Livokʼ ta 1960. Li jmeʼe yichʼoj toʼox vuklajuneb sjabilal xchiʼuk jaʼ toʼox iktavan komel li jtote. Te linakikutik ta sna jmukʼtot xchiʼuk jyaya ta jun bikʼit jteklum ta Burg, li ta República Democrática Alemana (o ta Alemania oriental). Jech kʼuchaʼal yan krixchanoetike, li kutsʼ kalale, mu xchʼunik mi oy Dios, jaʼ yuʼun muʼyuk sbalil chkilkutik.

Oyun tajek ta yoʼonton li jmukʼtote, taje toj lek chkaʼi. Ta onoʼox xakʼbun kabtel, jech kʼuchaʼal ti chimuy ta teʼ sventa jsetbe skʼobtak li teʼetike. Ta jkʼupin tajek spasel taje. Ximuyubaj noʼox.

Oy kʼusi toj xibal sba kʼot ta pasel jun kʼakʼal kʼalal vukub toʼox jabilale xchiʼuk kʼalal jaʼ toʼox ta jlikes li segundo grado ta eskuelae. Jun velta kʼalal jaʼo li sut tal ta eskuelae li muy ta sposteal lus. Kʼalal vaxakib xa ox metro muyemune, tsots la stsakun li luse, ta skoj taje toj chʼayel li kʼot. Jaʼ to te lijulav ta ospital, pe mu xa xkaʼi mi oy jkʼob. La skʼokbeikun lokʼel li jkʼobtak ta skoj ti toj echʼ noʼox kʼakʼem kome, sventa mu sokes li jchʼichʼel ta skoj ti toj echʼ xa noʼox lajemune. Li jmeʼ xchiʼuk li jmukʼtote solel chat tajek yoʼontonik. Ta skoj ti bikʼitun toʼoxe, mu toʼox xkaʼibe smelolal li kʼusi chkʼot ta jtojolal yuʼun li kʼusi la jnuptane.

Kʼalal lilokʼ ta ospitale, sut chanunajkun li ta eskuelae, pe li yan ololetike ta slabanikun, ta xujikun xchiʼuk oy kʼusitik ta stenbeikun ta skoj ti mu xuʼ jpoj jbae. Li kʼusitik chalike solel toj kʼux tajek chkaʼi. Ta tsʼakale, la stikʼikun ta jun eskuela sventa ololetik ti oy kʼusi snuptanojik ti te xkom ta Birkenwerder. Ta skoj ti mu nopoluk ti bu nakalunkutike, li jmeʼ, jmukʼtot xchiʼuk li jyayae jaʼ to chtal skʼelikun ta jujun vakasion ta skoj ti abol noʼox sbaike. Lajuneb jabil jech echʼ kuʼun.

Ep kʼusitik la jchan spasel xchiʼuk li koktake. ¿Mi xnop avuʼun ti jaʼ xa noʼox ta jtunes koktik kʼalal ta jxul li jveʼeltike? Taje jaʼ jech la jchan spasel. La jchan sukʼel ke, stusel jol xchiʼuk sbakʼesel kok kʼalal chikʼopoje. Jaʼ pas ta jkʼobtak li koktake.

Kʼalal chex keremun toʼoxe ta jkʼupin tajek li loʼil ti mu meleluke (Ciencia ficción). Ta jnop ti chkʼot jun kʼakʼal ti oy xa jkʼob kʼuchaʼal robot ti xuʼ xa jpas  kʼusuk jkʼane. Kʼalal kichʼoj xa ox chanlajuneb jabile, lik sikʼolajkun. Yuʼun jaʼ xa mas lek chkaʼi jba yuʼun xchiʼuk jaʼ xa jech chkaʼi jba kʼuchaʼal li yantike. Xi ta jnope: «Xuʼ xisikʼolaj ek. Yuʼun jaʼ sventa yijil krixchanoetik. ¿Mi jaʼ xa noʼox tsmakun ti muʼyuk jkʼobe?».

Ep kʼusitik ta jpas sventa oyuk noʼox kʼusi ta jchʼay-o koʼonton li bu nakalune. La jtsak jbi ta jun organisasion ti jaʼ sbi Juventud Libre Alemana, ti jaʼ oy ta sba skʼelel li ajvalile, ti jaʼ te li abtej kʼuchaʼal sekretarioe. La jtsak jbi ta jun grupo ti chkʼejinike, xchanel stsʼibael nichimal kʼopetik xchiʼuk chitajin xchiʼuk li buchʼutik oy kʼusi snuptanojike. Kʼalal tsuts li jchanune xchiʼuk ti laj jchanilan batel kʼuk sjalile, la jta kabtel ti bu nakalune. Lik jtunes kʼobiletik ti pasbilik ta takʼin ta skoj ti ta jkʼan ti lek tsʼakalun kʼuchaʼal yan krixchanoetike.

