XCHANOBIL 2
KʼEJOJ 132 Junutik xa
Malaliletik, ichʼik me ta mukʼ li avajnilike
«Malaliletik, [ . . . ] ichʼik me ta mukʼ» (1 PED. 3:7).
LI K’USI CHALBE SKʼOPLALE
Ta jkʼeltik batel kʼuxi xuʼ xichʼ ta mukʼ yajnilik li malaliletik ta skʼopojelik xchiʼuk li ta kʼusitik tspasike.
1. ¿Kʼusi jun srasonal ti kʼu yuʼun la slikes nupunel li Jeovae?
LI Jeovae jaʼ jun «Dios ti xmuyubaje» xchiʼuk oy ta yoʼonton ti jechuk xijmuyubaj eke (1 Tim. 1:11). Ep matanal yakʼojbutik sventa xijmuyubajuk noʼoxe (Sant. 1:17). Jun li mantal taje jaʼ li nupunele. Kʼalal chikʼ sbaik li jun vinik xchiʼuk jun antse, jamal chalbe sbaik ti tskʼan sbaike, ti chichʼ sbaik ta mukʼe xchiʼuk ti chkʼuxubin sbaike. Kʼalal skʼanoj sbaik tajeke, xmuyubajik noʼox (Prov. 5:18).
2. Avie, ¿kʼu yelan xkuxlejalik li epal nupultsʼakaletike?
2 Kʼux ta alel, pe epal nupultsʼakaletik muʼyuk chkʼot ta pasel yuʼunik li kʼusi jamal laj yalbe sbaik kʼalal nupunike. Ta skoj taj une, muʼyuk xmuyubajik. Achʼtik toe li Organización Mundial de la Salud laj yal ti epal malaliletike tsmaj yajnilik, kʼuxik kʼusi chalbeik o oy kʼusitik yan tspasik yoʼ chopoluk xaʼi sba yuʼunike. Yikʼaluk van lek xa tskʼoponik yilel li ta yeloval yantike, pe kʼalal stuk oyike, chilbajinik. Jech xtok, epal nupultsʼakaletike chil svokolik ta skoj ti tskʼel pornografia li malaliletike.
3. ¿Kʼu van yuʼun chilbajin yajnilik junantik viniketike?
3 ¿K’u yuʼun oy junantik malaliletik chilbajin li yajnilike? Jaʼ van ta skoj ti jech stalelal li stotike, jech oxal tsnopik ti stalel onoʼox ti jech chichʼik ilbajinel li antsetike. Junantik xtoke jaʼ te nakalik ti bu nopem xaʼiik ti jaʼ tspas mantal li vinike. Taje jaʼ la sventa xakʼik ta ilel ti vinik xaʼi sbaike. Junantik xtoke, muʼyuk xchanubtasatik ta spajesel li skapemal sjolike. Ta skoj ti tskʼelik pornografia jlom malaliletike, chopol xa kʼusi tsnopik ta stojolal li antsetike xchiʼuk tsnopik ti jaʼ noʼox sventa xchiʼinik ta vayele. Jech xtok, junantik krixchanoetik ti jaʼ chchanbeik skʼoplal taje chalik ti mas to laj yichʼik ilbajinel li ajnilaletik kʼalal jaʼo lik li chamel COVID-19, pe taje maʼuk srasonal sventa xichʼik ilbajinel li antsetike.
4. ¿Kʼusi skʼan skʼel-o sbaik li malaliletik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Kristoe, xchiʼuk kʼu yuʼun?
