1. ¿Kʼusi van xuʼ jakʼbe jbatik?

KʼALAL chanopbe skʼoplal ti chichʼ lajesel li jecheʼ relijionetike, ti tstsakutik ta kʼop li Gog ta Magogue xchiʼuk li Armajedone, ¿mi chaxiʼo jutuk? ¿Mi oy xajakʼbe aba mi tukʼ˗o chavakʼ aba mi kʼot ta pasel taje? Mi jaʼ jeche, ta me xa skoltaot mi la akʼelbe skʼoplal li kʼusi laj yal Jesus ti jaʼ li teksto sventa xchanobil liʼe. Xi laj yalbe yajchankʼoptak li Jesuse: «Mu me xavat avoʼontonik. Akʼo xchʼunel avoʼontonik ta stojolal Dios» (Juan 14:1). Mi tsots xchʼunel koʼontontike, muʼyuk chijxiʼo li kʼusi chtal ta mas jelavele.

2. ¿Kʼuxi xuʼ jtsatsubtas li xchʼunel koʼontontike, xchiʼuk kʼusi ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe?

² Sventa jtsatsubtas xchʼunel koʼontontik yoʼ xkuch kuʼuntik li kʼusitik chtal ta jelavele, lek ti jnopbetik skʼoplal kʼu yelan yakal ta jtsaltik li jvokoltik avie. Vaʼun, jaʼ te chkakʼtik venta kʼusitik ti vokol to chkaʼitik stsalele. Kʼalal tstsal kuʼuntik jtosuk vokolile, mas to tstsatsub li xchʼunel koʼontontik ti jaʼ tskoltautik sventa xkuch kuʼuntik li kʼusitik xuʼ jnuptantik ta jelavele. Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik chantos li kʼusitik la snuptanik li yajchankʼoptak Jesus ti jaʼ te vinaj˗o ti skʼan to stsatsub li xchʼunel yoʼontonike xchiʼuk ti jaʼtik jech xuʼ jnuptantik li avi eke. Ta jkʼeltik xtok kʼuxi xuʼ stsal kuʼuntik li vokoliletik taje xchiʼuk ti kʼuxi tskoltautik sventa stsal kuʼuntik li kʼusi chtal ta jelavele.

3. Jech kʼuchaʼal chal ta Mateo 6:30 xchiʼuk 33, ¿kʼusi laj yal Jesus ta sventa li xchʼunel oʼontonale?

³ Li jolil ta utsʼ alalile stalel onoʼox ti tskʼan chakʼbe sveʼelik, skʼuʼ spokʼik xchiʼuk ti bu xuʼ xnakiik li yutsʼ yalale. Pe vokol xa ta pasel taje. Junantik ermanoetike muʼyuk xa yabtelik xchiʼuk muʼyuk staojik yan abtelal akʼo mi yakʼojik persa saʼel. Yantik xtoke muʼyuk xchʼamojik junuk abtelal ti  mu xuʼ spas li yajtsʼaklom Kristoe. Kʼalal jech ta jnuptantike, skʼan jchʼuntik lek ti chakʼbutik Jeova li kʼusi chtun kuʼuntike. Li Jesuse jaʼ jech laj yalbe li yajchankʼoptak kʼalal laj yal li Mantaletik ta Vitse (kʼelo Mateo 6:30, 33). Mi jchʼunojtik lek ti muʼyuk chiktautik li Jeovae, jaʼ mas tsots skʼoplal chkiltik ti chijtun ta stojolale. Kʼalal chkiltik kʼu yelan chakʼ kʼusitik chtun kuʼuntik li Jeovae, mas nopol chkaʼi jbatik ta stojolal xchiʼuk mas tstsatsub li xchʼunel koʼontontike.

4, 5. ¿Kʼusi chkoltaatik jun utsʼ alalil sventa mu svul tajek yoʼontonik ta stael li kʼusi chtun yuʼunike?

