1. Li jtakbol Pabloe, ¿kʼusi pʼijubtasel la stsʼibabe batel li ermanoetike? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

KʼALAL jaʼo sba velta laj yichʼ tikʼel ta chukel ta Roma ta sjabilal 60 o 61 li jtakbol Pabloe, oy kʼusi la stsʼibabe batel li ermanoetik ta Kolosase, laj yal batel ti tsots tajek skʼoplal «li yojtikinel chakʼ li chʼul espiritue», jaʼ xkaltik, ti jechuk jnopbentik kʼuchaʼal li Jeovae (Kol. 1:9). Jech xtok, xi to la spʼijubtasane: «Ti jech chkalboxuke jaʼ sventa muʼyukuk buchʼu sloʼlaoxuk ta skoj ti chakʼik ta chʼunel li kʼusi chalike. Kʼelo me abaik lek ti mu me buchʼu chukul xikʼoxuk batel ta sventa li spʼijil krixchanoetike xchiʼuk ta sventa li loʼlael ti mu kʼusi xtun-o ti jaʼ li kʼusitik nopem xaʼi tspasik krixchanoetike, ti jaʼ li snopben balumile, maʼuk li chanubtasel yuʼun Kristoe» (Kol. 2:4, 8). Vaʼun li Pabloe lik xchapbe smelolal ti kʼu yuʼun muʼyuk lek junantik li kʼusi chakʼik ta chanel li krixchanoetike xchiʼuk ti kʼu yuʼun xuʼ xlajik ta loʼlael ta sventa li snopben balumile. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van oy buchʼu xlik snop ti mas to toj pʼij o mas xtojob chaʼi kʼuchaʼal li yantike. Jech oxal li jtakbol Pabloe oy tajek ta yoʼonton ti skolta li ermanoetik ta Kolosas sventa mu xchanik li snopben balumile xchiʼuk li yan kʼusitik chopol tspasike (Kol. 2:16, 17, 23).

2. ¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼelbetik batel skʼoplal li kʼusi nopem xaʼiik yalel li krixchanoetike?

 ² Li krixchanoetik ti jaʼ jech snopbenik kʼuchaʼal li balumil liʼe muʼyuk tstsakik ta venta li smantaltak Jeovae. Li kʼusitik tspasik o chalik batele xuʼ me ta kʼunkʼun skʼunibtas li xchʼunel koʼontontike. Jech oxal, jkotoltik xuʼ xlik jchantik li snopben balumil ta skoj li kʼusitik chlokʼ ta televisione, li ta Internete, li ta kabteltike xchiʼuk li ta eskuelae. Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼelbetik skʼoplal kʼusi xuʼ jpastik sventa mu svovijes jnopbentik li kʼusi chal krixchanoetike. Jech xtok, ta jkʼeltik voʼtos li kʼusitik nopem xaʼiik yalele xchiʼuk ta jchantik ti kʼuxi xuʼ jpʼajtike.

3. ¿Kʼusi nopem xaʼi chalik li krixchanoetike, xchiʼuk kʼu yuʼun?

³ «Mu persauk skʼan jsaʼ Dios sventa xipas ta lekil krixchano». Li ta mukʼtik lumetike nopem xaʼi chalik ti muʼyuk xchʼunojik mi oy Diose. Ti vaʼ yelan snopbenike jaʼ van ta skoj ti yuʼun muʼyuk saʼojbeik lek skʼoplal mi oy onoʼox ta melel li Diose. Yuʼun li kʼusi mas lek chaʼiike jaʼ ti kolemikuk ta spasel li kʼusi lek chaʼi stukike (kʼelo Salmo 10:4). Li junantike xtoke tsnopik ti pʼij xa chaʼi sbaike ti mu la persauk xchʼunik Dios sventa lekuk stalelalike.

4. ¿Kʼuxi xuʼ xijrasonaj xchiʼuk li buchʼutik mu xchʼunik ti oy jun Jpasvaneje?