4 Li malaliletik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Kristoe skʼan skʼel sbaik ti mu xchanbeik stalelal li krixchanoetik ti kʼu yelan chilik li antsetike. a ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li kʼusi ta jnoptike xuʼ me xkʼot ta pasel kuʼuntik. Kalbetik skʼoplal li tsobobbail ta Roma ta baʼyel sigloe, ti te skʼoplal yajtsʼaklomtak Kristo ti tʼujbil chbatik ta vinajele. Kʼalal echʼem xa ox kʼuk sjalil laj yichʼ vaʼanel li tsobobbaile, li Pabloe xi la stsʼibabe batele: «Mu xa me jechuk xapasik kʼuchaʼal tspas skotol li kʼusitik oy ta balumile» (Rom. 12:1, 2). Li kʼusi la stsʼiba batele chakʼ ta ilel ti oy xa ox buchʼutik lik xchanik li kʼusi nopem xaʼi tspasik xchiʼuk ti kʼu yelan stalelal li krixchanoetik ta balumile. Jech oxal, li Pabloe laj yalanbe batel ti skʼan sjel li kʼusi tsnopike xchiʼuk li stalelalike. Li tojobtasel taje skʼan stsakik ta venta li malaliletik avi kʼakʼal eke. Kʼux ta alel, pe oy junantik yajtsʼaklomtak Kristoe jaʼ xa jech tsnopik kʼuchaʼal li krixchanoetik ta balumile xchiʼuk ti ilbaj chut li yajnilike. b ¿Kʼu yelan tskʼan Jeova ti stsak ta venta yajnil li malalile? Li stakʼobile te ta jtatik li ta teksto ti bu lokʼem talel li xchanobil liʼe.
5. Jech kʼuchaʼal chal 1 Pedro 3:7, ¿kʼu yelan skʼan xil yajnilik li malaliletike?
5 (Kʼelo 1 Pedro 3:7). Li malaliletike ch-albatik yuʼun Jeova ti akʼo xichʼik ta mukʼ li yajnilike. Taje te me chvinaj ti kʼu yelan tstsakik ta ventae. Li malalile chakʼ ta ilel ti chichʼ ta mukʼ yajnil kʼalal chkʼuxubin xchiʼuk ti ta slekil yoʼonton tskʼopone. Li ta chanobil liʼe, ta jkʼeltik batel kʼusitik xuʼ spas jun malalil sventa xakʼ ta ilel ti chichʼ ta mukʼ li yajnile. Pe baʼyel jkʼeltik batel li kʼusi mu stakʼ spasbe yajnil ti xuʼ chopol-o xaʼi sba yuʼune.
MU ME KʼUSI XAPASBEIK TI XUʼ CHOPOL-O XAʼI SBAIKE
6. ¿Kʼu yelan chil Jeova li viniketik ti tsmaj yajnilike? (Kolosenses 3:19).
6 Kʼalal tsmaje. Li Jeovae kontra chil li buchʼutik lek xaʼiik saʼkʼope (Sal. 11:5). Pe mas to chopol chil li buchʼu tsmaj yajnile (Mal. 2:16; kʼelo Kolosenses 3:19). Jech kʼuchaʼal chal li 1 Pedro 3:7 ti jaʼ li teksto ti bu lokʼem talel li xchanobil liʼe, chal ti buchʼu muʼyuk tstsak ta venta li yajnile mu xa me lekuk xil sbaik xchiʼuk li Diose. Jech xtok, yikʼaluk van muʼyuk xa chchikintabat li s-orasione.
7. Jech kʼuchaʼal chal Efesios 4:31 xchiʼuk 32, ¿kʼusi mu stakʼ xlokʼ ta yeik li malaliletike? (Kʼelo xtok «Liʼe tsots skʼoplal»).
7 Kʼalal kʼuxik xa kʼusi chalike. Junantik malaliletike ta skapemal sjolik xchiʼuk kʼuxik xa kʼusi chalbeik li yajnilike. Pe li Jeovae chal ti spʼajoj li skʼakʼal oʼontonale, ti chilta sbaike, ti tsotsik xa ye tskʼopon sbaike xchiʼuk kʼalal chopol kʼusi chalbe sbaike c (kʼelo Efesios 4:31, 32). Li Jeovae xaʼi skotol xchiʼuk xil ti kʼu yelan tstsak ta venta yajnilik li malaliletike akʼo mi stuk te oyik ta snaik. Kʼalal tsotsik xa tskʼopon yajnil xchiʼuk ti mu xa ta smeloluk tstsak ta ventae, maʼuk noʼox me chil svokolik li ta snupunelike, yuʼun xuʼ me mu xa lekuk xil sbaik xchiʼuk li Diose (Sant. 1:26).
