1. ¿Kʼuxi xvinaj ti muʼyuk xa mas kʼanbail li avie?

LI Vivliae yaloj xa onoʼox ti muʼyuk kʼanbail kʼuchaʼal stalelal onoʼox «li ta slajebal kʼakʼale» (2 Tim. 3:​1, 3). Taje jaʼ jech yakal chkʼot ta pasel li ta jkʼakʼaliltike. Jech kʼuchaʼal liʼe, ta smiyonal xa noʼox utsʼ alaletik xchʼakoj sbaik, li totil meʼiletike muʼyuk xa skʼanoj sbaik xchiʼuk li alab nichʼnabiletike muʼyuk kʼanbil chaʼi sbaik. Pe yan xtoke, oy utsʼ alaliletik ti akʼo mi jmoj nakalike, xuʼ van jech tspasik ti mu xojtikin sbaike. Jun li buchʼu tskolta li utsʼ alalile xi chale: «Li meʼile, li totile xchiʼuk li alab nichʼnabiletike xchʼakoj sbaik, yuʼun jaʼ noʼox batem yoʼontonik ta komputadora, ta tavleta, ta telefono o ta videojuegoetik. Akʼo mi jmoj nakalik, pe mu xojtikin sbaik».

2, 3. 1) Jech kʼuchaʼal chal Romanos 12:​10, ¿buchʼutik skʼan xkakʼbetik ta ilel xkʼuxul koʼontontik? 2) ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe?

² Mu jkʼantik ti jechuk jtalelaltik kʼuchaʼal taje (Rom. 12:⁠2). Moʼoj, yuʼun skʼan xkakʼtik ta ilel xkʼuxul koʼontontik ta stojolal li kermanotaktike, maʼuk noʼox ta stojolal li kutsʼ kalaltike (kʼelo Romanos 12:10). ¿Kʼusi jaʼ li xkʼuxul oʼontonale? Li ta griego kʼope, jaʼ chalbe skʼoplal li kʼanelal chkaʼitik ta stojolal li kutsʼ kalaltik ti jech chkiltik kʼuchaʼal jmelel amigotike. Taje jaʼ jech skʼan jkʼantik li kermanotaktike, yuʼun jaʼ kutsʼ kalaltik ta mantal. Mi oy xkʼuxul koʼontontike, jaʼ jech ta jkolta jbatik sventa jmoj xijtun ta stojolal Jeova (Mik. 2:12).

³ Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik jayibuk skʼelobiltak ta Vivlia ti tskoltautik sventa oyuk xkʼuxul koʼontontik xchiʼuk ti xkakʼtik ta ilele.

4. ¿Kʼuxi tskoltautik Santiago 5:11 sventa xkaʼibetik smelolal ti skʼanojutik tajek li Jeovae?

⁴ Li Vivliae chalbutik li skʼupil talelaltak Jeovae, jech kʼuchaʼal liʼe, chal ti «jaʼ kʼanelal li Diose» (1 Juan 4:⁠8). Kʼalal chkaʼitik taje, jaʼ tstij koʼontontik sventa xijnopaj ta stojolal. Jech xtok, li Vivliae chal ti «toj echʼ xa noʼox snaʼ xkʼanvan» li Jeovae (kʼelo Santiago 5:11). ¡Toj echʼ xa noʼox kʼupil sba li kʼusi chaʼi ta jtojolaltike!

5. ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel ti snaʼ xkʼuxubinvan li Jeovae, xchiʼuk kʼuxi xuʼ jchanbetik?

⁵ Li Santiago 5:11 chal xtok ti snaʼ xkʼuxubinvan li Jeovae ti jaʼ jun stalelal ti kʼupil sba chkiltike (Eks. 34:⁠6). Jtos ti kʼu yelan chakʼ ta ilel ti oy xkʼuxul yoʼontone jaʼ ti ch-akʼvan ta pertone (Sal. 51:⁠1). Pe maʼuk noʼox me ch-akʼvan ta perton kʼalal chal Vivlia ti oy xkʼuxul yoʼontone, yuʼun li xkʼuxul yoʼontone ta yutil to yoʼonton chlokʼ talel xchiʼuk jaʼ chtijbat yoʼonton sventa skolta li buchʼu yakal chil svokole. Li Vivliae chalbutik ti oy tajek ta yoʼonton tskoltautik li Jeovae, ti x-echʼ to yepal chaʼi kʼuchaʼal jun meʼil ta stojolal li yole (Is. 49:15). Kʼalal chkil jvokoltike, li xkʼuxul yoʼonton Jeovae jaʼ chtijbat yoʼonton sventa skoltautik (Sal. 37:39; 1 Kor. 10:13). Xuʼ me jchanbetik xkʼuxul yoʼonton Jeova kʼalal chkakʼtik ta perton li kermanotaktik kʼalal oy kʼusi chopol tspasbutike xchiʼuk ti mu jnakʼ skʼakʼal koʼontontike (Efes. 4:32). Pe ti bu mas chkakʼ ta ilel xkʼuxul koʼontontike jaʼo kʼalal ta jkoltatik mi chil svokolike. Kʼalal tstij koʼontontik sventa oyuk xkʼuxul koʼontontik li kʼanelale, jaʼ jech ta jchanbetik stalelal Jeova ti toj echʼ xa noʼox snaʼ xkʼanvane (Efes. 5:⁠1).

