1. ¿Kʼusi sprevail oy kuʼuntik ti tsots skʼoplal laj yil Skʼop Dios li Jesuse?

 ¿MI OY anopojbe skʼoplal kʼu van yelan laj kaʼi jbatik ti lajuk kaʼitik kʼalal chanubtasvan li Jesuse? Li stuke nopem xaʼi chalbe skʼoplal li Chʼul Tsʼibetike xchiʼuk komem xa lek ta sjol. Taje te chvinaj kʼalal laj yal li kʼusi chal Vivlia kʼalal jaʼ to ox laj yichʼ voʼe xchiʼuk li kʼusi laj yal kʼalal poʼot xa ox xchame (Deut. 8:3; Sal. 31:5; Luk. 4:4; 23:46). b Li ta oxib jabil xchiʼuk oʼlol ti la xchol mantal li Jesuse, nopolik noʼox ta Skʼop Dios la skʼel li kʼusi chakʼ ta chanele xchiʼuk la xchapbe lek smelolal (Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luk. 4:16-20).

2. ¿Kʼusi koltaat-o Jesus ta yojtikinel lek li Tsʼibetik kʼalal jaʼo chʼi tale? (Kʼelo li lokʼol ta pajina 1).

² Kʼalal skʼan toʼox xlik xchol mantal li Jesuse, nopem xa onoʼox xaʼi xchanel li Skʼop Diose xchiʼuk ta xchikintael kʼalal oy buchʼu tskʼele o chalbeik skʼoplale. Xuʼ van te chaʼi xtok kʼalal chalbeik skʼoplal Vivlia yutsʼ yalalik li Maria xchiʼuk Josee (Deut. 6:6, 7). c Jnaʼojtik lek ti chkʼot jujun savado xchiʼuk yutsʼ yalal li ta snail tsobobbaile xchiʼuk ti tstsʼet chikinta lek li kʼusi chal li Tsʼibetike (Luk. 4:16). Ta tsʼakale, li Jesuse lik xchan stuk li Vivliae. Ta skoj taje maʼuk noʼox laj yojtikin li kʼusi chal li Vivliae, yuʼun la skʼan tajek xchiʼuk laj yakʼ ta xkuxlejal. Jun skʼelobile jaʼ li kʼusi kʼot ta pasel ta templo kʼalal 12 toʼox sjabilale. Li jchanubtasvanejetik ti xojtikinik lek li Smantal Moisese toj labal sba laj yilik «ti lek xaʼibe smelolale xchiʼuk ti kʼu yelan tstakʼe» (Luk. 2:46, 47, 52).

3. ¿Kʼusi chkalbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe?

³ Mi nopolik noʼox ta jchantik li Skʼop Diose, ta me xkaʼitik  li kʼusi chale xchiʼuk tsots skʼoplal chkiltik. Pe ¿kʼusi xuʼ jpastik sventa masuk to jtabetik sbalil li xchanel Vivliae? Sventa jnaʼtike, jkʼeltik kʼusi albatik yuʼun Jesus li buchʼutik snabeik lek skʼoplal li Mantale, jech kʼuchaʼal li jchanubtasvanejetik ta mantal, li jfariseoetik xchiʼuk li jsaduseoetike. Akʼo mi nopem xaʼiik skʼelel Skʼop Dios, pe muʼyuk onoʼox tstabeik lek sbalil. Li Jesuse laj yalbe skʼoplal oxtos li kʼusitik skʼan spasik jechuk sventa stabeik sbalile. Li kʼusi laj yal Jesuse xuʼ skoltautik: 1) sventa xkaʼibetik lek smelolal li kʼusi ta jchantike, 2) sventa jtatik li kʼusitik kʼupilik sba ta mantale xchiʼuk 3) sventa masuk to sjel jtalelaltik li Skʼop Diose.

4. ¿Kʼusi chchanubtasutik Lukas 10:25 kʼalal ta 29 ta sventa li xchanel Jvivliatike?