8. ¿K’u yelan chil Jeova li buchʼu tskʼel pornografiae, xchiʼuk kʼu yuʼun?
8 Li pornografiae. ¿Kʼu yelan chil Jeova li pornografiae? Ibal sba chil. Li malalil ti tskʼel kʼusitik ibal sbae muʼyuk xa me lek chil sbaik xchiʼuk Jeova xchiʼuk muʼyuk me chakʼ ta ilel ti chichʼ ta mukʼ li yajnile, yuʼun jaʼ noʼox tsokesbe skʼoplal. d Li Jeovae maʼuk noʼox oy ta yoʼonton ti tukʼ xakʼ sba ta stojolal yajnil ta sventa li kʼusi tspase, yuʼun tskʼan ti lekuk li kʼusi tsnop xtoke. Li Jesuse laj yal ti mi oy jun vinik tskʼel jun ants ti tskʼupin xa yaʼie «laj xa me sloʼla snup xchiʼil ta yoʼonton xchiʼuk li ants taje» (Mat. 5:28, 29). e
9. ¿Kʼu yuʼun kontra chil Jeova li buchʼu tsuj yajnil ta spasel jtosuk chiʼinejbail ta vayel ti chopol-o chaʼi sba yuʼune?
9 Kʼalal tsuj yajnilik ta spasel jtosuk chiʼinejbail ta vayel ti chopol-o chaʼi sba yuʼunike. Junantik viniketike tsuj yajnilik ta spasel jtosuk chiʼinejbail ta vayel ti chopol-o chaʼi sbaike, ti utilanbil chaʼi sbaike o ti muʼyuk kʼanbil chaʼi sbaike. Li Jeovae kontra chil li buchʼutik jaʼ noʼox tskʼanik akʼo xichʼ pasel li kʼusi lek chaʼi stukike. Yuʼun li Jeovae tskʼan ti akʼo skʼan li yajnilike, ti xkʼuxubinike, ti stsakik ta venta kʼu yelan chaʼi sbaik xchiʼuk ti kʼu yelan chaʼi li sjol yoʼontonike (Efes. 5:28, 29). Pe ¿kʼusi xuʼ spas jun malalil ti jaʼ yajtsʼaklom Kristo mi jech xa tspas stalelal kʼuchaʼal laj xa kaltik talel li ta subtitulo liʼe? ¿Kʼusi xuʼ spas sventa sjel ti kʼu yelan tsnop xchiʼuk li kʼusitik tspase?
¿KʼUXI XUʼ XIKTA XCHOPOL TALELAL LI MALALILETIKE?
10. ¿Kʼusi xuʼ xchanik ta stojolal Jesus li malaliletike?
10 ¿Kʼusi xuʼ xkoltaatik-o li malaliletik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Kristo sventa xikta li xchopol talelalik ti jaʼ chopol-o chaʼi sba yuʼun yajnilik o ti ilbajinbil chaʼi sbaike? Jaʼ ti xakʼ yipalik ta xchanbel stalelal Jesuse. Akʼo mi muʼyuk xnupun li Jesuse, pe jaʼ jun slekil kʼelobil yuʼun malaliletik ti kʼu yelan la stsak ta venta li yajchankʼoptake (Efes. 5:25). Jkʼeltik kʼusi xuʼ xchanik li malaliletik ti kʼu yelan la stsak ta venta yajtakboltak li Jesuse xchiʼuk ti kʼu yelan la xchiʼinan ta loʼile.
11. ¿Kʼu yelan la stsak ta venta yajtakboltak li Jesuse?
11 Li Jesuse laj yakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼonton ta stojolal li yajtakboltake xchiʼuk la stsak ta venta ti kʼu yelan chaʼi sbaike. Maʼuk ti toj tsots xa stalelal laj yakʼ ta ilel o ti chopol kʼusi la spasanbee. Akʼo mi mas tsots sjuʼel li stuke, pe muʼyuk la stunes sjuʼel sventa sibtasan o ti mas pekʼel skʼoplal xaʼi sbaike. Yuʼun bikʼit laj yakʼ sba ta stojolalik (Juan 13:12-17). Xi laj yalanbe li yajchankʼoptake: «Chanbeikun jtalelal, yuʼun manxoun xchiʼuk bikʼit kakʼoj jba, vaʼun chata siketel avoʼontonik» (Mat. 11:28-30). Li buchʼu manxoe maʼuk skʼan xal ti te noʼox skʼeloj sbae, yuʼun lek tsots ta skoj ti snaʼ spajes sbae. Kʼalal mi kap sjole, tspajes sba ta anil.
