1. ¿Kʼu yuʼun xuʼ xijkʼopoj?

 JAʼ JUN matanal yakʼojbutik Jeova ti xuʼ xijkʼopoje. Koliyal li matanal taje, li Adane jaʼ la xchiʼin˗o ta loʼil li Stot ta vinajele. Jech xtok, lik yal achʼ kʼopetik ti jaʼ koltaat˗o sventa xakʼbe sbi li chonbolometike (Jen. 2:19). Muyubaj van tajek kʼalal lik xchiʼin ta loʼil ta sba velta yan krixchanoe: ti jaʼ li skʼupil ajnil ti Eva sbie (Jen. 2:22, 23).

2. ¿Kʼu yelan vinajem tal ti muʼyuk lek stunesoj skʼopojelik li ta voʼne xchiʼuk li avie?

² Li matanal taje ta anil noʼox chopol lik yichʼ tunesel. Li Satanase la sjutbe kʼop li Evae, jaʼ yuʼun maʼuk xa tukʼil krixchanoutik (Jen. 3:1-4). Li Adan eke muʼyuk lek la stunes skʼopojel kʼalal laj yakʼbe smulin Eva xchiʼuk Jeova li kʼusi chopol bat ta pasel yuʼune (Jen. 3:12). Li Kaine la sjutbe kʼop Jeova kʼalal laj xa ox smil li yitsʼin ti Abel sbie (Jen. 4:9). Ta tsʼakale, li Lamek ti jaʼ snitilulal Kaine laj yal jun nichimal kʼop ti jaʼ te laj yakʼ ta aʼiel ti toj chopol li krixchanoetik vaʼ orae (Jen. 4:23, 24). Li avi eke, li jpolitikoetike muʼyuk kʼexlal chaʼiik kʼalal chalik chopol kʼopetik ta yeloval krixchanoetike. Jech xtok, jutuk mu skotoluk li pelikulaetike naka chopol kʼop tstunesik. Taje jaʼ xa jech chkʼopojik ek li ta chanob vunetik xchiʼuk li ta abtelaletike. Jamal xvinaj ti toj sokem xa li balumile.

3. ¿Kʼusi xuʼ xkʼot ta jtojolaltik mi muʼyuk la jkʼel jbatike, xchiʼuk kʼusi ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe?

³ Xuʼ van xnop tajek xkaʼitik xchikintael li chopol kʼopetike, jaʼ yuʼun xuʼ van jaʼ xa jech xlik kʼopojkutik ek mi muʼyuk la jkʼel jbatike. Li yajtsʼaklomutik Kristoe ta jkʼantik ti lekuk xaʼi sba kuʼuntik li Jeovae, jaʼ yuʼun muʼyuk ta jtunestik  chopol kʼopetik. Yuʼun chkakʼtik persa sventa lekuk jkʼopojeltik yoʼ xkichʼtik˗o ta mukʼ li Jeovae. Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik kʼuxi xuʼ lekuk jtunes jkʼopojeltik kʼalal ta jcholtik mantale, kʼalal chijbat ta tsobajele xchiʼuk kʼalal ta jchiʼintik ta loʼil li yantike. Pe baʼyel kalbetik skʼoplal kʼu yuʼun tsots skʼoplal chil Jeova li kʼusi chkaltike.

4. Jech kʼuchaʼal chal Malakias 3:16, ¿kʼu yuʼun tsots skʼoplal chil Jeova li kʼusi chkaltike?

⁴ (Kʼelo Malakias 3:16). Li Jeovae, ¿kʼu yuʼun tstsʼibabe sbiik ta jlik livro li buchʼutik chakʼ ta ilel ta skʼopojelik ti xiʼtaojik xchiʼuk tsnopbeik skʼoplal sbie? Li kʼusi chkaltike jaʼ te chvinaj˗o li kʼusi oy ta koʼontontike. Xi laj yal li Jesuse: «Jaʼ chlokʼ ta aveik li kʼusitik oy ta avoʼontonike» (Mat. 12:34). Jaʼ yuʼun, li ta jkʼopojeltike jaʼ te chvinaj kʼu to yepal jkʼanojtik li Jeovae. Li buchʼutik skʼanojik Jeovae xuʼ xkuxiik ta sbatel osil ta jun achʼ balumil, yuʼun jaʼ jech oy ta yoʼonton li Jeovae.

