1. ¿Kʼusi jnaʼojtik ti yakal chkʼot ta pasele, xchiʼuk kʼu yuʼun?

 KʼALAL chavil kʼu yelan li jkuxlejaltik avie, xuʼ van vokol chavaʼi xchʼunel ti ta xlekub jkuxlejaltik li ta jelavele. Ep buchʼutik muʼyuk xa skʼanoj li yutsʼ yalalike. Jutuk mu skotoluk li krixchanoetike mas xa sokem stalelalik, jaʼ noʼox tsaʼik li kʼusi tskʼan stukike xchiʼuk mas xa simaronik. Yantik xtoke mu xa spat yoʼontonik ta stojolal li buchʼu akʼbil tsots yabtelike. Taje chakʼ kiltik ti chlekub jkuxlejaltik li ta jelavele. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li krixchanoetike jaʼ xa jech stalelalik kʼuchaʼal chal ta 2 Timoteo 3:1 k’alal ta 5 ti te chal li kʼusi chkʼot ta pasel «ta slajebal xa kʼakʼale». Li jun krixchano ti lek snaʼ snopele mu xuʼ xal ti muʼyuk yakal chkʼot ta pasel li albil kʼop taje. Ti jech xa yakal chkʼot ta pasele chakʼ kiltik ti yakal xa tspas mantal Jesukristo li ta Ajvalilal yuʼun Diose. Ta jkʼeltik batel yan albil kʼopetik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Dios ti kʼotemik xa ta pasele xchiʼuk ti tskoltautik sventa masuk to tsotsuk li xchʼunel koʼontontike.

2. ¿Kʼusi ta jchantik li ta xchanobil liʼe, xchiʼuk kʼuxi tskoltautik? (Albo skʼoplal li lokʼol ta pajina 1).

² ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe? Baʼyel, ta jkʼeltik jun albil kʼop ti chakʼ kiltik bakʼin lik spas mantal li Ajvalilal yuʼun Diose. Xchibal, chkalbetik skʼoplal junantik albil kʼop ti chakʼ kiltik ti stsakoj xa yabtel ta vinajel li Jesuse. Yoxibal, chkalbetik skʼoplal junantik albil kʼopetik ti chakʼ kiltik kʼu yelan chichʼik lajesel li buchʼutik skontrainoj li Ajvalilal yuʼun Diose. Li albil kʼopetik taje xkoʼolaj ta jun rompekabesa  ti lek chkʼot ta yavil jujune xchiʼuk ti tskoltautik snaʼel bakʼin tslajes choplejal li Jeovae.

3. Li albil kʼop ta Daniel 7:13 xchiʼuk 14, ¿kʼusi chal ta stojolal li buchʼu tspas mantal li ta Ajvalilal yuʼun Diose?

³ Li albil kʼop ta Daniel 7:13 xchiʼuk 14 chal ti toj lek tspas mantal Jesus li ta Ajvalilal yuʼun Diose. Chal ti epal krixchanoetik ta jeltos lume chtunik ta stojolal Jesus ta sjunul yoʼontonik xchiʼuk ti muʼyuk buchʼu ch-och ta xkʼexole. Oy yan albil kʼop ta Daniel ti chal ti ch-och ta ajvalil Jesus mi nel xa ox vukub jabile. ¿Bakʼin kʼot ta pasel taje? Jkʼeltik batel.

4. ¿Kʼuxi tskoltautik Daniel 4:10 kʼalal ta 17 ta snaʼel bakʼin lik spas mantal li Jesuse? (Kʼelo xtok li tsʼib ta yok vune).

⁴ (Kʼelo Daniel 4:10-17). Li «vukub jabile» jaʼ skʼan xal 2,520 jabil. Taje jaʼo lik li ta sjabilal 607 kʼalal muʼyuk toʼox talem Jesuse. Li vaʼ orae, li jbabiloniaetike la spojbeik yabtel li ajvalil ti vaʼanbil yuʼun Jeova ti te oy ta Jerusalene. Li «vukub jabile» jaʼo nel li ta 1914 kʼalal lik spas mantal Jesus ti jaʼ «li buchʼu oy sderecho» ch-och ta ajvalile (Esek. 21:25-27). *

5. ¿Kʼuxi tskoltautik kʼalal chkaʼibetik smelolal li albil kʼop ta sventa li «vukub jabile»?