12. ¿Kʼu yelan la xchiʼin ta loʼil yantik li Jesuse?
12 Kʼalal la xchiʼin ta loʼil yantik li Jesuse, jaʼ sventa spatbe yoʼonton xchiʼuk ti lekuk xaʼi sbaike. Muʼyuk ti tsotsik xa la skʼopon li yajchankʼoptake (Luk. 8:47, 48). Jech xtok, kʼalal chopol kʼoptavan li yajkontratak xchiʼuk tskʼan ox tsabeik sjole, li Jesuse «muʼyuk bu lik chopol kʼoptavanuk ek» (1 Ped. 2:21-23). Bakʼintike kʼot ta nopel yuʼun ti jaʼ mas lek ti tsʼijil xkome (Mat. 27:12-14). ¡Toj lek kʼusi xuʼ xchanik ta stojolal Jesus li malaliletik ti jaʼik yajtsʼaklomtak Kristoe!
13. ¿Kʼusi skʼan xal kʼalal chal Vivlia ti «jaʼ xa chchiʼin-o ta naklej li yajnile»? (Mateo 19:4-6; tsʼib ta yok vun; kʼelo xtok li lokʼole).
13 Li Jesuse laj yalbe malaliletik ti tukʼ xakʼ sbaik ta stojolal li yajnilike. La xchaʼal li kʼusi laj yal Stote, xi laj yale: «Li [vinike] jaʼ xa chchiʼin-o ta naklej li yajnile» (kʼelo Mateo 19:4-6; tsʼib ta yok vun). Li jpʼel kʼop ta griego ti «chchiʼin-o ta naklej» xie, jaʼ skʼoplal ti «tsots chnapʼi» ti xkoʼolaj ta jtosuk chabe. Taje jaʼ skʼan xal ti lek tajek xil sbaik li malalil xchiʼuk li ajnilale, ti mu kʼusi xuʼ xchʼakatik-oe. Yuʼun mi la xchʼak sbaike, chil svokol xchaʼvoʼalik. ¿Kʼusi xuʼ spas li malalil sventa mu xchʼak-o sba ta stojolal li yajnile? Jaʼ ti mu skʼel jsetʼuk li pornografiae o yan lokʼoletik ti ibal sbae, yuʼun skʼan sjoypʼin batel sat ta anil «sventa mu xil li kʼusi mu kʼusi xtun-oe» (Sal. 119:37). Kʼalal jech tspase, xkoʼolaj ti tspas trato xchiʼuk li sate ti muʼyuk chpichʼ oʼonta yan ants ti maʼuk yajnile (Job 31:1).
Li malalil ti tukʼ chakʼ sba ta stojolal yajnile muʼyuk tskʼel pornografia. (Kʼelo parafo 13). g