⁴ ¿Mi xuʼ jchʼuntik ta melel ti oy jun Jpasvanej ta sventa li kʼusitik x-ayane? Li stakʼobile kʼun ta tael. Pe mi jaʼ te bat jsaʼtik yoʼ bu chchanbeik batel skʼoplal li sientifikoetike, xuʼ me kʼajomal noʼox svovibtas joltik ta skoj li epal loʼil tspukbeik skʼoplale. Jnopbetik skʼoplal liʼe, li jujupʼej naetike persa onoʼox oy buchʼu la spas, jaʼ jech ek, li kʼusitik kuxajtike oy buchʼu la spasanan. Jech xtok, oy selulaetik ti batsʼi bikʼitik tajek ti ep kʼusitik spas yuʼune, yuʼun xuʼ xepajes sba stukik, taje mu spas sba jech li jpʼej nae. Li selulaetike meltsanbil sventa skʼej xchiʼuk slekubtas li kʼusitik chtun sventa x-ayan yan selulaetike. ¿Buchʼu xa noʼox smeltsanoj taje? Te ta jtabetik stakʼobil ta Vivlia, yuʼun xi chale: «Oy buchʼu svaʼanoj li jujupʼej nae, pe jaʼ spasoj Dios skotol li kʼusitik oye» (Evr. 3:4).

5. ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta stojolalik li buchʼutik chalik ti mu la persauk jsaʼtik Dios sventa jnaʼtik li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole?

⁵ ¿Kʼusi xuʼ xkaltik xtok kʼalal chalik ti mu la persauk jsaʼtik Dios sventa jnaʼtik li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole? Veno, oy ep krixchanoetike yakʼojik venta ti chtun yuʼunik ti akʼo xbeiltasatik yuʼun li Diose, yuʼun chil ta sat stukik li kʼusitik chopol chkʼot ta pasel ta jkuxlejaltike (kʼelo Jeremías 10:23). Pe li Vivlia xtoke chal ti xuʼ onoʼox lek stalelalik li buchʼutik muʼyuk xchʼunojik Diose (Rom. 2:14, 15). ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik taje? Yuʼun xuʼ van li yalab xnichʼnabike snaʼ xchʼunik mantal xchiʼuk chichʼ ta mukʼ li stot smeʼike. Akʼo mi jech, mi muʼyuk laj yojtikinik ti jaʼ Jpasvanej li Jeovae xchiʼuk ti jaʼ oy ta sba yalel li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole, xuʼ me oy kʼusi chopol xbat ta nopel yuʼunik ti xuʼ sta-o svokolike (Is. 33:22). Jech oxal, skʼan me jchabi jbatik sventa mu jnoptik ti mu persauk skʼan jsaʼtik Dios xchiʼuk ti mu persauk skʼan jchʼuntik li beiltaseletike (Sal. 146:3).

6. ¿Kʼusi tsnop epal krixchanoetik ta sventa li relijione?

⁶ «Mu persauk skʼan jsaʼ jrelijion sventa jta jmuyubajel». ¿Kʼu yuʼun jech chalik taje? Yuʼun oy epal relijionetik ti jaʼ noʼox tsnamajesik ta stojolal Dios li krixchanoetike, ta sujik sventa xakʼ stakʼinik, tstikʼ sbaik ta politika xchiʼuk chchanubtasvanik ti ta la xbatik ta kʼatinbak li chopol krixchanoetik sventa xbat stoj smulike. Ta skoj taje, ep buchʼutik chlik yalik ti mu persauk jsaʼ jrelijiontik sventa xijmuyubaje. Jech xtok, li buchʼutik muʼyuk sbalil chilik li relijione o ti jaʼ noʼox chakʼ chʼaj chilike, lek xa tajek chaʼiik kʼalal jech chichʼ alel taje. Xuʼ van chalik ti xchʼunojik li Diose, pe muʼyuk oy ta yoʼontonik ti saʼ srelijionike.

7. ¿Kʼu yuʼun jaʼ chakʼ jmuyubajeltik li melel relijione?

