1, 2. 1) ¿Kʼu yelan chkaʼi jbatik yuʼun li ermanoetik ti jaʼ te chcholik mantal ti bu mu skʼanik lek li krixchanoetike xchiʼuk kʼu yuʼun? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale). 2) ¿Kʼusi laj yal Jesus kʼalal la xchol mantal te «ta slumal» stuke? (Kʼelo li tsʼib ta yok vune).

LI Sergio xchiʼuk yajnil ti Olinda sbie mas xa ta 80 sjabilalik xchiʼuk te nakalik ta Estados Unidos. Vokol xa chaʼi chavanik ta skoj ti ch-avan xa noʼox yokike. Akʼo mi jech, jaʼik prekursoretik, mu xchotiik-o ta cholmantal, ta vukub noʼox ora ta sob chlokʼik batel sventa xbatik li ta karito ti te chakʼik ta stsʼel skotleb autovusetik li ta jteklume. Kʼalal chkʼotike, chlik yakʼbeik yil jvuntik li krixchanoetik ti te ch-echʼike. Akʼo mi mu stsakatik lek ta venta, muʼyuk bu chchibajik-o, te-o oyik xchiʼuk stseʼet noʼox sat tskʼelik li krixchanoetik te chjelavike. Kʼalal mi la sta oʼlol kʼakʼal une, kʼun svotsetik sutel ta snaik. Vaʼun ta sob yokʼomale, te xa oyik yan velta xtok. Li chaʼvoʼ ermanoetik taje oy xa ta sjayibal jabil ti jech-o te chcholik mantal vakib kʼakʼal ta xemanae.

² Oy epal tukʼil ermanoetik ta spʼejel balumile oy xa ta sjayibal jabil te nakalik ti bu mu stsakik ta venta o mu xchʼamik mantal li krixchanoetike.  ¿Mi jaʼ jech ti bu nakalot eke? Mi jaʼ jeche, xata-o kʼupil kʼoptael, yuʼun muʼyuk bu chibajemot-o xchiʼuk kuchem talel avuʼun. * Ti kʼu yelan chavakʼ ta ilel atalelale, tstijbe tajek yoʼonton epal ermanoetik akʼo mi oy xa sjabilal ti chcholik tal mantale. Jkʼeltik avil li kʼusi chal jlom jkʼelvanejetik ta sirkuitoe, xi chal li june: «Kʼalal ta jchiʼin ta cholmantal li ermanoetik ti tukʼ-o yakʼoj sbaike, tstsatsub-o tajek koʼonton yuʼunik». Xi chal li yane: «Kʼalal chkil ti muʼyuk bu chchibajik li ermanoetike, jaʼ chakʼ jchan ti skʼan xkuch kuʼun eke». Xi jamal laj yal li jun xtoke: «Solel tstij tajek koʼonton li stalelalike».

3. ¿Kʼusi ta jkʼelbetik batel skʼoplal xchiʼuk kʼu yuʼun?

³ Li ta xchanobil liʼe ta jkʼelbetik skʼoplal li oxib sjakʼobiltak liʼe: baʼyel, ¿kʼusi van xuʼ xchibajes koʼontontik? Xchibal, ¿kʼusi xuʼ jpastik sventa xakʼ sat li kabteltike? Xchiʼuk yoxibal, ¿kʼusi van tskoltautik sventa jechuk-o xakʼ sat li kabteltike xchiʼuk ti xkuch-o kuʼuntike? Mi la jkʼelbetik skʼoplal li sjakʼobiltak liʼe, jaʼ me tskoltautik sventa stsuts kuʼuntik spasel li kabteltik yakʼojbutik komel Jesuse.

4. 1) ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba Pablo kʼalal laj yil ti mu skʼan xchʼamik lekil aʼyej li judaetike? 2) ¿Kʼu yuʼun ti jech laj yaʼi sbae?

