1, 2. ¿Kʼuxi xijkoʼolaj-o xchiʼuk li tayal na ta Tokioe? (1 Korintios 15:58).

 LI TA 1978, li ta Tokio (Japón) laj yichʼ vaʼanel jpʼej na ti 60 piso stayleje. Kʼalal te ch-echʼik li krixchanoetike, tsnopik mi xkuch onoʼox yuʼun li tsatsal nikeletike. Pe, ¿k’usi la spasik li injenieroetik sventa mu xlome? Yuʼun ti kʼu yelan la pasike lek tsinil. Jaʼ yuʼun, kʼalal chtal nikele mu xlom, yuʼun jaʼ noʼox ta xbakʼolaj o xlaʼaʼet. Li yajtsʼaklomutik Kristoe jaʼ jechutik kʼuchaʼal li jpʼej na taje. ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike?

² Li jun krixchano ti chtun ta stojolal Jeovae skʼan ti tukʼ xakʼ sbae, pe ti snaʼuk xrasonaje. Mi jaʼ sventa xchʼunbel smantal li Jeovae, skʼan tukʼ xakʼ sba (kʼelo 1 Korintios 15:58). Skʼan chapaluk sventa xchʼunbe smantal li Diose xchiʼuk ti stsak ta venta li beiltaseletik yuʼune. Jech xtok, skʼan lek snaʼ snopel, jaʼ xkaltik, ti snaʼuk xrasonaj kʼalal jech skʼan spas chile (Sant. 3:17). Mi oy spʼisol li kʼusitik ta jpastike, muʼyuk me ti chopol xa chkiltik li kʼusitike o ti lek noʼox chkiltik skotole. Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik bakʼin skʼan tukʼ xkakʼ jbatik. Jech xtok, ta jkʼeltik voʼtos li kʼusitik tstunes Satanas sventa mu xa tukʼuk xkakʼ jbatike.

3. ¿Kʼusi mantaletik chalbutik Jeova li ta Echos 15:28, 29?

³ Li Jeovae jaʼ oy sderecho ta yakʼel mantaletik xchiʼuk lek kʼun ta aʼiel li mantaletik chakʼbe steklumale (Is. 33:22). Jun skʼelobile jaʼ li kʼusi laj yal li jtsop jbeiltasvanej ta baʼyel siglo ta sventa li oxtos kʼusi skʼan spasik li yajtsʼaklomtak Kristoe. Laj yal ti 1) jaʼuk noʼox xichʼik ta mukʼ li Jeovae, 2) ti skʼan chʼuluk xilik li chʼichʼe xchiʼuk 3) ti  xchʼunik li mantaletik chal Vivlia ta sventa li chiʼinejbail ta vayele (kʼelo Echos 15:28, 29). ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti ta jchʼuntik li oxtos taje?

4. ¿Kʼusi smakoj ti jaʼ noʼox chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae? (Apokalipsis 4:11).

⁴ Jaʼuk noʼox xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae. Li Jeovae laj yalbe j-israeletik ti jaʼuk noʼox x-ichʼat ta mukʼe (Deut. 5:6-10). Kʼalal akʼat ta preva yuʼun Diablo li Jesuse, jamal laj yakʼ ta aʼiel ti jaʼ noʼox skʼan xkichʼtik ta mukʼ li Jeovae (Mat. 4:8-10). Jaʼ yuʼun, muʼyuk chkichʼtik ta mukʼ lokʼoletik o santoetik. Jech xtok, muʼyuk chkichʼtik ta mukʼ junuk krixchano; muʼyuk ta jpʼistik ta dios li jbabeetik ta relijione, li jpolitikoetike, li jtajimoletike o li buchʼutik chlokʼik ta televisione. Li voʼotike jaʼ noʼox chkichʼtik ta mukʼ li Jeovae ti jaʼ spasoj skotol li kʼusitik x-ayane (kʼelo Apokalipsis 4:11).

5. ¿Kʼu yuʼun chʼul chkiltik li kuxlejal xchiʼuk li chʼichʼe?

