1. ¿Kʼusi tskoltautik sventa jkʼupintik xchanel li albil kʼopetike?

 XI CHAL jun ermano ti Ben sbie: «Ta jkʼupin xchanel li albil kʼopetik ta Vivliae». ¿Mi jech chavaʼi aba ek? ¿O mi chanop ti toj vokol ta aʼibel smelolal o ti chachʼajub-oe? Mi jech chavaʼi abae xuʼ van mu jechuk chanop mi laj avaʼibe smelolal kʼu yuʼun laj yakʼ Jeova ti xichʼ tsʼibael ta Vivlia li albil kʼopetike.

2. ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe?

² Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik batel kʼu yuʼun skʼan xkojtikintik lek li albil kʼopetik ta Vivliae xchiʼuk kʼusi skʼan jpastik sventa jchantike. Ta tsʼakale, ta jkʼelbetik skʼoplal chib albil kʼopetik li ta slivroal Daniele xchiʼuk ta jkʼeltik kʼuxi tskoltautik mi laj kaʼibetik smelolale.

3. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa xkaʼibetik smelolal li albil kʼopetike?

³ Sventa xavaʼibe lek smelolal li albil kʼopetik ta Vivliae, skʼan xakʼan koltael. Kalbetik junuk skʼelobil. Nopo noʼox avaʼi ti chabat ta junuk jteklum ti mu xavojtikine, pe chbat xchiʼinot junuk avamigo ti xojtikin lek li jteklum taje. Li avamigoe snaʼoj bu oyoxuk xchiʼuk xojtikin lek li kayeetike. ¡Bal to ti bat xchiʼinot li avamigoe! Li Jeovae xkoʼolaj kʼuchaʼal li amigoil taje, yuʼun snaʼoj lek li kʼusi chkʼot ta jtojolaltike. Jaʼ yuʼun, sventa xkaʼibetik smelolal li albil kʼopetike, skʼan jkʼanbetik koltael li Jeovae (Dan. 2:28; 2 Ped. 1:19, 20).

4. ¿Kʼu yuʼun laj yakʼ Jeova ti xichʼ tsʼibael ta Vivlia li albil kʼopetike? (Jeremias 29:11; kʼelo xtok li lokʼole).

⁴ Li Jeovae xkoʼolaj kʼuchaʼal jun lekil totil, yuʼun tskʼan ti lekuk xbat xkuxlejal li xnichʼnabtake (kʼelo Jeremias 29:11). Li Jeovae snaʼoj li kʼusi chkʼot ta pasel ta tsʼakale, yan li totiletike mu snaʼik. Sventa jnaʼtik li kʼusi chkʼot ta pasel ta tsʼakale, laj yal ti xichʼuk tsʼibael ta Vivlia li albil  kʼopetike (Is. 46:10). Jaʼ yuʼun, jaʼ jun matanal yakʼojbutik Jeova li albil kʼopetike. Pe ¿kʼuxi jnaʼojtik ti chkʼot ta pasele?

5. ¿Kʼusi xuʼ xchanbeik Maks li kerem tsebetike?

⁵ Li ta eskuelae, li kerem tsebetik ti jaʼik stestigotak Jeovae tstaik ta chiʼinel li buchʼutik muʼyuk stsakojik ta venta li Vivliae. Li kʼusi chalik o tspasik li xchiʼiltakike xuʼ me xlik naʼetajikuk-o ta sventa li kʼusi xchʼunojike. Kalbetik skʼoplal jun ermano ti Maks sbie, xi chale: «Kʼalal chex keremun toʼoxe, lik jnop mi jaʼ melel li kʼusi chchanubtasikun-o li jtot jmeʼe xchiʼuk mi jaʼ te likem talel ta stojolal Dios li Vivliae». ¿Kʼusi la spas li stot smeʼ Makse? Xi to chalbutike: «Jnaʼoj ti tsvul yoʼontonik ta jtojolale, pe muʼyuk xkapik». Li stot smeʼe ta Vivlia la skʼelbeik li kʼusi tskʼan tsnaʼ li skeremike. Pe li Makse mu teuk noʼox smeyoj skʼob kom, xi chale: «Lik jchan li albil kʼopetik ta Vivliae xchiʼuk lik kalbe yan kerem tsebetik ta jtsobobbail li kʼusi yakal ta jchane». ¿Kʼusi kʼot ta pasel? Xi chal kaʼitike: «Laj kakʼ venta ti jaʼ yakʼoj ta naʼel Dios li Vivliae».

