1. ¿Kʼuxi ta jchiʼin jbatik ta loʼil xchiʼuk li Jeovae?

 ¿MI MU jechuk ti ta jkʼupintik kʼalal oy kʼusi jmoj ta jpastik xchiʼuk li buchʼu jkʼanojtike? Jech kʼuchaʼal liʼe, li nupultsʼakaletike tskʼupinik kʼalal oy kʼusi koʼol tspasike. Li kerem tsebetike lek chaʼiik kʼalal oy kʼusi jmoj tspas xchiʼuk yamigotakike. Jkotoltik xijmuyubajutik kʼalal te jchiʼuktik li kermanotaktike. Pe li kʼusi mas van ta jkʼupintike jaʼ ti te jchiʼuktik li Diose. ¿Kʼuxi ta jpastik taje? Jaʼo kʼalal ta jkʼopontike, kʼalal ta jchanbetik li Skʼope, kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li kʼusi oy ta yoʼonton tspase xchiʼuk ti kʼu yelan stalelale. ¡Toj ep sbalil chkiltik kʼalal ta jchiʼin jbatik ta loʼil xchiʼuk li Jeovae! (Sal. 139:17).

2. ¿Kʼu yuʼun mu kʼunuk chkaʼitik bakʼintik ti ta jchiʼin jbatik ta loʼil xchiʼuk li Jeovae?

² Akʼo mi lek chkaʼitik ti ta jchiʼin jbatik ta loʼil xchiʼuk li Jeovae, bakʼintike mu kʼunuk chkaʼitik spasel. Toj ep kʼusitik ta jpastik jujun kʼakʼal ti mu xa van xijxokob spasel li kʼusitik sventa mantale. Ta skoj li kabteltike, li kutsʼ kalaltike xchiʼuk li yan kʼusitik jbainojtike, xuʼ van mu xakʼ yorail chkiltik sventa jpastik orasion, sventa xijchanunaj o sventa jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantike.

3. ¿Kʼusi yan ti skʼan jkʼel-o jbatike?

³ Pe oy kʼusi yan ti skʼan jkʼel-o jbatike. Yuʼun oy kʼusitik xuʼ van xlik jpastik ti maʼuk chopole, pe ti muʼyuk xa van yorail chkom kuʼuntik sventa masuk xijnopaj ta stojolal Jeovae. Jech kʼuchaʼal liʼe, jkotoltik lek chkaʼitik ti jchʼay jutuk koʼontontike. Pe mi mu ta spʼisoluk ta jpastike, xuʼ van muʼyuk xa yorail kuʼuntik sventa jpastik li kʼusi sventa  mantale. Skʼan ti mu jaʼuk mas tsots skʼoplal xkiltik ti ta jchʼay koʼontontike (Prov. 25:27; 1 Tim. 4:8).

4. ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe?

⁴ Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik kʼu yuʼun skʼan jtʼujtik lek li kʼusi mas tsots skʼoplal chkiltike. Jech xtok, ta jkʼeltik kʼuxi xuʼ lekuk jchiʼin jbatik ta loʼil xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk ti kʼusi sbalil ta jtabetike.

5. Li kerem tsebetike, ¿kʼuxi xuʼ xkoltaatik li Efesios 5:15 kʼalal ta 17 sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel yuʼunike?

⁵ Jtʼujtik li kʼusi mas lek xuʼ jpas ta jkuxlejaltike. Epal kerem tsebetike jaʼ tsvul-o yoʼontonik taje. Xuʼ van x˗albat yuʼun li smaestrotakik xchiʼuk li yutsʼ yalalik ti maʼuk testigoetik ti akʼo xchanunajik batel ta universidad sventa sta lek yabtelik xchiʼuk ti oyuk ep stakʼinike. Mi jech la spasike, xuʼ van te xbat-o yoʼontonik. Pe xuʼ van x-albat yuʼun stot smeʼik xchiʼuk li ermanoetik ti akʼo xtunik mas ta stojolal Jeovae. ¿Kʼusi xuʼ xkoltaatik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel yuʼunik? Xuʼ xchanik li Efesios 5:15 kʼalal ta 17 (kʼelo). Va’un, xuʼ xi sjakʼbe sbaik mi laj xa ox snopbeik skʼoplale: «¿Kʼusi tskʼan Jeova ti akʼo jpase? ¿Kʼusi tskoltaun sventa jtunes lek li jkʼakʼale?». Teuk ta joltik ti «sok xa tajek li kʼakʼale» xchiʼuk ti poʼot xa xlaj li sbalumil Satanase. Li kʼusi mas leke jaʼ ti jpastik li kʼusi xmuyubaj-o Jeovae.