⁴ ¿Kʼusi van ta skoj ti chakʼ chibajel chkaʼitik bakʼintike? Jaʼo kʼalal chkiltik ti mu kʼu sta yuʼunik lekil aʼyej ta sventa Ajvalilal ti bu ta jcholtik mantale. Mi mu xa xuʼ chavaʼi bakʼintik ta skoj ti jaʼ jech ti bu chachol mantale, xavaʼibe van lek smelolal ti kʼu yelan laj yaʼi sba li jtakbol Pabloe. Li stuke tetik van 30 jabil la xchol mantal xchiʼuk ep buchʼu pas yuʼun ta yajtsʼaklom Kristo (Ech. 14:21; 2 Kor. 3:2, 3). Akʼo mi jech, muʼyuk bu ep pas ta jchʼunolajel yuʼun li judaetike. Kʼajomal noʼox laj yichʼ pʼajel xchiʼuk tsots tajek kontrainat yuʼun li judaetike (Ech. 14:19; 17:1, 4, 5, 13). Laj yal ti chopol tajek laj yaʼi sba ta skoj ti mu xchʼamik li lekil aʼyeje, xi laj yale: «Chkat tajek koʼonton xchiʼuk [...] mu xpaj li xkʼuxul koʼontone» (Rom. 9:1-3). ¿Kʼu yuʼun ti jech laj yaʼi sbae? Jaʼ ta skoj ti skʼanoj tajek li yabtel ta cholmantale xchiʼuk ti skʼanoj noxtok li krixchanoetike. Ta skoj ti oy ta yoʼonton ta melel li judaetike, kʼux tajek laj yaʼi kʼalal laj yil ti la spʼajik li kʼuxubinel yuʼun Diose.

5. 1) ¿Kʼusi tstij koʼontontik ta xcholel li mantale? 2) ¿Kʼu yuʼun ti chijchibaj bakʼintike?

⁵ ¿Kʼusi tstij koʼontontik ta xcholel mantal jech kʼuchaʼal li Pabloe? Jaʼ ti oy ta koʼontontik ta melel li krixchanoetike (Mat. 22:39; 1 Kor. 11:1). Kʼalal chkiltik ti mu snaʼ kʼusi tspas ta xkuxlejal li krixchanoetik ta jlumaltik o ti bu ta jcholtik mantale, ¿mi mu jechuk ti tstij tajek koʼontontik yalbel li kʼusi mas lek xuʼ spasike? Li voʼotike jnaʼojtik ti kʼalal chijtun ta stojolal li Jeovae, jaʼ li kʼusi mas lek xuʼ jpas ta jkuxlejaltike. Jaʼ yuʼun, muʼyuk bu chkikta-o jbatik ta yalbel skʼoplal li Jeovae xchiʼuk ti kʼusi oy ta yoʼonton tspas ta stojolal li krixchanoetike. Kʼalal chbat kalbetik li aʼyej taje, xkoʼolaj kʼuchaʼal kichʼojbetik batel smotonik ti solel chkalbetik ti akʼo xchʼambuntike. Pe kʼalal mu stsakutik ta venta une, kʼux tajek chkaʼitik jech kʼuchaʼal li Pabloe. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaʼi jbatike? Maʼuk ta skoj ti kʼun xchʼunel koʼontontike, moʼoj, jaʼ ta skoj ti jkʼanojtik li kabteltik ta cholmantale xchiʼuk ti jkʼanojtik li krixchanoetike. Akʼo mi jech chkaʼi jbatik, muʼyuk bu chkikta jbatik ta spasel li kabteltike. Xi chal jun ermana ti Elena sbie xchiʼuk ti oy xa ta 25 jabil chtun tal ta prekursorae: «Mu onoʼox kʼunuk chkaʼi xcholel li mantale, pe jpʼel koʼonton jchʼunoj ti muʼyuk yan abtelal ti toj lek jech kʼuchaʼal liʼe». ¿Mi mu jechuk chkaltik ek kʼuchaʼal li ermana taje?

6. ¿Kʼusi sjakʼobil ta jkʼelbetik skʼoplal?