⁴ Kalbetik skʼoplal kʼusi la snuptanik jun utsʼ alalil ta Venezuela ti Castro sjol sbiike. Yilojik kʼu yelan koltaatemik yuʼun Jeova sventa mu svul tajek yoʼontonik ta stael li kʼusi chtun yuʼunike. Jaʼ toʼox kuxulik˗o li kʼusi chabtelanik ta jsep yosilike. Pe pojbat yosilik yuʼun junantik jpandiyeroetik ti stomoj batel stukʼike xchiʼuk nutsatik batel. Xi chal li totil ti Miguel sbie: «Jaʼ xa noʼox kuxulunkutik˗o li kʼusi ta jtsʼunkutik li ta kuni chʼom osilkutike. Li ta jujun sobe ta jkʼanbe Jeova ti akʼo skoltaun ta stael li kʼusi chtun kuʼunkutik jujun kʼakʼale». Toj vokol li xkuxlejalike, pe spatoj lek yoʼontonik ti ch˗akʼbatik yuʼun Jeova li kʼusi chtun yuʼunike. Jaʼ yuʼun, muʼyuk yiktaoj sbaik li ta tsobajeletike mi jaʼuk li ta cholmantale. Ta skoj ti jaʼ mas tsots skʼoplal chilik li kʼusitik sventa mantale, chchabiatik yuʼun li Jeovae.

⁵ Li Miguel xchiʼuk li yajnil ti Yurai sbie jaʼ snopojbeik skʼoplal ti kʼu yelan koltaatemik tal yuʼun li Jeovae. Li Jeovae stunesoj li Betel xchiʼuk li ermanoetik sventa xakʼbe li kʼusi chtun yuʼunike. Stunesoj ermanoetik xtok sventa skoltaik li Miguel ta saʼel yabtele. Muʼyuk iktaatemik yuʼun li Jeovae, jaʼ yuʼun mas to tsatsubem li xchʼunel yoʼontonike. Kʼalal laj yalbeik skʼoplal kʼu yelan koltaatik yuʼun Jeova jun veltae, xi laj yal li xvixil tsebik ti Yoselin sbie: «Tspatbun koʼonton ti jamal xvinaj kʼu yelan chkoltavan li Jeovae. Jaʼ xa kamigo chkil xchiʼuk jnaʼoj lek ti ta onoʼox skoltaune». Xi to laj yale: «Li kʼusitik jnuptanojkutik xchiʼuk li kutsʼ kalale jaʼ tskoltaunkutik sventa stsal kuʼunkutik li kʼusitik vokol chtal ta mas jelavele».

6. Mi yakal chavil avokol ta takʼine, ¿kʼuxi xuʼ xatsatsubtas li xchʼunel avoʼontone?

⁶ ¿Mi yakal chavil avokol ta takʼin? Mi jaʼ jeche, xuʼ van vokol tajek chavaʼi. Pe xuʼ oy kʼusitik xapas sventa stsatsub li xchʼunel avoʼontone. Kʼopono Jeova, chano li kʼusitik laj yal komel Jesus ta Mateo 6:25 kʼalal ta 34 xchiʼuk nopbo skʼoplal. Nopbo skʼoplal li buchʼutik koltaatemik yuʼun Jeova ta skoj ti yakʼoj ta yoʼontonik spasel li kʼusitik ta sventa mantale (1 Kor. 15:58). Taje mas to chachʼun˗o ti ta onoʼox skoltaot Jeova jech kʼuchaʼal skoltaoj yantik ti jaʼtik jech la snuptanik eke. Snaʼoj li kʼusi chtun avuʼune xchiʼuk snaʼoj kʼuxi chakʼbot. Kʼalal chavil kʼu  yelan tskoltaot li Jeovae, mas to tstsatsub li xchʼunel avoʼontone xchiʼuk chkuch avuʼun li kʼusitik mas tsots chtal ta jelavele (Abak. 3:17, 18).

7. Jech kʼuchaʼal chal Mateo 8:23 kʼalal ta 26, ¿kʼuxi vinaj mi tsots xchʼunel yoʼontonik li jchankʼopetik kʼalal echʼ jun tsatsal ikʼaloʼe?