⁷ ¿Mi jech van ti mu persauk skʼan jsaʼ jrelijiontik sventa xijmuyubaje? Melel onoʼox ti xijmuyubaj jechuk ti chʼabaluk li jecheʼ relijione. Pe li kʼusi melele jaʼ ti mu xuʼ xijmuyubaj mi maʼuk kamigotik li Jeovae. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li stuke jaʼ jun «Dios ti xmuyubaje» (1 Tim. 1:11). Jech xtok, skotol li kʼusi tspase jaʼ sventa stabeikuk sbalil li yantike, jaʼ yuʼun skotol li yajtuneltake xmuyubajik  noʼox, yuʼun jaʼ batem ta yoʼontonik skoltael li krixchanoetike (Ech. 20:35). Kalbetik skʼoplal liʼe, li melel relijione jaʼ chkoltavan sventa xijmuyubajuk noʼox li ta kutsʼ kalaltike. ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik? Yuʼun jaʼ te chchanubtasutik ti skʼan xkichʼtik ta mukʼ li jnup jchiʼiltike xchiʼuk ti mu stakʼ jmukul satitike. Te ta jchantik xtok ti skʼan jkʼantik ta sjunul koʼontontik li kutsʼ kalaltike xchiʼuk ti kʼuxi ta chanubtasel li alab nichʼnabiletike. Oy to yan sbalil ta jtabetik xtok, yuʼun xijmuyubaj noʼox ti jaʼ kermano jbatik ta spʼejel Balumile, ta jkʼupintik jun oʼontonal li ta tsobobbaile xchiʼuk jaʼ chkoltavan sventa jmojuk tsobolutik (kʼelo Isaías 65:13, 14).

8. ¿Kʼuxi tskoltautik Mateo 5:3 sventa xkakʼtik venta li kʼusi chakʼ jmuyubajeltike?

⁸ ¿Mi jech ta melel ti xuʼ xijmuyubaj akʼo mi muʼyuk chijtun ta stojolal li Diose? Nopbo skʼoplal liʼe, ¿kʼusi ti jaʼ xa muyubaj-o yuʼune? Jlome jaʼ xmuyubajik kʼalal chchanunajik li ta universidade, li yantik xtoke jaʼ li tajimole o yan kʼusitik. Oy junantik xtoke tskʼupinik tajek kʼalal jmoj oyik xchiʼuk li yutsʼ yalalike o kʼalal te xchiʼuk li yamigoike. Li kʼusitik taje xuʼ onoʼox xakʼ xkuxetel koʼontontik, pe teuk ta joltik ti oy jtos kʼusi ti jaʼ chakʼ jmuyubajeltik ta sbatel osile. ¿Kʼusi jaʼ taje? Jaʼ ti xuʼ xkojtikintik lek li Jpasvanej kuʼuntike xchiʼuk ti xuʼ tukʼ xijtun ta stojolale, yuʼun jaʼ jech la spasutik (kʼelo Mateo 5:3). Xijmuyubaj noʼox ti oy kermanotik ta spʼejel Balumile, ti mas xa oy smelolal li jkuxlejaltike xchiʼuk ti oy kʼusi jmalaojtik ta jelavel ti stuk xa noʼox jeche. Jech oxal, kuxetuk noʼox me koʼontontik xchiʼuk li kermanotaktik ti jmoj chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae (Sal. 133:1).

9. 1) ¿Kʼu yelan chilik chiʼinejbail ta vayel li krixchanoetik avie? 2) ¿Kʼusi chal Skʼop Dios ta sventa li buchʼutik chchiʼin sbaik ta vayel ti maʼuk snup xchiʼilike?

⁹ «Muʼyuk chopol mi ta jchiʼintik ta vayel li buchʼu maʼuk jnup jchiʼiltike». Xuʼ van oy buchʼu chal ti muʼyuk chopol ti xchiʼin sbaik ta vayel li buchʼutik maʼuk snup xchiʼilike xchiʼuk tsnopik van ti jaʼ sventa akʼo skʼupin li xkuxlejalike. Pe li ta Skʼop Diose chal ti chopol tajek li mulivajele, jaʼ yuʼun li yajtsʼaklomutik Kristoe skʼan jpʼajtik ek * (kʼelo 1 Tesalonisenses 4:3-8). Jaʼ spasojutik li Jeovae, jech oxal, jaʼ oy ta sba chalbutik li kʼusi skʼan jpastike xchiʼuk li kʼusi mu stakʼe. Li stuke jaʼ noʼox yakʼoj permiso ti xuʼ xchiʼin sbaik ta vayel li jun vinik xchiʼuk jun ants ti nupunemike. Skotol li mantaletik chakʼbutike jaʼ sventa jlekilaltik xchiʼuk jaʼ ta skoj ti skʼanojutike. Jaʼ yuʼun, kʼalal chakʼ ta xkuxlejalik li utsʼ alaletike mas lek chichʼ sbaik ta mukʼ, skʼanoj sbaik xchiʼuk jun noʼox yoʼontonik. Ta melel, li buchʼutik yolbaj mu skʼan xchʼunbeik li smantaltake ta x-akʼbatik kastigo (Evr. 13:4).

