Jlik diksionarioe chal ti kʼalal oy kʼusi jamal chkaltike, jaʼ skʼan xal «ti melel li kʼusi chkaltike o ti oy kʼusi chkakʼ ketik spasel ti jaʼ testigo chkom kuʼuntik li Diose» (Diccionario de uso del español ti jaʼ la stsʼiba María Moliner). Kʼalal oy kʼusi chkaltik ta jamal ta skoj ti jech yaloj ajvalile, xuʼ albil noʼox o xuʼ xichʼ tsʼibael.

Junantike chalik ti mu lekuk ti jech jpastik ta skoj ti xi laj yal li Jesuse: «‹Jech› mi xachiike, yuʼun jech; ‹moʼoj› mi xachiike, yuʼun moʼoj; yuʼun mi chbat ta mas li kʼusi chichʼ alele, te me likem tal ta stojolal li Satanase» (Mat. 5:33-37). Li Jesuse snaʼoj onoʼox ti Smantal Moisese laj yalbe j˗israeletik ti skʼan oy kʼusi xakʼ yeik spasel bakʼintike xchiʼuk ti oy junantik yajtuneltak Dios ta voʼne oy kʼusi laj yakʼ yeik spasel (Jen. 14:22, 23; Eks. 22:10, 11). Jech xtok, snaʼoj ti oy kʼusitik laj yakʼ ye spasel li Jeovae (Ebr. 6:13-17). Li Jesuse maʼuk la skʼan laj yal ti mu kʼusi stakʼ xkaltik ta jamale, yuʼun li kʼusi la skʼan laj yale jaʼ ti mu ta aniluk nopbil jpastike o ta sventa kʼusiuk noʼox. Skʼan jpastik li kʼusi chkaltike, yuʼun jaʼ jech tskʼan li Jeovae.

Vaʼun, ¿kʼusi skʼan xapas mi laj yalboxuk ti oyuk kʼusi xaval ta jamal ta skoj ti jech yaloj ajvalile? Baʼyel nopo mi spas onoʼox avuʼun. Mi mu xanaʼ leke, jaʼ lek mu xaval. Xi chal li Skʼop Diose: «Jaʼ mas lek ti mu xavakʼ ave ti oy kʼusi chapas mi mu xkʼot ta pasel avuʼune» (Ekl. 5:5). Laje, nopbo skʼoplal li beiltaseletik ta Vivlia ti snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk li kʼusi chichʼ alel ta jamal ta skoj ti jech yaloj ajvalile xchiʼuk jechuk xapas kʼuchaʼal chal ajol avoʼonton ti chanubtasbil ta Vivliae. Jkʼeltik batel junantik beiltaseletik ta Vivlia.

Junantik li kʼusitik chichʼ alel ta jamal ta skoj ti jech yaloj ajvalile lek chil li Diose. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal chnupunik li stestigotak Jeovae, oy kʼusi chakʼ yeik spasel. Li kerem xchiʼuk li tsebe chalik ta jamal ta stojolal Dios xchiʼuk ta yeloval yan ermanoetik ti tskʼan sbaike, ti chkʼuxubin sbaike xchiʼuk ti chichʼ sbaik ta mukʼ ti kʼu sjalil kuxulike. (Yantike yikʼaluk van mu jechuk tajek chalik, pe oy onoʼox kʼusi jamal chalik ta stojolal Dios). Vaʼun, chichʼ alel ti nupultsʼakalik xae xchiʼuk skʼan ti yikʼojuk˗o sbaik ti kʼu sjalil kuxulike (Jen. 2:24; 1 Kor. 7:39). Muʼyuk chopol li kʼusi chalbe sbaik ta jamal li buchʼutik chnupunike xchiʼuk lek chil li Diose.

Junantik li kʼusitik chichʼ alel ta jamal ta skoj ti jech yaloj ajvalile kontra chil li Diose. Jech kʼuchaʼal liʼe, li yajtsʼaklomtak Kristoe muʼyuk chalik ta jamal ti tspasik kʼop sventa spakbeik skʼoplal junuk lum o ti chiktaik Diose. Mi jech la spasike, muʼyuk xa me chchʼunbeik smantal Dios. Ta skoj ti maʼuk te skʼoplalik ta balumil li yajtsʼaklomtak Kristoe, muʼyuk tstikʼ sbaik ta kʼopetik (Is. 2:4; Juan 15:19; Sant. 1:27).