⁴ Ti kʼu yuʼun skʼan xkaʼibetik smelolal kʼalal ta jchantik li Vivliae jaʼ ti xuʼ jtabetik lek sbalile. Kalbetik skʼoplal kʼalal la xchiʼin ta loʼil Jesus jun «vinik ti lek chanem ta Mantale» (kʼelo Lukas 10:25-29). Li vinike tskʼan tsnaʼ kʼuxi xuʼ xkuxi sbatel osil, vaʼun sventa stakʼ li Jesuse laj yakʼbe snop li kʼusi chal Skʼop Diose. Xi laj yalbee: «¿Kʼusi tsʼibabil li ta Mantale? ¿Kʼusi chal aviloj?». Li vinike lek bat ta takʼel yuʼun. Yuʼun jaʼ laj yal li kʼusi chal Skʼop Diose, ti skʼan akʼo jkʼantik li Diose xchiʼuk li jchiʼiltaktike (Lev. 19:18; Deut. 6:5). Pe xi la sjakʼ ta tsʼakale: «¿Buchʼu van ta melel li jchiʼile?». Kʼalal jech laj yale, laj yakʼ ta ilel ti muʼyuk laj yaʼibe smelolal li kʼusi la xchane. Jaʼ yuʼun, mu snaʼ kʼuxi xuʼ xakʼ ta xkuxlejal li kʼusi chal Skʼop Diose.

5. ¿Kʼuxi tskoltautik ta yaʼibel lek smelolal li kʼusi chal Vivlia kʼalal ta jpastik orasion xchiʼuk ti mu aniluk ta jchantik batele?

⁵ Mi nopem xkaʼitik xchanel li Vivliae, tskoltautik me sventa masuk to lek xkaʼibetik smelolal. Ep kʼusitik xuʼ jpastik. Baʼyele, skʼan jpastik orasion kʼalal skʼan toʼox xlik jchantike. Sventa xkaʼibetik lek smelolale, skʼan jkʼanbetik koltael li Jeovae, jaʼ yuʼun ta jkʼanbetik xchʼul espiritu sventa mu kʼusi xchʼay koʼontontik. Skʼan me mu ta aniluk jchantik batel xtok; yuʼun mi sujom ta jchantike, mu me xkaʼibetik smelolal li kʼusi yakal ta jchantike. Yan kʼusi xuʼ skoltautike jaʼ kʼalal tsots ta jkʼeltik batele o kʼalal ta jchikintatik li gravasionetik ta Vivlia kʼalal jaʼo yakal ta jchantike. Taje tskoltautik sventa teuk xa xkaʼi jbatik li ta loʼile, vaʼun mas me chkom ta joltik li kʼusi ta jchantike xchiʼuk chkʼot ta koʼontontik (Jos. 1:8). Kʼalal mi tsuts xchanel kuʼuntike, jpastik orasion yan velta sventa jtojbetik ta vokol Jeova ti yakʼojbutik li Skʼope xchiʼuk kalbetik ti akʼo skoltautik yoʼ xkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi la jchantike.

6. ¿Kʼusi sbalil ta jtabetik kʼalal oy kʼusitik ta jnopbetik skʼoplal xchiʼuk ti oy kʼusitik ta jtsʼibatik kʼalal jaʼo ta jchantik li Vivliae? (Kʼelo xtok li lokʼoletike).

⁶ ¿Kʼusi yan xuʼ skoltautik sventa masuk to lek xkaʼibetik smelolal li Vivliae? Jaʼ ti oyuk kʼusi jnopbetik skʼoplal ta sventa li loʼil yakal ta jchantike. Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿buchʼutik yakal chalbe skʼoplal?, ¿buchʼu yakal chkʼopoj?, ¿buchʼu yakal tskʼopon xchiʼuk kʼu yuʼun?, ¿bu yakal chkʼot ta pasel xchiʼuk kʼusi ora kʼot ta pasel? Li sjakʼobiltak taje tskoltautik sventa jnopbetik skʼoplal xchiʼuk ti jaʼuk xkakʼ ta koʼontontik li kʼusitik mas tsots skʼoplale. Tskoltautik xtok kʼalal oy kʼusi ta jtsʼibatike. Kʼalal jech ta jpastike,  tskoltautik sventa xkaʼibetik smelolal li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale xchiʼuk ti xkom lek ta joltike. ¿Kʼusi xuʼ jtsʼibatik? Li kʼusitik la jnopbetik skʼoplale, li kʼusitik la jsabetik skʼoplale, li kʼusitik tsotsik skʼoplale, ti kʼuxi chtun kuʼuntik li kʼusi la jchantike o ti kʼu yelan laj kaʼi jbatik yuʼun li kʼusi la jchantike. Mi jech ta jpastik kʼalal ta jchantik li Vivliae, xkoʼolaj me kʼuchaʼal tskʼoponutik Jeova chkaʼitik.