10. ¿Kʼusi tskoltautik sventa mu xijtsʼuj li ta mulivajele?

¹⁰ Li Skʼop Dios xtoke chchanubtasutik ti kʼuxi xuʼ jchabi jbatik ta sventa li mulivajele. Jtos li kʼusi toj lek xuʼ jpastik chal li Vivliae jaʼ ti jpajes jbatik ta skʼelel li kʼusitik chopole. Xi laj yalbe skʼoplal li Jesuse: «Chkalboxuk avaʼiik ti buchʼuuk noʼox ti te skʼeloj-o junuk ants ti oy ta yoʼonton tskʼupin yaʼie laj xa me sloʼla snup xchiʼil ta yoʼonton xchiʼuk li ants taje. Pe mi yakal tsmak avok li abatsʼisate, pitso lokʼel xchiʼuk jipo batel» (Mat. 5:28, 29). ¿Kʼusi chchanubtasutik taje? Jaʼ ti skʼan mu jchikintatik li sonetik ti chopolik tajek kʼusi chale xchiʼuk mu jkʼeltik jsetʼuk li pornografiae. Li jtakbol Pabloe xi la stsʼiba eke: «Milik li stsʼakbenaltak abekʼtalik ti jaʼ noʼox sventa sba balumile: ta sventa li mulivajele» (Kol. 3:5). Jaʼ yuʼun chaʼa, skʼan me jpajtsan jbatik ta sventa li kʼusitik ta jnoptike xchiʼuk li kʼusitik ta jloʼiltatike (Efes. 5:3-5).

11. ¿Kʼu van yuʼun xuʼ stij koʼontontik ti xkakʼbetik-o yipal li chanun ta universidade?

¹¹ «Mas xijmuyubaj mi laj kakʼbetik yipal li chanun ta universidade». Li krixchanoetik avie jaʼ snutsojik batel li kʼusitik xuʼ staik ta balumile, jaʼ yuʼun xuʼ van  ep buchʼutik chalbutik ti xlokʼ venta ti xkakʼbetik-o yipal li chanune. Xuʼ van stij koʼontontik li kʼusi chalike, yuʼun la mi jech la jpastike xuʼ la xkichʼtik lek ojtikinel, jtatik junuk abtelal ti mas mukʼ skʼoplale xchiʼuk chijpas la ta jkʼulej. Jech oxal, li junantik yajtuneltak Jeovae xuʼ van jech xlik snopik ek.

12. ¿Mi chakʼ jmuyubajeltik kʼalal chkakʼbetik yipal li chanune?

¹² ¿Mi melel van ti jaʼ xijmuyubaj-o kʼalal tstsuts kuʼuntik junuk chanun ti ep kʼusi xuʼ jtatik yuʼune? Moʼoj. ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik? Jvules ta joltik li kʼusi la spas Satanase, li stuke oy tajek ta yoʼonton ti jaʼuk spas ta mantal skotol li krixchanoetike xchiʼuk ti labaluk tajek sba x-ilate. ¿Mi laj onoʼox sta li kʼusi tskʼane? Laj, pe jaʼ noʼoxe muʼyuk xmuyubaj, kʼajomal noʼox xkapet tajek sjol (Mat. 4:8, 9; Apok. 12:12). Jaʼ yuʼun chaʼa, jamal xvinaj ti kʼajomal noʼox uni jlikel xijmuyubaj yuʼun kʼalal chijchanunaj-o batel sventa jta lek kabteltike. Li krixchanoetik avi xtoke xtoyet tajek chaʼi sbaik, yuʼun tskʼan ti jaʼuk mas mukʼ skʼoplalik kʼuchaʼal li yantike. Kʼux ta alel, yuʼun ta jelavele muʼyuk sbalil chkʼot jsetʼuk, xkoʼolaj «jech chac cʼu chaʼal me ta jcʼan ta jnutstic li iqʼue, muʼyuc cʼusi ta jtatic o» (Ecl. 4:4). Ta melel, mu kʼusi xkoʼolaj-o li muyubajel chkaʼitik kʼalal ta jchanubtastik xchiʼuk kʼalal chkakʼbetik yojtikinik Jeova li krixchanoetik sventa xuʼ xkuxiik ta sbatel osile.