⁵ ¿Kʼuxi tskoltautik li albil kʼop taje? Kʼalal chkaʼibetik smelolal li albil kʼop ta sventa li «vukub jabile», mas to ta jchʼuntik ti ta yorail chkʼot ta pasel li kʼusi yaloj Jeovae. Yaloj xa onoʼox kʼusi ora ch-och ta abtel li Ajvalilal yuʼune xchiʼuk jech kʼot ta pasel. Jaʼ yuʼun, ti kʼusi ora yaloj chkʼot ta pasel li yan albil kʼopetike ta onoʼox xkʼot ta pasel yuʼun. «Ta yorail noʼox» chakʼbe slajeb kʼusitik chopol li Jeovae (Abak. 2:3).

6. 1) ¿Kʼusitik yakal chkʼot ta pasel ta balumil ti jaʼ svinajeb ti yakal xa tspas mantal ta vinajel li Jesuse? 2) ¿Kʼuxi chakʼ kiltik li Apokalipsis 6:2 kʼalal ta 8 ti chkʼot onoʼox ta pasel li senyailtak taje?

⁶ Kʼalal muʼyuk xa ox bu jal liʼ oy ta balumil li Jesuse, laj yalbe yajchankʼoptak kʼusitik chkʼot ta pasel ta spʼejel balumil ti jaʼ svinajeb ti yakal xa tspas mantal ta vinajele. Jech kʼuchaʼal liʼe, laj yal ti chjuʼ paskʼopetik, viʼnal xchiʼuk ti ch-echʼ nikeletike. Laj yal xtok ti chlik chameletik «ta buyuk noʼox» jech kʼuchaʼal li COVID-19. Li kʼusitik chkʼotanuk ta pasele jaʼ «senyail» ti liʼ xa oy li Kristoe (Mat. 24:3, 7; Luk. 21:7, 10, 11). Kʼalal oy xa ox mas ta 60 jabil ti sut batel ta vinajele, li Jesuse laj yalbe jtakbol Juan ti chkʼot ta pasel li senyailtak taje (kʼelo Apokalipsis 6:2-8). Jech lik kʼotuk ta pasel ta 1914 kʼalal lik spas mantal li Jesuse.

7. ¿Kʼu yuʼun mas to epaj tal jvokoltik kʼalal lik spas mantal li Jesuse?

⁷ ¿Kʼu yuʼun mas to epaj vokolil ta balumil kʼalal lik spas mantal li Jesuse? Li ta Apokalipsis 6:2 chal ti la spas kʼop Jesus kʼalal lik stsak yabtele. ¿Buchʼutik la stsak ta kʼop? Jaʼ li Diablo xchiʼuk spukujtake. Li ta Apokalipsis kapitulo 12 chal ti muʼyuk xkuch yuʼunik paskʼop li Satanas xchiʼuk spukujtake, vaʼun laj yichʼik jipel tal ta balumil. Ta skoj ti oy tajek skʼakʼal yoʼonton li Satanase, lik yakʼbe svokol li krixchanoetike. Jech oxal, xi chal li Vivliae: «Toj abol sba li balumil xchiʼuk li nabe» (Apok. 12:7-12).

8. ¿Kʼuxi tskoltautik ti chkiltik chkʼot ta pasel li albil kʼopetik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose?