7. ¿Kʼusi talelal skʼan oyuk kuʼuntik kʼalal ta jchantik li Vivliae, xchiʼuk kʼu yuʼun? (Mateo 24:15).

⁷ Sventa xkaʼibetik smelolal li Vivliae, li Jesuse laj yalbe skʼoplal jtos talelal ti tsots skʼoplale, jaʼ ti xijtojob ta yaʼibel smelolale (kʼelo Mateo 24:15). ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti xijtojob skʼelel ti kʼuxi snitojbe sba skʼoplal li kʼusi yakal ta jkʼeltike xchiʼuk ti xkaʼibetik smelolal li kʼusi mu jamaluk te chale. Jech kʼuchaʼal laj yal Jesuse, ti xijtojob lek ta yaʼibel smelolale tskoltautik sventa xkiltik ti yakal chkʼot ta pasel junantik albil kʼopetik ta Vivliae. Li talelal taje jtunel tajek sventa jtabetik lek sbalil skotol li kʼusi ta jchantik ta Vivliae.

8. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa xijtojob ta yaʼibel smelolal kʼalal ta jchantik li Vivliae?

⁸ Li Jeovae jaʼ tskoltautik sventa xijtojob ta yaʼibel smelolal. Jaʼ yuʼun, skʼan jkʼanbetik ti skoltautik yoʼ xchʼi kuʼuntik li talelal taje (Prov. 2:6). Pe maʼuk noʼox skʼan jpastik orasion. Skʼan ti mu sujomuk jkʼelbetik skʼoplal li Vivlia xtoke xchiʼuk jkʼeltik ti kʼuxi snitojbe sba skʼoplal xchiʼuk li kʼusi jchanojtik xae. Sventa spas kuʼuntik taje, oy epal vunetik kuʼuntik, jech kʼuchaʼal li Saʼobil sventa xchanik mas li stestigotak Jeovae. Mi ta jsabetik mas skʼoplal li ta vunetike, xuʼ xkakʼtik venta kʼusi skʼan xal li loʼiletik ta Vivliae xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ xkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi la jchantike (Ebr. 5:14). Mi jech ta jpastike, mas to me lek chkaʼibetik smelolal li Vivliae.

9. ¿Kʼusi chanubtasel ta Vivlia muʼyuk la stsakik ta venta li jsaduseoetike?

⁹ Akʼo mi snaʼojik lek li kʼusi chal li baʼyel voʼob livroetik ta Tsʼibetik ta Ebreo Kʼop li jsaduseoetike, muʼyuk la stsakik ta venta li kʼusi tsots skʼoplal yakʼoj ta naʼel Dios li ta Tsʼibetike. Jech kʼuchaʼal liʼe, nopbo skʼoplal li kʼusi laj yalbe Jesus li jsaduseoetik kʼalal ch-akʼat ox ta preva ta sventa li chaʼkuxesele. Xi la sjakʼanbee: «¿Mi muʼyuk achanojik li loʼil ta sventa jpets chʼix ta slivro Moises ti xi albat yuʼun Diose: ‹Voʼon Sdiosun li Abraane, voʼon Sdiosun li Isaake xchiʼuk voʼon Sdiosun li Jakobe›?» (Mar. 12:18, 26). Yikʼaluk van li jsaduseoetike ep ta velta xchanojik li loʼil taje, pe li kʼusi la sjakʼ Jesuse laj yakʼ ta ilel ti muʼyuk tstsakik ta venta jtos chanubtasel ta Vivlia ti tsots skʼoplale: li chaʼkuxesele (Mar. 12:27; Luk. 20:38). d

10. ¿Kʼusi skʼan xkakʼ ta koʼontontik kʼalal chijchanunaje?

¹⁰ ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ ti kʼalal ta jchantik li Vivliae, skʼan xkakʼ ta koʼontontik li kʼusi xuʼ jchantik kʼalal ta jkʼeltik junuk teksto o junuk loʼile. Maʼuk noʼox ta jkʼan chkaʼibetik smelolal li kʼusi kʼunik ta aʼiele. Moʼoj, yuʼun ta jkʼan chkaʼibetik smelolal li kʼusitik tsotsik skʼoplale xchiʼuk li beiltaseletik ti te ta jtatik la Vivliae.