⁷ Jun velta kʼalal jaʼo kajalik batel ta jkot varko li Jesus xchiʼuk li yajchankʼoptake, tal tsatsal ikʼaloʼ. Li Jesuse la skolta yajchankʼoptak sventa xakʼik venta ti skʼan stsatsubtas li xchʼunel yoʼontonike (kʼelo Mateo 8:23-26). Ta skoj ti tsots tajek li voʼe, ch˗och xa li ta svarkoike, pe jaʼuk li Jesuse jun yoʼonton te chvay. Xiʼemik tajek li jchankʼopetike, jaʼ yuʼun bat skʼanbeik koltael. Xi albatik yuʼun li Jesuse: «¿Kʼu yuʼun ti chaxiʼike? ¡Toj jutuk xchʼunel avoʼontonik!». Li jchankʼopetike skʼan teuk ta sjolik ti xuʼ xkoltaatik yuʼun li Jeovae. ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Kʼalal lek tsots li xchʼunel koʼontontike, jaʼ tskoltautik yoʼ xkuch kuʼuntik li vokoliletik ti xkoʼolaj kʼuchaʼal tsatsal ikʼaloʼe xchiʼuk li batsʼi tsatsal ikʼaloʼetike.

8, 9. ¿Kʼusi la snuptan li Anele, xchiʼuk kʼusi koltaat sventa xkuch yuʼun?

⁸ Kalbetik skʼoplal jun ermana ti te nakal ta Puerto Rico ti Anel sbie. Kʼalal tsots laj yil svokole, mas to tsatsub li xchʼunel yoʼontone. Ta skoj ti echʼ jun tsatsal ikʼaloʼ ta Puerto Rico ti María sbie, li Anele jin li snae xchiʼuk muʼyuk xa yabtel kom. Xi chale: «Lixiʼ tajek li vaʼ kʼakʼaletike, pe mas to la jkʼanbe koltael Jeova ta orasion xchiʼuk muʼyuk la jvul tajek koʼonton».

⁹ Li Anele chal ti koltaat xtok ti la xchʼun mantale. Xi chale: «Kalal la jchʼun li kʼusi laj yal li j˗organisasiontike, jaʼ la skoltaun sventa junuk noʼox koʼonton. Laj kil ti la skoltaun Jeova kʼalal la spatbeikun koʼonton li ermanoetike xchiʼuk kʼalal laj yakʼbeikun li kʼusitik chtun kuʼune». Xi to chale: «Li Jeovae ep tajek kʼusitik laj yakʼbun ti muʼyuk toʼox bu jech jnopoje xchiʼuk tsatsub tajek li xchʼunel koʼontone».

10. ¿Kʼusi xuʼ xapas mi tsots kʼusi yakal chanuptane?

¹⁰ ¿Mi yakal chavil avokol ti xkoʼolaj kʼuchaʼal tsatsal ikʼaloʼe? Xuʼ van yakal chavil avokol ta skoj nikel, nojelal ta voʼ o yan kʼusitik. O xuʼ van tsots ipot ti mu xa xanaʼ kʼusi chapase. Xuʼ van chavul avoʼonton bakʼintik, pe akʼo persa sventa jechuk˗o xapat avoʼonton ta stojolal Jeova. Albo ta jamal ti kʼu yelan chavaʼi abae. Nopbo skʼoplal kʼu yelan skoltaojot talel sventa stsatsub li xchʼunel avoʼontone (Sal. 77:11, 12). Teuk me ta ajol ti muʼyuk onoʼox chiktaot jsetʼuk li Jeovae.

11. ¿Kʼu yuʼun skʼan jchʼunbetik li buchʼutik tsbeiltasutike?

