1, 2. 1) ¿Kʼusi chal jlom krixchanoetik? 2) ¿Kʼusi ta jchantik li ta xchanobil liʼe?

XI CHAL jlom krixchanoetike: «Mu persauk tsbeiltasutik junuk organisasion sventa xkichʼtik ta mukʼ li Diose. Bal noʼox mi lek xkil jbatik xchiʼuke». Pe, ¿mi melel van taje?

² Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik batel kʼu yelan lek chapal skotol kʼusitik tspas li Jeovae xchiʼuk ti jaʼ chchapan li slumale. Ta jkʼeltik batel xtok kʼusi skʼan jpastik kʼalal chal talel junuk beiltasel li s-organisasion Jeovae (1 Kor. 14:33, 40). Li ta baʼyel sigloe jaʼ la spasik kʼusi chal Skʼop Dios li yajtsʼaklomtak Kristoe. Koliyal taje, jaʼ koltaatik-o sventa xcholik batel ta epal lumetik li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilale. Li stestigoutik Jeova avie, chkakʼ sbeiltasutik li Vivliae xchiʼuk ta jchʼuntik li beiltaseletik chal talel li s-organisasion Diose. Jaʼ yuʼun, ta jcholtik ta spʼejel Balumil li lekil aʼyej ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. Jaʼ jech sak, jmoj oy xchiʼuk jun noʼox yoʼontonik li tsobobbailetike.

3. ¿Kʼu yuʼun jpʼel koʼonton jchʼunojtik ti lek xchapet kʼusi tspas li Diose?

³ Kʼalal ta jnoptik ta sventa li kʼusitik spasoj Jeovae, te chkakʼtik venta ta melel ti jaʼ jun Dios ti lek xchapet tspas skotole. Li Proverbios  3:19 chal ti ta «sbijil» Dios la spas li Balumile xchiʼuk ta «sbijil» la spas li vinajele. Pe toj jutuk tajek jnaʼojtik ta sventa li kʼusitik spasoje. Jaʼ yuʼun li Vivliae chal ti ‹muʼyuk ep li yabtel kaʼiojbetike› (Job 26:14). Akʼo mi jutuk tajek xkojtikintik ta sventa li vinajelbalumile, chkakʼtik venta ti lek chapal skotole (Sal. 8:3, 4). Jnoptik noʼox avaʼi ta sventa li kʼanaletik ti ta smiyonal xa noʼox oy ta vinajele xchiʼuk ti lek xchapet ti kʼu yelan oyike. Jnopbetik skʼoplal xtok ta sventa ti kʼu yelan tsjoyibta Kʼakʼal li planetaetike, ti oy lek sbeik ta jujuntale. Ti kʼu yelan lek xcholet xchiʼuk ti lek chapal skotole jaʼ ta skoj ti jech la skʼan li Jeovae. Ta melel, kʼalal ta jnopbetik skʼoplal ti kʼu to yelan la stunes spʼijil Jeova sventa spas li vinajel xchiʼuk li Balumile jaʼ tstij koʼontontik ta yalbel slekilal, ta yichʼel ta mukʼ xchiʼuk ti tukʼuk-o xkakʼ jbatik ta stojolale (Sal. 136:1, 5-9).

4. ¿Kʼu yuʼun mu xtakʼ yuʼun sientifikoetik li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale?

⁴ Ep kʼusitik xchanojik ta sventa vinajelbalumil xchiʼuk ta sventa Jbalumiltik li sientifikoetike. Koliyal taje, mas xa kʼun chkaʼitik spasel li kʼusitik ta jkuxlejaltike. Pe li sientifikoetike mu xtakʼ yuʼunik li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale. Jech kʼuchaʼal liʼe, mu x-al yuʼunik kʼu yelan laj yichʼ pasel ta melel li vinajelbalumile xchiʼuk ti kʼu yuʼun oy kuxlejal li ta Balumile. Jutuk mu skotoluk li krixchanoetike mu x-al yuʼunik kʼu yuʼun ti mu jkʼan xijchamutike (Ecl. 3:11). ¿Kʼu yuʼun mu x-albe yuʼunik smelolal taje? Jun srasonale jaʼ ti epal sientifikoetik xchiʼuk yan krixchanoetike chalik ti muʼyuk Diose xchiʼuk chchanubtasvanik ti kʼunkʼun la kʼataj talel li kuxlejaletike. Pe li Diose chalbutik smelolal li ta Vivliae.

5. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jtsaktik ta mukʼ li mantaletik ta sventa kʼu yelan ch-abtej li kʼusitik oy ta vinajelbalumile?

⁵ Jaʼ laj yakʼ Jeova li mantaletik ta sventa ti kʼutik yelan ch-abtej li kʼusitik oy ta vinajelbalumile (leyes de la naturaleza). Li mantaletik taje muʼyuk bu chjel-o. Sventa x-abtejik li buchʼutik tstsʼakik luse, li plomeroetike, li injenieroetike, li jtij avionetike, li buchʼutik tspasik operasione xchiʼuk yan krixchanoetike persa skʼan stsakik ta venta li mantaletik taje. Jech kʼuchaʼal li buchʼutik tspasik operasione, snaʼojik bu oy yoʼonton li krixchanoetike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun jun noʼox yavil li koʼontontike. Jech xtok, mi jaʼo te oyutik ti bu toyole xchiʼuk mi la jip jbatik yalele jnaʼojtik ti persa onoʼox chijyal ta Balumile xchiʼuk xuʼ xijcham-o. ¿Kʼu yuʼun jech chkʼot ta pasel? Jaʼ ta skoj li mantal sventa gravedade. Jaʼ yuʼun, mi mu jkʼan xkil jvokoltik xchiʼuk ti xijchame skʼan jtsaktik ta mukʼ li mantaletik ta sventa kʼu yelan ch-abtej li kʼusitik oy ta vinajelbalumile.

6. ¿Kʼu yuʼun oy lek srasonal ti tskʼan chapaluk kʼu yelan ch-ichʼe ta mukʼ li Jeovae?

⁶ Li Jeovae labal sba tajek kʼu yelan chapal yuʼun li vinajelbalumile. Jaʼ yuʼun oy srasonal ti tskʼan lek chapaluk kʼu yelan ch-ichʼe ta mukʼ yuʼun li steklumale. Jech oxal yakʼoj li Vivliae, sventa xalbutik kʼu yelan tskʼan ichʼel ta mukʼ li Jeovae. Jaʼ noʼox me jech xuʼ xijmuyubaj mi ta jchʼuntik li beiltaseletik chakʼbutik Jeova xchiʼuk s-organisasione.

7. ¿Kʼusi chchanubtasutik ta sventa ti kʼu yelan tsʼibabil li Vivliae?

⁷ Li buchʼutik lek xchanojbeik skʼoplale chalik ti jaʼ noʼox la jtsop slivro judaetik xchiʼuk yajtsʼaklomtak Kristo ti muʼyuk snitojbe sba skʼoplal li Vivliae. Pe ti kʼu yelan tsʼibabile chakʼ ta ilel ti jaʼ jun matanal yakʼojbutik Dios ti mu kʼusi xkoʼolaj-oe. Jaʼ la snop stuk ti buchʼutik la stsʼibaik li jujun slivroal Vivliae, ti bakʼin xchiʼuk ti kʼusi tstsʼibaike. Jaʼ yuʼun skotol li livroetik ta Vivliae lek snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk tskoltautik sventa xkaʼibetik smelolal li kʼusi tskʼan chchanubtasutik li Diose. Li ta Génesis kʼalal ta Apokalipsise chakʼ ta ilel ti oy jun ‹nitilulal› ti jaʼ chakʼ akʼo xkʼataj yan velta ta jun paraiso li Balumile. Chchanubtasutik xtok ti jaʼ Jesukristo li ‹nitilulal› taje xchiʼuk ti jaʼ Ajvalil li ta Ajvalilal yuʼun Diose. Li Ajvalilal taje,  jaʼ chakʼ ta ilel ti jaʼ noʼox oy sderecho tspasutik ta mantal li Jeovae (kʼelo Génesis 3:15; * Mateo 6:10; Apokalipsis 11:15).