11. Jech kʼuchaʼal chal 2 Timoteo 3:16 xchiʼuk 17, ¿kʼuxi xuʼ jtatik li kʼusitik kʼupilik sba ta Vivliae?

¹¹ ¿Kʼuxi xuʼ jtatik li kʼusitik kʼupilik sba ta Vivliae? Jkʼelbetik skʼoplal 2 Timoteo 3:16 xchiʼuk 17 (kʼelo). Tee chal ti «skotol li Tsʼibetike [...] toj jtunel» ta sventa li chantos liʼe: chanubtasel, tukʼibtasel, beiltasel xchiʼuk tojobtasel. Oy livroetik ta Vivlia ti muʼyuk mas chichʼ albel skʼoplale ti tskoltautik sventa li chantos taje. Jkʼelbetik lek skʼoplal li kʼusi ta jchantike yoʼ xkakʼtik venta li kʼusi chchanubtasutik ta sventa Jeova, li kʼusi oy ta yoʼontone o li beiltaseletik chakʼbutike. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa stukʼibtasutik junuk loʼil ta Vivliae? Jkʼeltik kʼuxi xuʼ skoltautik ta spʼajel li kʼusi chopole, ta sjelel jtalelaltik xchiʼuk ti jechuk-o tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolal li Jeovae. Jkʼeltik kʼuxi xuʼ sbeiltasutik junuk teksto ta snaʼel li kʼusi melel chal ta Vivlia kʼalal oy kʼusi laj kichʼtik albel ti mu meleluke. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa stojobtasutik junuk teksto ta Vivliae? Jsaʼtik li kʼusi xuʼ skoltautik sventa jechuk jnoptik kʼuchaʼal li Jeovae. Mi te ta joltik li xchantosal taje, chkakʼtik venta li kʼusitik mas kʼupilik sbae, vaʼun ta me jtabetik sbalil li xchanel Vivliae.

12. Li Jesuse, ¿kʼu yuʼun la sjakʼbe jfariseoetik mi muʼyuk skʼelojik li kʼusi chal Tsʼibetike?

¹² Sventa xakʼ ta ilel Jesus ti muʼyuk lek  li kʼusi oy ta yoʼontonik li jfariseoetik kʼalal chchanik li Vivliae, la sjakʼbe mi muʼyuk skʼelojik li kʼusi chal Tsʼibetike (Mat. 12:1-7). e Li vaʼ kʼakʼale, li jfariseoetike la stikʼbeik smul li yajchankʼoptak Jesus ti muʼyuk la chchabiik li skʼakʼalil savadoe. Sventa stakʼ li Jesuse, laj yalbe skʼoplal chib skʼelobil ti te oy li ta Skʼop Diose xchiʼuk laj yal jun teksto ti lokʼem ta Osease. Jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ti mu xaʼibeik smelolal li jfariseoetik ti kʼu yuʼun skʼan chabiel li skʼakʼalil savadoe xchiʼuk ti muʼyuk laj yakʼ ta ilel xkʼuxul yoʼontonike. Ta onoʼox skʼelik Skʼop Dios li viniketik taje, pe muʼyuk chjelbat-o stalelalik. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun jtoybaetik xchiʼuk jaʼ noʼox chchanik sventa xbikʼtal kʼopojik ta stojolal yantik. Ta skoj ti muʼyuk lek kʼusi oy ta yoʼontonike, mu xaʼibeik smelolal li kʼusi skʼan xal ta melel li kʼusi chchanike (Mat. 23:23; Juan 5:39, 40).

13. ¿Kʼu yelan skʼan jtalelaltik kʼalal ta jchantik li Vivliae, xchiʼuk kʼu yuʼun?

¹³ Li kʼusi laj yal Jesuse chakʼbutik ta ilel ti skʼan lekuk kʼusi oy ta koʼontontik kʼalal ta jchantik li Vivliae. Mu jechuk jpastik kʼuchaʼal li jfariseoetike. Moʼoj, yuʼun skʼan bikʼit xkakʼ jbatik xchiʼuk kakʼtik ti akʼo xchanubtasutik li Jeovae. Jech kʼuchaʼal chal Santiago 1:21, «ta manxoal xachʼamik li skʼop Dios ti la stsʼun ta [atojolalike]». Mi manxoutike, chkakʼtik me ti sjel jtalelaltik li Skʼop Diose. Kʼalal ta jchantik li Vivliae, skʼan me bikʼit xkakʼ jbatik. Mu jaʼuk jnopbetik skʼoplal li spaltail yantike. Mi jech ta jpastike, tstij koʼontontik sventa xkakʼtik ta ilel slekil koʼontontik, xijkʼuxubinvan xchiʼuk xijkʼanvan.