 Junantik li kʼusitik chichʼ alel ta jamal ta skoj ti jech yaloj ajvalile ta jnop jtuktik mi chkaltik. Bakʼintike, kʼalal skʼan toʼox snop jun yajtsʼaklom Kristo mi oy kʼusi chal ta jamale, skʼan snopbe lek skʼoplal li kʼusi xi laj yal Jesuse: «Tojbeik ta persa Sesar li kʼusitik jaʼ yuʼun Sesare, yan li kʼusitik jaʼ yuʼun Diose tojbeik Dios» (Luk. 20:25).

Jnoptik noʼox ti oy jun ermano ti tskʼan tslokʼesbe svunal sventa nitiluk xa skʼoplal ta junuk lum o ti tslokʼes spasaportee. Pe chaʼi ti oy kʼusi jamal skʼan xal ta stojolal ajvalil ti tspase. Mi kontra chil Dios li kʼusi skʼan ta jamal chal tspase, muʼyuk jech chal ta skoj ti chanubtasbil lek ta Vivlia li sjol yoʼontone. Xuʼ van x˗akʼbat permiso yuʼun ajvalil sventa sjel li kʼusi chal ta jamal tspase.

Kʼalal chichʼ jelel li kʼusi jamal chichʼ alel ta stojolal ajvalile, muʼyuk van tskontrain li kʼusi chal ta Romanos 13:1 ti xi chale: «Skotol krixchanoetik skʼan xchʼunbeik smantal li buchʼutik oy yabtelik ti mas mukʼ skʼoplalike». Jaʼ yuʼun, li jun ermanoe xuʼ van xkʼot ta nopel yuʼun ti muʼyuk chopol ti oy kʼusi jamal chal tspas mi jech xa onoʼox yaloj Dios ti skʼan jpastike.

Skʼan jnop jtuktik xtok kʼalal chkichʼtik albel ti oyuk kʼusi jtunestik o ti jpasbetik senyail ta jkʼobtik o ta jbekʼtaltik kʼalal oy kʼusi chkaltik ta jamal ta skoj ti jech yaloj ajvalile. Li jromaetik xchiʼuk li j˗esitaetike tstsak toʼox s˗espadaik kʼalal oy kʼusi chalik ta jamale. Taje jaʼ jech chakʼik ta ilel ti kʼelbilik yuʼun li dios sventa paskʼop ti melel li kʼusi chalike. Li jgresiaetike tstoy toʼox skʼobik ta vinajel kʼalal oy kʼusi jamal chalik tspasike. Vaʼun, jaʼ jech chakʼik ta ilel ti oy la jun dios ti skʼeloj li kʼusi chalik xchiʼuk tspasike xchiʼuk ti jaʼ chchapanatike.

Li jun yajtunel Diose muʼyuk onoʼox tstsʼutsʼ o tsnijan sba ta yeloval junuk vandera o yan kʼusitik ti te nitil skʼoplal li ta yichʼel ta mukʼ jecheʼ diosetike. Pe ¿kʼusi tspas mi chkʼanbat ta jun snail chapanobbail ti akʼo skajan skʼob ta sba Vivlia xchiʼuk ti xal ta jamal ti melel li kʼusi chale? Xuʼ van jech tsnop tspas, yuʼun li Vivliae chalbe skʼoplal junantik yajtuneltak Dios ta voʼne ti oy kʼusi la spasik kʼalal oy kʼusi laj yalik ta jamale (Jen. 24:2, 3, 9; 47:29-31). Mi jech kʼot ta nopel kuʼuntike, tsots skʼoplal ti teuk ta joltik ti jaʼ yakal chkalbetik ta jamal Dios ti melel li kʼusi chkaltike. Jaʼ yuʼun, skʼan jkʼeltik ti meleluk jtakʼtik skotol li kʼusi chkichʼtik jakʼbele.

Ta skoj ti tsots tajek skʼoplal chkaʼitik ti kʼu yelan xkil jbatik xchiʼuk Jeovae, skʼan jpastik orasion xchiʼuk ti jnopbetik lek skʼoplal kʼalal skʼan toʼox oy kʼusi chkaltik ta jamal ta jpastik ta skoj ti jech yaloj ajvalile. Skʼan jchʼuntik li beiltaseletik ta Vivliae xchiʼuk ti jtsaktik ta venta li kʼusi chal jol koʼontontike. Mi oy kʼusi laj kaltik ta jamale, kʼotuk me ta pasel kuʼuntik (1 Ped. 2:12).