⁶ Akʼo mi mu xchʼamik lekil aʼyej ti bu ta jcholtik mantale, xuʼ onoʼox me xakʼ sat li  kabteltike. Pe ¿kʼu yuʼun ti jpʼel ta koʼonton jech jchʼunojtike? Sventa jtakʼtik taje, ta jkʼeltik batel chibuk loʼil ti jaʼ laj yal li Jesuse, yuʼun te laj yal ti tsots skʼoplal skʼan xijsatine o ti xakʼ sat li kabteltike (Mat. 13:23). Li baʼyel loʼile jaʼ ta sventa li teʼel tsʼusube.

7. 1) ¿Buchʼu skʼoplal ‹li melel teʼel tsʼusube›, li ‹jtsʼunolajele› xchiʼuk ‹li skʼobkʼobtak tsʼusube›? 2) ¿Kʼusi sjakʼobil skʼan jkʼelbetik batel skʼoplal?

⁷ (Kʼelo Juan 15:1-5, 8). Li Jesuse laj yalbe smelolal ti jaʼ skʼoplal stuk ‹li melel teʼel tsʼusube›, li ‹jtsʼunolajele› jaʼ li Stote xchiʼuk ‹li skʼobkʼobtak tsʼusube› jaʼ skʼoplal li yajchankʼoptake. Ta tsʼakale, xi laj yalbe li yajtakboltake: «Jaʼ me chichʼ toybel-o skʼoplal Jtot ta sventa ti ep chasatinik batele xchiʼuk ti chavakʼik ta ilel ti voʼoxuk kajchankʼopoxuke». * Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi smelolal ti chijsatine? Muʼyuk bu laj yalbe smelolal li Jesuse, pe oy kʼusitik yan laj yal ti jaʼ tskoltautik ta yaʼibel smelolale.

8. 1) ¿Mi jaʼ skʼan xal ti muʼyuk chakʼ sat kabteltik mi mu spas kuʼuntik ta yajtsʼaklom Kristo li krixchanoetike? 2) ¿Kʼusi ti muʼyuk bu tskʼanbutik li Jeovae?

⁸ Xi laj yal li Jesuse: «Skotol li skʼobkʼobtak tsʼusub oy ta jtojolal ti muʼyuk chakʼ sate, chtuchʼ lokʼel [li Jtote]». Jaʼ xkaltik, sventa xuʼ xijkʼot ta yajtunel Jeovae, skʼan xijsatin (Mat. 13:23; 21:43). Li ta loʼil liʼe, ¿kʼusi smelolal ti chijsatine? Maʼuk ti ta jpastik ta yajtsʼaklom Kristo li krixchanoetike (Mat. 28:19). ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike? Jnoptik ta sventa li ermanoetik ti mu spas yuʼunik ta yajtsʼaklom Kristo li krixchanoetik ta skoj ti jaʼ te chcholik mantal ti bu mu skʼanik leke, ¿mi jaʼik van li skʼobkʼobtak tsʼusub ti mu xakʼ sate? Mi jsetʼuk stakʼ jech jnoptik. Yuʼun mu xuʼ jsujtik sventa xchʼamik mantal li krixchanoetike. Jech xtok, ta skoj ti skʼanojutik li Jeovae, muʼyuk onoʼox bu chakʼ ti akʼo jpastik jtosuk abtelal ti mu xuʼ kuʼuntik spasel chile. Yuʼun muʼyuk bu tskʼanbutik li kʼusi mu xuʼ kuʼuntik yakʼbele (Deut. 30:11-14).

9. 1) Sventa xuʼ xijsatine, ¿kʼusi abtelal skʼan jpastik? 2) ¿Kʼusi lokʼolkʼopal ta jkʼelbetik batel skʼoplal xchiʼuk kʼu yuʼun?

⁹ Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi jaʼ li sat kabteltike? Jaʼ li abtelal yakʼoj jpastik li Jeovae: li xcholbel skʼoplal li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilale (Mat. 24:14). * Taje spas kuʼun jkotoltik. Pe ¿kʼu yuʼun jchʼunojtik lek ti jaʼ skʼoplal xcholel lekil aʼyej li sat kabteltike? Jaʼ ta skoj li lokʼolkʼop laj yal Jesus ta sventa li jtsʼunolajele. Jkʼelbetik batel skʼoplal.