⁵ Chʼul chkiltik li kuxlejale xchiʼuk li chʼichʼe. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li Jeovae jaʼ kuxlejal chil li chʼichʼe xchiʼuk jaʼ jun mukʼta matanal yakʼojbutik li kuxlejale (Lev. 17:14). Kʼalal laj yal Jeova ti stakʼ stiʼik chonbolometik li krixchanoetike, laj yal ti jaʼ mu stakʼ slajesbeik li xchʼichʼele (Jen. 9:4). Laj to xchaʼalbe j-israeletik xtok kʼalal laj yakʼbe stsʼiba mantaletik li Moisese (Lev. 17:10). Li jtsop jbeiltasvanej ta baʼyel sigloe laj yalbe li yajtsʼaklomtak Kristo ti mu stakʼ slajesik li chʼichʼe (Ech. 15:28, 29). Li voʼotik eke ta jchʼuntik li mantal sventa chʼichʼ kʼalal ta jtʼujtik kʼu yelan ta jkʼantik poxtaele. b

6. ¿Kʼusi tskoltautik sventa jechuk-o jchʼunbetik smantal li Jeovae?

⁶ Ta jchʼuntik li mantaletik yakʼoj Jeova ta sventa li chiʼinejbail ta vayele (Ebr. 13:4). Li jtakbol Pabloe xi chalbutike: «Milik li stsʼakbenaltak abekʼtalik». Li kʼusi laj yale jaʼ sventa stij koʼontontik yoʼ jlokʼes ta jnopbentik li kʼusi chopole. Jaʼ yuʼun, muʼyuk ta jkʼeltik o ta jpastik li kʼusi xuʼ stij koʼontontik ta mulivajele (Kol. 3:5; Job 31:1). Kʼalal chkichʼtik akʼel ta prevae, ta jlokʼes ta jnopbentik ta anil li kʼusitik chopole o muʼyuk ta jpastik li kʼusitik muʼyuk lek chil Jeovae.

7. ¿Kʼusi tskʼan Jeova ti akʼo jpastike, xchiʼuk kʼu yuʼun?

⁷ Li Jeovae tskʼan ti ta sjunuluk koʼontontik jchʼunbetik li smantaltake (Rom. 6:17). Yuʼun li mantaletik chakʼe jaʼ sventa jlekilaltik xchiʼuk persa skʼan jchʼuntik (Is. 48:17, 18; 1 Kor. 6:9, 10). Oy ta koʼontontik ti lekuk xilutik li Jeovae xchiʼuk ta jkʼan ti jechuk jtalelaltik kʼuchaʼal li jtsʼibajom yuʼun salmo ti xi laj yale: «Jpʼel ta koʼonton ta jchʼun skotol ora li amantaltake, jaʼ to mi lichame» (Sal. 119:112). Jnaʼojtik lek ti tskʼan Satanas ti mu tukʼuk xkakʼ jbatike. ¿Kʼusitik tstunes?

8. ¿Kʼusi oy ta yoʼonton Satanas kʼalal chkichʼtik kontrainele?

⁸ Li kontrainele. Sventa mu tukʼuk xkakʼ jbatike, li Satanase tstsakutik ta kʼop xchiʼuk tstunes li sujele. Li kʼusi oy ta yoʼontone jaʼ ti mu xa lekuk xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae (1 Ped. 5:8). Li yajtsʼaklomtak Kristo ta baʼyel sigloe laj yichʼik sibtasel, majel xchiʼuk laj yichʼik milel ta skoj ti tukʼ laj yakʼ sbaike (Ech. 5:27, 28,  40; 7:54-60). Li avi eke li Satanase tstunes li kontrainele. Jun skʼelobile jaʼ li kontrainel chichʼik li ermanoetik ta Rusia xchiʼuk ta yan lumetike. Ta spʼejel balumile jelajtik kʼu yelan chichʼik kontrainel li ermanoetike.

9. Albo junuk skʼelobil ti kʼu yelan manya tsloʼlautik li Satanase.

⁹ Kʼalal mu jamaluk xvinaj li petsʼe. Bakʼintike chkakʼtik venta li kʼusi tstunes Satanase, pe bakʼintike manya kʼu yelan tspas (Efes. 6:11). Kalbetik skʼoplal kʼusi la snuptan Roberto kʼalal jaʼo te tikʼil ta ospital ta skoj ti chichʼ operasione. Li Robertoe laj yalbe doktoretik ti muʼyuk onoʼox ta xchʼam li chʼichʼe. Li doktore laj yal ti tstsak ta venta li kʼusi kʼot ta nopel yuʼune. Pe kʼalal jun xa ox akʼobal skʼan xichʼ operasione xchiʼuk kʼalal chʼabal xa ox te oy li yutsʼ yalale, bat kʼelatuk yuʼun li buchʼu chtikʼbat anestesiae. Albat ti muʼyuk ta xtikʼbat chʼichʼe, pe mi chtun yuʼun laj yilike, tstikʼbeik onoʼox la un bi. Yaloj mi tsjel li kʼusi kʼot ta nopel yuʼun Roberto ta skoj ti chʼabal xa tey li yutsʼ yalale. Pe li Robertoe tukʼ laj yakʼ sba, mu ventauk li kʼusi xkʼot ta pasele.