6. ¿Kʼusi xuʼ jpastik mi xijnaʼet ta sventa li kʼusi jchʼunojtike, xchiʼuk kʼu yuʼun?

⁶ Mi jech lik avaʼi aba jech kʼuchaʼal Maks ta sventa li kʼusi achʼunoje, mu me chopoluk xavaʼi aba, pe mu me teuk ameyoj akʼob xakom. Kʼalal xijnaʼete, xkoʼolaj kʼuchaʼal xkux takʼin. Mi chlik kuxinuk li kʼusi oy sbalil chkiltike xchiʼuk mi muʼyuk kʼusi ta jpastik sventa jlokʼesbetik li xkuxe, xuʼ me sok-o. Sventa mu xchʼay li xchʼunel koʼontontike, skʼan jlokʼestik li kʼusi xijnaʼet-o yuʼun ti xkoʼolaj ta xkux takʼine. Xiuk xanopbe skʼoplale: «¿Mi jchʼunoj li kʼusi chal Vivlia ta sventa li kʼusi chtal ta tsʼakale?». Mi xanaʼete, chanbo skʼoplal li albil kʼopetik ti kʼotemik xa ta pasele. Kʼelo kʼusi xuʼ skoltaot sventa spas avuʼune.

7. ¿Kʼusi koltaat-o Daniel sventa xchanbe skʼoplal li albil kʼopetike? (Daniel 12:10; kʼelo xtok li lokʼole).

⁷ Kʼalal ta jchantik li albil kʼopetike, jechuk me jpastik kʼuchaʼal li Daniele, yuʼun li stuke oy ta yoʼonton tskʼan tsnaʼ li kʼusi melele. Jech xtok, jaʼ koltaat-o ti bikʼit laj yakʼ sbae. Li Daniele snaʼoj ti chakʼbe spʼijil Jeova li buchʼu x-ojtikinate xchiʼuk ti chchʼunbat smantaltake (Dan. 2:27, 28; kʼelo Daniel 12:10). Laj yakʼ ta ilel ti bikʼit laj yakʼ sba kʼalal la skʼanbe koltael li Jeovae (Dan. 2:18). Jech xtok, li Daniele lek la xchanbe skʼoplal li tsʼibetike, yuʼun la sabe skʼoplal li tsʼibetik ti oy xa ox ta skʼakʼalile (Jer. 25:11, 12; Dan. 9:2). ¿Kʼusi chakʼ jchantik li Daniele?

8. ¿Kʼu yuʼun chchanik albil kʼopetik junantik krixchanoetik, pe kʼusi skʼan jpastik?

⁸ Kʼelo kʼu yuʼun ti chachanbe skʼoplale. ¿Kʼu yuʼun chachan li albil kʼopetik ta Vivliae? ¿Mi jaʼ ta skoj ti chakʼan chanaʼ li kʼusi melele? Mi jeche, ta me skoltaot li Jeovae (Juan 4:23, 24; 14:16, 17). Pe junantik krixchanoetike chchanik Vivlia sventa stabeik sprevailtak ti maʼuk  te likem talel ta stojolal Dios li Vivliae. Tsnopik ti mi maʼuk likem talel ta stojolal Dios li Vivliae xuʼ snop stukik li kʼusi leke xchiʼuk li kʼusi chopole, vaʼun jaʼ xa tspasik li kʼusi tskʼan yoʼontonike. Pe kʼalal ta jchantik li albil kʼopetike, skʼan lekuk li kʼusi tstij koʼontontik xchanele. Jech xtok, sventa xkaʼibetik smelolal li albil kʼopetike, skʼan oyuk kuʼuntik jtos talelal ti tsots skʼoplale.

9. ¿Kʼusi talelal skʼan oyuk kuʼuntik sventa xkaʼibetik smelolal li albil kʼopetike, xchiʼuk kʼu yuʼun?

⁹ Bikʼit xavakʼ aba. Li Jeovae chal ti tskolta li buchʼu bikʼit chakʼ sbae (Sant. 4:6). Jaʼ yuʼun, mi ta jkʼan chkaʼibetik smelolal li albil kʼopetike, skʼan jkʼanbetik Jeova ti akʼo skoltautike. Mi bikʼit chkakʼ jbatike, ta jchʼamtik li koltael chakʼbutik li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil ti jaʼ tstunes Jeova sventa xakʼbutik li jveʼeltik ta mantale (Luk. 12:42). Ta skoj ti jaʼ jun Dios ti lek xchapet tspas skotol li Jeovae, jaʼ noʼox tstunes li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil sventa xkaʼibetik smelolal li kʼusitik melel ta Vivliae (1 Kor. 14:33; Efes. 4:4-6).

10. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li Estere?

¹⁰ Sabo lek skʼoplal li kʼusi chal Vivliae. Nopbo skʼoplal junuk albil kʼop ti mas chakʼupine, vaʼun jaʼ xlik achan. Taje jaʼ jech la spas jun ermana ti Ester sbie, li stuke labal sba chil li albil kʼop ti chalbe skʼoplal ti kʼu yelan vul ta lokʼel li Mesiase, xi chale: «Kʼalal 15 toʼox jabilale, ta jkʼan ta jkʼel jtuk mi tsʼibabil xa ox li albil kʼopetik kʼalal skʼan toʼox xtal ta balumil li Jesuse». ¿Kʼusi la spas? Lik xchanbe skʼoplal li kʼusi chal li balbalvunetik yichʼoj tael ta nab Muertoe. Li kʼusi la xchane koltaat-o sventa xchʼun ti jaʼ melel li kʼusi chal Vivliae, xi chal li Estere: «Junantik li kʼusi chal ta balbal vune jaʼo laj yichʼ tsʼibael kʼalal skʼan toʼox xtal li Jesuse. Jaʼ yuʼun, li albil kʼopetik te chale jaʼ te likem talel ta stojolal Dios». Pe xi to jamal chale: «Junantik li kʼusi la jchanbe skʼoplale ep ta velta la jkʼel sventa xkaʼibe smelolal». Akʼo mi mu kʼunuk laj yaʼi li kʼusi la spase, ep la stabe sbalil. Xi chal ti kʼu yelan laj yaʼi sba kʼalal laj xchanbe lek skʼoplal jayibuk albil kʼopetike: «Laj kakʼ venta ti jaʼ melel li kʼusi chal Vivliae».

11. ¿Kʼuxi ta jtabetik sbalil mi ta jkʼeltik mi melel li kʼusi chal Vivliae?

¹¹ Kʼalal chkil jtuktik ti kʼuxi kʼotem ta pasel junantik albil kʼopetik ta Vivliae, mas to ta jpat koʼontontik ta stojolal Jeova xchiʼuk ta jchʼuntik li kʼusi chalbutike. Jech xtok, li albil kʼopetik ta Vivliae tskoltautik sventa oyuk spatobil koʼontontik xchiʼuk sventa junuk noʼox koʼontontik akʼo mi oy kʼusi jnuptantik. Avie ta jkʼelbetik batel jutuk skʼoplal chib albil kʼopetik ta slivroal Daniel ti yakal xa chkʼot ta pasele. Mi laj kaʼibetik smelolale, tskoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik.

12. ¿Kʼusi skʼan xal «ti kapal ta kʼunil achʼel li tsatsal takʼine»? (Daniel 2:41-43).

¹² (Kʼelo Daniel 2:41-43). Li ajvalil Nabukodonosore la xvaychinta jun mukʼta  lokʼol. Li xpachʼomal yok li lokʼol taje «kapal ta kʼunil achʼel li tsatsal takʼine». Kʼalal ta jkoʼoltastik li albil kʼop yuʼun Daniel xchiʼuk li albil kʼop ta Apokalipsise, chkaʼibetik smelolal ti xpachʼomal yok mukʼta lokʼole jaʼ skʼan xal ti jmoj ch-abtejik li Estados Unidos xchiʼuk li Reino Unido ti jaʼ li mukʼta tsatsal lumetik ti tsots yipik avie. Kʼalal laj yalbe smelolal xvayich Nabukodonosor li Daniele, xi laj yal ta sventa li mukʼta tsatsal lumetik taje: «Bakʼintik tsots, bakʼintik kʼun li ajvalilale». ¿Kʼu yuʼun ti kʼune? Yuʼun li jteklumetik sventainoje «mu onoʼox spas ta jmoj skʼopik». b  

13. ¿Kʼusi tsots skʼoplal chakʼ jchantik li albil kʼop liʼe?