10. 1) ¿Kʼusi skʼoplal li bekʼ tsʼunobil xchiʼuk li balumile? 2) ¿Kʼu yelan li sat jtekʼ trigoe?

¹⁰ (Kʼelo Lukas 8:5-8, 11-15). Li ta lokʼolkʼop ta sventa li jtsʼunolajele, li Jesuse laj yal ti «sbekʼ tsʼunobile jaʼ li skʼop Diose», jaʼ xkaltik, li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilale. Li balumile jaʼ skʼoplal li yoʼonton o ti kʼu yelan li jun krixchanoe. Li bekʼ tsʼunobil ti kʼot ta lekil balumile lik yakʼ yibel xchiʼuk lik chʼiuk, vaʼun pas ta uni jtekʼ trigo. Kʼalal la sta xchʼiel une, lik yakʼ sat; sien ta pʼej laj yakʼ. Pe ¿kʼu yelan li sat jtekʼ trigoe? ¿Mi jaʼ yan jtekʼ uni trigo? Moʼoj, jaʼ yan bekʼ tsʼunobil. Mi laj yichʼ tsʼunel une, jaʼ to xuʼ xchʼi yan trigo. Kʼuchaʼal chkiltik li ta lokʼolkʼop liʼe, sien ta pʼej laj yakʼ sat li uni jpʼej bekʼ tsʼunobile. ¿Kʼuxi te stsakojbe sba skʼoplal xchiʼuk li kabteltik ta cholmantale?

11. 1) ¿Kʼuxi te tsakal skʼoplal xchiʼuk kabteltik ta cholmantal li lokʼolkʼop ta sventa li jtsʼunolajele? 2) ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik yan sbekʼ lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilale?

¹¹ Jnopbetik avaʼi skʼoplal ti kʼalal lik xchanubtasutik ta mantal li jtot jmeʼtik o junuk ermanoe. Muyubaj van tajek kʼalal laj yilik ti la jchʼamtik li lekik aʼyej ta sventa li Ajvalilale. Xuʼ xkaltik ti la stsʼunik uni jpʼej bekʼ tsʼunobil li ta lekil balumile. Lik chʼiuk talel li tsʼunobile  xchiʼuk lik yakʼ sat. ¿Kʼu yelan li sate? Li jtekʼ trigoe chakʼ yan bekʼ tsʼunobil, maʼuk yan jtekʼ trigo. Jaʼ jech li voʼotik eke, li jsat chkakʼtike jaʼ yan sbekʼ lekil aʼyej ta sventa Ajvalilal, maʼuk ti spas kuʼuntik ta yajtsʼaklomtak Kristo li krixchanoetike. * Pe ¿kʼuxi xuʼ xijsatin un? Jaʼo kʼalal ta jpukbetik batel skʼoplal li Ajvalilale. Jujun velta kʼalal chkalbetik batel skʼoplal li aʼyej taje, xkoʼolaj ti ta jvijtik batel ek li sbekʼ tsʼunobil laj kichʼtik tsʼunbel ta koʼontontike (Luk. 6:45; 8:1). Jaʼ yuʼun, li lokʼolkʼop liʼe chakʼ jchantik ti xuʼ xijsatin xchiʼuk xuʼ xkuch kuʼuntik mi jech-o ta jcholtik mantale.

12. 1) ¿Kʼusi chakʼ jchantik li lokʼolkʼop ta sventa li teʼel tsʼusub xchiʼuk li jtsʼunolajele? 2) ¿Kʼuxi tspat avoʼonton taje?

