolosenses 1:9, 10). Pe, ¿kʼu yepal skʼan xkojtikintik Vivlia sventa xuʼ xkichʼtik voʼe?

8, 9. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi la spas li jchabichukinabe?

⁸ Sventa xkaʼibetik smelolal kʼu yepal skʼan xkojtikintik Vivlia sventa xuʼ xkichʼtik voʼe, jkʼeltik avil kʼusi kʼot ta stojolal jun utsʼ alalil li ta baʼyel sigloe (Ech. 16:25-33). Li ta sjabilal 50 bat ta xchibal velta ta jteklum Filipos li jtakbol Pabloe, jaʼ la xchiʼin batel li Silase. Kʼalal oy xa ox kʼuuk sjalil skʼotelike, laj yichʼ tikʼbel smulik; vaʼun laj yichʼik tsakel batel ta chukel xchaʼvoʼalik. Tetik van ta oʼlol akʼobale, lik tsatsal nikel, nik li snaklebtak chukinabe xchiʼuk jam li stiʼtake. Li jchabichukinabe yaloj mi jatavik xa lokʼel skotol li jchukeletike, jaʼ yuʼun, tsmil xa ox sba. Pe li Pabloe laj yalbe ti mu spas jeche. Jech te lik xcholbeik mantal xchiʼuk li yutsʼ yalale. Lik xkʼuxubinik tajek li kʼusitik la xchanik ta sventa Jesuse, jaʼ yuʼun, muʼyuk jal la smalaik, laj noʼox yichʼik voʼ. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li loʼil liʼe?

⁹ Li jchabichukinabe xuʼ van jaʼ toʼox jun soltaro ta Roma ti muʼyuk bu xchanoj-o li Skʼop Diose. Jech oxal, sventa xuʼ xkʼot ta yajtsʼaklom Kristoe, skʼan xchan li chanubtaseletik ti mas tsotsik skʼoplale, skʼan xaʼibe lek smelolal kʼusi smakoj ti chkʼot ta yajtunel Diose xchiʼuk skʼan jpʼeluk ta yoʼonton xchʼun li chanubtaseletik yuʼun Jesuse. Jech la spas, ta anil noʼox lik yaʼibe smelolal li kʼusitik baʼyel ch-akʼbat xchan li jun yajtunel Jeovae, jaʼ xkaltik, li chanubtaseletik ti mas tsotsik skʼoplale. Lik xkʼuxubin tajek li kʼusi la xchane xchiʼuk jaʼ tijbat-o yoʼonton sventa xichʼ voʼ. ¿Mi te xa noʼox van la xkechan xchanel Skʼop Dios kʼalal laj yichʼ voʼe? Moʼoj, jech-o la xchan batel. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ spasik li totil meʼiletik kʼalal mi albat yuʼun yalab xnichʼnabik ti tskʼan chichʼik voʼ ta skoj ti skʼanojik Jeova xchiʼuk ti tskʼan chchʼunbeik li smantaltake? Xuʼ xalbeik ti akʼo skʼopon li moletik ta tsobobbaile, vaʼun jaʼ xa te tskʼelik mi spasoj xa li kʼusitik chichʼ kʼanel sventa ichʼvoʼe. * Jech kʼuchaʼal li yan yajtsʼaklomtak Kristoe, jech-o me chchan batel mas ta sbatel osil li kʼusitik oy ta yoʼonton Diose (Rom. 11:33, 34).

10, 11. 1) ¿Kʼusi chalbeik skerem o stsebik li jlom totil meʼiletike? 2) Pe, ¿kʼusi ti mas tsots skʼoplal skʼan spas li totil meʼiletike?

¹⁰ Li totil meʼiletike jaʼ tskʼanik li kʼusi mas lek ta stojolal li yalab xnichʼnabike xchiʼuk ti xmuyubajikuk noʼoxe, jaʼ yuʼun, li jlome xi chalbeik li skerem o stsebike: «Jaʼ xuʼ ti xachanunaj lek baʼyuke, saʼo lek avabtel, vaʼun jaʼ to xavichʼ voʼ». ¿Pe mi jaʼ jech xuʼ skoltaik ta melel sventa sta smuyubajel li yalab xnichʼnabike? ¿Mi jaʼ jech chakʼ ta chanel Vivlia taje? ¿Kʼusi tskʼan Jeova ti akʼo jpas ta jkuxlejaltike? (Kʼelo Eclesiastés 12:1).