10. ¿Kʼu yuʼun xibal sba ti jech xa xlik jnoptik kʼuchaʼal li buchʼutik muʼyuk chtunik ta stojolal Jeovae? (1 Korintios 3:19, 20).

¹⁰ Ti kʼu yelan tsnop krixchanoetike. Mi jech lik jnoptik kʼuchaʼal li buchʼutik muʼyuk chtunik ta stojolal Jeovae, xuʼ me xkiktatik li Jeovae xchiʼuk ti mu xa jchʼunbetik li smantaltake (kʼelo 1 Korintios 3:19, 20). Yuʼun «li pʼijilal liʼ ta balumile» tstij koʼontontik ta spasel li kʼusi ta jkʼan jtuktike. Kalbetik skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasel ta tsobobbail ta Pergamo xchiʼuk ta Tiatirae. Junantik yajtsʼaklomtak Kristoe jech lik snopik kʼuchaʼal li krixchanoetik ta skʼakʼalilike, ti chmulivajike xchiʼuk ti chichʼik ta mukʼ jecheʼ diosetike. Li Jesuse laj yalbe mantal li chib tsobobbail ta skoj ti lek chilik li mulivajele (Apok. 2:14, 20). Li avie, xuʼ van jech xa xlik jnoptik kʼuchaʼal li krixchanoetik eke. Oy van kutsʼ kalaltik xtok o kamigotaktik ti tstij koʼontontik sventa jpastik li kʼusi ta jkʼantike ti jaʼ xa mu jchʼunbetik smantal li Jeovae. Xuʼ van xalbutik ti muʼyuk chopol ti jpastik li kʼusi tskʼan koʼontontike xchiʼuk ti muʼyuk xa la chtun kuʼuntik li kʼusi chal Vivliae.

11. ¿Kʼusi ti skʼan mu jpastike?

¹¹ Bakʼintike, xuʼ van jnoptik ti skʼan to sjambe lek smelolal Jeova li mantaletik chakʼe o ta van jkʼan to chkakʼbetik stsʼak li kʼusi te tsʼibabil ta Vivliae (1 Kor. 4:6). Taje jaʼ jech la spasik li jnitvanejetik ta relijion ta skʼakʼalil Jesuse, yuʼun laj to yakʼbeik stsʼak li mantaletike. Vaʼun, vokol xa laj yaʼiik ta xchʼunel li krixchanoetike (Mat. 23:4). Pe li Jeovae lek jamal chalbutik mantaletik li ta Vivliae xchiʼuk li ta s-organisasione. Jaʼ yuʼun, mu persauk xa xkakʼbetik xchiʼil (Prov. 3:5-7). Muʼyuk chkakʼbetik stsʼak li kʼusi chal Vivliae xchiʼuk muʼyuk chkaltik ti jaʼ akʼo xichʼ pasel li kʼusi ta jnop jtuktike.

12. ¿Kʼusi jecheʼ aʼyejetik tspukbe skʼoplal li Satanase?

¹² Li loʼlaele. Li Satanase tstunes «li loʼlael ti mu kʼusi xtun-o» xchiʼuk «li snopben balumile» sventa sloʼla xchiʼuk xchʼak li krixchanoetike (Kol. 2:8). Li ta baʼyel sigloe la stunes li jecheʼ chanubtasel yuʼun krixchanoetike, li chanubtaseletik yuʼun judaetik ti muʼyuk lokʼemik ta Vivliae xchiʼuk li buchʼutik chalik ti persa  la skʼan xchʼunik li Smantal Moisese. Ta skoj li jecheʼ chanubtaseletik taje, li krixchanoetike muʼyuk xa chchʼunik li kʼusi chal Jeovae. Li avie, li Satanase tstunes television, radio, redes sociales sventa xal jecheʼ loʼiletik ta stojolal li ajvaliletike. Kʼalal jaʼo yakal li COVID-19 lik spukik jecheʼ aʼyejetik. c Li stestigotak Jeova ti la xchʼunik kʼusi chal s-organisasion Jeovae muʼyuk la stikʼ sbaik ta kʼop xchiʼuk muʼyuk la svul yoʼontonik ta sventa li jecheʼ aʼyejetike (Mat. 24:45).

13. ¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼel jbatik sventa mu kʼusi xchʼay koʼontontik?