¹¹ ¿Kʼusi yan xuʼ skoltautik sventa xkuch kuʼuntik li jvokoltike? Jech kʼuchaʼal laj yal li Anele, jaʼ ti jchʼuntik mantale. Pato avoʼonton ta stojolal li buchʼutik akʼbil  yabtel yuʼun Jeova xchiʼuk Jesuse. Bateltike, mu van xkaʼibetik smelolal li kʼusi chalbutik li buchʼutik tsbeiltasutike. Pe teuk ta joltik ti chakʼbutik bendision Jeova mi la jchʼuntik mantale. Li kʼusi chal ta Vivliae xchiʼuk li kʼusi snuptanoj yajtuneltak Jeovae chakʼ kiltik ti lek kʼusi chkʼot ta jtojolaltik kʼalal ta jchʼuntik mantale (Eks. 14:1-4; 2 Kron. 20:17). Nopbo skʼoplal taje, vaʼun mas ch˗ayan ta avoʼonton xchʼunel li kʼusi chal j˗organisasiontik avi xchiʼuk li ta mas jelavele (Ebr. 13:17). Mi jech la apase, muʼyuk chaxiʼo yuʼun li mukʼta tsatsal vokolil ti poʼot xa xlike (Prov. 3:25).

12. Jech kʼuchaʼal chal Lukas 18:1 kʼalal ta 8, ¿kʼuxi tskoltautik li xchʼunel koʼontontik kʼalal oy kʼusi chopol chkichʼtik pasbele?

¹² Li Jesuse snaʼoj ti jaʼ te chichʼ akʼel ta preva xchʼunel yoʼonton yajchankʼoptak kʼalal oy kʼusi chopol chichʼik pasbele. Sventa skoltaane, laj yalbe jun loʼil ti xuʼ te jtatik li ta slivroal Lukase. Te laj yalbe skʼoplal jun ants ti chamem smalal ti ta kʼakʼal akʼobal ay skʼanbe koltael jun jchapanvanej ti muʼyuk tukʼ stalelale. Snaʼoj ti ta onoʼox xkoltaat mi te xvokolet˗oe. Taje jech onoʼox kʼot ta pasel. ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Li Jeovae tukʼ stalelal. Jaʼ yuʼun, xi laj yal li Jesuse: «Jaʼ me jech ta melel, ¿mi mu tauk skʼel Dios ti tukʼuk xchapanatik li buchʼutik tʼujbil yuʼun ti ta kʼakʼal akʼobal tskʼanik vokol ta stojolale [...]?» (kʼelo Lukas 18:1-8). Xi to laj yale: «Kʼalal mi vul li Xnichʼon Krixchanoe, ¿mi oy van ta melel jech xchʼunel oʼontonal tsta li ta balumile?». Kʼalal oy kʼusi chopol chkichʼtik pasbele, chvinaj mi tsots li xchʼunel koʼontontik kʼuchaʼal li ants ti chamem smalal mi chkakʼtik ta ilel smalael kuʼuntik xchiʼuk mi jech˗o ta jkʼanbetik koltael li Jeovae. Mi tsots xchʼunel koʼontontike, ta jchʼuntik lek ti ta onoʼox skoltautik li Jeovae. Jech xtok, skʼan jchʼuntik ti ta onoʼox skoltautik li orasione. Bateltike, muʼyuk bu jech jnopojtik ti kʼu yelan chkichʼtik takʼbel j˗orasiontike.

13. Li jun utsʼ alalil ti chopol kʼusi pasbatike, ¿kʼuxi koltaatik yuʼun li orasione?

¹³ Kalbetik skʼoplal jun ermana ti Vero sbi ti te nakal ta República Democrática del Congo. Jmoj te nakal xchiʼuk li smalal ti maʼuk stestigo Jeovae xchiʼuk li yuni tseb ti 15 sjabilale. Laj yichʼ tsakel ta kʼop slumalik yuʼun li soltaroetike, jaʼ yuʼun jatavik batel. Pe makatik ta be yuʼun li soltaroetike xchiʼuk albatik ti ta xmilatike. Lik okʼuk li Veroe, vaʼun li stsebe tsots lik spas orasion sventa spatbe yoʼonton xchiʼuk ep ta velta la stʼabbe li sbi Jeovae. Kʼalal laj yoʼonton ta spasel orasione, xi jakʼbat yuʼun li bankilal soltaroe: «Tseb, ¿buchʼu la xchanubtasot ta spasel orasion?». Xi takʼave: «Jaʼ li jmeʼe, jaʼ laj yakʼbun kil li kʼusi  chal ta Mateo 6:9 kʼalal ta 13». Li soltaroe xi laj yale: «Junuk avoʼonton xabatik xchiʼuk li atot ameʼe xchiʼuk jaʼuk xchabioxuk li Adios Jeovae».