¹³ Li kʼusi laj yal Daniel ta sventa li xpachʼomal yok li mukʼta lokʼole oy kʼusi tskoltautik ta yaʼibel smelolal ti toj tsotsik skʼoplale. Baʼyel, li mukʼta tsatsal lumetik ti jaʼik li Estados Unidos xchiʼuk li Reino Unidoe yakʼojik ta ilel ti tsots sjuʼelike. Yuʼun li ta baʼyel xchiʼuk li ta Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile kuch yuʼunik li jteklumetik taje. Pe kʼunibem talel xchiʼuk mas to chkʼunib ta skoj ti tstsakik ta kʼop li ajvalile xchiʼuk ti tstsak sbaik ta kʼop stukike. Xchibal, muʼyuk xa me chtal yan mukʼtik tsatsal mukʼtik lumetik kʼalal mi tal slajes ajvaliletik ta balumil li Ajvalilal yuʼun Diose. Akʼo mi oy onoʼox yan lumetik ti tskʼan tstsalik li mukʼta jteklumetik taje, muʼyuk onoʼox chkom ta xkʼexol. Yuʼun li albil kʼop ta sventa li tone, jaʼ xkaltik, li Ajvalilal yuʼun Diose jaʼ chakʼbe slajeb li xpachʼomal yok li mukʼta lokʼole (Dan. 2:34, 35, 44, 45).

14. ¿Kʼuxi tskoltautik mi laj kaʼibetik smelolal li albil kʼop ta sventa li xpachʼomal yok mukʼta lokʼole?

¹⁴ ¿Mi achʼunoj ti jaʼ melel li albil kʼop laj yal Daniel ta sventa li xpachʼomal yok mukʼta lokʼole? Mi jeche, muʼyuk chasaʼ akʼulejal li ta sbalumil Satanas ti poʼot xa xichʼ lajesele (Luk. 12:16-21; 1 Juan 2:15-17). Jech xtok, mi la avaʼibe smelolal li albil kʼope, tskoltaot sventa masuk to xavakʼ ta avoʼonton li cholmantale xchiʼuk ti xapas ta jchankʼop li krixchanoetike (Mat. 6:33; 28:18-20). Avi ti laj xa jkʼelbetik skʼoplal li albil kʼope, lek me ti xiuk jakʼbe jbatike: «Li kʼusi chkʼot ta nopel kuʼune, ¿mi chakʼ ta ilel ti jchʼunoj ti poʼot xa xakʼbe slajeb ajvaliletik ta balumil li Ajvalilal yuʼun Diose?».

15. ¿Buchʼu skʼoplal li ajvalil ta norte xchiʼuk li «ajvalil ta sure»? (Daniel 11:40).

¹⁵ (Kʼelo Daniel 11:40). Li ta kapitulo 11 yuʼun Daniele te chalbe skʼoplal chaʼvoʼ ajvaliletik ti tskontrain sbaik sventa tspasik ta mantal li balumile. Kʼalal ta jkoʼoltastik li albil kʼop liʼe xchiʼuk li yan albil kʼopetik ta Vivliae, chkakʼtik venta ti «ajvalil ta nortee» jaʼ li Rusia xchiʼuk li lumetik ti jmoj sjol xchiʼuke. Li «ajvalil ta sure» jaʼ li mukʼta tsatsal lum ti jaʼ li Estados Unidos xchiʼuk li Reino Unidoe. c

16. ¿Kʼusitik tsnuptanik li yajtuneltak Jeova ti te nakalik ti bu tspas mantal li «ajvalil ta nortee»?

¹⁶ Li «ajvalil ta nortee» yakal tskontrain li yajtuneltak Dios ti te nakalik li bu sventainoje. Junantik stestigotak Jeovae yichʼojik majel xchiʼuk tikʼel ta chukel ta skoj li kʼusi xchʼunojike. Pe li kermanotaktike muʼyuk xiʼemik ta skoj li  kʼusitik tspas li «ajvalil ta nortee», yuʼun mas to tsatsubem xchʼunel yoʼontonik. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun snaʼojik ti ta onoʼox xichʼik kontrainel jech kʼuchaʼal la stsʼiba komel li Daniele (Dan. 11:41). d Kʼalal jnaʼojtik ti ta onoʼox xkichʼtik kontrainele, tskoltautik sventa masuk to stsatsub li xchʼunel koʼontontike xchiʼuk ti jechuk-o tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae.          

17. ¿Kʼusitik tsnuptanik li yajtuneltak Jeova ti te nakalik ti bu tspas mantal li «ajvalil ta sure»?