5. 1) ¿Kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li jkʼopojeltik xchiʼuk ti kʼu yelan chkichʼtik ta mukʼ Jeovae? 2) Jech kʼuchaʼal xvinaj ta lokʼoletike, ¿kʼusi skʼan mu jpastik sventa xmuyubajuk˗o Jeova ti kʼu yelan chijkʼopoje?

⁵ Li Jeovae tstsak lek ta venta li kʼusi chkaltik sventa skʼel mi chchʼam li ichʼel ta mukʼ chkakʼbetike o mi moʼoj (Sant. 1:26). Jutuk mu skotoluk li buchʼutik muʼyuk skʼanojik Jeovae toj chopol skʼopojelik, jpʼel xalik xchiʼuk xtoyetik noʼox kʼalal chkʼopojike (2 Tim. 3:1-5). Mu jkʼantik ti jechuk jtalelaltik eke. Yuʼun oy ta koʼontontik ti junuk˗o yoʼonton Jeova ti kʼu yelan chijkʼopoje. Pe ¿mi jun˗o yoʼonton kuʼuntik Jeova mi jaʼ noʼox lek xa chijkʼopoj yilel li ta tsobajeletik xchiʼuk li ta cholmantal, pe ti tsotsik xa ta jkʼopontik li kutsʼ kalaltike? (1 Ped. 3:7).

6. ¿Kʼusi kʼot ta pasel ta skoj ti lek skʼopojel li Kimberlie?

⁶ Mi lek ta jtunes li jkʼopojeltike, li yantike chilik ti jelel «li buchʼu chtun ta stojolal Diose xchiʼuk li buchʼu muʼyuk chtun ta stojolale» (Mal. 3:18). Jaʼ xkaltik, jamal xvinaj ti chijtun ta stojolal Jeovae.  Jkʼeltik kʼusi kʼot ta stojolal jun ermana ti Kimberli b sbie. Jun xchiʼil ta chanune laj yakʼ venta ti jelel stalelal kʼalal jmoj la spas stareaike. Yuʼun muʼyuk tsloʼilta li yantike, lek yoʼonton xchiʼuk muʼyuk chal bol kʼopetik. Li xchiʼil ta chanune la sjakʼ kʼu yuʼun ti jech stalelale, vaʼun la xchʼam jun estudio ta tsʼakal. ¡Xmuyubaj tajek Jeova kʼalal oy buchʼutik chlik xchanik mantal ta skoj ti lek chilik jkʼopojeltike!

7. ¿Kʼu yelan ta jkʼan ta jtunestik li jkʼopojeltike?

⁷ Jkotoltik ta jkʼantik ti xichʼuk ichʼel˗o ta mukʼ Jeova ti kʼu yelan chijkʼopoje xchiʼuk ti jaʼuk skoltautik sventa xkamigointik li ermanoetike. Jaʼ yuʼun, jkʼeltik batel junchibuk beiltaseletik ti tskoltautik sventa lekuk ta chanel xilik yantik ti kʼu yelan chijkʼopoje.

8. ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik Jesus li ta cholmantale?

⁸ Lekuk avoʼonton xchiʼuk ichʼvanan ta mukʼ kʼalal muʼyuk lek chavichʼ kʼoponele. Kʼalal ay ta balumil li Jesuse, la snopbeik smul, laj yalik ti «mu x˗echʼ yoʼonton ta veʼel xchiʼuk ta yuchʼel vinoe», ti jaʼ chtun ta stojolal li Diabloe, ti muʼyuk bu chchabi li savadoe xchiʼuk ti chchopol kʼopta li Diose (Mat. 11:19; 26:65; Luk. 11:15; Juan 9:16). Akʼo mi jech, li Jesuse muʼyuk ti chopol xa ti kʼu yelan takʼave. Mi oy buchʼu chopol kʼusi chalbutike, skʼan jchanbetik stalelal Jesus ti muuk chopol xa jtakʼbetik sutel eke (1 Ped. 2:21-23). Pe bakʼintike, mu kʼunuk chkaʼitik (Sant. 3:2). ¿Kʼusi xuʼ skoltautik?

9. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa mu chopoluk kʼusi xkaltik kʼalal jaʼo ta jcholtik mantale?

