1. 1) ¿Kʼusi kʼot ta pasel kʼalal laj yakʼ sba ta ilel Dios ta stojolal li Moisese? 2) ¿Kʼu yuʼun laj yalbe skʼoplal ti snaʼ xkʼuxubinvan xchiʼuk ti toj lek yoʼontone?

JUN veltae, li Diose laj yakʼ sba ta ilel ta stojolal li Moisese. Li vaʼ kʼakʼal taje, laj yakʼ ta aʼiel kʼusi li sbie xchiʼuk ti kʼu yelan stalelale. Pe li kʼusi baʼyel laj yal ta sventa li stalelaltake jaʼ ti snaʼ xkʼuxubinvane xchiʼuk ti toj lek yoʼontone, maʼuk mas tsots skʼoplal laj yaʼi yalel baʼyel ti toj pʼije o ti ep tajek sjuʼele (kʼelo Éxodo 34:5-7). Pe, ¿kʼu yuʼun ti jaʼ mas laj yalbe skʼoplal li stalelaltak taje? Jaʼ sventa spat yoʼonton Moises ti chkoltaat onoʼox yuʼun li Jeovae xchiʼuk ti ta sjunul yoʼonton tskolta li yajtuneltake (Éx. 33:13). ¿Mi mu jechuk ti tspat tajek koʼontontik ti oyutik tajek ta yoʼonton li Jeovae? Jech oxal, li xchanobil liʼe jaʼ mas chalbe skʼoplal li xkʼuxul yoʼonton Jeovae, jaʼ xkaltik, ti abul sba chil li buchʼutik chil svokolike xchiʼuk ti jaʼ chtijbat-o yoʼonton sventa skoltaane.

2, 3. 1) ¿Kʼu yuʼun stalel onoʼox ti chijkʼuxubinvane? 2) ¿Kʼu yuʼun skʼan xkalbetik skʼoplal li kʼuxubinvaneje?

² Li voʼotik eke oy ta koʼontontik li yantike; li buchʼutik muʼyuk chaʼiik mantale jaʼ jech stalelalik ek. Taje jaʼ ta skoj ti jech spasojutik kʼuchaʼal slokʼol li Diose, yuʼun kʼuchaʼal laj xa kiltike, li stuke snaʼ xkʼuxubinvan (Gén. 1:27). Li ta Vivliae ta jtabetik sloʼilal  epal krixchanoetik ti laj yakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼontonike. Jech kʼuchaʼal liʼe, xvul van ta joltik li kʼusi kʼot ta stojolalik li chaʼvoʼ antsetik kʼalal batik ta stojolal Salomon ta skoj ti tspojbe sbaik li yolike. Kʼalal laj yal mantal Salomon ti akʼo spʼasik ta oʼlole, li mero meʼile kʼuxubaj ta yoʼonton li yole, vaʼun sventa mu xmilbat li yole lokʼ ta yoʼonton yakʼbel li yan antse (1 Rey. 3:23-27). ¿Mi xvul ta joltik xtok kʼu yelan laj yakʼ ta ilel stalelal li stseb faraone? Li stuke snaʼoj ti mu stakʼ xakʼ ta ilel slekil yoʼonton ta stojolal li j-evreoetike, pe kʼalal te la sta ta ukʼum li uni neneʼ Moisese «toj abul sba laj yil», vaʼun ayan ta yoʼonton stsʼitesel kʼuchaʼal yol (Éx. 2:5, 6).