6. ¿Kʼuxi laj yakʼbe sbaik ta ilel ti skʼanoj sbaik tajek li Jonatan xchiʼuk Davide?

⁶ Li Vivliae chalbe sloʼil xkuxlejal krixchanoetik ti la skʼan sbaik tajeke. Kalbetik  batel skʼoplal li Jonatan xchiʼuk Davide. Xi chal li Vivliae: «Li Jonatan xchiʼuk Davide batsʼi lik yamigoin sbaik tajek. Li Jonatane la skʼan tajek David jech kʼuchaʼal skʼanoj sba stuke» (1 Sam. 18:⁠1). Li Jeovae la stʼuj kʼuchaʼal ajvalil li David sventa x-och ta xkʼexol li Saul ti jaʼ stot li Jonatane. Itʼixaj tajek yoʼonton li Saule xchiʼuk kap tajek sjol ti tskʼan ox tsmil li Davide. Pe li Jonatane muʼyuk la spas ta jmoj sjol xchiʼuk stot sventa smilik li Davide. Laj yalbe sbaik ta jamal xchiʼuk David ti chamigoin-o sbaike xchiʼuk ti tskolta sbaik ta jujuntale (1 Sam. 20:42).

7. ¿Kʼusi jelelik-o li Jonatan xchiʼuk David ti xuʼ jaʼ mu xamigoin-o sbaike?

⁷ Toj labal sba ti kʼu yelan xil sbaik li Jonatan xchiʼuk Davide, yuʼun akʼo mi jelelik tajek laj yamigoin-o sbaik. Jech kʼuchaʼal liʼe, li Jonatane 30 jabil yitsʼin li Davide. Jaʼ yuʼun, li Jonatane xuʼ ox van la snop ti mu kʼusi xkoʼolajik-o xchiʼuk li Davide, ti toj kerem toe xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi mas xtojob spasele. Akʼo mi jech, muʼyuk la snop ti muʼyuk kʼusi spas yuʼun li Davide o ti pekʼel skʼoplal laj yile.

8. ¿Kʼu yuʼun xuʼ xkaltik ti jaʼ jun lekil amigoil li Jonatane?

⁸ Li Jonatane xuʼ ox x-itʼixaj ta stojolal li Davide xchiʼuk ti xakʼ persa spak skʼoplal ti jaʼ oy sderecho ch-ajvalilaj ta skoj ti jaʼ stot li Saule (1 Sam. 20:31). Pe mu jechuk la spas, li Jonatane bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal Jeova. Jaʼ yuʼun, muʼyuk chopol laj yaʼi ti jaʼ la stʼuj David li Jeova sventa x-och ta ajvalile. Jech xtok, tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal li Davide akʼo mi kap-o tajek sjol li Saule (1 Sam. 20:​32-34).

9. ¿Kʼu yuʼun maʼuk yajkontra ilat yuʼun Jonatan li Davide?

⁹ Ta skoj ti oy xkʼuxul yoʼonton Jonatan ta stojolal li Davide, maʼuk skontra laj yil. Li Jonatane lek xtojob ta stʼilesel flecha xchiʼuk xtojob lek ta paskʼop. Li Jonatan xchiʼuk stote «lek xuʼ yuʼunik anil, jaʼ mu sta li aguilaetike» xchiʼuk «lek tsots xuʼ yuʼunik, jaʼ mu sta li leonetik» (2 Sam. 1:​22, 23). Jaʼ yuʼun, li Jonatane xuʼ ox van la stoy sba ti ep kuchem tal yuʼun paskʼopetike. Pe muʼyuk la skʼan la stsal sba xchiʼuk li Davide xchiʼuk muʼyuk chopol laj yaʼi kʼalal oy kʼusi lek chkʼot ta pasel yuʼune. Moʼoj, yuʼun labal sba laj yil ti oy stsatsal yoʼontone xchiʼuk ti spatoj lek yoʼonton ta stojolal Jeovae. Li Jonatane jaʼo lik skʼan David kʼalaluk la smil li Goliate. ¿Kʼuxi xuʼ jech jkʼantik li kermanotaktik eke?

10. ¿Kʼusi skʼan xal kʼalal «ta sjunuluk me avoʼonton xakʼan abaik» xie?