¹¹ Tsots skʼoplal ti mu xchʼay ta joltik liʼe: li kʼusi toj lek xa yilel ta sbalumil Satanase, jaʼ li kʼusi muʼyuk lek chil Jeovae (Sant. 4:7, 8; 1 Juan 2:15-17; 5:19). Jaʼ yuʼun, ¿kʼusi xuʼ spas li alab nichʼnabiletik yoʼ xchabi sbaik ta stojolal li Satanas xchiʼuk li sbalumile? Jaʼ ti  xamigoin lek sbaik xchiʼuk li Diose. Pe mi jaʼ mas la stsʼunbeik ta yoʼonton yalab xnichʼnabik ti xakʼbeik yipal ta stael li kʼusitik oy ta balumile, xuʼ me xlik snopik ti jaʼ xa muʼyuk tsots skʼoplal ti lekuk xil sbaik xchiʼuk li Jeovae. Mu junuk ermano o ermana tskʼan ti akʼo xpasat ta mantal yuʼun sbalumil Satanas li yun kerem o stsebe. Jaʼ yuʼun, skʼan teuk-o ta sjolik ti jaʼ noʼox xuʼ xijmuyubaj ta melel mi jaʼ baʼyel chkakʼ ta jkuxlejaltik li Jeovae (kʼelo Salmo 1:2, 3).

12. Li jlom totil meʼiletike, ¿kʼu yuʼun chalbeik yalab xnichʼnabik ti mu to xichʼik voʼe?

¹² Ep totil meʼiletike xuʼ van xalbeik yalab xnichʼnabik ti mu to snaʼ snopele, ti toj kʼox toe, ti jaʼ mas lek ti akʼo to smala xvul xchʼulel sventa xuʼ xichʼ voʼe (Gén. 8:21; Prov. 22:15). Xi jamal laj yal jun ermanae: «Akʼo mi chakʼ jutuk kʼexlal chkaʼi, pe ti jamal xkaltike, la jpajtsan sventa mu xichʼ voʼ li jtsebe. Yuʼun chixiʼ mi xyal ta mulil ta tsʼakal, vaʼun ti xichʼ lokʼesel ta tsobobbaile». Xuʼ van li jlom totil meʼiletike tsnopik ti mu xuʼ xichʼik lokʼesel ta tsobobbail li yalab xnichʼnabik mi muʼyuk to yichʼojik voʼe. Pe ta melele, jecheʼ noʼox tsloʼla sbaik ti jech tsnopike. ¿Kʼu yuʼun? (Sant. 1:22).

13. ¿Mi jaʼ van muʼyuk chchapanatik yuʼun Jeova li buchʼutik muʼyuk to yichʼojik voʼe? Albo smelolal.

¹³ ¿Mi jaʼ van muʼyuk chchapanatik yuʼun Jeova li buchʼutik muʼyuk to yichʼojik voʼe? Moʼoj. Yuʼun mi snaʼoj xa kʼusi lek skʼan pasel li jun kerem o jun tsebe, pe ti muʼyuk tspase, ta onoʼox me xchapanat yuʼun li Jeovae (kʼelo Santiago 4:17). Oy onoʼox srasonal ti tskʼanik akʼo yijubuk baʼyel snopbenik li yalab xnichʼnabik sventa xuʼ xakʼ sbaik ta stojolal Jeova xchiʼuk ti xichʼik voʼe, pe li kʼusi mas lek xuʼ spasike jaʼ ti xakʼbeik yil ta stalelalik li kʼusi lek skʼan pasele, maʼuk ti spajtsanike. Jaʼ mas lek ti ta sbikʼtal onoʼox xchanubtasik tal sventa ta sjunuluk yoʼonton xchʼunik li smantaltak Jeovae (Luk. 6:40). Taje jaʼ li kʼusi mas lek xuʼ spasike xchiʼuk jaʼ jech xuʼ xchabiik ta melel li yalab xnichʼnabike, vaʼun jaʼ me jech chanavik-o batel li ta be yuʼun Jeovae, jaʼ xkaltik, ti jaʼ xbeiltasatik yuʼun li smantaltake (Is. 35:8).

14. Li moletik ta tsobobbaile, ¿kʼuxi xuʼ skoltaik li totil meʼiletike?

¹⁴ Li moletik ta tsobobbail eke xuʼ me skoltaik li totil meʼiletik sventa xakʼ ta yoʼontonik mantal li skerem o stsebike. ¿Kʼuxi? Jaʼ ti xalbeik li kʼusitik lek xuʼ staik ta mantale. Kalbetik junuk skʼelobil, xi chal jun ermanae: «Kʼalal vakib toʼox jabilale, la xchiʼinun ta loʼil 15 minuto li ermano Russelle. La sjakʼbun li kʼusitik oy ta koʼonton stael ta mantale». Li ermanae och ta prekursora xchiʼuk jech-o tun mas ta 70 jabil. Taje chakʼ ta ilel ti lek tajek kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal oy buchʼu chchiʼinutik ta loʼile xchiʼuk ti tstij koʼontontike (Prov. 25:11). ¿Kʼusi yan xuʼ spasik li moletik ta tsobobbaile? Veno, li ta Salon sventa Tsobobbaile oy onoʼox ep kʼusitik skʼan pasel, jaʼ yuʼun, xuʼ xalbeik totil meʼiletik mi xuʼ xkoltavanik xchiʼuk li yalab xnichʼnabike. Li kʼoxetike lek me ti jaʼ noʼox xichʼik akʼbel li kʼusitik spas yuʼunike.