³ ¿Kʼu yuʼun skʼan xkalbetik skʼoplal li kʼuxubinvaneje? Yuʼun li Vivliae chal ti skʼan jchanbetik stalelal li Jeovae (Efes. 5:1). Akʼo mi jaʼ sventa xkakʼ ta ilel xkʼuxul koʼontontik ti kʼu yelan la spasutik Diose xuʼ van jaʼ noʼox chbat ta koʼontontik spasel li kʼusi ta jkʼan jtuktike, ¿kʼu yuʼun jech chkʼot ta pasel? Jaʼ ta skoj ti jkuchojtik li mulile. Jaʼ yuʼun bakʼintike vokol chkaʼitik snopel mi ta jkoltatik li yantike o mi jaʼ mas lek ti jaʼuk xkakʼ ta koʼontontik li kʼusi chtun kuʼuntike. Pe, ¿kʼusi van tskoltautik sventa masuk to xkakʼtik ta ilel xkʼuxul koʼontontik? Veno, baʼyel jkʼelbetik skʼoplal kʼu yelan yakʼoj ta ilel xkʼuxul yoʼonton Jeova xchiʼuk junantik krixchanoetik. Vaʼun, jaʼo ta jkʼeltik kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li Jeovae xchiʼuk ti kʼusi sbalil ta jtatik kʼalal jech ta jpastike.

4. 1) ¿Kʼu yuʼun la stak batel anjeletik ta Sodoma li Jeovae? 2) ¿Kʼusi chchanubtasutik ti kʼu yelan koltaatik li Lot xchiʼuk yutsʼ yalale?

⁴ Li ta Vivliae ep skʼelobiltak ta jtatik ti bu chakʼ ta ilel ti kʼuxubaj ta yoʼonton krixchanoetik li Diose. Jkʼeltik kʼusi la spas ta stojolal li Lote, ti jaʼ jun vinik ti tukʼ yakʼoj sbae xchiʼuk ti chat tajek yoʼonton ta skoj ti toj kʼexlal sba stalelal li chopol krixchanoetik ta Sodoma xchiʼuk ta Gomorrae. Jaʼ batem ta yoʼontonik li mulivajele, jaʼ yuʼun staik-o ti xichʼik lajesele (2 Ped. 2:7, 8). Pe sventa kuxul xkom xchiʼuk yutsʼ yalal li Lote, li Jeovae la stak batel anjeletik sventa xalbe ti chichʼ lajesel li jteklume xchiʼuk ti skʼan xjatavik lokʼel ta anile. Pe «li Lote muc xacʼbeic yipal smeltsanel sbaic, jech te nitbil iloqʼuic batel yuʼun jʼalmantaletic xchiʼuc yajnil xchiʼuc li chib stsebetique. [...] Ta tiʼlum to ay acʼaticuc, yuʼun jech mu me xchamic» (Gén. 19:16). Li skʼelobil taje chakʼ jchantik ti xojtikin lek Jeova kʼusi tsnuptan li tukʼil yajtuneltake (Is. 63:7-9; Sant. 5:11; 2 Ped. 2:9).

5. ¿Kʼusi chakʼ jchantik ta sventa kʼuxubinvanej li tekstoetik jech kʼuchaʼal li 1 Juan 3:17?

⁵ Li Jeovae maʼuk noʼox chakʼ ta ilel ti snaʼ xkʼuxubinvane, moʼoj, yuʼun chchanubtasutik ti jechuk jpastik eke. Jkʼeltik avil kʼusi mantal akʼbatik li jteklum Israele. Mi oy jun j-israel chakʼbe xkʼex stakʼin junuk xchiʼile xuʼ xichʼbe komel jlikuk skʼuʼ sventa «prentail» (kʼelo Éxodo 22:26, 27). Pe xuʼ van li buchʼu chakʼ ta kʼexel stakʼine x-ayan ta yoʼonton xichʼ komel li kʼuʼil taje, vaʼun ti muʼyuk xa lek skʼuʼ sventa xpix-o sba ta akʼobaltik li xchiʼile. Jaʼ yuʼun li Jeova laj yal ti kʼuxuk ta yoʼonton xchiʼilik li j-israeletike, xi laj yale: «Xbat me asutesbeic ta sbatel noʼox cʼacʼal». ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ ti skʼan jkolta kermanotaktik kʼalal xuʼ kuʼuntik spasele (Kol. 3:12; Sant. 2:15, 16; kʼelo 1 Juan 3:17).

6. ¿Kʼusi chakʼ jchantik Jeova ti kʼuxubaj ta yoʼonton li j-israeletike?