14. ¿Kʼuxi xuʼ jnaʼtik mi yakal chkakʼtik sjel jtalelaltik li Vivliae? (Kʼelo xtok li lokʼoletike).

¹⁴ Ti kʼu yelan chkiltik li yantike jaʼ me jech  chkakʼtik ta ilel mi yakal chkakʼtik sjel jtalelaltik li Vivliae. Li jfariseoetike muʼyuk laj yakʼ ti xjelbat stalelalik yuʼun li Vivliae. Yuʼun jaʼ noʼox la sabeik smul li buchʼutik chʼabal smulike (Mat. 12:7). Jaʼ yuʼun, jkʼeltik kʼu yelan chkiltik li yantike xchiʼuk kʼusi ta jnoptik ta stojolalik. Jech kʼuchaʼal liʼe, ¿mi nopem xkaʼitik yalbel skʼoplal slekil talelal li yantike o mi jaʼ noʼox li spaltailtake? ¿Mi oy ta koʼontontik yakʼel perton o mi jaʼ noʼox chijchopol kʼoptavan xchiʼuk lek jnakʼ skʼakʼal koʼontontik? Li kʼusi ta jnoptik ta sventa li sjakʼobiltak taje te chvinaj mi yakal chkakʼtik sjel jtalelaltik li Vivliae xchiʼuk li kʼusi ta jnoptike (1 Tim. 4:12, 15; Ebr. 4:12).

15. Li Jesuse, ¿kʼu yelan laj yil li Chʼul Tsʼibetike?

¹⁵ Li Jesuse tsots skʼoplal laj yil li Chʼul Tsʼibetike. Jech xa onoʼox yaloj li Salmo 40:8. Xi chale: «Dios kuʼun, toj kʼupil sba chkaʼi spasel li kʼusi tskʼan avoʼontone xchiʼuk te oy ta yutil to koʼonton li amantale». Ta skoj ti tsots skʼoplal laj yile, koltaat-o sventa xmuyubaj xchiʼuk ti jechuk-o xtun ta stojolal Jeovae. Xuʼ me jech xkaʼi jbatik ek mi chkakʼ kipaltik xchanel li Skʼop Diose xchiʼuk ti tsotsuk skʼoplal xkiltike (Sal. 1:1-3).

16. ¿Kʼusi anopoj chapas sventa xatabe lek sbalil li xchanel Vivliae? (Kʼelo li rekuadro « Li kʼusitik laj yal Jesuse tskoltautik yoʼ xkaʼibetik smelolal li kʼusi ta jchantike»).

¹⁶ Li kʼusitik laj yal Jesus xchiʼuk li kʼusitik la spase tstij koʼontontik sventa masuk to xlekub ti kʼu yelan ta jchan Jvivliatike. Sventa masuk to lek xkaʼibetik smelolal li kʼusi ta jchantike, jpastik orasion, mu sujomuk jkʼeltik, oyuk kʼusi jnopbetik skʼoplal xchiʼuk oyuk kʼusi jtsʼibatik. Sventa xijtojob ta yaʼibel smelolal li kʼusi ta jchantike, mu sujomuk jkʼelbetik skʼoplal li loʼiletike xchiʼuk jsabetik mas skʼoplal li ta jvuntike. Sventa jnabetik mas skʼoplal li Vivliae, jsaʼtik li kʼusitik kʼupilik sba yichʼoj tale, akʼo mi jaʼ li loʼiletik ti mu masuk ojtikinbile. Skʼan me lekuk kʼusi oy ta koʼontontik sventa sjel jtalelaltik li Skʼop Diose. Mi ta jpastik skotol li kʼusi laj xa kaltike, ta me jtabetik lek sbalil li xchanel Vivliae xchiʼuk chijnopaj mas ta stojolal li Jeovae (Sal. 119:17, 18; Sant. 4:8).