 ⁸ ¿Kʼuxi tskoltautik li albil kʼopetik taje? Li kʼusitik yakal chkʼotanuk ta pasel ta balumil xchiʼuk ti kʼu xa yelan stalelal li krixchanoetike jaʼ svinajeb ti yakal xa tspas mantal li Jesuse. Jaʼ yuʼun, muʼyuk ta jvul koʼontontik kʼalal chkiltik ti chpʼajvan li krixchanoetike xchiʼuk ti jaʼ noʼox tspasik li kʼusi tskʼan stukike. Tsvules ta joltik ti yakal chkʼot ta pasel yuʼunik li albil kʼopetik chal ta Vivliae. Jamal xvinaj ti yakal xa tspas mantal li Ajvalilal yuʼun Diose (Sal. 37:1). Jech xtok, jnaʼojtik ti mas to tsok batel li kuxlejal ta skoj ti poʼot xa li Armajedone (Mar. 13:8; 2 Tim. 3:13). Skʼanojutik tajek li Jtotik ta vinajele, jaʼ yuʼun tskoltautik ta yaʼibel smelolal kʼu yuʼun toj tsots li jkuxlejaltike. ¿Mi mu stauk-o ti jtojbetik ta vokole?

9. Jech kʼuchaʼal chal Daniel 2:28 xchiʼuk 31-35, ¿kʼu yelan li mukʼta tsatsal lum ti slajeb xa chvul ta lokʼele, xchiʼuk bakʼin lik talel?

⁹ (Kʼelo Daniel 2:28, 31-35). Yakal chkiltik chkʼot ta pasel li albil kʼop liʼe. Li ajvalil Nabukodonosore laj yil ta xvayich li kʼusi chkʼot ta pasel «li ta slajebaltik xa batel kʼakʼale», jaʼ xkaltik, kʼalal yakal xa ox tspas mantal li Jesuse. Jun yajkontra Jesus ta balumile jaʼ li slajeb mukʼta tsatsal lum yaloj xa onoʼox Vivliae. Taje jaʼ li «snukʼtak yakan lokʼol ti kapal pasbil ta tsatsal takʼin xchiʼuk ta achʼele». Jaʼo lik li ta Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumil kʼalal la smojin sjolik li Reino Unido xchiʼuk Estados Unidose. Li lokʼol laj yil ta xvayich li Nabukodonosore oy chaʼtos kʼusi chakʼ kiltik ta sventa li mukʼta tsatsal lum  taje, ti jaʼ mu xkoʼolaj-o kʼuchaʼal li yan ajvaliletik echʼe.

10. 1) ¿Kʼu yelan li Reino Unido xchiʼuk Estados Unidos jech kʼuchaʼal chal li albil kʼop ta Daniele? 2) ¿Kʼusi skʼan jkʼel-o jbatik? (Kʼelo li rekuadro « ¡Mu xalaj ta loʼlael yuʼun li achʼele!»).

¹⁰ Jkʼeltik jtosuk kʼusi jelelik-o li Reino Unido xchiʼuk Estados Unidose. Li mukʼta tsatsal lum taje maʼuk noʼox pasbil-o ta oro, ta plata o ta yan tsatsal takʼin jech kʼuchaʼal li yan mukʼta tsatsal lumetik laj yichʼ ilel ta lokʼole, yuʼun kapal ta tsatsal takʼin xchiʼuk ta achʼel. Li achʼele jaʼ skʼoplal «li snitilulal krixchanoetike», jaʼ xkaltik, buchʼuuk noʼox krixchanoal (Dan. 2:43, tsʼib ta yok vun). Li mukʼta tsatsal lum taje vokol chaʼi spasel li kʼusi oy ta yoʼonton ta skoj li kʼusitik tspas li krixchanoetik kʼalaluk tstʼujik li buchʼu ch-och ta ajvalile, kʼalal tspasik kampañaetik o yan kʼusitik sventa spak skʼoplalik o ti xalik li kʼusi muʼyuk lek chaʼiike xchiʼuk kʼalal tstsob sbaik sventa oyuk kʼusi xichʼik akʼbel li ta yabtelike.

11. ¿Kʼusi chakʼ kiltik ti ta slajeb xa kʼakʼal kuxulutike?

¹¹ Li xchaʼtosal kʼusi jelelik-o li Reino Unido xchiʼuk Estados Unidose jaʼ ti jaʼ skʼoplalik li snukʼtak yakan lokʼole. Taje chakʼ kiltik ti jaʼik li slajeb mukʼta tsatsal lum ti chalbe skʼoplal Vivliae. Muʼyuk xa chtal yan mukʼta tsatsal lum. Jech chkʼot ta stojolal kʼuchaʼal li yan ajvaliletik ta balumil ti chichʼik lajesel yuʼun li Ajvalilal yuʼun Dios ta Armajedone (Apok. 16:13, 14, 16; 19:19, 20). *

12. ¿Kʼusi to chal li albil kʼop ta Daniele, xchiʼuk kʼu yuʼun tspat koʼontontik?