⁹ Mi oy buchʼu chopol la stakʼbot li ta cholmantale, mu jaʼuk xavakʼ ta avoʼonton ti kʼu yelan takʼave. Xi chal jun ermano ti Sam sbie: «Chkakʼ persa snopel ti skʼan chchikinta mantal li krixchanoe xchiʼuk ti xuʼ xjele». Jech xtok, xuʼ van jaʼo oy kʼusi yakal tspas li yajval na o muʼyuk lek chaʼi sba kʼalal lijkʼote, jaʼ yuʼun muʼyuk lek la stakʼbutik. Mi oy buchʼu muʼyuk lek la stakʼbutike, xuʼ jech jpastik kʼuchaʼal tspas jun ermana ti Lucía sbie: kalbetik Jeova ti akʼo skoltautik sventa mu xij˗iline xchiʼuk ti mu chopoluk kʼusi xkaltike.

10. Jech kʼuchaʼal chal 1 Timoteo 4:13, ¿kʼusi skʼan oyuk ta koʼontontik spasel?

¹⁰ Akʼo persa ti lekuk xachanubtasvane. Li Timoteoe lek xa ox xtojob ta cholmantal. Akʼo mi jech, skʼan xakʼ persa sventa masuk to xtojob li ta chanubtasvaneje (kʼelo 1 Timoteo 4:13). ¿Kʼuxi xuʼ xijtojob lek ta chanubtasvanej? Skʼan jchapan jbatik lek. Sventa spas kuʼuntike, xuʼ jtunestik  li abtejebaletik oy kuʼuntike, jech kʼuchaʼal li foyeto Tojobkutik lek ta xchanel vun xchiʼuk ta chanubtasvanej xchiʼuk li jvokʼ mantal te talem li ta Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj ti xi sbie: «Tojobkutik mas ta spasel li kabteltike». ¿Mi lek yakal chatunes li abtejebaletik taje? Mi lek chachapan abae, muʼyuk me mas chaxiʼ xchiʼuk mas jun avoʼonton kʼalal chakʼopoje.

11. ¿Kʼusi spasojik junantik ermanoetik sventa xtojobik lek ta chanubtasvaneje?

¹¹ ¿Kʼusi yan xuʼ jpastik sventa xijtojob lek ta chanubtasvanej? Jaʼ ti jchantik li kʼusi tspas yan ermanoetik ta tsobobbaile. Li Sam ti laj kalbetik skʼoplal ta parafo 9 tskʼel kʼusi tspasik li ermanoetik ta tsobobbail ti lek xtojobik ta chanubtasvaneje. Jaʼ yuʼun, tstsʼetanbe lek xchikinal li kʼusi chalike xchiʼuk chakʼ persa xchanel ti kʼu yelan chchanubtasvanike. Jun ermana ti Talía sbie tskʼel kʼu yelan tsjelubtasik mantal li ermanoetik ti lek xtojobike. Taje jaʼ koltaatem sventa snaʼ kʼuxi xuʼ xrasonaj xchiʼuk li krixchanoetik ta cholmantale.

12. ¿Kʼusi vokol chaʼiik spasel junantik li ta tsobajeletike?

¹² Jkotoltik xuʼ xijkoltavan jsetʼ juteb li ta tsobajeletik kʼalal chijkʼejin xchiʼuk kʼalal chkakʼ jloʼiltik ti lek jchapanojtike (Sal. 22:22). Junantike vokol chaʼiik ti xkʼejinike xchiʼuk ti xakʼ sloʼilik li ta tsobajeletike. ¿Mi jaʼ jech chavaʼi aba ek? Mi jaʼ jeche, chakʼan van chanaʼ kʼusi koltaatik˗o yantik sventa mu xa masuk xiʼike.

13. ¿Kʼusi xuʼ skoltaot yoʼ ta sjunuluk avoʼonton xakʼejin li ta tsobajeletike?

¹³ Ta sjunuluk avoʼonton xakʼejin. Teuk ta ajol ti jaʼ sventa xkichʼtik˗o ta mukʼ Jeova kʼalal chijkʼejin li ta tsobajeletike. Kalbetik skʼoplal jun ermana ti Sara sbie. Akʼo mi tsnop ti muʼyuk toj lek li yechʼomal yee, oy ta yoʼonton tsmuyubta li Jeovae. Jaʼ yuʼun, kʼalal chchapan sba sventa li tsobajeletike, chchanilan li kʼejojetike xchiʼuk tskʼel kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li sletrail kʼejojetik xchiʼuk li kʼusi chichʼ chanel ta tsobajele. Xi chale: «Ti vaʼ yelan ta jpase jaʼ skoltaojun sventa jaʼuk xkakʼ ta koʼonton li sletraile, maʼuk ti kʼu yelan chikʼejine».