6. ¿Kʼusi la stʼuj li Mariae, xchiʼuk kʼu yuʼun lek ti jech la spase?

⁶ Jtʼujtik lek li kʼusi mas tsots skʼoplal chkiltike. Kʼalal oy chaʼtos kʼusi ta jpastike, skʼan jtʼujtik li kʼusi mas tsots skʼoplale akʼo mi maʼuk chopol xchaʼtosal. Mi jech la jpastike, lek ta jtunes li jkʼakʼaltike. Jaʼ jech kʼot ta pasel kʼalal ay svulaʼan Maria xchiʼuk Marta li Jesuse. Li Martae lik smeltsan epal veʼlil ta skoj ti toj lek snaʼ xchʼamvan xchiʼuk ti xmuyubaj tajek ti kʼot Jesus ta snaike. Pe li Mariae jaʼ ay xchikinta li kʼusi laj yakʼ ta chanel Jesuse. Maʼuk onoʼox chopol li kʼusi la spas Martae, pe li Jesuse xi laj yale: «Li Mariae jaʼ la stʼuj li kʼusi mas leke» (Luk. 10:38-42, tsʼib ta yok vun). Li Mariae chʼay van ta sjol kʼusi la slajes li vaʼ kʼakʼale, pe muʼyuk van chʼay ta sjol li kʼusi akʼbat xchan yuʼun Jesuse. Jamal xvinaj ti toj ep sbalil laj yil Maria ti te xchiʼuk li Jesuse. Li voʼotik eke ep sbalil chkiltik ti ta jchiʼin jbatik ta loʼil xchiʼuk li Jeovae. Pe ¿kʼuxi xuʼ jtabetik lek sbalil taje?

7. ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jpastik orasion, ti xijchanunaj xchiʼuk ti jnopbetik skʼoplale?

⁷ Teuk ta joltik ti kʼalal ta jpastik orasion, chijchanunaj xchiʼuk ti ta jnopbetik skʼoplale, jaʼ sventa xkichʼtik-o ta mukʼ li Jeovae. Kʼalal ta jpastik orasione, jaʼ yakal ta jchiʼintik ta loʼil li Jtotik ta vinajel ti skʼanojutik tajeke (Sal. 5:7). Kʼalal ta jchan Jvivliatike, yakal chkojtikintik li Dios ti stuk noʼox toj pʼij ta sjunul vinajel balumile (Prov. 2:1-5). Kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li kʼusi ta jchantike, jaʼ jech ta jnopbetik skʼoplal li stalelaltak Jeovae, li kʼusi snopoj tspas ta jtojolaltike xchiʼuk ta stojolal skotol li krixchanoetike. ¿Mi mu jechuk ti toj lek ti jech ta jchʼakbetik yorail spasele? Ta skoj ti toj ep kʼusitik ta jpastike, ¿kʼuxi xuʼ jtunes lek li jkʼakʼaltike?

8. ¿Kʼusi lek chakʼ jchantik Jesus kʼalal bat ta takixokol balumile?

 ⁸ Mi stakʼ chkiltike, jsaʼtik ti bu stsʼijet noʼoxe. Jkʼeltik kʼusi la spas li Jesuse. Kʼalal lik xchol mantale, bat 40 kʼakʼal ta takixokol balumil sventa spas orasion xchiʼuk sventa snopbe skʼoplal li kʼusi tskʼan Jeova ti akʼo spase (Luk. 4:1, 2). Taje jaʼ koltaat sventa xkuch yuʼun li kʼusi jutuk xa ox skʼan snuptane. ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik? Mi toj eputik ta nakleje, xuʼ van xvochlajetik tajek. Mi jaʼ jeche, ¿mi xuʼ van xlokʼ jsaʼtik ti bu stsʼijet noʼoxe? Jaʼ jech tspas Julie kʼalal tskʼan chchiʼin ta loʼil Jeovae. Ta skoj ti te nakalik ta jpʼej chʼin na ta Francia xchiʼuk li smalale, chchʼay noʼox yoʼonton xchiʼuk muʼyuk mas ti bu xuʼ stuk oye. Xi chale: «Jujun kʼakʼal chibat ta parke, yuʼun xuʼ jtuk te oyun, muʼyuk kʼusi chchʼay koʼonton xchiʼuk xuʼ lek jchiʼin ta loʼil li Jeovae».