¹⁷ Li ta voʼnee, li ajvalil ta sure laj onoʼox skontrainbe li steklumal Jeovae. Li ta baʼyel xchiʼuk li ta Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, laj yichʼik tikʼel ta chukel epal ermanoetik ta skoj ti muʼyuk batik ta paskʼope xchiʼuk laj yichʼik nutsel lokʼel ta chanun junantik ololetik ta skoj ti mu skʼan spasik saludar li vanderae. Pe achʼtik toe li yajtuneltak Jeovae yan xa kʼu yelan akʼatik ta preva yuʼun li ajvalil ta sure.  Jech kʼuchaʼal kʼalal jaʼo chakʼ skampanyaik li buchʼutik tskʼan yabtelike, xuʼ van xlik ayanuk ta yoʼonton tstikʼ sbaik ta junuk partido li ermanoetike. Akʼo mi muʼyuk chbat spasik votar, pe xuʼ van li ta snopbenik xchiʼuk ta yoʼontonike tskʼanik ti akʼo xkuch yuʼun junuk partidoe. Pe sventa mu jtikʼ jbatik mi jsetʼuk ta politikae, maʼuk noʼox skʼan jkʼeltik li kʼusi ta jpastike. Yuʼun skʼan jkʼeltik li kʼusi ta jnoptike xchiʼuk li kʼusi oy ta koʼontontike (Juan 15:18, 19; 18:36).

18. ¿Kʼu yelan chkaʼi jbatik kʼalal chkiltik tstsak sbaik ta kʼop li chaʼvoʼ ajvaliletike? (Kʼelo xtok li lokʼoletike).

¹⁸ Xuʼ van li buchʼutik chʼabal xchʼunel yoʼontonik ta sventa li albil kʼopetike chiʼik tajek kʼalal chilik ti tstsak sba xulubik «li ajvalil ta sur» xchiʼuk «li ajvalil ta nortee» (Dan. 11:40, tsʼib ta yok vun). Li vombaetik oy yuʼun li «ajvalil ta sur» xchiʼuk li «ajvalil ta nortee» xuʼ van slajesik-o li kuxlejal ta balumile. Pe li Jeovae muʼyuk chakʼ ti jechuk xkʼot ta pasele (Is. 45:18). Jaʼ yuʼun, muʼyuk ta jvul koʼontontik mi jaʼuk chijxiʼ kʼalal chkiltik tstsak sbaik ta kʼop li «ajvalil ta sur» xchiʼuk li «ajvalil ta nortee». Mas to tstsatsub xchʼunel koʼontontik, yuʼun jnaʼojtik ti poʼot xa xichʼ lajesel li sbalumil Satanase.

19. ¿Kʼusi skʼan teuk ta joltik ta sventa li albil kʼopetike?

¹⁹ Mu onoʼox jnaʼtik kʼu yelan chkʼot ta pasel junantik albil kʼop. Li Daniel eke muʼyuk onoʼox laj yaʼibe smelolal li kʼusitik la stsʼibae (Dan. 12:8, 9). Akʼo mi mu xkaʼibetik smelolal kʼuxi chkʼot ta pasel junuk albil kʼop, maʼuk skʼan xal ti muʼyuk chkʼot ta pasele. Jnaʼojtik ti ta onoʼox xakʼbutik ta naʼel smelolal Jeova li albil kʼopetik jech kʼuchaʼal la spas ta voʼnee (Amos 3:7).

20. ¿Kʼusi albil kʼop poʼot xa xkʼot ta pasel, xchiʼuk kʼusi skʼan jechuk-o jpastik batel?

²⁰ Li mukʼta lumetike xi chalike: «¡Jun koʼontontik xchiʼuk muʼyuk kʼusi chijxiʼo!» (1 Tes. 5:3). Vaʼun, li ajvaliletik ta balumile tstsakik ta kʼop li jecheʼ relijionetike xchiʼuk chakʼbeik slajeb (Apok. 17:16, 17). Ta tsʼakale, tstsakbeik ta kʼop li steklumal Diose (Esek. 38:18, 19). Mi laje, te chlik li slajeb paskʼope ti jaʼ li ta Armajedone (Apok. 16:14, 16). Jnaʼojtik lek ti poʼot xa xkʼot ta pasel skotol taje. Sventa xkakʼbetik ta ilel Jeova ti ta jtojbetik ta vokole, teuk noʼox jsatik kʼusitik ora chkʼotanuk ta pasel li albil kʼopetike xchiʼuk jkoltatik yantik sventa jechuk spasik ek.