TA SPʼEJEL li Balumile oy relijionetik chalik ti mu stakʼ xnupunik (celibato) li buchʼutik chtunik ta jbabe ta junuk relijione o li paleetike, jech kʼuchaʼal li ta relijion Katolika Romana, li ta relijion Ortodoxae li budismoe xchiʼuk yantik. Jech xtok, epal krixchanoetik tsnopik ti jaʼ te tsakal skʼoplal li kʼusitik yakal tspasik li jnitvanejetik ta relijion ta sventa li chiʼinejbail ta vayele.

Jaʼ yuʼun lek ti jakʼbe jbatik mi ta melel chal Vivlia ti mu stakʼ xnupunik li jnitvanejetik ta relijione. Sventa jtabetik stakʼobil taje, kalbetik skʼoplal ti bu likem talel xchiʼuk ti kʼuxi jel talel snopbenik ta sventa ti mu lekuk ti chnupunik li jnitvanejetik ta relijione xchiʼuk ti kʼu yelan chil li Diose.

Jech kʼuchaʼal chal li Encyclopædia Britannica ta sventa li celibatoe jaʼ «li buchʼu mu stakʼ xnupune, xchiʼuk ti tstsʼik sba li ta chiʼinejbail ta vayele, ti jaʼtik onoʼox skʼoplal jun jnitvanej ta relijion o jun jchankʼop». Li ta sjabilal 2006, li papa Benedicto XVI laj yalbe jun mantal li curia romana ti mu stakʼ xnupunik li jnitvanejetike laj yal ti te la tsakal skʼoplal xchiʼuk li kʼusi «nopem xaʼiik spasel leʼtik ta skʼakʼalil Jtakboletike».

Li baʼyel yajtsʼaklomtak Kristoe muʼyuk toʼox tspasik kʼuchaʼal chalik li jnitvanejetik ta relijion ti mu stakʼ xnupunike. Jaʼ yuʼun li jtakbol Pablo ti kuxi ta baʼyel sigloe, laj xa onoʼox spʼijubtas li jchʼunolajeletik ti oy krixchanoetik ti chalik «kʼusi akʼbil ta naʼel» ti jaʼ noʼox tsloʼlaik-o li krixchanoetike. Xi laj yale: «Chalik ti mu xuʼ xijnupune» (1 Timoteo 4:1-3).

Li ta xchibal sigloe, jaʼ te lik xchʼunik talel li yajtsʼaklomtak Kristo ta alel ti mu stakʼ xnupunik li jnitvanejetike, li ta relijion taje jaʼ te lokʼ talel ta mas tsʼakal li relijion Katolika Romanae. Li livro Celibacy and Religious Traditions chal ti «jaʼo koʼol lokʼ xchiʼuk jun  mantal ta sjunul li yosilal Roma ti mu stakʼ xchiʼin sbaik ta vayele».

Li ta epal sigloetik jelav talele, li jnitvanejetik ta relijion, jaʼ xkaltik li paleetik ta chʼulnae chalik ti mu stakʼ xnupunik li jnitvanejetik ta relijione. Tsnopik ti tsokes krixchano li chiʼinejbail ta vayele jaʼ yuʼun chalik ti mu sta-o ch-och ta paleal ti buchʼu jech tspase. Akʼo mi jech, li Encyclopædia Britannica xi chale: «Li ta slajunebal sigloe oy epal paleetik, ti te skʼoplal xtok li ovispoetike, ti oy yajnilike».

Ta jun tsobajel ti la spasik li Concilio yuʼun Letran ta Roma ta sjabilal 1123 xchiʼuk 1139, li relijion Katolikae te laj yal ti persa skʼan xchʼunik ti mu stakʼ xnupunik li jbabeetik ta relijione, taje jaʼ jech-o to tspas kʼalal to li avie. Kʼalal jech la spas li relijion Katolikae jaʼ koltaat sventa oyuk-o sjuʼel xchiʼuk ti mu xchʼay li kʼusi oy yuʼune, li paleetik ti nupunemike jaʼ xuʼ chakʼbeik komel li kʼusitik oy yuʼunik li yalab xnichʼnabike.

Li Vivliae jamal chalbutik ti kʼu yelan chil Dios ti mu stakʼ xnupunik li jnitvanejetike. Li Jesuse laj yalbe skʼoplal li buchʼutik muʼyuk nupunemik jech kʼuchaʼal li stuke, ti jaʼ «ta skoj li Ajvalilal ta vinajele» (Mateo 19:12). Li jtakbol Pabloe eke jaʼ jech laj yalbe yajtsʼaklomtak Kristo, ti muʼyuk nupunemik eke, ti jaʼuk «ta skoj li lekil [aʼyejetik]» ti jech muʼyuk to chnupunike (1 Korintios 7:37, 38; 9:23).

