«XUʼ XA xbat li autobuse, ¡pe li chinoe liʼ chkome!». Taje jaʼ li kʼusi laj yaʼi Alexandra ti kʼalal te chotol ta xchotleb ti jaʼo ch-echʼ xtuchʼik li stsʼakil chib mukʼtik lumetik li ta Sudamericae. Kʼalal yal skʼel kʼusi yakal chkʼot ta pasele, te laj yil jun kerem ti chkʼopoj ta chino ti mu snaʼ lek españole, te yakal tspas persa ta yalbel polisia li kʼusi la snuptane. Li Alexandrae yakal chtun ta chino kʼop li ta stsobobbailik yuʼun stestigotak Jeovae, jaʼ yuʼun laj yal ti xuʼ sjelubtas li kʼusi yakal chal li kereme.

Li vinike laj yal ti oy lek svuntak li ta lum taje, pe elkʼanbat li svuntake xchiʼuk li stakʼine. Ta slikebale, muʼyuk la xchʼun li polisiae yuʼun la snop xtok ti te tsakal skʼoplal ta xchonel krixchanoetik li Alexandrae. Chʼunbat onoʼox ta vokol li kʼusi laj yal li vinike, pe laj onoʼox yakʼ multa ta skoj ti muʼyuk li svuntake. Li Alexandra laj yakʼbe xchʼamun 20 dolar li vinik taje. Li vinike solel mu xa xlaj stoj ta vokol xchiʼuk laj yal ta jamal ti ta sutesbe li stakʼine xchiʼuk maʼuk noʼox jech yepal chakʼbe sutel. Li Alexandrae laj yalbe ti muʼyuk ta skʼan ti akʼo x-akʼbat mas ti kʼu yepal laj yakʼbe ta chʼome, laj yalbe ti xmuyubaj ti la skoltae. Jech noxtok laj yakʼbe batel vunetik ti chalbe skʼoplal Vivliae xchiʼuk laj yalbe ti akʼo xchan Vivlia xchiʼuk li stestigotak Jeovae.

Toj lek onoʼox ta aʼiel loʼiletik ti bu chvinaj ti kʼu yelan ta xichʼik akʼbel kʼusitik li krixchanoetik ti mu xkojtikintike. Ta melel, li krixchanoetik ti oy srelijionik xchiʼuk li buchʼutik chalik ta jamal ti muʼyuk srelijionike oy onoʼox kʼusi lek tspasik kʼuchaʼal li Alexandrae. Pe, ¿mi jech van laj avakʼ ta ilel li melel kʼanelal ti voʼotuk jech laj anuptane? Toj tsots skʼoplal li sjakʼobil taje, yuʼun xi laj yal li Jesuse: «Jaʼ mas xmuyubaj li buchʼu chakʼe, jaʼ mu sta li buchʼu chichʼe» (Echos 20:35). Taje maʼuk noʼox, yuʼun yiloj li sientifikoetik ti kʼalal chkakʼtik li kʼusi oy kuʼuntike lek chkaʼi jbatik yuʼun. Kalbetik batel skʼoplal taje.

Li kʼusi kʼot ta pasel taje, jaʼ te chvinaj ti skʼan xlokʼ ta koʼontontik yakʼel li kʼusi oy kuʼuntik mi ta jkʼan ti xijmuyubaj noʼoxe. Xi la stsʼiba li jtakbol Pabloe: «Kʼanbil yuʼun Dios li buchʼu xkuxet noʼox yoʼonton chakʼe». Li kʼusi yakal chalbe skʼoplal li jtakbole, jaʼ ti oy yajtsʼaklomtak Kristo laj yakʼbeik yan jchʼunolajeletik li kʼusi chtun yuʼunik ta skoj ti yakal chil svokolike (2 Korintios 8:4; 9:7). Li Pabloe muʼyuk laj yal ti jaʼ to chakʼik li kʼusi oy yuʼunik mi xmuyubajike, moʼoj, yuʼun xmuyubajik ta stoj ti chakʼik li kʼusi oy yuʼunike.

Jech kʼuchaʼal chal jlik vune, mi chkakʼtik li kʼusi oy kuʼuntike «oy la kʼusi chkʼot ta pasel te ta jchinabtik ti jaʼ chakʼ ti akʼo jkʼupintik ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk li yantike xchiʼuk ti xpatet noʼox koʼontontike, taje jaʼ chakʼ ti akʼo lek noʼox xkaʼi jbatik yuʼune». Ta yan ti bu laj yichʼ kʼelbel skʼoplal xtoke, te laj «yichʼ ilel ti kʼalal oy buchʼu chakʼ takʼine jaʼ mas xmuyubaj, jaʼ mu masuk li buchʼu tslajes ta stuk noʼoxe».