8. ¿Kʼu yelan chapalik li j-israeletike?

⁸ Toj lek la xchapan Jeova li steklumal Israele. ¿Kʼuxi laj yut? Jaʼ ti laj yakʼbe Mantaletike. Jech kʼuchaʼal liʼe, oy «antsetic ti te chchabiic tiʼchʼulna pasbil ta nucul» ti lek chapalike (Éx. 38:8). Jech xtok, li Jeovae laj yal mantaletik sventa lekuk xchapet ti kʼu yelan tslikesik batel skarpanaik li j-israeletike xchiʼuk li chʼulna pasbil ta nukule. Ta mas tsʼakale, li ajvalil Davide lek la xchapan paleetik xchiʼuk jlevietik sventa spasik li abtelal ta temploe (1 Crón. 23:1-6; 24:1-3). Kʼalal chchʼunbeik smantal Jeova li j-israeletike ch-akʼbatik bendision, jech kʼuchaʼal ti jmoj oyike, ti jun yoʼontonike xchiʼuk ti lek xchapet li kʼusitik tspasike (Deut. 11:26, 27; 28:1-14).

9. ¿Kʼu yelan chapanbil li tsobobbailetik ta baʼyel sigloe?

⁹ Li tsobobbailetik ta baʼyel sigloe lek chapanbil ek. Li vaʼ kʼakʼal taje oy jtsop jbeiltasvanej yuʼunik, jaʼ xkaltik jtsop viniketik ti tsbeiltasik li tsobobbaile. Ta baʼyele, jaʼ noʼox chtunik ta jtsop jbeiltasvanej li jtakboletike, pe ta tsʼakale tunik junantik moletik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Kristoe (Ech. 6:1-6; 15:6). Li Jeovae laj yakʼ akʼo stsʼibaik kartaetik li buchʼu chtunik ta jtsop jbeiltasvaneje xchiʼuk li yan yajtsʼaklomtak Kristo ti chkoltavanik eke. Li kartaetik tstsʼibaike jaʼ sventa xalbeik batel mantaletik xchiʼuk beiltaseletik li tsobobbailetike (1 Tim. 3:1-13; Tito 1:5-9). ¿Kʼuxi la stabeik sbalil tsobobbailetik kʼalal la xchʼunik li mantaletik chakʼik batel li jtsop jbeiltasvaneje?

10. ¿Kʼusi kʼot ta pasel kʼalal la xchʼunik li mantaletik laj yalik li jtsop jbeiltasvaneje? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

¹⁰ (Kʼelo Echos 16:4, 5). Li ta baʼyel sigloe, oy jlom ermanoetik ti jaʼ chalik batel ta jujun tsobobbail «li kʼusi kʼot ta nopel yuʼun jtakboletik xchiʼuk moletik ti te oyik ta Jerusalene». Ta skoj ti la xchʼunbeik smantal jtsop jbeiltasvanej li tsobobbailetike, «mas tsatsub batel xchʼunel yoʼontonik [...] xchiʼuk epajik batel jujun kʼakʼal». ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelalik li ta tsobobbaile?

11. ¿Kʼusi skʼan spasik li ermanoetik kʼalal chichʼik akʼbel mantale?

¹¹ Li buchʼutik chtunik ta Komite sventa Betele, li Komite ta Mukʼta lume, li jkʼelvanej ta sirkuitoe, li jtuneletike xchiʼuk li moletik ta tsobobbaile skʼan me xchʼunik li mantaletik chakʼ tal li s-organisasion Diose. Yuʼun chal Vivlia ti jkotoltik skʼan jchʼunbetik smantal li buchʼutik tsbeiltasutike (Deut. 30:16; Evr. 13:7, 17). Mi tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae, muʼyuk me ta jtoy jbatik xchiʼuk ta sjunul me koʼontontik ta jchʼuntik li mantal chkichʼtik akʼbele. Mu jkʼantik ti jech jpastik kʼuchaʼal li Diotrefese, ti muʼyuk xichʼ ta mukʼ li ermanoetik ti tsbeiltasik li tsobobbaile (kʼelo 3 Juan 9, 10). Kʼalal ta jchʼuntik li mantaletike, jaʼ me jech ta jkolta jbatik sventa junuk noʼox koʼontontik xchiʼuk ti jmojuk oyutik li ta tsobobbaile. Jaʼ yuʼun xi jakʼbe jbatike: «¿Mi ta jtijbe yoʼonton ermanoetik sventa tukʼuk xakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae? ¿Mi ta jchʼun ta anil li mantaletik chakʼ tal li s-organisasion Diose?».