¹⁰ Xi chal li Vivliae: «Ta sjunuluk me avoʼonton xakʼan abaik tajek ta jujuntal» (1 Ped. 1:22). Jaʼ jech chchanubtasutik li Jeovae. Ta skoj ti skʼanojutik tajeke, muʼyuk chiktautik mi tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolale (Rom. 8:​38, 39). Kʼalal chal «xakʼan abaik tajek» xie, jaʼ skʼan xal ti skʼan xkakʼtik persa yakʼel ta ilel kʼanelale. Taje xuʼ van skʼan jech xkakʼtik ta ilel ta stojolal junantik ermanoetik. Kʼalal oy buchʼu chopol kʼusi tspasbutike, skʼan jechuk jpastik kʼuchaʼal chal li Vivlia liʼe: «Tsʼikbo me abaik ta jujuntal ta skoj ti akʼanoj abaike, junuk me avoʼontonik ta jujuntal, akʼbeik me yipal ta sjunul avoʼontonik sventa jmojuk oyoxuk ta skoj li chʼul espiritue» (Efes. 4:​1-3). Sventa junuk noʼox koʼontontik ta jujuntale, skʼan mu jaʼuk xbat ta koʼontontik li kʼusitik chopol tspas li kermanotaktike, moʼoj, yuʼun skʼan jaʼuk  jech xkiltik kʼuchaʼal ch-ilatik yuʼun li Jeovae (1 Sam. 16:7; Sal. 130:⁠3).

11. ¿Kʼu yuʼun vokol bakʼintik ti xkakʼtik ta ilel xkʼuxul koʼontontike?

¹¹ Pe mu kʼunuk chkaʼitik yakʼbel ta ilel xkʼuxul koʼontontik li kermanotaktik mi jaʼ noʼox ta jkʼelbetik li spaltailike. Yaʼeluke jech xa onoʼox chkʼot ta pasel li ta baʼyel sigloe. Jun skʼelobile jaʼ ta stojolal li Evodia xchiʼuk Sintikee, yaʼeluke jun noʼox yoʼontonik ch-abtejik xchiʼuk Pablo ta «sventa li lekil aʼyejetike». Pe vokol chaʼiik ti lekuk xil sbaike. Jaʼ yuʼun, albatik yuʼun Pablo «ti akʼo jmojuk snopbenik ta stojolal li Kajvaltike» (Filip. 4:​2, 3).

12. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa kʼuxuk ta koʼontontik li kermanotaktike?

¹² ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa kʼuxuk ta koʼontontik li kermanotaktike? Jaʼ ti xkakʼtik persa xkojtikintike. Vaʼun, mas chkaʼibetik smelolal ti kʼu yelan chaʼi sbaike xchiʼuk mas ta jkʼantik. Skʼan mu jaʼuk smakutik-o ta skoj li sjabilalike o li stalel xkuxlejalike. Jvules ta joltik ti lek laj yamigoin Jonatan li Davide akʼo mi 30 jabil mas bankilal. Mi oy buchʼu ta atsobobbail ti oy xa sjabilale o mas to kerem tseb kʼuchaʼal voʼote, ¿kʼu yuʼun ti mu xavakʼ ta avoʼonton xavamigoine? Mi jech chapase, jaʼ me jech chavakʼ ta ilel ti akʼanoj skotol li avermanotak ta chʼunolajele (1 Ped. 2:17).

13. ¿Kʼusi srasonal ti mu xuʼ xkʼot ta jlekil amigotik skotol li kermanotike?

¹³ Pe ¿mi jaʼ xa skʼan xal ti solel jaʼ xa jlekil amigotik skotol li ermanoetik mi kʼux ta koʼontontike? Moʼoj, mu jaʼuk chakʼ ta aʼiel taje. Stalel onoʼox ti mas jun koʼonton chkaʼi jbatik xchiʼuk junantik ermanoetik ta skoj ti oy kʼusi jmoj lek chkaʼitik spasele. Li Jesuse yamigotak laj yil skotol li jtakboletike, pe mas to skʼanoj li Juane (Juan 13:23; 15:15; 20:⁠2). Akʼo mi jech, li Jesuse muʼyuk la stʼuj ti buchʼu chchiʼinane. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalaluk li Juan xchiʼuk Santiago la skʼanik ti akʼo xichʼ tsots yabtelik li ta Ajvalilal  yuʼun Diose, xi takʼbatik yuʼun li Jesuse: «Sventa xachotiik ta jbatsʼikʼob xchiʼuk ta jtsʼetkʼobe, maʼuk voʼon chkakʼ, yuʼun li chotlebaletik taje jaʼ chal Jtot ti buchʼutik te chchotiike» (Mar. 10:​35-40). Skʼan jchanbetik stalel li Jesuse xchiʼuk skʼan mu jaʼuk noʼox jchiʼintik li buchʼu lek xkil jbatik xchiʼuke (Sant. 2:​3, 4). Kʼalal tʼujbil noʼox buchʼu ta jchiʼintike, xuʼ me jaʼ xchʼak-o yuʼun li tsobobbaile. Taje mu me lekuk ti jech ta jpastike (Jud. 17-19).