14. ¿Kʼuxi chvinaj mi tsots li xchʼunel koʼontontike, xchiʼuk kʼusi tskoltautik?

¹⁴ Kʼalal chkaʼitik ti jech chkʼot ta pasele, tskoltautik sventa epuk tajek sbalil xkiltik li orasione. Pe mi mu ta aniluk chavichʼ takʼbel a˗orasion o ti mu labaluk sba ti kʼu yelan chavichʼ takʼbele, xuʼ me te xvinaj˗o mi tsots li xchʼunel avoʼontone. ¿Kʼusi xuʼ skoltaot mi jech kʼot ta atojolale? Jechuk˗o xakʼopon Jeova jech kʼuchaʼal la spas li ants ti chamem smalale. Teuk ta ajol ti muʼyuk chiktaot li Jeovae xchiʼuk ti snaʼoj lek kʼusi ora tstakʼ li a-orasione. Jechuk˗o xakʼanbe Jeova ti akʼo xakʼbot xchʼul espiritue (Filip. 4:13). Teuk ta ajol ti poʼot xa xakʼbot epal bendision li Jeovae ti jaʼ xa chchʼay ta ajol li kʼusitik chopol la anuptane. Kʼalal chkuch batel avuʼun avokoltak xchiʼuk ti tskoltaot Jeovae, mas me oy avipal sventa xkuch avuʼun li kʼusi chtal ta jelavele (1 Ped. 1:6, 7).

15. Jech kʼuchaʼal chal Mateo 17:19 xchiʼuk 20, ¿kʼusi ti muʼyuk yuʼunik li yajchankʼoptak Jesuse?

¹⁵ Li Jesuse laj yalbe yajchankʼoptak ti xuʼ yuʼunik stsalel li kʼusi tsnuptanik mi oy xchʼunel yoʼontonike (kʼelo Mateo 17:19, 20). Pe jun veltae, muʼyuk xuʼ yuʼunik slokʼesel pukuj akʼo mi oy xa ox ep ta velta jech spasojik. ¿Kʼu yuʼun? Albatik yuʼun Jesus ti skʼan oyuk mas xchʼunel yoʼontonike xchiʼuk ti xuʼ stsalik kʼusiuk ti snuptanik ti xkoʼolaj ta mukʼta vitsetik mi oy xchʼunel yoʼontonike. Li avi eke, xuʼ jtsaltik kʼusiuk ti jnuptantik ti tsotsik tajek yileluke.

16. ¿Kʼuxi koltaatem li xchʼunel yoʼonton Geydi kʼalal cham li smalale?

¹⁶ Jkʼeltik kʼusi kʼot ta stojolal li ermana Geydi ti te likem ta Guatemalae. La smilbeik smalal ti Edi sbi kʼalal sutik xa ox talel ta tsobajele. Li Geydie chal ti ep koltaat li xchʼunel yoʼonton sventa xkuch batel yuʼun li svokole. Xi chale: «Kʼalal ta jpas orasione, chkakʼbe sbain Jeova li jvokole xchiʼuk ta jpas ta jun koʼonton. Kakʼoj venta ti tstunes kutsʼ kalal xchiʼuk ermanoetik ta tsobobbail sventa skoltaune. Kʼalal ep kʼusitik ta jpas ta mantale, jaʼ tskoltaun sventa junuk noʼox koʼonton xchiʼuk ti mu jvul tajek koʼonton ta sventa li kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel ta tsʼakale. Li kʼusi jnuptanoje yakʼoj kil ti xuʼ xkuch kuʼun kʼusiuk ti xtal ta jelavele, yuʼun tskoltaun li Jeovae, li Jesuse xchiʼuk li j˗organisasiontike».