¹³ Li kʼusitik chchʼay koʼontontike. Skʼan me xkakʼ ta koʼontontik «li kʼusi mas tsots skʼoplale» (Filip. 1:9, 10). Li chʼayob oʼontonale xuʼ me xchʼay jkʼakʼaltik yuʼun, vaʼun jaʼ muʼyuk xa ta jpastik li kʼusitik mas tsotsik skʼoplale. Mi jaʼ bat ta koʼontontik li veʼel, uchʼbolajel, chʼayob oʼontonal xchiʼuk li abtele, xuʼ me xchʼay koʼontontik (Luk. 21:34, 35). Ta buyuk xa noʼox chkaʼitik ti tspasik marcha li krixchanoetike xchiʼuk ti chalbeik skʼoplal li politikae. Mu me xkakʼtik xchʼay koʼontontik, yuʼun xuʼ me lek xa xkiltik akʼo mi ta koʼontontik noʼox. Li Satanase tstunes li voʼtos kʼusi laj xa kalbetik skʼoplal sventa mu jpastik li kʼusitik leke. Jkʼeltik kʼusi xuʼ skoltautik sventa stsal kuʼuntik xchiʼuk ti tukʼ xkakʼ jbatike.

14. ¿Kʼusi tskoltautik sventa mu xkiktatik li Jeovae?

¹⁴ Jnopbetik skʼoplal ti kʼu yuʼun laj kakʼbetik jkuxlejaltik li Jeovae xchiʼuk ti laj kichʼtik voʼe. Ti jech la jpastike jaʼ ta skoj ti jkʼanojtik li Jeovae. Vuleso ta ajol li kʼusi la skoltaot sventa xavakʼ venta ti jaʼ melel li kʼusi yakal chachane. Laj avojtikin li Jeovae xchiʼuk jaʼ xa Atot laj avil, vaʼun laj avichʼ ta mukʼ xchiʼuk laj akʼan. Lik chʼiuk li xchʼunel avoʼontone xchiʼuk la asutes avoʼonton. Laj avikta spasel li kʼusitik muʼyuk lek chil Jeovae  xchiʼuk jaʼ lik apas li kʼusitik lek chile. Jun avoʼonton laj avaʼi ti ch-akʼvan ta perton li Diose (Sal. 32:1, 2). Lik batan ta tsobajeletik xchiʼuk lik avalbe yantik li kʼusitik kʼupilik sba yakal chachane. Avi ti avakʼoj xa akuxlejal ta stojolal Jeovae xchiʼuk avichʼoj xa voʼe, tey xa yakal chaxanav ta sbelel li kuxlejale xchiʼuk jpʼel ta avoʼonton ti te chaxanav-o batele (Mat. 7:13, 14).

15. ¿Kʼuxi tskoltautik mi la jchantik li Skʼop Diose xchiʼuk mi la jnopbetik skʼoplale?

¹⁵ Jchantik li Skʼop Diose xchiʼuk jnopbetik skʼoplal. Sventa lek tsots li jtekʼ teʼe, skʼan lek tsʼunul li yibeltake. Li voʼotik eke, sventa tukʼ xkakʼ jbatike skʼan jchʼunojtik lek li kʼusi chal Vivliae. Kʼalal chchʼi batel li jtekʼ teʼe, mas to tsmuk sba yalel li yibeltak sventa lek tsotse. Kʼalal ta jchantik xchiʼuk ta jnopbetik skʼoplal li Vivliae, mas to tstsatsub li xchʼunel koʼontontike xchiʼuk mas to ta jchʼuntik ti jaʼ melel li kʼusi ta jchantik ta Vivliae (Kol. 2:6, 7). Jnopbetik skʼoplal li yajtuneltak Jeova ta voʼne ti kʼuxi la stabeik sbalil li tojobtaseletik, beiltaseletik xchiʼuk ti kʼu yelan chabiatike. Kalbetik jun skʼelobil, li Esekiele la skʼel lek kʼuxi tspʼis batel templo li jun anjele. Li kʼusi akʼbat yil Esekiele maʼuk noʼox tsatsub-o xchʼunel yoʼonton, yuʼun chakʼ jchantik ti skʼan jtsaktik ta venta li mantaletik yakʼoj Jeova ta sventa ti kʼu yelan skʼan xkichʼtik ta mukʼe (Esek. 40:1-4; 43:10-12). d Jaʼ yuʼun, jchʼakbetik yorail sventa jchantik li kʼusitik tsotsik skʼoplal chal ta Vivliae xchiʼuk jnopbetik skʼoplal.

16. ¿Kʼuxi koltaat Roberto ti tukʼ yoʼontone? (Salmo 112:7).