¹² ¿Kʼuxi tskoltautik li albil kʼop taje? Li albil kʼop ta Daniele oy to kʼusitik chal ti chakʼ kiltik ti kuxulutik xa ta slajebal kʼakʼale. Leʼ xa mas ta 2,500 jabile, li Daniele laj yal ti kʼalal yichʼoj xa ox lajesel li Babiloniae, chtal chanib mukʼta tsatsal lumetik ti oy kʼusi tspasbeik li steklumal Diose. Jech xtok, laj yal ti jaʼik slajeb mukʼta tsatsal lum li Reino Unido xchiʼuk Estados Unidose. Taje tspat koʼontontik, yuʼun li Ajvalilal yuʼun Diose poʼot xa slajesbe skʼoplal li ajvaliletike, vaʼun jaʼ xa chlik spas mantal li ta balumile (Dan. 2:44).

13. ¿Buchʼutik jaʼ li «xvaxakvoʼal ajvalile» xchiʼuk li «lajunvoʼ ajvalil» chal ta Apokalipsis 17:9 kʼalal ta 12? 2) ¿Kʼuxi kʼotem ta pasel li albil kʼop taje?

¹³ (Kʼelo Apokalipsis 17:9-12). Li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile toj ep vokolil laj yakʼ. Taje laj yakʼ kʼotuk ta pasel yan albil kʼop ta sventa li slajebal kʼakʼale. Ta skoj ti tskʼanik ti oyuk jun oʼontonal ta spʼejel balumil li ajvaliletike, la svaʼanik li Sociedad de Naciones ta enero ta 1920. Li ta oktuvre ta 1945, jaʼ xa och ta xkʼexol li Naciones Unidas. Li Vivliae chal ti jaʼ li xvaxakvoʼal ajvalil li organisasion taje. Maʼuk jun mukʼta tsatsal lum, pe ep kʼusitik spas yuʼun ta skoj ti chkoltaat yuʼun li ajvaliletik ti jaʼ skʼoplalik li «lajunvoʼ ajvalil» chal ta Vivliae.

14, 15. 1) ¿Kʼusi chal Apokalipsis 17:3 kʼalal ta 5 ta sventa li Mukʼta Babiloniae? 2) ¿Kʼusi yakal chkʼot ta stojolal li jecheʼ relijionetike?

¹⁴ (Kʼelo Apokalipsis 17:3-5). Li Jeovae oy kʼusi laj yakʼbe yil li jtakbol Juane: jun jchonbail ants ti «Mukʼta Babilonia» sbie. Li ants taje jaʼ skʼoplal skotol li jecheʼ relijionetik ta balumile. ¿Kʼuxi kʼotem ta pasel taje? Li jecheʼ relijionetike ta epal xa jabil skoltaojik tal li ajvaliletike xchiʼuk jmoj abtejemik tal. Pe li Jeovae jutuk xa skʼan stikʼbe ta yoʼonton ajvaliletik ti akʼo spasik li kʼusi snopoj tspase. ¿Kʼusi  chkʼot ta pasel un? Li «lajunvoʼ ajvalil», jaʼ xkaltik, li ajvaliletike tslajesbeik skʼoplal li jecheʼ relijionetike (Apok. 17:1, 2, 16, 17).