17. ¿Kʼusi xuʼ jpastik kʼalal tsots kʼusi ta jnuptantike?

¹⁷ ¿Mi oy buchʼu chamem avuʼun? Mi jeche, chʼakbo yorail sventa xachanbe skʼoplal ta Vivlia li buchʼutik laj yichʼik chaʼkuxesel  ta voʼne yoʼ xachʼun lek ti chkʼot ta pasel li chaʼkuxesel ta jelavele. ¿Mi chavat avoʼonton ta skoj ti lokʼem ta tsobobbail junuk avutsʼ avalale? Mi jeche, chanbo skʼoplal sventa jpʼeluk ta avoʼonton ti jaʼ sventa jlekilaltik kʼalal chtojobtasvan li Diose. Mu ventauk li kʼusi yakal chanuptane, akʼo skoltaot sventa stsatsub li xchʼunel avoʼontone. Albo Jeova ti kʼu yelan chavaʼi abae. Mu xachʼak aba ta stojolal li ermanoetike (Prov. 18:1). Oyuk kʼusitik xapas ti xuʼ skoltaot akʼo mi ta okʼel chapas bakʼintik (Sal. 126:5, 6). Mu xavikta aba li ta tsobajeletike, cholo-o mantal xchiʼuk chano-o li Avivliae. Nopbo skʼoplal li bendisionetik chakʼ ta jelavel li Jeovae. Kʼalal chavil kʼu yelan tskoltaot li Jeovae, mas to me tstsatsub li xchʼunel avoʼontone.

18. ¿Kʼusi xuʼ xapas mi laj avakʼ venta ti kʼun noʼox li xchʼunel avoʼontone?

¹⁸ Mu xachibaj mi laj avakʼ venta ti kʼun xchʼunel avoʼonton kʼalal oy kʼusi la anuptan o ti oy kʼusi yakal chanuptan avie. Jaʼuk sventa xatsatsubtas li xchʼunel avoʼontone. Jechuk xakʼan jech kʼuchaʼal xi la skʼanik li yajtakboltak Jesuse: «Akʼbun mas xchʼunel koʼontonkutik» (Luk. 17:5). Nopbo skʼoplal li buchʼutik laj xa kalbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe. Jech kʼuchaʼal li Miguel xchiʼuk Yuraie, teuk ta ajol kʼutik yelan skoltaojot li Jeovae. Jech kʼuchaʼal li stseb Vero xchiʼuk Anele, ta sjunuluk avoʼonton xapas orasion, mas to kʼalal tsots avokole. Jech kʼuchaʼal li Geydie, chʼamo li koltael chakʼbot Jeova ta stojolal avutsʼ avalal o li ermanoetike. Mi chavakʼ ti akʼo skoltaot li Jeova avie, mas me jpʼel ta avoʼonton ti ta onoʼox skoltaot li ta jelavel eke.

19. ¿Kʼusi snaʼoj lek li Jesuse, xchiʼuk kʼusi xuʼ xapat-o avoʼonton ek?

¹⁹ Li Jesuse laj yalbe yajchankʼoptak ti skʼan to stsatsubtas li xchʼunel yoʼontonike, pe snaʼoj ti ta onoʼox xkoltaatik yuʼun Jeova sventa stsal yuʼunik li kʼusi ta snuptanik ta jelavele (Juan 14:1; 16:33). Jech xtok, snaʼoj ti kuxul chkomik epal krixchanoetik kʼalal mi tal li mukʼta tsatsal vokolil ta skoj ti tsots li xchʼunel yoʼontonike (Apok. 7:9, 14). ¿Mi te van kapal akʼoplal ek? Ta skoj li yutsil yoʼonton Jeovae, xuʼ me te tsakal akʼoplal mi chavakʼ persa stsatsubtasel xchʼunel avoʼonton li avie (Ebr. 10:39).