 ¿Mi oy van anopoj ti mu xuʼ xapas ti bu kʼalal chakʼan chakoltavan ta skoj ti muʼyuk mas kʼusi oy avuʼune? Jkotoltik xuʼ xijmuyubaj kʼuchaʼal li «buchʼu xkuxet noʼox yoʼonton chakʼe». Kʼalal chlokʼ ta koʼontontik jtuktike, mu ventauk ti kʼu yepal chkakʼtike. Jun stestigo Jeovae la stakbe batel matanal takʼin li buchʼu tspasik li vunetik liʼe xchiʼuk xi laj yalbe batele: «Ti jabiletik echʼemik xa talele, jaʼ noʼox te chkakʼilan uni matanal takʼin li ta Salon sventa Tsobobbaile». Xi to laj yale: «Mas to ep yakʼojbun sutel li Jeovae, jaʼ mu masuk ti kʼu yepal kakʼoje. [...] Kolaval ti chachʼamik ti kʼu yepal chkakʼe; yuʼun lek chkaʼi jba yuʼun».

Maʼuk noʼox me xuʼ xkakʼtik takʼin sventa xkakʼtik li kʼusi oy kuʼuntike; yuʼun oy to yan kʼusitik xuʼ jpastik.

Li Vivliae chal ti kʼalal oy buchʼu lek yoʼontone, ta stabe sbalil, pe jaʼuk li buchʼu toj chopole, ta xilbajin sba stuk (Proverbios 11:17). Li buchʼu lek yoʼontone ta xakʼ li kʼusi oy yuʼune xchiʼuk oy ta yoʼonton xchʼakel skʼakʼal, yipal xchiʼuk yan kʼusitik. Li buchʼu jech tspase ep ti kʼutik yelan tstabe sbalile, ti bu mas chvinaje jaʼ ti lek noʼox li xkuxlejale.

Li buchʼutik chchanbeik skʼoplale, yilojik ti kʼalal tskoltaik yantike mas jutuk chil svokol ta xkuxlejalik xchiʼuk li ta snopbenike. Jaʼ xkaltik lek noʼox oy ta xkuxlejalik. Taje jaʼ jech chkʼot ta stojolalik ek li buchʼutik tsots xa tsakbilik ta esclerosis múltiple o li buchʼutik ipik ta VIH. Jech noxtok, li jyakubeletik ti yakal chichʼik poxtaele xuʼ me xkoltaatik sventa mu x-ipajik ta at-onton o xuchʼik yan venta mi tskoltaik li yantike.

¿Kʼu yuʼun ti jech chkʼot ta pasel taje? Yuʼun kʼalal «oy xkʼuxul koʼontontik, slekil koʼontontik xchiʼuk ti chkakʼtik li kʼusi oy kuʼuntike jaʼ tskoltautik-o sventa muʼyuk kʼusi chopol ta jnoptik». Mi kʼanvanemutik ta melele, xuʼ me mu toj masuk sujomutik xchiʼuk ti mu xa jnaʼtik li kʼusi ta jpastike jech xtok muʼyuk me mas chmuy li jpresiontike. Li buchʼutik chamem snup xchiʼilike, mas muʼyuk ch-ipajik ta at-onton mi tskoltaik li yantike.

Ta melel, kʼalal jnaʼ xkakʼtik li kʼusi oy kuʼuntike jaʼ mas jun noʼox koʼontontik yuʼun.

Xi laj yalbe yajtakboltak li Jesuse: «Oyuk me kʼusi xavakʼilanbeik li yantike, vaʼun cha-akʼbatik ek. Chtanij xa me lokʼel li kʼusi achupoj ta stiʼ avoʼontonik ti lek tsʼakal spʼisole, ti tsinile, ti lek noje xchiʼuk ti tokol xae. Yuʼun ti kʼu yelan chapʼisvanike jaʼ jech chavichʼik pʼisel ek» (Lukas 6:38). Kʼalal chkakʼtik li kʼusi oy kuʼuntike, xuʼ van stojbutik ta vokol li yantike xchiʼuk ti jech xchanik yakʼel li kʼusi oy yuʼunik eke. Li talelal taje, jaʼ chakʼ ti akʼo komon jkolta jbatike xchiʼuk ti lekuk xkil jbatike.

Li kʼusi ilbil ta sventa ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk li yantike, jaʼ ti «kʼalal oy buchʼu chakʼ ta ilel li melel kʼanelale tstijbe yoʼonton yantik ti akʼo jech spasik eke». Ti melel xkaltike, «akʼo mi jaʼ noʼox ta jchanbetik skʼoplal ti oy buchʼu laj yakʼik li kʼusi x-ayan yuʼunike jaʼ chtijbat-o yoʼonton krixchanoetik sventa jechuk xakʼ li kʼusi x-ayan yuʼunik eke». Jaʼ yuʼun xi chal li buchʼutik xchanojbeik skʼoplale: «Ta jujuntalutik xuʼ me jtijbetik yoʼonton epal krixchanoetik, mu ventauk mi xkojtikintik o mi muʼyuk». Taje  jaʼ skʼan xal mi chkakʼtik li kʼusi oy kuʼuntike xuʼ me jtijbetik yoʼonton epal krixchanoetik. ¿Mi oy van ta avoʼonton te chanaki xchiʼuk li krixchanoetik taje? Kʼalal oy buchʼutik chakʼik li kʼusitik oy yuʼunike, jkotoltik ta jtabetik sbalil.