¹⁵ ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti poʼot xa xichʼ lajesel li Mukʼta Babiloniae? Li kʼusi tskoltautik snaʼele jaʼ ti teuk ta joltik ti jaʼ toʼox chabibil-o yuʼun mukʼta ukʼum Eufrates li voʼneal Babiloniae. Li Apokalipsise chal ti xkoʼolajik kʼuchaʼal «voʼ» li epal miyon krixchanoetik ti tskoltaik li Mukʼta Babiloniae (Apok. 17:15). Te chal xtok ti ch-ul li voʼe, taje jaʼ skʼan xal ti muʼyuk xa ep buchʼu chkoltaat li jecheʼ relijionetike (Apok. 16:12). ¿Mi yakal xa chkʼot ta pasel li albil kʼop liʼe? Yakal, yuʼun epal krixchanoetike lokʼemik talel li ta jecheʼ relijione xchiʼuk yan xa bu chbat tsaʼik koltael.

16. ¿Kʼuxi tskoltautik ti jnaʼojbetik smelolal li albil kʼopetik ta sventa li Naciones Unidas xchiʼuk li Mukʼta Babiloniae?

¹⁶ ¿Kʼuxi tskoltautik li albil kʼopetik taje? Ta skoj ti yichʼoj xa vaʼanel li Naciones Unidas xchiʼuk ti muʼyuk xa ep buchʼu chkoltaat li jecheʼ relijionetike, jamal xvinaj ti ta slajeb xa kʼakʼal kuxulutike. Akʼo mi yakal ch-ul xkaltik li «voʼ»  ti jaʼ chabibil-o li Mukʼta Babiloniae, taje maʼuk skʼan xal ti jaʼ chlaj-o li jecheʼ relijionetike. Jech kʼuchaʼal laj xa jchantike, li «lajunvoʼ ajvalil» ti jaʼ li ajvaliletik ti tskoltaik li Naciones Unidase chtikʼbat ta yoʼontonik yuʼun Jeova ti spasik li kʼusi snopoj tspase. Li ajvaliletike ta anil noʼox chakʼbeik slajeb li jecheʼ relijionetike, jaʼ yuʼun labal to sba chaʼiik li krixchanoetike (Apok. 18:8-10). * Mi laj yichʼ lajesel li Mukʼta Babiloniae, ta xiʼik-o li krixchanoetike xchiʼuk xuʼ van oy kʼusitik chopol xkʼot ta pasel. Pe jaʼuk li yajtunelutik Jeovae chijmuyubaj-o. ¿Kʼu yuʼun? Baʼyel, yuʼun chichʼ-o lajesel ta j-echʼel li jecheʼ relijionetik ti voʼne xa onoʼox skontrainojik tal li Jeovae. Xchibal, yuʼun poʼot xa jta jkolebaltik (Luk. 21:28).

17, 18. 1) ¿Kʼuxi xuʼ jtsatsubtas li xchʼunel koʼontontike? 2) ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta yan xchanobile?

¹⁷ Xi xa onoʼox yaloj li Daniele: «Ch-epaj li melel yojtikinobile». Yakal xa chkʼot ta pasel taje, yuʼun mas xa xkaʼibetik smelolal li albil kʼopetik ti chal kʼusi chkʼot ta pasel ta jkʼakʼaltike (Dan. 12:4, 9, 10). Li albil kʼopetik taje chkʼot ta pasel, jaʼ yuʼun tstij koʼontontik sventa masuk to xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk ti masuk to jtsaktik ta venta li Vivliae (Is. 46:10; 55:11). Jaʼ yuʼun, jtsatsubtastik-o li xchʼunel koʼontontike. ¿Kʼuxi ta jpastik taje? Kakʼ ta koʼontontik xchanel li Vivliae xchiʼuk jkoltatik yantik sventa xkʼotik ta yamigo Jeova. Li Jdiostike chchabi li buchʼutik tspat yoʼontonik ta stojolale xchiʼuk chakʼbe-o jun oʼontonal (Is. 26:3).

¹⁸ Li ta yan xchanobile, ta jkʼeltik yan albil kʼopetik ta sventa li steklumal Dios ta slajebal kʼakʼale. Te chkiltik ti jaʼ jech tajek chkʼot ta pasel kʼuchaʼal chal li yan albil kʼopetik ta sventa li slajebal kʼakʼale. Ta jkʼelbetik yan sprevailtak ti chakʼ ta ilel ti jaʼ yakal tsbeiltasbe steklumal Jeova li Jesus ti jaʼ Ajvalil kuʼuntike.