14. Li malalile, ¿kʼusitik skʼan spas sventa lekuk xil sba yan velta xchiʼuk Jeova xchiʼuk li yajnile?
14 Li malalil ti tsmaj yajnil o ti kʼuxik xa kʼusi chalbee skʼan oy kʼusitik spas sventa lekuk xil sba yan velta xchiʼuk Jeova xchiʼuk li yajnile. ¿Kʼusitik skʼan spas? Ba’yel, ti xakʼ venta stuk ti oy kʼusitik chopol tspase, li Jeovae chʼabal kʼusi nakʼal ta sat (Sal. 44:21; Ekl. 12:14; Ebr. 4:13). Xchibal, ti xikta yilbajinel li yajnile xchiʼuk ti sjel li stalelale (Prov. 28:13). Yoxibal, ti xakʼ venta ti oy kʼusi chopol tspasbe yajnil xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk ti skʼanbe perton ta jujuntale (Ech. 3:19). Skʼan xvokolet ta stojolal Jeova sventa spajtsan li kʼusitik chopol tsnope, li kʼusitik chopol chale xchiʼuk li kʼusitik tspase. Jech xtok, ti xtijbat yoʼonton sjel stalelale (Sal. 51:10-12; 2 Kor. 10:5; Filip. 2:13). Xchanibal, ti jechuk spas li kʼusi tskʼan ta s-orasione, ti spʼaj li kʼusitik toj kʼuxik chale xchiʼuk ti spʼaj li majvaneje (Sal. 97:10). Svoʼobal, ti saʼ koltael ta anil ta stojolal li moletik ta tsobobbaile, ti ta slekil yoʼonton chkoltavanike (Sant. 5:14-16). Svakibal, ti oyuk kʼusi spas sventa mu xchaʼpas li kʼusitik chopole. Jaʼ me jech skʼan spas ek li malalil ti tskʼel pornografiae. Mi jech chakʼ yipal tsjel stalelale, ch-akʼbat me bendision yuʼun Jeova (Sal. 37:5). Pe mu baluk noʼox ti spʼaj li chopol talelaletik ti chopol-o chaʼi sba yuʼun li yajnile, yuʼun skʼan xnop xaʼi ti xichʼ ta mukʼ xtoke. Jkʼeltik kʼuxi xuʼ spas taje.
¿KʼUXI XUʼ XAKʼ TA ILEL TI CHICHʼ TA MUKʼ LI YAJNILE?
15. Li malalile, ¿kʼuxi xuʼ xakʼ ta ilel ti chkʼuxubin li yajnile?
15 Ti xakʼbe yil ti xkʼuxubinoje. Junantik malaliletik ti xmuyubaj noʼox xchiʼuk li yajnilike, jaʼ ti nopem xaʼi jujun kʼakʼal chakʼbe yil snup xchiʼil ti skʼanoje (1 Juan 3:18). ¿Kʼuxi xuʼ xakʼ ta ilel ti skʼanoj li yajnile? Jaʼ ti stsakbe skʼobe o ti smeye. Jech xtok, xuʼ stsʼibabe batel junuk mensaje ti xi chalbee: «Ta jnaʼot xa» o «¿Kʼu me avelan?». Bateltik xtoke xuʼ xichʼbe batel xnichim o ti oyuk kʼusi skʼelanbee. Kʼalal jech tspas li malalile, jaʼ jech chakʼ ta ilel ti chichʼ ta mukʼ li yajnile xchiʼuk mas to me lek xil sbaik.
16. ¿Kʼu yuʼun skʼan skʼupil kʼopta yajnil li malalile?
16 Ti stojbe ta vokol xchiʼuk ti xalbe ti ep sbalil chile. Li jun malalile chichʼ ta mukʼ yajnil kʼalal chalbe ti ep sbalil chile xchiʼuk ti oy kʼusi chalbe sventa junuk yoʼonton xaʼi sbae. Jech kʼuchaʼal ti stojbe ta vokol skotol li kʼusitik tspas sventa xkoltaate (Kol. 3:15). Kʼalal tskʼupil kʼopta li yajnile, jun yoʼonton chaʼi sba, ichʼbil ta mukʼ xchiʼuk kʼanbil chaʼi sba (Prov. 31:28).
17. ¿Kʼuxi xuʼ xakʼ ta ilel ti stsakoj ta venta yajnil li malalile?
17 Ti xakʼ ta ilel slekil yoʼonton ta stojolal xchiʼuk ti xichʼ ta mukʼe. Li malalil ti skʼanoj yajnile jaʼ jech chil kʼuchaʼal kʼupil sba tonetik ti akʼbil yuʼun Jeova ti toj ep sbalile (Prov. 18:22; 31:10). Jech oxal, ep sbalil chil, chchabi, ta slekil yoʼonton tskʼopon xchiʼuk chichʼ ta mukʼ, jaʼ jech tspas kʼalal stuk oyik xchiʼuk kʼalal chchiʼin sbaik ta vayele. Muʼyuk tsuj sventa spas jtosuk chiʼinejbail ta vayel ti chopol-o chaʼi sbae, ti ilbajinbil chaʼie o ti mu xa junuk yoʼonton chaʼi sbae. f Li stuk eke chakʼ persa ti sakuk sjol yoʼonton ta sat Jeovae (Ech. 24:16).