9. Akʼo mi toj ep kʼusitik tspas li Jesuse, ¿kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti tsots skʼoplal chil ti kʼu yelan xil sba xchiʼuk Stote?

⁹ Li Jesuse mu onoʼox xlaj li kʼusitik tspase. Kʼalal oy bu chbate, oy onoʼox krixchanoetik ti tskʼanbeik ti akʼo xchanubtasatik xchiʼuk ti xkoltaatike. Li Vivliae chal ti jun veltae la «stsob sbaik ta mero tiʼ na li [jteklum]» sventa skʼoponik li Jesuse. Akʼo mi jech, li Jesuse la sabe yorail sventa skʼopon li Stote. Kʼalal skʼan toʼox sakube, bat ti bu stsʼijet noʼox sventa skʼopon li Jeovae (Mar. 1:32-35).

10, 11. Jech kʼuchaʼal chal Mateo 26:40 xchiʼuk 41, ¿kʼusi laj yalbe yajtsʼaklomtak Jesus li ta nichimaltik Jetsemanie, pe kʼusi kʼot ta pasel?

¹⁰ Kʼalal jun xa ox akʼobal kuxul li Jesuse, bat ta nichimaltik Jetsemani ti stsʼijet noʼox sventa spas orasion xchiʼuk ti oy kʼusi snopbe skʼoplale (Mat. 26:36). Oy kʼusi tsots skʼoplal te laj yalbe li yajtsʼaklomtak ta sventa li orasione.

¹¹ Jkʼeltik kʼusi kʼot ta pasel. Mas xa ox van ta j-oʼlol akʼobal kʼotik li ta nichimaltik Jetsemanie. Pe li Jesuse laj yalbe li yajtsʼaklomtak ti akʼo mu xvayike, vaʼun bat spas orasion (Mat. 26:37-39). Kʼalal sut talele, vayalik kʼot sta. Jaʼ yuʼun, xi laj yalanbe yan veltae: «Vikʼiluk˗o me asatik xchiʼuk pasilanik orasion» (kʼelo Mateo 26:40, 41). Snaʼoj ti ep kʼusi tsvul-o yoʼontonike xchiʼuk ti lubemik tajeke, jaʼ yuʼun kʼuxubaj ta yoʼonton xchiʼuk laj yalanbe ti kʼun li sbekʼtalike. Akʼo mi jech, li xchibal velta ay spas orasione muʼyuk yakal spasik orasion kʼot staanan, yuʼun vayik (Mat. 26:42-45).

12. ¿Kʼusi xuʼ jpastik mi mu noʼox xuʼ chkaʼitik spasel orasione?

¹² Jsabetik lek yorail. Bateltike, ta jvul  tajek koʼontontik o lubemutik tajek ti mu xa xuʼ chkaʼitik spasel orasione, pe mu jtuktikuk ti jech chkaʼi jbatike. ¿Kʼusi xuʼ jpastik? Junantik ermanoetik ti nopem toʼox xaʼiik tspasik orasion ta ikʼ osile yilojik ti jaʼ mas lek kʼalal mas sob jutuk tspasike, yuʼun jaʼo muʼyuk mas lubemik. Yantike yilojik ti jaʼ muʼyuk mas chchʼay yoʼontonik kʼalal chotol tspasik orasion o kʼalal chkejiike. Pe ¿kʼusi xuʼ jpastik mi ta jvul tajek koʼontontik ti mu xa jkʼan jpastik orasione? Kalbetik li Jeovae, yuʼun jnaʼojtik ti oy xkʼuxul yoʼonton xchiʼuk ti xaʼibe smelolal ti kʼu yelan chkaʼi jbatike (Sal. 139:4).

13. ¿Kʼuxi xuʼ xchʼay koʼontontik li jselulartik o li yan kʼusitik kʼalal te jchiʼuktik li Jeovae?