12. ¿Kʼu yelan chichʼ tʼujel li moletik xchiʼuk li jtuneletike?

¹² Jkʼeltik avil kʼusi kʼot ta nopel yuʼun achʼtik to li Jtsop Jbeiltasvaneje. Li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole ta 15 yuʼun noviembre ta 2014 ti bu chal: «Li kʼusitik tsjakʼ jkʼelvunetike», te laj yichʼ albel smelolal ti jel xa ti kʼu yelan chichʼ tʼujel li moletik ta tsobobbail xchiʼuk li jtuneletike. Li ta mantal taje, laj yichʼ alel ti ta baʼyel sigloe li jtsop jbeiltasvaneje laj yal ti jaʼ chbiiltasvanik li jkʼelvanejetike. Sventa jech xichʼ pasel li avie, li ta 1 yuʼun septiembre  ta 2014, li jkʼelvanejetik ta sirkuitoe jaʼ xa tsbiiltasik li moletik ta tsobobbail xchiʼuk li jtuneletike. Chakʼbeik yipal ta yojtikinel li buchʼu chichʼ tʼujele xchiʼuk mi jech chilike chchiʼinik ta cholmantal. Tskʼelik mi lek tsots ta mantal li yutsʼ yalal mi nupuneme (1 Tim. 3:4, 5). Li moletik ta tsobobbaile xchiʼuk li jkʼelvanej ta sirkuitoe jmoj chchanik li kʼusitik chichʼ kʼanel sventa x-ochik ta jtuneletik o ta mol ta tsobobbail, jech kʼuchaʼal chal li Vivliae (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; 1 Ped. 5:1-3).

13. ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti ta jkoltatik li moletik ta tsobobbaile?

¹³ Li moletik ta tsobobbaile tsbeiltasutik ta Vivlia, yuʼun tskʼan chchabiutik xchiʼuk chchabiik li tsobobbaile. Skʼan me jkoltatik li moletike xchiʼuk jchʼuntik li beiltasel chakʼike, yuʼun jaʼ sventa jlekilaltik (1 Tim. 6:3). Li ta baʼyel sigloe «mu xichʼ smelolik» ta sventa kʼusi tspasik li jlom yajtsʼaklomtak Kristoe. Mu skʼan x-abtejik xchiʼuk tstikʼ sbaik li ta kʼusitik mu sventaike. Li moletik ta tsobobbaile laj yakʼbeik yipal ta stukʼibtasel, pe li stukike muʼyuk la xchʼunik li mantale. Li Pabloe laj yal kʼu yelan skʼan xilik li buchʼu jech tspase. Xi laj yale: «Akʼbeik me senyail xchiʼuk mu xa xachiʼinik». Li ermanoetike skʼan mu xa masuk xchiʼinik li krixchano taje, pe maʼuk me skʼan xal xtok ti yajkontraik xilike (2 Tes. 3:11-15). Li moletik ta tsobobbail avie, chakʼbeik yipal sventa skoltaik li buchʼutik mu xchʼunbeik li smantaltak Diose. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi oy junuk ermano ti tskʼopon junuk tseb ti maʼuk yajtunel Jeovae chalbeik mantal (1 Kor. 7:39). ¿A ti mi mu xchʼun li mantal une? Li moletik ta tsobobbaile xuʼ van xakʼik junuk diskurso sventa xalbeik smelolal ti xuʼ xchopol kʼoptaik-o tsobobbail ta skoj ti jech chichʼ pasele. Mi oy laj yakʼik junuk diskurso ta jtsobobbailtike, ¿kʼusi van ta jpastik? A ti mi xkojtikintik li ermano ti jaʼ ta skoj laj yakʼik-o li diskursoe, ¿mi ta van jchʼak jbatik ta stojolal? Mi jech la jpastike xuʼ van jkoltatik sventa xakʼ venta ti toj chopol chil Jeova li kʼusi tspase xchiʼuk ti ch-akʼbat svokole. Vaʼun, xuʼ van sjel stalelal. ^[1]