18. ¿Kʼusi skʼan jpʼeluk ta yoʼontonik spasel li malaliletike? (Kʼelo xtok li rekuadro « Chantos ti kʼu yelan xuʼ xavakʼ ta ilel ti chavichʼ ta mukʼ avajnile»).
18 Malaliletik, teuk me ta ajolik ti Jeovae xil xchiʼuk ti ep sbalil chil skotol li kʼusi chapasik sventa xavichʼ ta mukʼ li avajnilike. Jpʼeluk ta avoʼontonik ti xapʼajik li talelaletik ti chopol-o chaʼi sba avuʼunike. Jaʼ mas lek ta slekiluk avoʼonton xakʼoponik, xatsakik ta venta xchiʼuk ti xakʼuxubinike. Kʼalal jech chapasike, chavakʼbeik yil ti akʼanojik xchiʼuk ti ep sbalil chavilike. Mi jech chavichʼik ta mukʼ li avajnilike, yakal me chachabiik li kʼusi mas tsots skʼoplale: ti lekuk xavil abaik xchiʼuk li Jeovae (Sal. 25:14).
KʼEJOJ 131 ‹Li kʼusi spasoj ta jun li Diose›
a Li malaliletike lek onoʼox ti xchanik li mantal liʼe: «¿Mi jech chatsak ta venta antsetik kʼuchaʼal tspas Jeovae?» ti te lokʼ li ta revista Li Jkʼel-osil ta toyol ta enero ta 2024.
b Mi oy avichʼoj ilbajinele, ta me xatabe sbalil mi la achan li mantal liʼe: «Koltael sventa li buchʼutik chichʼik ilbajinel xchiʼuk majel ta yutsʼ yalalike» ti te chata li ta jvokʼ mantal: «Yan mantaletik» ti te oy ta jpajinatik ta jw.org xchiʼuk ta JW Library®.
c LIʼE TSOTS SKʼOPLAL: K’alal chal «chachopol kʼopta abaik» xie, te smakoj kʼalal kʼuxik xa kʼusi chalbe sbaike o ti oy kʼusi chalik sventa chopoluk xaʼi sbaik li yantike. Te me smakojbe skʼoplal xtok ti kʼusiuk noʼox chichʼ alel sventa muʼyukuk xa sbalil chaʼi sba li yantike o ti ta kʼexlal chkome.
d Kʼelo ta jw.org xchiʼuk ta JW Library li mantal ti xi sbie: «Xuʼ sokes anupunel li skʼelel pornografiae».
e Li mantal liʼe xuʼ xkoltaat-o li ajnilaletik ti tskʼel pornografia li smalalike: «¿Kʼusi xuʼ xapas mi tskʼel pornografia li amalale?» ti te lokʼ li ta revista Li Jkʼel-osil ta toyol ta agosto ta 2023.
f Li Vivliae muʼyuk chal li kʼusitik lek o li kʼusitik chopol chichʼ pasel ta sventa li chiʼinejbail ta vayele. Yuʼun li malalil xchiʼuk li ajnilale skʼan sloʼiltaik kʼusi tspasik sventa xakʼik ta ilel ti chichʼik ta mukʼ li Jeovae, ti xakʼbe sbaik li kʼusi chtun yuʼunike xchiʼuk ti sakuk li sjol yoʼontonike. Li kʼusitik taje muʼyuk onoʼox bu tsloʼiltabeik yantik, jaʼ noʼox mi persa tajek chilik jech skʼan spasike.
g LI KʼUSI XVINAJ TA LOKʼOLE: Kʼalal te oy ta yabtel jun stestigo Jeovae chichʼ sujel yuʼun xchiʼiltak ta abtel sventa skʼel jlik revista sventa pornografia.