14. Mi xatsʼijet noʼoxe, ¿kʼusi xuʼ skoltaot sventa xavakʼ aloʼil li ta tsobajeletike?

¹⁴ Nopuk xavaʼi xavakʼ aloʼil. Ti jamal xkaltike, epal ermanoetik vokol chaʼiik spasel taje. Xi chal Talía ti laj kalbetik skʼoplal ta parafo 11: «Akʼo mi mu xkaʼitik li ta yechʼomal kee, chixiʼ tajek kʼalal chikʼopoj ta yeloval yantike. Jaʼ yuʼun, vokol tajek chkaʼi kʼalal chkakʼ jloʼile». Pe muʼyuk  chakʼ ti jaʼuk xmakat˗oe. Kʼalal chchapan sba sventa li tsobajeletike, tstsak ta venta ti skʼan jaʼuk noʼox stakʼ li kʼusi chichʼ jakʼel xchiʼuk ti jlikeluk noʼox xal sloʼil li buchʼu baʼyel chakʼ sloʼile. Xi to chale: «Lek ti jaʼ noʼox ta jtakʼ li kʼusi chichʼ jakʼele xchiʼuk ti jlikel noʼox kʼusi chkale, yuʼun jaʼ onoʼox li kʼusi tskʼan li buchʼu tsjakʼ tale».

15. ¿Kʼusi skʼan teuk ta joltik kʼalal chkakʼ jloʼiltike?

¹⁵ Junantik ermanoetik ti lek jamal yeike vokol chaʼiik ek ti xakʼ sloʼilike. ¿Kʼu yuʼun? Xi chal jun ermana ti Juliet sbie: «Bakʼintike, vokol chkaʼi ti xkakʼ jloʼil li ta tsobajeletike, yuʼun ta jnop ti muʼyuk toj lek li kʼusi chkale». ¿Mi jaʼ jech chavaʼi aba ek? Mi jeche, teuk ta joltik ti Jeovae tskʼan ti jpastik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike. c Li Jeovae ep sbalil chil kʼalal chkakʼtik persa chkakʼ jloʼiltik akʼo mi chijxiʼ bakʼintik.

16. ¿Kʼusitik mu stakʼ xkaltik?

¹⁶ Mu xachopol kʼopta li yantike (Efes. 4:31). Jech kʼuchaʼal laj xa jkʼeltik tale, li jun yajtsʼaklom Kristoe skʼan ti mu xal bol kʼopetike. Pe xuʼ van oy kʼusitik chopol chkaltik ti kʼux ta xaʼiik yantik akʼo mi mu yolbajuk ta jpastik, jaʼ yuʼun skʼan ti xkichʼ jpʼijiltike. Jech kʼuchaʼal liʼe, skʼan ti mu kʼusi chopol xkaltik ta stojolal li krixchanoetik ti yan˗o stsʼunbalike o ti yan˗o slumalike. Jech xtok, mu jkʼan xkaltik li kʼusi xuʼ chopol xaʼi˗o sba kuʼuntik li yantike. Xi chal jun ermanoe: «Bakʼintike, oy kʼusitik kaloj ta skoj ti ta jnop ti chakʼ tseʼeje o ti muʼyuk chopole, pe oy onoʼox buchʼu chopol laj yaʼi sba kuʼun. Li avie, baʼyel ta jnop li kʼusi chkale, yuʼun skoltaojun li kajnile, yalojbun kʼalal chopol chaʼi sba kuʼun o chopol chaʼi sba yan krixchano ta skoj li kʼusi chkale».