¹³ Muʼyukuk kʼusi xchʼay koʼontontik kʼalal chijchanunaje. Kʼalal ta jchan Jvivliatik xchiʼuk kʼalal chijbat ta tsobajele, mas to lek chkil jbatik-o xchiʼuk li Jeova xtoke. Pe ¿kʼusi xuʼ jpastik sventa lekuk xijchanunaj xchiʼuk ti jtabetik lek sbalil li tsobajeletike? Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi ti chchʼaybun onoʼox koʼontone?». ¿Mi xuʼ van jaʼ chchʼay koʼontontik kʼalal chvul jyamadatik, junuk korreo, junuk mensaje o yan kʼusitik? Jtunel onoʼox li kʼusitik taje, yuʼun ta smiyonal noʼox krixchanoetik tstunesik li avie. Pe junantik ti xchanojbeik skʼoplale yakʼojik venta ti xuʼ xchʼay-o koʼontontik akʼo mi jaʼ noʼox te oy li jtelefonotike. Xi laj yal jun maestro ta Psicologiae: «Muʼyuk chavakʼ ta avoʼonton li kʼusi yakal chapase, yuʼun yan-o kʼusi chanopbe skʼoplal». Li ta jujun asambleae, chkichʼtik albel ti muuk xchʼaybe yoʼonton yantik li jselulartike, ¿mi xuʼ jech jpastik ek kʼalal te jchiʼuktik Jeova sventa mu xchʼay koʼontontike?

14. Jech kʼuchaʼal chal Filipenses 4:6 xchiʼuk 7, ¿kʼusi tspas Jeova sventa mu kʼusi xchʼay koʼontontike?

¹⁴ Jkʼanbetik Jeova ti mu kʼusiuk xchʼay koʼontontike. Mi laj kakʼtik venta ti yan xa˗o kʼusi ta jnopbetik skʼoplal kʼalal yakal chijchanunaj o kʼalal te oyutik ta tsobajele, jkʼanbetik koltael li Jeovae. Mi oy kʼusi ta jvul-o koʼontontike, vokol van chkaʼitik sventa jaʼuk jnopbetik skʼoplal li kʼusitik sventa mantale. Pe tsots skʼoplal ti jech jpastike. Jpastik orasion sventa xchabi koʼontontik xchiʼuk  jnopbentik li jun oʼontonal yuʼun Diose (kʼelo Filipenses 4:6, 7).

15. ¿Kʼusi sbalil ta jtabetik mi ta jchiʼin jbatik ta loʼil xchiʼuk li Jeovae?

¹⁵ Toj ep sbalil ta jtabetik mi ta jchʼakbetik yorail sventa jchiʼintik ta loʼil li Jeovae, mi ta jchikintatik li kʼusi chalbutike xchiʼuk mi ta jnopbetik skʼoplale. ¿Kʼusitik jaʼ? Baʼyel, mas lek kʼusitik chkʼot ta nopel kuʼuntik. Li Vivliae chal ti «buchʼu jaʼ chchiʼin li buchʼutik pʼijike chpʼijub ek» (Prov. 13:20). Jaʼ yuʼun, kʼalal mas ta jchiʼin jbatik ta loʼil xchiʼuk li Jeova ti jaʼ noʼox stuk toj pʼij ta sjunul vinajel balumile, mas chijpʼijub ek. Mas to chkaʼibetik smelolal kʼuxi xuʼ jmuyubtabetik yoʼonton xchiʼuk muʼyuk ta jpastik li kʼusi xuʼ xyayij-o yoʼontone.

16. ¿Kʼu yuʼun mas chijtojob ta chanubtasvanej mi ta jchiʼin jbatik ta loʼil xchiʼuk li Jeovae?

¹⁶ Xchibal, mas chijtojob ta chanubtasvanej. Kʼalal chkakʼtik estudioe, jaʼ mas tsots skʼoplal chkaʼitik ti xnopaj ta stojolal Jeova li buchʼu ta jchanubtastike. Kʼalal mas chijnopaj ta stojolal li Jtotik ta vinajele, mas ta jkʼantik xchiʼuk mas ta jnaʼtik kʼuxi ta jchanubtastik li kaj˗estudiotik sventa skʼanik eke. Jaʼ jech kʼot ta stojolal li Jesuse. Kʼalal laj yalbe skʼoplal li Stote, vinaj ti skʼanoj tajeke. Jaʼ yuʼun, li yajchankʼoptake la skʼanik li Jeova eke (Juan 17:25, 26).

17. ¿Kʼu yuʼun tskoltautik li orasion xchiʼuk ti xijchanunaj jtuktik sventa stsatsub li xchʼunel koʼontontike?