Jaʼ yuʼun, li Jesus xchiʼuk li Pabloe maʼuk yakal chalbeik skʼoplal ti mu stakʼ xnupunik li jnitvanejetike. Li Jesuse laj yal ti jaʼ jun «matanal» li buchʼutik muʼyuk nupunemike, yuʼun mu jechuk spas yuʼunik skotol li yajtsʼaklomtake. Kʼalal laj yalbe skʼoplal li buchʼutik muʼyuk nupunemik li Pabloe, xi laj yale: «Pe muʼyuk yakʼojbun mantal Kajvaltik ta sventa li tojol tsebetike, pe [...] ta xkal li kʼusi ta jnope» (Mateo 19:11; 1 Korintios 7:25).

Li ta Vivliae chakʼ ta ilel ti ep nupunemik li baʼyel jnitvanejetike, jech kʼuchaʼal li jtakbol Pedroe (Mateo 8:14; Markos 1:29-31; 1 Korintios 9:5). Li ta baʼyel siglo ta yosilal Romae, epajem tajek li buchʼutik chmulivajik ta sventa li chiʼinejbail ta vayele, li Pabloe la yalbe mantal li jnitvanejetik ti jaʼik yajtsʼaklom Kristo ti mi nupunemike skʼan ti «junuk noʼox yajnil» xchiʼuk ti «jchʼunej mantaluk li xnichʼnabe» (1 Timoteo 3:2, 4).

Taje maʼuk noʼox me skʼan xal ti nupunemik pe ti mu stakʼ xchiʼin sbaik ta vayele, yuʼun li Vivliae xi chal ta jamale: «Akʼo yakʼbe yajnil li kʼusi oy ta sba li malalile». Jech noxtok, xi chal ta sventa li chiʼinejbail ta vayel ta jun nupultsʼakale: «Mu me xamakbe aba avoʼontonik ta jujuntal» (1 Korintios 7:3-5). Lek jamal ta ilel ti muʼyuk chal Dios ti mu stakʼ xnupun li jun yajtunele xchiʼuk li jun jnitvaneje.

Mi muʼyuk laj yalik Pablo xchiʼuk Jesus ti mu stakʼ xnupunik li jnitvanejetike, ¿kʼu yuʼun laj yalik ti jaʼ lek li buchʼu muʼyuk chnupunike? Yuʼun jaʼ mas xokol ta xcholel batel lekil aʼyej li buchʼu muʼyuk nupunemike. Li buchʼutik muʼyuk nupunemike xuʼ mas xtunik ta stojolal Dios, ta skoj ti muʼyuk jech tsvul yoʼontonik kʼuchaʼal li buchʼutik nupunemik xae (1 Korintios 7:32-35).

Kalbetik skʼoplal David ti muʼyuk la xchʼam jun abtel ti lek tojbil te ta México sventa xbat tunuk ta jun bikʼit lum ta Costa Rica sventa chchanubtasvan ta Vivlia. ¿Mi laj van stabe sbalil ti muʼyuk nupuneme? Xi chale: «¡Laj! Mu kʼunuk laj kaʼi ti la jnopes jba ti kʼu yelan jelel xkuxlejalike xchiʼuk li stalel xkuxlejalike, pe ta skoj ti jaʼ noʼox ta jkʼel jba jtuke, jaʼ la skoltaun sventa xnop xkaʼi».

Ta yan xtoke, kalbetik skʼoplal jun yajtsʼaklom Kristo ti tojol tseb ti Claudia sbie, te batem ta jun bikʼit lum sventa te chtun ti bu tskʼanik mas jcholmantaletike, xi chale: «Ta jkʼupin tajek li kʼusi yakal ta jpase. Kʼalal chkil ti kʼu yelan chchabiun li Diose, mas to tstsatsub li xchʼunel koʼontone xchiʼuk ti kʼu yelan xkil jba xchiʼuke».

Skʼan xmuyubaj noʼox li buchʼu muʼyuk nupuneme. Jech kʼuchaʼal chal li Claudiae: «Mu ventauk mi nupunemot o mi muʼyuk; xamuyubaj noʼox me mi ta sjunul avoʼonton chatun ta stojolal li Jeova Diose» (Salmo 119:1, 2).