⁶ Li Jeovae kʼuxubaj ta yoʼonton li j-israeletike akʼo mi ep kʼusitik chopol la spasik. Xi chal li Vivliae: «Li Mucʼul Dios yuʼun smoltot syameʼic ta voʼonee mu xnatilaj tstac tal yajʼalcʼoptac yuʼun acʼo to sutes yoʼntonic, yuʼun toj cʼux ta yoʼnton li jteclum yuʼune xchiʼuc li yavil stʼujoj bu ch-ichʼat ta muqʼue» (2 Crón. 36:15). Jaʼ jech skʼan xkʼuxubaj ta koʼontontik  ek li buchʼutik mu xojtikinik Diose, yuʼun xuʼ to sutes yoʼontonik xchiʼuk xuʼ xkʼotik ta yamigo li Jeovae, yuʼun li stuke «mu skʼan ti oy buchʼu xbat ta lajelal junuke» (2 Ped. 3:9). Jech oxal, sventa xkʼuxubinatik yuʼun li Diose skʼan xkalbetik skotol krixchanoetik li kʼusi nopol xa skʼan spase, yoʼ to jaʼ yorail.

7, 8. ¿Kʼu yuʼun laj yalik jun utsʼ alalil ti kʼuxubinatik yuʼun li Jeovae?

⁷ Li ta jkʼakʼaliltik eke, epal ermanoetik yilojik kʼu yelan yichʼojik kʼuxubinel yuʼun li Jeovae. Kalbetik avaʼi skʼoplal kʼusi kʼot ta pasel kʼalal jaʼo xyaket skʼopik ta skoj stsʼunbalik ta 1990 li ta Bosniae. Li ermanoetike batik ta jun asamblea ta yan lum ti Serbia sbie. Oy jayvoʼuk ti batik ta jkot autovuse. Te tikʼilik batel ek li ermano Milan ti 12 toʼox sjabilale, li yitsʼine xchiʼuk li stot smeʼ ti jaʼ xa te chichʼik voʼ li ta asamblea taje. Pe ti kʼusi une, kʼalal te xa x-echʼik li ta stsʼakil Serbiae laj yichʼik lokʼesel ta autovus yuʼun soltaroetik ta skoj ti yan-o stsʼunbalike. Pe jaʼuk li yantik ermanoetike akʼat jelavikuk. Kʼalal echʼ xa ox chib kʼakʼale, li bankilal yuʼun li soltaroetike la skʼopon batel ta radio li buchʼu mas to bankilal yuʼune sventa sjakʼbe kʼusi xuʼ spasbe li utsʼ alalile. Kʼalal jaʼo chkʼopoje te vaʼi ta yeloval li ermanoetik taje, jaʼ yuʼun laj yaʼi skotolik kʼalal xi albat talele: «¡Chʼijbeik jujumojuk tukʼ!».

⁸ Pe kʼalal jaʼo xa chchiʼinan ta loʼil yajsoltarotak li bankilale, te kʼotik chaʼvoʼ viniketik xchiʼuk xi kʼun vul yalbeik li ermanoetike: «Jaʼunkutik stestigo Jeova ek, li ermanoetik ta autovuse laj yalbunkutik li kʼusi la anuptanike». Vaʼun, xi albat li Milan xchiʼuk yitsʼine: «Muyanik batel ta jkaro sventa xijelavutik batel li ta Serbiae», ti jech albatike jaʼ ta skoj ti muʼyuk chkʼelbat svunik li ololetike. Jaʼuk li stot smeʼe albatik ti akʼo bat sjoyik tal ta yokik sventa xtuchʼik li tsʼake. Kʼalal laj yaʼi Milan taje mu xa snaʼ kʼusi tspas, mi jaʼ ti stseʼine o mi jaʼ ti x-okʼe. Li stot smeʼ eke xi la sjakʼbeik li ermanoetike: «¿Mi yuʼun chakʼ lokʼkunkutik batel avalojik?». Pe batik onoʼox un, lik xtuchʼik batel li stsʼakil lume, akʼo mi chkʼelatik yilel yuʼun li soltaroetike, pe mu x-ilatik. Li Milan xchiʼuk yitsʼine te la sta sbaik ta yosilal Serbia xchiʼuk li stot smeʼe, vaʼun jmoj xa batik li ta jteklum ti bu ch-echʼ li asambleae. ¡Xchʼunojik lek ti aʼibat skʼopik yuʼun li Jeovae! Melel onoʼox ti mu skotoluk velta la spoj sventa mu kʼusi snuptan yajtuneltak li Jeovae (Ech. 7:58-60). Pe li Milane xi chal kaʼitik ti kʼu yelan laj yaʼi sbae: «Li anjeletike la smakbeik sat li soltaroetike, jaʼ jech la skoltaunkutik li Jeovae» (Sal. 97:10).

9. ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba Jesus kʼalal laj yil li epal krixchanoetik ti te tstsʼakliat tale? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

⁹ ¿Buchʼu yan xuʼ jchanbetik stalelal? Jaʼ li Jesuse. Yuʼun kʼalal laj yil li epal krixchanoetik ti te tstsʼakliat tale «kʼuxubaj ta yoʼonton, yuʼun yayijem sbekʼtalik laj yil xchiʼuk tanpukik, xkoʼolaj kʼuchaʼal chijetik ti chʼabal jchabivanej yuʼunike». «Jech oxal ep kʼusitik lik yakʼbe xchan» (Mat. 9:36; kʼelo Markos 6:34). Mu jechuk laj yakʼ ta ilel stalelal kʼuchaʼal li fariseoetik ti mi jsetʼuk skʼan skoltaik li krixchanoetik ti mu masuk tsots skʼoplalike (Mat. 12:9-14; 23:4; Juan 7:49). Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Mi jaʼ jech jtalelal kʼuchaʼal li Jesuse xchiʼuk mi ta yutsil koʼonton ta jkolta li buchʼu skʼan to xojtikin li Jeovae?

10, 11. ¿Mi skotol velta skʼan xkʼuxubaj ta koʼontontik li krixchanoetike? Albo smelolal.

¹⁰ ¿Mi jaʼ van skʼan xal xtok ti skotol xa velta skʼan xkʼuxubaj ta koʼontontik li krixchanoetike? Moʼoj. Sventa xkaʼibetik smelolal taje, kalbetik junuk skʼelobil ti bu mu lekuk laj yil Jeova ti laj yakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼonton li Saule. Jun veltae, li Jeovae laj yalbe Saul ti akʼo bat smil li j-amalequetik xchiʼuk skotol li chonbolometik yuʼunike. Pe li Saule muʼyuk la smil li ajvalil ta Amaleque xchiʼuk xuʼ van jaʼ xchijtak ti muʼyuk la smilanbee. Laj van yakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼonton yaloj ti jech la spase, pe li Jeovae muʼyuk lek laj yil, jaʼ yuʼun  maʼuk xa lekil ajvalil laj yil ta skoj ti muʼyuk xchʼun mantale (1 Sam. 15:3, 9, 15). Li Jeovae tukʼ chchapanvan xchiʼuk xojtikinbe yoʼonton li jujun krixchanoe, jaʼ yuʼun, muʼyuk chkʼuxubaj ta yoʼonton kʼalal mu sta-o chile (Lam. 2:17; Ezeq. 5:11). Li buchʼutik mu skʼan xchʼunbeik smantale jutuk xa me skʼan xakʼbe kastigo (2 Tes. 1:6-10). Vaʼun maʼuk xa me yorail yuʼun sventa xkʼuxubaj ta yoʼonton li buchʼu yaloj ti sta-o xichʼ lajesele. Ti jech tspas taje jaʼ sventa skolta xchiʼuk xakʼbe yil ti kʼux ta yoʼonton li buchʼutik tukʼ yakʼoj sbaik ta stojolale.

¹¹ Li voʼotike maʼuk ta jbatik yalel mi sta-o xichʼ lajesel yuʼun Jeova o mi moʼoj li jun krixchanoe. Li kʼusi noʼox oy ta jbatike jaʼ ti jkoltatik bu kʼalal xuʼ kuʼuntik avi li krixchanoetike. Pe, ¿kʼuxi xuʼ xkakʼbetik yil yantik ti kʼux ta koʼontontike? Jkʼeltik junchibuk tojobtasel.

12. ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼtik ta ilel ti kʼux ta koʼontontik li yantike?

¹² Jkʼeltik kʼuxi xuʼ jkoltatik yantik ta sventa li kʼusitik skʼan pasel yuʼunike. Li kʼusi tsots skʼoplal skʼan spasik skotol li yajtsʼaklomtak Kristoe jaʼ ti xkʼuxubin li yermanoike xchiʼuk li yan krixchanoetike (Juan 13:34, 35; 1 Ped. 3:8). Kʼalal «kʼuxuk me ta avoʼonton xavaʼi abaik» xie, jaʼ smelolal ti ‹koʼoluk xkil jvokoltik xchiʼuk li buchʼu yakal chil svokole›. Taje te smakojbe skʼoplal ti skʼan ta yutsiluk koʼonton jkoltatik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike. Jech kʼuchaʼal ti jkoltatik ta sventa li kʼusitik skʼan pasel ta snaike, ti voʼotik xbat jsaʼtik talel li kʼusitik chtun yuʼunike o ti jkʼeltik kʼuxi yan xuʼ xijkoltavane (Mat. 7:12).

13. ¿Kʼuxi chakʼik ta ilel yajtuneltak Dios ti kʼux ta yoʼontonik li yantike?

¹³ Jkoltatik yantik kʼalal chil svokolik ta tsatsal nikel, nojelal ta voʼ o ta yan kʼusitike. Epal ermanoetike jaʼ jech chakʼik ta ilel ti chkʼuxubinvanike. Li stestigotak Jeovae lek ojtikinbilik ta skoj ti te onoʼox chkoltavanik kʼalal jech chkʼot ta pasele (1 Ped. 2:17). Xi laj yal jun ermana ta Japón ti jaʼ te nakal ti bu echʼ li nikel xchiʼuk li tsunami ta 2011: «Kʼalal laj kil ti xbuset noʼox vulel jkoltavanejetik ti likemik tal ta yantik jteklum ta Japón xchiʼuk ta yantik lum sventa smeltsanik li naetike xchiʼuk li Salonetik sventa jtsobobbailtike, la stsatsubtasun xchiʼuk la spat tajek koʼonton. Li kʼusi kʼot ta  jtojolale laj yakʼ kil ti skʼanojun li Jeovae xchiʼuk ti oy ta koʼonton jbatik ta jujuntal li stestigoutik Jeovae. Yuʼun li epal ermanoetik ta spʼejel Balumile tspasik tal orasion ta jtojolalkutik».

14. ¿Kʼuxi xuʼ jkoltatik li buchʼutik yijik xae xchiʼuk li buchʼutik ip chaʼiike?

¹⁴ Jkoltatik li buchʼutik yijik xae xchiʼuk li buchʼutik ip chaʼiike. Kʼalal chkiltik jun krixchano ti chil svokol ta skoj ti oy xa sjabilale o ta skoj chamele chkʼuxubaj ta koʼontontik. Vaʼun mas van ta jkʼanbetik Jeova ti akʼo xa xtal li Ajvalilal yuʼune sventa smes lokʼel skotol li chameletike xchiʼuk li malubele. Pe yoʼ to mu xtal li Ajvalilale ta jpastik bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa jkoltatik li krixchanoetik taje. Xi laj yal jun jtsʼibajom kʼalal laj yaʼi kʼuxi koltaat li smeʼ ti ip ta Alzheimere (jtos chamel ta jchinabtik): «Jun veltae, li jmeʼe muʼyuk xaʼi lokʼ li yikʼobale. Kʼalal jaʼo chakʼ persa spokel li pisoe kʼot chaʼvoʼ antsetik ti jaʼik stestigotak Jeovae; oy xa onoʼox skʼakʼalil ti jech tsvulaʼanik li jmeʼe. Kʼalal laj yakʼik venta li kʼusi kʼot ta pasele, ta sjunul yoʼonton laj yalik ti tskolta sbaike. Xi la stakʼ li jmeʼe: ‹Akʼo mi chikʼexav ta jyalel, pe abolajanik›. Jech oxal, la skoltaik xchiʼuk la spasbeik jun vaso ste xchiʼuk te kom xchiʼinik ta loʼil. Batsʼi kolyal chkalbeik ta melel ti jech la spasike xchiʼuk oy ta koʼonton ta jlokʼ jpixol sventa xkichʼik ta mukʼ, yuʼun chkuxlebinik li kʼusi chalik ta cholmantale». Jaʼ yuʼun, xiuk jakʼbe jbatike: «¿Mi tstij koʼonton ta skoltael bu kʼalal xuʼ kuʼun li buchʼutik yijik xae xchiʼuk li buchʼutik ip chaʼiike?» (Filip. 2:3, 4).

15. ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti jaʼ jech chkakʼtik ta ilel xkʼuxul koʼontontik kʼalal ta jcholtik mantale?

¹⁵ Jkoltatik sventa xojtikinik Jeova li krixchanoetike. Li avie ep tajek kʼusi tsvul-o yoʼontonik li krixchanoetike xchiʼuk chil tajek svokolik. Jech oxal, li kʼusi mas lek xuʼ jpastik ta stojolalike jaʼ ti xkakʼbetik yojtikinik li Diose xchiʼuk li kʼusi tspas ta stojolal krixchanoetik li Ajvalilal yuʼune. Lek tajek xtok ti xkalbetik ta jamal ti ta jtabetik sbalil kʼalal ta jchʼuntik li mantaletik yakʼoj Diose (Is. 48:17, 18). Kʼalal ta jcholtik mantale jaʼ jech chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti kʼux ta koʼontontik li yantike. ¿Mi xuʼ van jchʼaktik to mas jkʼakʼaltik ta sventa li cholmantale? (1 Tim. 2:3, 4).

16. ¿Kʼusi sbalil ta jtabetik kʼalal chijkʼuxubinvane?

¹⁶ Li buchʼutik chchanbeik skʼoplal jnopbentike yakʼojik venta ti mas muʼyuk tstsakutik chamel xchiʼuk mas lek xkil jbatik xchiʼuk yantik kʼalal chijkʼuxubinvane. Melel onoʼox yaʼukik, yuʼun kʼalal ta jkoltatik li buchʼutik chil svokolike mas xijmuyubaj, oy jbalil chkaʼi jbatik, mu jtuktikuk chkaʼitik xchiʼuk naka lekik li kʼusi ta jnoptike. Ta jtabetik tajek sbalil kʼalal chijkʼuxubinvane (Efes. 4:31, 32). Jech xtok, mas me chijpas ta lekil totil o meʼil, ta lekil malalil o ajnilal xchiʼuk ta lekil amigoil. Maʼuk noʼox, yuʼun li buchʼu chkʼuxubinvane jutuk mu skotoluk velta chichʼ koltael ek kʼalal oy svokole (kʼelo Mateo 5:7; Lukas 6:38). Mi ta jkʼantik xchiʼuk ta jkʼeltik kʼuxi xuʼ jkoltatik li yantike jun me koʼontontik, yuʼun jnaʼojtik ti yakal ta jpastik li kʼusi tskʼan Jeovae.

17. Li voʼote, ¿kʼu yuʼun oy ta avoʼonton ti masuk to xachan xkʼuxubinel li yantike?

¹⁷ Pe, ¿kʼusi srasonal mas tsots skʼoplal ti ta jkʼuxubintik li yantike? Jaʼ ti ta jkʼan ta jchanbetik stalelal xchiʼuk ta jkʼan chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae, ti jaʼ li Dios ti toj echʼ xa noʼox chkʼuxubinvane xchiʼuk ti jaʼ li Snioʼal kʼanelale (Prov. 14:31). Jech oxal, kakʼtik persa ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa jchanbetik li slekil talelale. Mi jech ta jpastike mas me chijnopaj ta stojolal li kermanotaktike xchiʼuk mas me lek xkil jba jchiʼuktik li yantike (Gal. 6:10; 1 Juan 4:16).