¹⁷ Yoxibal, mas to tstsatsub li xchʼunel koʼontontike. Jnopbetik skʼoplal li kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal ta jkʼanbetik Jeova ti akʼo sbeiltasutike, ti spat koʼontontike o ti skoltautike. Kʼalal chkiltik ti tstakʼbutike, mas to tstsatsub li xchʼunel koʼontontike (1 Juan 5:15). Yan kʼusi xuʼ skoltautik sventa stsatsub li xchʼunel koʼontontike jaʼ ti xijchanunaj jtuktike. Skʼan teuk ta joltik ti «jaʼ to chakʼ xchʼunel yoʼonton jun krixchano mi laj xa ox yaʼi li mantale» (Rom. 10:17). Pe maʼuk noʼox skʼan ep kʼusitik jchantik mi ta jkʼan tsots li xchʼunel koʼontontike. ¿Kʼusi to yan skʼan jpastik?

18. Albo junuk skʼelobil ti chakʼ ta ilel kʼu yuʼun skʼan oyuk kʼusi jnopbetik skʼoplale.

¹⁸ Jnopbetik skʼoplal li kʼusi yakal ta jchantike. Jnopbetik skʼoplal li kʼusi la spas li jtsʼibajom yuʼun Salmo 77. Chat tajek yoʼonton, yuʼun la snop ti muʼyuk xa lek ilbil yuʼun Jeova xchiʼuk muʼyuk lek ilbilik ek li j˗israeletike. Tsvul tajek yoʼonton ti mu xa x-och-o svayele (versikulo  2-8). ¿Kʼusi la spas? Xi laj yalbe li Jeovae: «Ta jnopbe skʼoplal skotol li avabteltake xchiʼuk ta jnopbe skʼoplal li atratotake» (versikulo 12). Snaʼoj lek li kʼusi la spas Jeova ta stojolal li steklumal ta voʼnee. Pe xi la sjakʼbe sbae: «¿Mi chʼayem xa ta sjol Dios sventa xakʼ ta ilel slekil yoʼonton o mi muʼyuk xa van chakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼonton ta skoj li skʼakʼal yoʼontone?» (versikulo 9). Li jtsʼibajom yuʼun salmoe la snopbe skʼoplal li kʼusitik spasoj Jeova xchiʼuk li xkʼuxul yoʼonton laj yakʼ ta ilel ta voʼnee (versikulo 11). Ta skoj ti jech la spase, mas to la xchʼun ti muʼyuk chikta steklumal li Jeovae (versikulo 15). Jaʼ noʼox jech ek, mas to tstsatsub xchʼunel koʼontontik mi ta jnopbetik skʼoplal li kʼusi spasoj Jeova ta stojolal steklumal xchiʼuk ta jtojolaltike.

19. ¿Kʼusi yan sbalil ta jtatik mi ta jchiʼin jbatik ta loʼil xchiʼuk li Jeovae?

¹⁹ Xchanibal, mas to ta jkʼantik li Jeovae. Taje jaʼ li mas tsots skʼoplale. Yuʼun li kʼanelale jaʼ tstij koʼontontik sventa jchʼunbetik smantal li Jeovae, ti oyuk kʼusi jpastik sventa jmuyubtatike xchiʼuk ti xkuchuk kuʼuntik kʼusiuk prevae (Mat. 22:37-39; 1 Kor. 13:4, 7; 1 Juan 5:3). Jaʼ noʼox mas tsots skʼoplal ti xkamigointik li Jeovae (Sal. 63:1-8).

20. ¿Kʼusi chanop chapas sventa masuk jal xachiʼin abaik ta loʼil xchiʼuk li Jeovae?

²⁰ Teuk-o ta joltik ti kʼalal ta jpastik orasion, chijchanunaj xchiʼuk ti ta jnopbetik skʼoplale, jaʼ sventa xkichʼtik-o ta mukʼ li Jeovae. Jpastik kʼuchaʼal li Jesuse. Jsaʼtik ti bu stsʼijet noʼox sventa jchiʼin jbatik ta loʼil xchiʼuk li Jeovae. Mu me kʼusi jecheʼuk noʼox jchʼay-o koʼontontik. Jech xtok, kʼalal oy kʼusi ta jpastik ta mantale, jkʼanbetik Jeova ti akʼo skoltautik sventa mu kʼusi xchʼay˗o koʼontontike. Mi chkakʼtik persa sventa jtunestik lek li jkʼakʼaltike, li Jeovae chakʼ ti ak’o xijkuxi sbatel osil li ta achʼ balumile (Mar. 4:24).