14. ¿Kʼuxi xuʼ jkolta jbatik sventa sakuk li tsobobbaile?

¹⁴ Li Skʼop Diose chal kʼusi stakʼ jpas jkotoltik sventa muʼyukuk kʼusi chopol li ta tsobobbaile. Jnoptik ta sventa li kʼusi kʼot ta pasel ta Korintoe. Li Pabloe skʼanoj tajek li ermanoetik te nakalike, yuʼun ep buchʼutik la xchanubtas ta sventa li kʼusi melel ta sventa Vivliae (1 Kor. 1:1, 2). Jaʼ yuʼun, jnoptik noʼox avaʼi kʼu yelan laj yaʼi sba kʼalal laj yaʼi ti oy jun vinik chmulivaje xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi ch-albat yuʼun li tsobobbaile. Li jtakbol Pabloe xi laj yalbe li moletike: «Li kʼusi skʼan xapasike jaʼ ti xavakʼik ta stojolal Satanas li vinik taje». Li moletike skʼan slokʼesik ta tsobobbail li vinik taje (1 Kor. 5:1, 5-7, 12). Li moletik ta tsobobbail avie, xuʼ me slokʼesik ta tsobobbail mi mu sutes yoʼonton li buchʼu tsots smul la spase. Mi ta jchʼuntik li kʼusi chal Vivlia ta sventa li buchʼutik lokʼesbil ta tsobobbaile, jaʼ me jech ta jkolta jbatik sventa sakuk li tsobobbaile. Xchiʼuk jaʼ me jech ta jkoltatik ek li buchʼutik lokʼesbil ta tsobobbaile sventa sutes yoʼontonik xchiʼuk ti x-akʼbatik perton yuʼun li Jeovae.

15. ¿Kʼuxi xuʼ jkolta jbatik sventa jun noʼox koʼontontik xchiʼuk jmoj oyutik li ta tsobobbaile?

¹⁵ Li ta tsobobbail ta Korintoe oy kʼusi yan tsots chkʼot ta pasel xtok. Yuʼun jlom yajtuneltak Diose chikʼik batel ta nail chapanobbail li yermanotakike, jaʼ yuʼun xi jakʼbatik yuʼun li Pabloe: «¿Kʼu yuʼun mu xatsʼikik li kʼusitik muʼyuk tukʼ chapasbatike?» (1 Kor. 6:1-8). Oy jlom ermanoetik avie, spasojik trato sventa spʼolmalik xchiʼuk yan ermano, pe bakʼintike muʼyuk lek chkʼot ta pasel yuʼunik. Jech oxal li jun ermanoe xuʼ van chʼay stakʼin o laj yichʼ loʼlael chaʼi. Jaʼ yuʼun chakʼ ta chapanel ta stojolal ajvalil. Mi jech kʼot ta pasele, xuʼ van chopol xkʼopojik ta stojolal li s-organisasion Jeovae. Jech xtok xuʼ van xlik-o kʼop li ta tsobobbaile. Pe li Skʼop Diose chal ti skʼan junuk noʼox  koʼontontik xchiʼuk li kermanotaktike, akʼo mi xchʼay jtakʼintik. ^[2] Li Jesuse chanubtasvan kʼu yelan ta chapanel tsatsal kʼopetik (kʼelo Mateo 5:23, 24; 18:15-17). Jchʼuntik me li beiltaseletik taje, mi jech ta jpastike jun noʼox koʼontontik xchiʼuk jmoj oyutik li ta tsobobbaile.