13. 1) ¿Kʼu yelan skʼan xkiltik li kabteltike? 2) ¿Kʼusi ti akʼbat-o tajek smuyubajel li jtakbol Pabloe?

¹³ ¿Kʼuxi xuʼ jtatik li melel muyubajele? Jaʼ ti xijtun ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti jchanubtastik ta Vivlia li krixchanoetike. Li jtakbol Pabloe snaʼoj lek ti jaʼ jeche, yuʼun kʼalal skeremal toʼoxe oy tajek ta yoʼonton tsta li kʼusi lekike, jaʼ yuʼun, laj yakʼ ta yoʼonton li chanune. Pe ta mas tsʼakale la sta li melel muyubajele, ¿kʼuxi la sta? Jaʼo kʼalal lik xchol mantale xchiʼuk kʼalal lik yil ta sat stuk ti kʼu yelan chjelbat xkuxlejalik yuʼun skʼop Dios li krixchanoetike (kʼelo 1 Tesalonisenses 2:13, 19, 20). Jamal xkiltik ti muʼyuk kʼusi yan xuʼ xakʼbutik jmuyubajeltik kʼuchaʼal taje. Li voʼotike skʼan onoʼox xij-abtej sventa jmakʼlin jbatik xchiʼuk muʼyuk chopol kʼalal ta jtʼuj junuk kabteltik ti bu mas lek chkiltike. Pe teuk me ta joltik ti muʼyuk lek kʼalal jaʼ xa chbat tajek ta koʼontontike. Xi laj yal li Jesuse: «Mu me xuʼ xtun ta chaʼvoʼ yajval li jun mosoe, yuʼun tskontrain li june, jaʼ tskʼan li yane; o mas nopol chakʼ sba ta stojolal li june, pe tspʼaj li yane. Jaʼ me jech ek, mu me xuʼ xatunik ta smoso Dios xchiʼuk ta smoso kʼulejal» (Mat. 6:24).

14. ¿Kʼuxi xuʼ xloʼlabat yoʼonton krixchanoetik ta sventa li aʼyejetike?

¹⁴ «Xuʼ xchapaj yuʼun svokol stuk li jun krixchanoe». Oy jun aʼyej ti xi chale: «Li jkuxlejaltike yakal xa  chlekub batel, yuʼun li krixchanoetike laj yakʼ ta yoʼontonik slekubtasel o smeltsanel li balumile». Oy yan aʼyej xtok ti xi chale: «Yantik xa xjutukaj li chameletike, li paskʼope, li milbaile xchiʼuk li povreale». Kʼalal jech chalik taje, xuʼ van oy epal krixchanoetik chtal ta sjolik ti xuʼ spas li kʼusi tskʼan yoʼonton stukike xchiʼuk ti mu xa la persauk xkoltaatik yuʼun li Diose. Pe, ¿mi melel van taje? ¿Mi jech ti xchapaj xa yuʼun jvokoltik li krixchanoetike? Jkʼeltikik mi jech ta melel.

15. ¿Kʼuxi xvinaj ti toj echʼ xa noʼox tsatsajem li vokoliletike?

¹⁵ Li paskʼopetike. Li ta chib mukʼtikil paskʼop echʼ ta spʼejel Balumile jutuk la mu 60 miyon krixchano cham. Xuʼ jamal xkaltik ti kʼalal tsuts li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, li krixchanoetike muʼyuk-o vuʼem tal yuʼunik slajesbel skʼoplal li paskʼope. Yuʼun li ta 2015 mas xa ep chamem tal li krixchanoetik ta skoj li paskʼope, yuʼun kʼot ta 65 miyon. Pe li ta jun noʼox jabil taje, oy la mas ta 12 miyon laj yikta snaik ta skoj li paskʼope. Li choplejale. Li ta junantik lumetike xuʼ van jutukajem xa li choplejale, pe akʼo mi jech, oy yan choplejaletik ti yantik xa x-epaj talele, jech kʼuchaʼal li majbail utbail ta yut nae, ti oy j-elekʼetik o jloʼlavanejetik ta Internet xchiʼuk li kʼusitik yantik xibal sba tspasike. Jech xtok, oy ep krixchanoetik chalik ti mas xa muʼyuk kʼusi tukʼ chichʼ pasel li avie. Taje jaʼ yan skʼelobil ti mu xchapaj yuʼun vokolil li jun krixchanoe. Li chameletike. Oy jlom chameletike tabil xa xpoxil li avie. Akʼo mi jech, xi la spukbeik skʼoplal li ta sjabilal 2013: «Jujun jabile chcham baluneb miyon krixchanoetik ti mu to sta 60 sjabilalike; taje jaʼ ta skoj li kansere, li askal chamele, li chamel ta koʼontontike xchiʼuk ti chpaj ta abtel li jchinabtike (ataque cerebral). Li povreale. Li Banco Mundiale chal ti mas xa epajem li povreal ta Africae, yuʼun li ta sjabilal 1990 kʼot ta 280 miyon ti chil svokolik ta povreale, pe li ta sjabilal 2012 kʼot ta 330 miyon.