14. Jech kʼuchaʼal chal Filipenses 2:​3, ¿kʼusi xuʼ skoltautik sventa mu jtsal jbatik li ta tsobobbaile?

¹⁴ Kʼalal oy xkʼuxul koʼontontik li ta tsobobbaile, muʼyuk me ta jtsal jbatik. Jvules me ta joltik ti muʼyuk la skʼan stsal sba xchiʼuk David li Jonatane mi jaʼuk la skontrain ta skoj ti jaʼ ch-och ta ajvalile. Mu jkontraintik li kermanotaktik ta skoj ti oy kʼusi lek xtojobik spasele. Jaʼ mas lek jchanbetik stalelal li Jonatane xchiʼuk jpastik li kʼusi xi laj yal Pabloe: «Bikʼit xavakʼ abaik, jaʼ masuk tsots skʼoplal xavilik li yantike» (kʼelo Filipenses 2:⁠3). Teuk me ta joltik ti chkoltavanik skotol li ermanoetik ta tsobobbaile. Mi bikʼit chkakʼ jbatike, jaʼ ta jkʼeltik li slekil talelalike xchiʼuk ta jtabetik sbalil (1 Kor. 12:​21-25).

15. ¿Kʼusi chakʼ achan li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal li Tanya xchiʼuk li yalabe?

¹⁵ Kʼalal ta jnuptan jvokoltike, ta xkʼuxul yoʼonton tskoltautik li Jeovae xchiʼuk tskoltautik ek li kermanotaktike. Jkʼeltik kʼusi kʼot ta pasel ta Estados Unidos kʼalal echʼ li asamblea internasional ta 2019 ti xi sbie: «Li kʼanelale mu xlaj-o skʼoplal». Li Tanya xchiʼuk li oxvoʼ yalabe  oy kʼusi la snuptanik kʼalal sutik xa ox talel li ta bat kʼakʼal savadoe, oy jkot karro la stikʼ sba ochel ti bu chanavike. Vaʼun la spasik choke. Xi chal li Tanyae: «Muʼyuk xiyayijkutik, pe mu xa jnaʼ kʼusi ta jpaskutik. Lilokʼkutik li ta karroe, te vaʼal likomkutik ta tiʼ be. Jaʼ to laj kilkutike oy buchʼu te kotol xchiʼuk skarro, la xbech kʼobtaunkutik sventa te xibatkutike, jaʼ jun ermano ti jaʼ to sut tal ta asamblea eke. Maʼuk noʼox stuk te paj, yuʼun paj voʼob ermanoetik ti likemik ta Sueciae. Li ermanaetike tsots la smeyunkutik xchiʼuk li kuni tsebe. Jaʼ xa ta jkʼankutik yaʼel. Akʼo mi laj kalbekutik ti lek oyunkutike, te la xchiʼinunkutik-o xchiʼuk te oyik-o sventa xakʼbunkutik li kʼusi chtun kuʼunkutik akʼo mi kʼot xa ox li ambulansiae. Kʼalal jech la jnuptan jvokolkutike, laj kaʼikutik ti skʼanojunkutik tajek li Jeovae. Vaʼun, mas to la jkʼankutik li ermanoetike, li Jeovae xchiʼuk la jtojbekutik ta vokol». ¿Mi xvul ta ajol ti laj yakʼbot ta ilel xkʼuxul yoʼonton jun ermano kʼalal jaʼo chtun avuʼune?

16. ¿Kʼu yuʼun skʼan oyuk xkʼuxul koʼontontik ta jujuntal?

¹⁶ ¿Kʼusi sbalil chichʼ tael mi oy xkʼuxul koʼontontik ta stojolal li yantike? Ta me jpatbetik yoʼonton li kermanotaktik kʼalal chil svokolike xchiʼuk mas to tsobol li steklumal Diose. Jech xtok, jaʼ jech chkakʼtik ta ilel ti voʼotik melel yajtsʼaklomutik Jesuse. Vaʼun, jaʼ jech chnopajik-o talel ta stojolal Jeova li krixchanoetike. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti ta jkʼupil kʼoptatik-o li Jeova ti jaʼ «li Totil ti kʼuxutik tajek ta yoʼontone xchiʼuk jaʼ li Dios ti tspat koʼontontik ta skotole» (2 Kor. 1:⁠3). Jaʼ yuʼun, jechuk-o me kakʼtik persa sventa xkakʼtik ta ilel ti oy xkʼuxul koʼontontike.