¹⁶ Jtsatsubtas li koʼontontike. Li ajvalil Davide laj yalbe ta jun kʼejoj Jeova ti muʼyuk chikta skʼanele. Xi laj yalbee: «Dios kuʼun, staoj-o yav li koʼontone» (Sal. 57:7). Li voʼotik eke, xuʼ me jech jpat koʼontontik ta stojolal Jeova (kʼelo Salmo 112:7). Li Roberto ti laj kalbetik skʼoplal ta parafo 9, ¿kʼuxi koltaat-o ti tukʼ yoʼontone? Kʼalal albat ti chapal xa yuʼunik li chʼichʼe, li Robertoe laj yal ti  chlokʼ batel ta anil ta skoj ti xuʼ van xtikʼbat chʼichʼe. Li Robertoe xi chale: «Jnaʼoj lek li kʼusi ta jpase xchiʼuk muʼyuk la jvul koʼonton ta skoj li kʼusi xuʼ xkʼot ta pasele».

17. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi la snuptan Robertoe? (Kʼelo xtok li lokʼoletike).

¹⁷ Li Robertoe maʼuk to te la snop ti skʼan tukʼ xakʼ sba kʼalal te xa oy ta ospitale, yuʼun baʼyel xa onoʼox snopojbe skʼoplal. Ti kʼu yuʼun jech la spase, jaʼ ta skoj ti tskʼan ti xmuyubaj yuʼun li Jeovae. Ta yan xtoke jaʼ ti la xchanbe skʼoplal ta Vivlia xchiʼuk ta jvuntik ti chʼul li kuxlejal xchiʼuk li chʼichʼe. Jech xtok, snaʼoj lek ti ch-akʼbat smoton yuʼun Jeova mi la xchʼunbe li smantaltake. Jech kʼuchaʼal li Robertoe xuʼ me tukʼ xkakʼ jbatik akʼo mi jnuptantik kʼusiuk preva.

18. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li Barake? (Kʼelo li lokʼol ta pajina 1).

¹⁸ Jpat koʼontontik ta stojolal Jeova. Jnopbetik skʼoplal li kʼusi lek kʼot ta stojolal li jchapanvanej Barak ta skoj ti la xchʼunbe smantal Jeovae. Li vaʼ orae, muʼyuk toʼox chapalik sventa xbatik ta paskʼop li j-israeletike, muʼyuk s-eskudoik mi jaʼuk slansaik. Akʼo mi jech, li Jeovae laj yalbe Barak ti akʼo xbat stsakik ta kʼop li Sisara xchiʼuk li yajsoltarotak ti lek chapalik xchiʼuk li yabtejebike (Jues. 5:8). Li meʼ j-alkʼop Deborae laj yalbe Barak ti xyal batel ta vits Tabor sventa xbat stsak ta kʼop li Sisara xchiʼuk li baluneb sien skareta sventa paskʼope. Ta skoj ti stenlejaltike, mas lek chanav yileluk li skaretatak Sisarae. Akʼo mi jech, li Barake la xchʼun li kʼusi albate. Kʼalal jaʼo yakal chyal talel ta vits li soltaroetike, li Jeovae laj yakʼ taluk tsatsal voʼ. Li skaretatake te matsʼal komik ta achʼel. Jaʼ yuʼun, li Jeovae laj yakʼ ti jaʼuk xkuch yuʼun li Barake (Jues. 4:1-7, 10, 13-16). Mi jpatoj koʼontontik ta stojolal Jeova xchiʼuk mi ta jchʼuntik li kʼusi chal s-organisasione, ta me xkuch kuʼuntik (Deut. 31:6).

19. ¿Kʼu yuʼun oy ta avoʼonton ti jechuk-o tukʼ xavakʼ abae?

¹⁹ Ti liʼ to kuxulutik ta sbalumil Satanase skʼan xkakʼ kipaltik sventa tukʼ xkakʼ jbatik (1 Tim. 6:11, 12; 2 Ped. 3:17). Mu me xkakʼtik ti xchibajesutik li kontrainele, li petsʼetik ti mu jamaluk xvinaje, ti kʼu yelan tsnop li krixchanoetike, li loʼlaele xchiʼuk li kʼusitik chchʼay koʼontontike (Efes. 4:14). Tukʼuk-o me xkakʼ jbatik, jechuk-o jkʼantik li Jeovae xchiʼuk jechuk-o jchʼunbetik li smantaltake. Pe skʼan jnaʼuk xijrasonaj xtok. Li ta yan xchanobile, ta jkʼeltik ti toj lek snaʼ xrasonajik li Jeova xchiʼuk li Jesuse xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ jchanbetik li stalelalike.