Jun velta kʼalal jaʼo yakal ta jmala li tren sventa chibat ta kabtele, te nopaj talel jun vinik ti la sjakʼbun mi jchʼunoj ti xuʼ chchaʼakʼbun sutel jkʼob li Diose. Chʼayal to kom koʼonton yuʼun. Ta melel ta onoʼox jkʼan ti oyuk li jkʼobe, pe mu xa noʼox stakʼ chʼunel laj kaʼi taje, yuʼun mu xkʼot ta spasel li kʼusi laj yale. Li voʼone muʼyuk xchʼunoj mi oy Dios yuʼun jnaʼoj lek ti chʼabale. Jaʼ yuʼun ep kʼusitik la jpas sventa mu xa xchiʼinun ta loʼil yan velta li vinik taje.

Ta mas tsʼakal jutuke, oy jun jchiʼil ta abtel laj yikʼun batel ta sna sventa chakʼ kojtikin li yutsʼ yalale. Kʼalal yakalunkutik ta yuchʼel kafee, li stot smeʼe lik yalbeik skʼoplal li Diose. Chalik ti jaʼ la sbi Jeovae. Taje jaʼ to te laj kaʼi ta sba velta ti oy sbi li Diose (Salmo 83:18). Xi laj kal ta koʼonton xchiʼuk xi la jnope: «Muʼyuk onoʼox li Diose, akʼo mi oy sbi yuʼunik. Chkakʼbeik yil ti mu jechuk li kʼusi chalike». Ta skoj ti jchʼunoj lek li kʼusi ta jnope, la jchʼam ti akʼo xkalbekutik skʼoplal li Vivliae. Pe muʼyuk onoʼox kʼusi pas kuʼun sventa xkakʼbe yilik ti muʼyuk Diose.

Kʼalal yakalunkutik skʼelel batel li albil kʼopetik chal ta Vivliae, ta kʼunkʼun chʼay batel ti jchʼunoj toʼox ti muʼyuk Diose. Laj kakʼ venta ti kʼotemik xa ta pasel junantik li kʼusitik yaloj tal Dios leʼ xatal ta sienal o ta smilal jabiletike. Jun veltae, la jkoʼoltaskutik ti kʼu yelan li kuxlejal avie xchiʼuk li kʼu yelan chalbe skʼoplal li ta Mateo, kapitulo 24; Lukas, kapitulo 21, xchiʼuk li ta 2 Timoteo, kapitulo 3. Jech kʼuchaʼal kʼalal chkalbetik jun doktor ti kʼu yelan chkaʼi jbatik sventa xalbutik kʼusi jchameltike, jaʼ jech li kʼusitik chkʼotanuk ta pasel ti chalbe skʼoplal li kapituloetik taje, jaʼ la skoltaun yoʼ xkakʼ venta ti kuxulutik li ‹ta slajebal kʼakʼal› * tsbiiltas li Vivliae. Toj chʼayel to kʼot koʼonton yuʼun. Lek jamal xvinaj ti yakal chkʼot ta pasel li albil kʼopetik taje.

La jchʼun ti jaʼ melel li kʼusi yakal ta jchane. Lik jkʼopon li Jeovae xchiʼuk laj kikta li sikʼolajele, akʼo mi oy xa ta lajuneb jabil ti nopem tajek xkaʼi li sikʼolajele.  Jun jabil la jchan-o batel li Vivliae, li ta 27 yuʼun avril ta 1986 laj kichʼ voʼ ta mukul ta jun atinajebal, taje jaʼ ta skoj ti mu xakʼik jpasbekutik yabtel Dios li ta Alemania orientale.

Ta skoj ti mu xi akʼbat jpasbekutik yabtel li Diose, ta jtsob jbakutik ta naetik xchiʼuk ta jayvoʼ noʼox ta jtsob jbakutik. Ta skoj taje, jayvoʼ noʼox stestigotak Jeova xkojtikin. Pe ta anil noʼox, li j-abteletike laj yakʼik akʼo xibat li ta Alemania occidental, ti muʼyuk makbil ta spasel li yabtel Dios tee. Jaʼ to te libat ta sba velta li ta asambleaetik xchiʼuk jaʼ to te laj kil ta smilal noʼox li kermanotake. Taje toj echʼ noʼox lek laj kaʼi.