16. 1) ¿Mi xchapaj yuʼunik jvokoltik li ajvaliletik xchiʼuk li jkʼulejetike? 2) ¿Kʼusi lekil aʼyejetik ta jtatik ta kʼelel li ta Isaías xchiʼuk li ta Salmose?

¹⁶ Li aʼyejetik laj kaltike maʼuk ti labal xa tajek sba chkaʼitike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li ajvaliletik xchiʼuk li jkʼulejetike mu xchapaj yuʼunik li paskʼope, li choplejale, li chameletike mi jaʼuk li povreale, yuʼun li stukike jaʼ noʼox tsaʼik li kʼusi tskʼan stukike. Li buchʼu noʼox xuʼ slajesbe skʼoplal li vokoliletike jaʼ li Ajvalilal yuʼun Diose. Jkʼeltik junantik li kʼusi tspas Jeova ta sventa li jvokoltike. Li paskʼopetike. ¿Kʼusi chlik-o li paskʼopetike? Jaʼ ta skoj li toybaile, ti muʼyuk tukʼilale, ta skoj ti tsots tajek skʼoplal chil li slumalike, li jecheʼ relijionetike xchiʼuk li Satanase. Skotol taje jaʼ tslajesbe skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose (Sal. 46:8, 9). Li choplejale. Oy kʼusi yakal tspas li Ajvalilal yuʼun Diose. Yakal chchanubtas ta smiyonal xa noʼox krixchanoetik sventa skʼan sbaik xchiʼuk ti lekuk xil sbaik ta jujuntale, taje mi junuk ajvalil spas yuʼun jech (Is. 11:9). Li chameletike. Li Jeovae ta xakʼ ti akʼo jkʼupintik jun kuxlejal ti muʼyuk xa bu chij-ipaje (Is. 35:5, 6). Li povreale. Li Jeovae ta stupʼbe ta j-echʼel skʼoplal li povreale xchiʼuk chakʼbutik skotol li kʼusi chtun kuʼuntik ta mantal xchiʼuk li ta jkuxlejaltike, taje jaʼ xkom to sbalil li kʼulejale (Sal. 72:12, 13).

17. ¿Kʼusi xuʼ jpastik kʼalal oy kʼusi chkaʼitik ti xuʼ xchibajes koʼontontike?

¹⁷ ¿Kʼusi xuʼ jpastik kʼalal oy kʼusi chkaʼitik ti yikʼaluk van xchibajes koʼontontike? Jaʼ lek ti jkʼeltik li kʼusi chal li Vivliae xchiʼuk ti jkʼanbetik koltael li ermanoetik ti mas xa ep kʼusi snaʼike. Li yan kʼusi xuʼ jpastik xtoke jaʼ ti jnopbetik skʼoplal ti kʼu yuʼun jech chalike, ti kʼu yuʼun jchʼunojtik ti maʼuk melele xchiʼuk jnoptik kʼuxi xuʼ xkakʼbetik yilik ti muʼyuk srasonal ti jech chalike. Jaʼ yuʼun chaʼa, skʼan me jchabi jbatik ta sventa li kʼusitik tsnop li krixchanoetike. Sventa spas kuʼuntike skʼan jchʼuntik li mantal jech kʼu chaʼal albat li jkolasaetike: «Jechuk-o me pʼij xapas abaik ta stojolal li buchʼutik muʼyuk oyik ta tsobobbaile» xchiʼuk «[xanaʼikuk] kʼu yelan chatakʼbeik li jujun krixchanoe» (Kol. 4:5, 6).