¹² ¿Kʼusi chakʼ jchantik li lokʼolkʼop ta sventa li teʼel tsʼusub xchiʼuk li jtsʼunolajele? Jaʼ ti xuʼ xakʼ sat li kabteltike. Jaʼ te chvinaj kʼalal jech-o ta jcholtik mantal akʼo mi lek o mu lekuk chaʼiik li krixchanoetike. Xi laj yal li jtakbol Pabloe: «Chichʼ smotonik ta sventa li yabtelik ta jujuntale» (1 Kor. 3:8). Kʼuchaʼal chkiltike, li Jeovae chakʼ jmotontik ta skoj li kabteltike, maʼuk ta skoj li kʼusitik lek chkʼot ta pasel kuʼuntike. Xi chal jun ermana ti Matilda sbie xchiʼuk ti oy xa ta 20 jabil chtun tal ta prekursorae: «Ximuyubaj tajek, yuʼun jnaʼoj ti chakʼ jmotontik Jeova ta skoj ti chkakʼtik persa spasbel li yabtele».

13, 14. Jech kʼuchaʼal chal li Romanos 10:1 xchiʼuk 2, ¿kʼusi tijbat yoʼonton Pablo yoʼ jechuk-o xcholbe mantal li buchʼutik mu xchʼamik leke?

¹³ ¿Kʼusi van tskoltautik sventa jechuk-o xakʼ sat li kabteltike? Laj xa kalbetik skʼoplal kʼu yelan laj yaʼi sba Pablo kʼalal muʼyuk la xchʼamik lekil aʼyej jutuk mu skotoluk li judaetike. Pe muʼyuk bu xlubtsaj-o, jech-o la xcholbe mantal. Ta jelavele, la stakbe batel karta li yajtsʼaklomtak Kristo ta Romae, xi laj yalbe smelolal li kʼusi oy ta yoʼonton ta stojolal li judaetike: «Ta slekil koʼonton ta jkʼanbe vokol Dios ta stojolalik, ti jech ta jpase jaʼ sventa skolebalik. Yuʼun chkalboxuk skʼoplal ti ta sjunul yoʼonton yichʼojik ta mukʼ li Diose; pe jaʼ  noʼox mu snaʼik ti kʼuxi lek ta pasele» (Rom. 10:1, 2).

¹⁴ ¿Kʼu yuʼun ti jech-o la xcholbe mantal li judaetike? Li baʼyel srasonal laj yale jaʼ ta skoj ti oy slekil yoʼontone, jaʼ xkaltik, oy tajek ta yoʼonton ti sta skolelik li judaetike akʼo mi jayvoʼuk noʼox (Rom. 11:13, 14). Li xchibal srasonal laj yale jaʼ ti tskʼanbe vokol Dios sventa xuʼuk xchʼamik jayvoʼuk li lekil aʼyej ta sventa Ajvalilale. Xchiʼuk yoxibal, laj yal ti ‹ta sjunul yoʼonton yichʼojik ta mukʼ Dios› li krixchanoetik taje. Li Pabloe jaʼ la skʼelbe li kʼusitik lek oy ta yoʼonton jujun krixchanoe. Snaʼoj ti xuʼ xkʼot ta jun baxbol yajtsʼaklom Kristo li buchʼu oy ta yoʼonton ta melel chichʼ ta mukʼ li Diose.

15. ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li Pabloe? Albo skʼoplal li kʼusi tspas jlom ermanoetike.

¹⁵ ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li Pabloe? Baʼyel, jechuk-o tsanaluk ta koʼontontik saʼel «li buchʼutik oy lek ta yoʼontonik stael li kuxlejal sbatel osile». Xchibal, vokoletkutik ta stojolal Jeova ti akʼo sjambe yoʼonton li buchʼutik tskʼanik ta melel li mantale (Ech. 13:48; 16:14). Xi chal Silvana ti jutuk xa mu 30 jabil chtun tal ta prekursorae: «Kʼalal skʼan to jtij li jujupʼej nae, baʼyel ta jkʼanbe Jeova ti lekuk kʼusi xkʼot ta pasel kuʼune». Jaʼ jech skʼan jpastik ek, vokoletkutik ta stojolal Jeova ti akʼo sbeiltasutik li yaj-anjeltak sventa xikʼutik batel ta stojolal li buchʼutik lek yoʼontonike (Mat. 10:11-13; Apok. 14:6). Xi chal Robert ti mas xa ta 30 jabil chtun talel ta prekursore: «Lek ta jyalel ti jmoj chij-abtej xchiʼuk li anjeletik ti lek snaʼik li kʼusitik yakal chkʼot ta pasel ta xkuxlejal li krixchanoetike». Li yoxibal kʼusi xuʼ jchanbetik li Pabloe jaʼ ti jaʼuk jkʼeltik ek li kʼusitik lek oy ta yoʼonton li krixchanoetike. Xi chal jun mol ta tsobobbail ti Carl sbie xchiʼuk ti oy xa mas ta 50 jabil laj yichʼ voʼe: «Sventa xkil mi lek yoʼonton li jun krixchanoe, bikʼitik ta jkʼel li kʼusi tspase, xuʼ van stseʼet jutuk sat, lek noʼox ti kʼu yelan chkʼelvane o xuʼ van oy kʼusi tsjakʼ ta slekil yoʼonton». Mi jech ta jpastik eke, jech-o me chijsatin batel kʼuchaʼal li Pabloe.