16. ¿Kʼu yuʼun skʼan jmoj xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae?

¹⁶ ¿Kʼu yuʼun skʼan jmoj xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae? Xi chalbutik li Vivliae: «Qʼuelavilic, toj lec, toj jun yutsil cʼalal lec coʼol coʼntontic [o jmoj oyutik] ti cutsʼ calal jbatique» (Sal. 133:1). Kʼalal chchʼunbeik smantal Jeova li j-israeletike lek chapalik xchiʼuk lek volol tsobolik. Xi laj yalbe skʼoplal yajtuneltak li Diose: «Ta xlic jtsobic, jaʼ jech chcʼotic jech chac cʼu chaʼal chijetic ta scoral» (Miq. 2:12). Jech xtok, laj yal ti chkʼot skʼakʼalil ti jmoj ch-ichʼat ta mukʼ yuʼun yajtuneltak ta skoj ti chojtikinik li kʼusi melel ta sventa Vivliae. Xi laj yale: «Ta xcacʼ puru lequil cʼop chlocʼ ta yeic ep cristianoetic ta jujun lum, yuʼun jech xuʼ chlic scʼanbicun vocol, vuʼun li Mucʼul Diosune; yuʼun jech coʼol chlic tunicuc cuʼun scotolic» (Sof. 3:9). ¿Mi mu jechuk ti ta jtojtik tajek ta vokol ti xuʼ lek jmoj tsobol chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae?

17. ¿Kʼusi skʼan spasik moletik ta tsobobbail mi oy buchʼu la spas tsots smule?

¹⁷ Li moletike skʼan me ta anil xchiʼuk ta slekiluk yoʼonton xalbeik mantal mi oy buchʼu tsots la spas smule. Yuʼun snaʼojik lek li kʼusi akʼbil sbainik yuʼun Jeovae, ti skʼan xchabiik tsobobbail ta stojolal li buchʼu chopol stalelale. Jaʼ jech sak xchiʼuk jmoj oy li tsobobbaile (Prov. 15:3). Li Pabloe skʼanoj tajek li ermanoetik ta Korintoe. Jaʼ yuʼun laj yalbe mantal kʼalal sta-o laj yile. Jaʼ jech la spas kʼalal la stsʼiba li sbaʼyel kartae. Li moletik ta tsobobbail ta Korintoe la xchʼunik ta anil li mantal albatik yuʼun li jtakbol Pabloe. ¿Kʼuxi jnaʼojtik? Yuʼun kʼalal echʼ xa ox jayibuk ue, kʼupil kʼoptaatik yuʼun Pablo li ta xchibal skarta la stsʼibae. Jaʼ yuʼun, mi oy junuk velta «chʼay ta be li jun vinike», li moletik ta tsobobbaile skʼan me ta slekil yoʼonton xalbeik mantal (Gal. 6:1).

18. 1) ¿Kʼuxi la stabe sbalil tsobobbailetik ta baʼyel siglo ta skoj ti la xchʼunik li beiltaseletike? 2) ¿Kʼusi ta jchantik li ta yan xchanobile?

¹⁸ Ta skoj ti la xchʼunik beiltaseletik ta Skʼop Dios li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe, jmoj oyik, jun yoʼontonik xchiʼuk sak li tsobobbailetike (1 Kor. 1:10; Efes. 4:11-13; 1 Ped. 3:8). Koliyal taje, li ermanoetike la xcholbeik mantal «skotol li kʼusitik pasbil ti oy ta yolon vinajele» (Kol. 1:23). Li avi eke jmoj oyutik, lek chapalutik xchiʼuk ta jcholtik mantal ta spʼejel Balumil. Li ta yan xchanobile, ta jkʼeltik sprevailtak ti jaʼ mas oy ta koʼontontik ti xkichʼtik ta mukʼ li Kajvaltik Jeovae xchiʼuk ti jchʼuntik li beiltasel chal ta slivroe, ti jaʼ li Vivliae (Sal. 71:15, 16).