17. Jech kʼuchaʼal chal Efesios 4:29, ¿kʼuxi xuʼ jpatbetik yoʼonton li yantike?

¹⁷ Spatuk oʼontonal li kʼusi chavale. Mu lekuk ti xabikʼtal kʼopoj o ti xaloʼiltavane, jaʼ lek akʼo persa ti xakʼupil kʼopta li yantike (kʼelo Efesios 4:29). Mu jkʼantik ti jechuk jtalelaltik kʼuchaʼal li j˗israeletike. Akʼo mi oy lek srasonal yuʼunik sventa stojik ta vokol, naka bikʼtal kʼopojel la spasik. Jech kʼuchaʼal liʼe, ta skoj ti chopol kʼusi laj yalik li lajunvoʼ jpaʼivanejetike, «skotol li j˗israeletike lik bikʼtal kʼopojikuk ta stojolal Moises» (Num. 13:31–14:4). Jaʼ yuʼun, kʼalal chijbikʼtal kʼopoje xuʼ me jech xchanik li yantik eke. Pe kʼalal ta jkʼupil kʼoptatik li yantike, tstabeik sbalil. Jnopbetik skʼoplal li stseb Jeftee. Jaʼ van koltaat  sventa xtun˗o ta stojolal Jeova kʼalal kʼupil kʼoptaat xchiʼuk patbat yoʼonton yuʼun li yamigatake (Jues. 11:40). Xi chal Sara ti laj kalbetik skʼoplal ta parafo 13: «Kʼalal ta jkʼupil kʼoptatik li yantike, kʼanbil chaʼi sbaik yuʼun Jeova xchiʼuk oy sbalil chaʼi sbaik li ta s˗organisasione». Akʼo persa ti xakʼupil kʼopta li yantike.

18. Jech kʼuchaʼal chal Salmo 15:1 xchiʼuk 2, ¿kʼu yuʼun skʼan meleluk xijkʼopoj, xchiʼuk kʼusi skʼan xal?

¹⁸ Meleluk skotol li kʼusi chavale. Mi mu jechuk ta jpastike, muʼyuk me xmuyubaj kuʼuntik li Jeovae, yuʼun spʼajoj li jut kʼope (Prov. 6:16, 17). Li krixchanoetike muʼyuk chopol chilik ti tsjutik kʼope, pe li voʼotike mu jechuk ta jpastik, yuʼun li Jeovae chopol chil (kʼelo Salmo 15:1, 2). Muʼyuk onoʼox ti yolbaj xa ta jutik kʼope, pe muʼyuk lek xtok mi muʼyuk lek tsʼakal li kʼusi chkaltik sventa yanuk xa kʼusi snop li krixchanoetike.

19. ¿Kʼusi to yan skʼan jkʼel˗o jbatik?

¹⁹ Mu me xaloʼiltavan (Prov. 25:23; 2 Tes. 3:11). Li Juliet ti laj kalbetik skʼoplal ta parafo 15 chal ti chopol tajek chaʼi kʼalal oy buchʼu chloʼiltavane. Xi chale: «Kʼalal chkaʼi ti oy buchʼu chloʼiltavane, mu xa jpat˗o koʼonton ta stojolal xchiʼuk chichibaj˗o. ¿Kʼuxi jnaʼoj ti muʼyuk jech tsloʼiltaun batel eke?». Mi laj avakʼ venta ti oy xa buchʼu chlik loʼiltavanuke, jelo li kʼusi chavalbeik skʼoplale xchiʼuk jaʼuk xaval li kʼusi tspat oʼontonale (Kol. 4:6).

20. ¿Kʼusi jpʼel ta avoʼonton chapas?

²⁰ Jutuk mu skotoluk li krixchanoetik avie muʼyuk lek tstunes li skʼopojelike. Jaʼ yuʼun, skʼan xkakʼtik persa sventa jechuk xijkʼopoj kʼuchaʼal tskʼan Jeovae. Teuk ta ajol ti jaʼ jun matanal yuʼun Jeovae, jaʼ yuʼun tsots skʼoplal chil li kʼusi chkaltike. Mi chkakʼtik persa ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik sventa xichʼ˗o ichʼel ta mukʼ Jeova ti kʼu yelan chijloʼilaj ta cholmantal, li ta tsobajeletik xchiʼuk kʼalal ta jchiʼintik ta loʼil yantike, ta me xakʼbutik sbendision. Mi laj xa ox yichʼ lajesel li chopol balumil liʼe, mas xa kʼun chkaʼitik ti xkichʼtik ta mukʼ Jeova li ta jkʼopojeltike (Jud. 15). Pe yoʼ to mu xkʼot ta pasele, jechuk jpastik kʼuchaʼal laj yal li jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Kajval Jeova, akʼo kʼupiluk sba xavaʼi li kʼusitik chlokʼ ta kee» (Sal. 19:14).