Li ta Florida (Estados Unidos) chakʼ iluk jun skʼelobil ti lek kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal chkakʼtik li kʼusi oy kuʼuntike. Kʼalal jelav jun tsatsal ikʼaloʼe oy jayibuk stestigotak Jeova bat skoltaik li buchʼutik la yil svokolike. Kʼalal jaʼo yakal tsmalaik li kʼusitik chtun sventa tsmeltsanik jpʼej nae, li ermanoetike laj yakʼik venta xtok ti lomem smokal li na ti nopol te oye, vaʼun laj yalbeik li yajval ti tsmeltsanbeike. Kʼalal echʼ kʼuk sjalile, li yajval nae la stak batel jlik karta li ta Smeʼ nail abtelal yuʼun stestigotak Jeovae. Xi laj yale: «Jech-o ta jtojboxuk ta vokol. Muʼyuk buchʼu yan jech kiloj ti toj lek yoʼontonike». Ta skoj taje tijbat-o yoʼonton sventa stak batel jun matanal takʼin ti xi laj yakʼbe sbie: «Li lekil abtel tspas li stestigotak Jeovae».

«Yileluke, jech onoʼox stalel ti oy ta yoʼonton tskolta sbaik li krixchanoetike», jaʼ jech laj yal li buchʼu chchanbeik skʼoplal siensiae. Laj yal xtok ti «kʼalal skʼan toʼox xchanik kʼopojel li kʼoxetike chlik xa onoʼox yakʼik ta ilel li melel kʼanelale». Jech kʼuchaʼal chal li Vivliae, kʼalal la spas krixchanoetik li Diose «jaʼ la slocʼta sba jech cʼu chaʼal stuc», jaʼ xkaltik ti jaʼ jech jtalelaltike (Génesis 1:27).

Jtos stalelal ti mas labal sba li Jeovae, li Jpasvanej kuʼuntike jaʼ ti lek snaʼ xakʼ kʼusi oy yuʼune. Jaʼ laj yakʼbutik li jkuxlejaltike xchiʼuk skotol li kʼusitik chtun kuʼuntik sventa xijmuyubaje (Echos 14:17; 17:26-28). Li Vivliae tskoltautik sventa xkojtikintik li Jtotik ta vinajele xchiʼuk li kʼusi tskʼan tspas ta stojolal li krixchanoetike. Jech xtok chalbutik li kʼusi xchapanoj sventa xuʼ xijmuyubaj ta tsʼakale * (1 Juan 4:9, 10). Ta skoj ti jech stalelal ti snaʼ xakʼ kʼusi oy yuʼun li Diose jaʼ jech la spasutik ek, jaʼ yuʼun stalel onoʼox ti kʼalal jnaʼtik yakʼel li kʼusi oy kuʼuntike ta jtabetik sbalil xchiʼuk tskoltautik sventa lek chilutik (Evreos 13:16).

¿Kʼusi to kʼot ta stojolal li Alexandra ti laj kalbetik tal skʼoplal li ta slikeb mantale? Oy buchʼu ti te tikʼil ta autovuse albat li Alexandra ti muʼyuk xa tsutesbat-o li stakʼine. Pe li vinik ti la xchʼamun takʼine la skʼopon batel yamigotak ti te nakalik li ta lum ti bu chkʼot li autovuse, vaʼun la sutes li 20 dolar la xchʼamune. Jech xtok la spas li kʼusi albat yuʼun li Alexandrae yuʼun lik xchan li Vivliae. Oxib u ta tsʼakale, li Alexandrae xmuyubaj ti la skʼopon yan velta li vinik taje, ti te oy ta jun asamblea ta chino kʼop ti la spas li stestigotak Jeova ta Perue. Li vinik taje tskʼan tstoj ta vokol ti koltaate, jaʼ yuʼun laj yikʼ ta veʼel ta srestaurante li Alexandra xchiʼuk li buchʼutik te xchiʼinoj batel li ta asambleae.

Ta melel, kʼalal jnaʼtik yakʼel li kʼusi oy kuʼuntike xchiʼuk kʼalal ta jkoltatik li yantike ta me xijmuyubaj-o yuʼun. Kʼalal jech ta jpastike yakal me chijkoltavan sventa xojtikinik li Jeova Diose, li buchʼu snaʼ lek kʼusi xakʼe, ¡toj echʼ noʼox me lek taje! (Santiago 1:17). ¿Li voʼot ne? ¿Mi yakal chakʼupin li sbalil ti chavakʼ li kʼusitik oy avuʼune?