16, 17. 1) ¿Kʼusi chakʼ jchantik li Eclesiastés 11:6? 2) Albo junuk skʼelobil ti bu chakʼ ta ilel ti chtijbat yoʼonton li buchʼutik chilutik ta cholmantale.

¹⁶ Akʼo mi mu xakʼ yibel ta yoʼontonik mantal yilel li krixchanoetik ti bu ta jcholtik mantale, mu me xchʼay ta joltik ti persa onoʼox oy sbalil ti jech-o ta jtsʼuntik li sbekʼ tsʼunobile (kʼelo Eclesiastés 11:6). Yuʼun akʼo mi mu stsakutik ta venta yilel li krixchanoetike xchiʼuk akʼo mi chopol chilutik, te satik ta jtojolaltik, tskʼelik ti kʼu kelantike. Chakʼik venta ti lek ta jmeltsan jbatik batel li ta cholmantale, ti kichʼoj lek jmeloltike xchiʼuk ti stseʼet noʼox jsatike. Jaʼ yuʼun, xuʼ van sjel snopbenik ta tsʼakal li jlome.

¹⁷ Jaʼ jech laj yilik kʼot ta pasel li jun nupultsʼakal laj kalbetik skʼoplal ta slikebale. Xi chal li ermano Sergioe: «Oy kʼuuk sjalil li-ipajkutik, jech oxal, la jkechan jbakutik ta xcholel mantal li ta karito ta stsʼel skotleb autovusetike. Pe kʼalal xuʼ xa laj kaʼikutike, libatkutik yan velta. Li krixchanoetike lik sjakʼbunkutik kʼusi la jpaskutik xchiʼuk laj yalik ti chnaʼvanik xae». Xi stseʼet sat laj yal ek li ermana Olindae: «Lik skʼoponunkutik li jtij autovusetike. Kʼalal te tikʼajtik ta s-autovusik li jlome, xi chalbunkutik tal ta nome: ‹¡Lek ta jyalel li avabtelike!›. Xchiʼuk tskʼanbunkutik li revistaetike». Jun veltae, oy kʼusi labal sba kʼot ta stojolal li ermanoetik taje. Yuʼun te kʼot jun vinik ti bu oy li skaritoike, stsakoj la kʼotel jyom xnichim xchiʼuk tojbatik tajek ta vokol li yabtel tspasike.

18. ¿Kʼu yuʼun jpʼel ta avoʼonton ‹chakʼan chasatin xchiʼuk ti chkuch avuʼune›?

¹⁸ Xi chal li Vivliae: «Ovolajan noʼox». Kʼalal jech-o chij-ovolaj o ta jtsʼuntik li sbekʼ lekil aʼyej ta sventa Ajvalilal yuʼun Diose, jaʼ me jech chkakʼ jutuk jkʼobtik ta spasel ek li abtelal akʼbilutike: li ‹xcholel lekil aʼyejetik ta spʼejel balumile› (Mat. 24:14). Jech xtok, xijmuyubaj noʼox, yuʼun jnaʼojtik ti lek chilutik Jeova kʼalal jech ta jpastike, yuʼun li stuke skʼanoj li buchʼutik «chakʼ satik xchiʼuk chkuch [yuʼunike]».