Kʼalal lomem xaʼox li smuroal Berline, jaʼ to te tsuts ti mu x-akʼbat spasik li yabtel Dios li Stestigotak Jeovae. Jaʼ to te la jpasbekutik li yabtel Jeova ti muʼyuk xa buchʼu tsmakunkutike. Ta jkʼan ta jchol mas li mantale, pe chixiʼ toʼox kʼalal ta jchiʼin ta loʼil li buchʼutik mu xkojtikinane. Muʼyuk jbalil chkaʼi jba ta skoj li kʼusi jnuptanoje xchiʼuk ti jal te oyun li bu snail li buchʼutik oy kʼusi snuptanojike. Akʼo mi jech, li ta 1992 laj kakʼ persa xcholel mantal 70 ora ta jun noʼox u. La jkʼupin li kʼusi la jpase, jaʼ yuʼun jech la jpas-o skotol uetik xchiʼuk jech la jpas te van oxibuk jabil.

Te onoʼox ta jol li kʼusi chal li Vivlia liʼe: «¿Buchʼu ti kʼune? ¿Mi mu kʼunukun ek chaʼa?» (2 Korintios 11:29). Bal to ti xuʼ to jnope xchiʼuk ti xikʼopoje, jaʼ yuʼun ta jpas ti bu kʼalal xuʼ kuʼun ta skoltael li yantike. Ta skoj ti muʼyuk jkʼobtake, xkaʼibe smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaik li buchʼutik oy kʼusi snuptanojike. Jnaʼoj ti kʼu yelan chkaʼi jbatik kʼalal oy kʼusi ta jkʼan ta jpastike, pe ti mu spas kuʼuntike. Jaʼ yuʼun, ta jpatbe yoʼontonik li buchʼutik jech chaʼi sbaike. Chimuyubaj tajek yuʼun kʼalal ta jkolta li yantike.

Ti lek xkaltike ta onoʼox jvul koʼonton bakʼintik, yuʼun ta jkʼan ti jechukun kʼuchaʼal li yantike. Akʼo mi ep kʼusi xuʼ spas kuʼun ta jtuk, pe mas jal xchiʼuk mas skʼan kipal kʼu chaʼal li yantike. Li kʼusi chkalilan jujun kʼakʼale jaʼ liʼe: «Oy jtsatsal ta skotol ta sventa li buchʼu chakʼbun juʼele» (Filipenses 4:13). Li Jeovae chakʼbun kipal sventa jpas li kʼusitik skʼan pasel ta jujun kʼakʼale. Jech onoʼox ta skoltaun, jaʼ yuʼun mu jkʼan ti xkikta jba ta spasbel li yabtele.

Li Jeovae laj yakʼbun jun kutsʼ kalal ti jaʼ onoʼox jech ta jkʼan ta jbikʼtale xchiʼuk kʼalal chex keremun toʼoxe. Jtaoj lek kajnil ti Elke sbie. Toj lek yoʼonton xchiʼuk lek snaʼ xkʼuxubinvan. Jech noxtok, ta smiyonal xa noʼox stestigotak Jeova ta spʼejel Balumil ti jaʼik xa kutsʼ kalal ta mantale.

Tspatbun tajek koʼonton ti yaloj ta jamal li Dios ti chakʼ talel jun Paraiso ti bu tspas «ta achʼ skotol li kʼusitike», taje te tsakal skʼoplal li jkʼobtake (Apokalipsis 21:5). Jaʼ to chkaʼibe lek smelolal li kʼusi yaloj tspas Dios kʼalal ta jnopbe skʼoplal li kʼusitik ay spas ta Balumil li Jesuse. La xpoxta ta anil li buchʼutik oy kʼusi snuptanojike, yuʼun la xpoxta jun vinik ti laj yichʼ kʼokbel xchikine (Mateo 12:13; Lukas 22:50, 51). Li kʼusi yaloj ta melel li Diose xchiʼuk li skʼelobiltak juʼelal la spas li Jesuse, tspatbun koʼonton ti poʼot xa chakʼbun yan velta li jkʼobe.

Akʼo mi jech, li mukʼul bendision jtaoje jaʼ ti laj kojtikin li Jeovae. Yuʼun jaʼ xa kʼotem ta Jtot, ta kamigo xchiʼuk jaʼ te xuʼ jta spatobil koʼonton. Jaʼ jech ta xkaʼi jba kʼuchaʼal laj yal li ajvalil Davide: «Li Mucʼul Diose jaʼ stsatsal coʼnton [...], jech la scoltaun. Jech stseʼin noʼox coʼnton» (Salmo 28:7). Xkoʼolaj kʼuchaʼal jmeyoj li kʼusi melele, jaʼ yuʼun muʼyuk ta jkolta. Akʼo mi muʼyuk jkʼobtak, pe tsots ta jmey.