15. Mi maʼuk molutik ta tsobobbaile, ¿kʼuxi xuʼ jkoltatik ek li kerem tsebetike?

¹⁵ Mi maʼuk molutik ta tsobobbaile, ¿kʼuxi xuʼ jkoltatik ek li kerem tsebetike? Jaʼ ti xkakʼtik ta ilel ti oy ta koʼontontike. ¿Pe kʼuxi xuʼ jpastik taje? Jaʼ ti teuk jsatik ta stojolalike, jkʼeltik mi oy kʼusitik chakʼik tal persa spasel li ta mantale. Lek ti xiuk jnopbetik skʼoplale: «¿Mi oy junuk kerem o tseb ti lek la xchapan skomentario xchiʼuk ti muʼyuk chanbil laj yakʼbe ta parafoe? ¿Mi laj yakʼ persa sjelubtasel li kʼusi staoj ta tsobajele? ¿Mi tsal yuʼun jtosuk preva? ¿Mi laj yakʼ  persa la xchol mantal li ta s-eskuelae?». Mi laj kakʼtik venta ti jech tspasike, ta yutsiluk me koʼonton jkʼupil kʼoptatik. Kakʼ ta koʼonton jchiʼintik ta loʼil xtok kʼalal skʼan to xlik o kʼalal mi laj koʼontontik ta tsobajele. Mi jech ta jpastike, jun me yoʼonton chaʼiik ti liʼ oyik ta steklumal Jeovae (Sal. 35:18).

16, 17. 1) ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti xichʼik voʼ li alab nichʼnabiletike? 2) ¿Kʼusi ch-akʼbat tajek xkuxetel yoʼontonik li totil meʼiletike? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

¹⁶ Li totil meʼiletik ti jaʼik yajtuneltak Diose ep staoj smotonik. Jun ti tsots tajek skʼoplale jaʼ ti ‹stukʼibtasik li yalab xnichʼnabike, ti xchabiike xchiʼuk ti xalbeik mantal jech kʼuchaʼal tskʼan Jeovae› (Efes. 6:4; Sal. 127:3). Li jteklum Israel ta voʼnee yakʼoj sbaik ta stojolal li Jeovae, jech oxal, kʼalal ch-ayan jun uni j-israele, lek xa onoʼox chchʼamat yuʼun li Jeovae. Pe li avie jelel xa, yuʼun akʼo mi skʼanojik Jeova xchiʼuk xkʼuxubinojik mantal li totil meʼiletike, maʼuk me skʼan xal ti jaʼ xa jech tspasik ek li ololetike. Jaʼ yuʼun, skʼan noʼox xchanubtasik tal kʼalal ch-ayanike, skʼan skoltaik sventa xkʼotik ta yajtsʼaklom Kristo, sventa xakʼ sbaik ta stojolal li Diose xchiʼuk ti xichʼik voʼe. Taje toj tsots me skʼoplal, yuʼun mi yakʼoj sbaik ta stojolal Dios, mi yichʼojik voʼ xchiʼuk mi tukʼ chtunik ta stojolal li Diose, jaʼ me xuʼ xkoltaatik sventa xkuch yuʼunik li tsatsal vokolil ti nopol xa skʼan xtale (Mat. 24:13).

¹⁷ Li ta slikeb parafoe laj kalbetik skʼoplal jun ermana ti Blossom Brandt sbie. Kʼalal laj yalbe stot smeʼ ti oy ta yoʼonton chichʼ voʼe, ep ta velta chiʼinat ta loʼil. Li stot smeʼe la skʼelik lek mi chapal xa li stsebik sventa spas li kʼusi toj tsots skʼoplal ta xkuxlejale. Kʼalal jun xa ox akʼobal skʼan xichʼ voʼ li Blossome, oy kʼusi toj kʼupil sba la spas li stote. Xi chal kaʼitike: «Li jtote laj yalbunkutik ti akʼo jkejan jbakutike, vaʼun lik spas orasion. Xi laj yale: ‹Jeova, xkuxet ta jyalel koʼonton ti laj xa yakʼ sba ta atojolal li kuni tsebe›». Kʼalal echʼ xa ox mas ta 60 jabile, xi laj yal li ermanae: «Li kʼusi kʼot ta pasel li vaʼ akʼobale muʼyuk bu ta jip-o ta koʼonton ti kʼu sjalil kuxulune». Oy tajek ta koʼontontik ti xmuyubajikuk tajek li totil meʼiletik kʼalal mi kʼot yorail chakʼ sbaik ta stojolal Jeova xchiʼuk ti xichʼik voʼ li yalab xnichʼnabike.