1, 2. ¿Buchʼu jaʼ li Sadoke? (1 Kronikas 12:​22, 26-28).

 NOPO noʼox avaʼi liʼe: mas ta 340 mil viniketik te stsoboj sbaik ta vitstikaltik ta stsʼel Ebron sventa stikʼik ta ajvalil ta sjunul Israel li Davide. Oxib kʼakʼal te la stsob sbaik, ta nom noʼox xkaʼitik ti xmuyubajike, te chkʼejinik xchiʼuk tspatbe sba yoʼontonik (1 Kron. 12:39). Li vaʼ kʼakʼale, te oy jun kerem ti Sadok sbie, yikʼaluk van mu masuk ojtikinbil. Akʼo mi jech, lek ilat yuʼun li Jeovae xchiʼuk tskʼan ti jnaʼtik ti jaʼo te oy li kerem taj eke (kʼelo 1 Kronikas 12:​22, 26-28). Pe ¿buchʼu jaʼ li Sadoke?

² Li Sadoke jaʼ jun pale ti jmoj abtej xchiʼuk li mero bankilal pale Abiatare. Jech xtok, lek akʼbil spʼijil yuʼun Jeova xchiʼuk xaʼibe smelolal li kʼusi oy ta yoʼonton Jeovae (2 Sam. 15:27). Jaʼ yuʼun, li krixchanoetike te chbatik ta stojolal sventa tskʼanik tojobtasel. Jech xtok, lek tsots yoʼonton. Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti lek tsots yoʼonton li Sadoke.

3. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan tsotsuk koʼontontik? 2) ¿Kʼusi ta jchantik batel li ta xchanobil liʼe?

³ Avi ti kuxulutik ta slajebal kʼakʼale, li Satanase mas to tskontrainbe li steklumal Diose (1 Ped. 5:8). Yoʼ to mu slajesbe skʼoplal Jeova li Satanas xchiʼuk li kʼusitik chopol oy ta balumile, skʼan tsotsuk koʼontontik (Sal. 31:24). Ta jkʼeltik batel oxtos kʼuxi xuʼ jchanbetik li stsatsal yoʼonton Sadoke.

TUKʼ XAVAKʼ ABA TA STOJOLAL LI AJVALILAL YUʼUN DIOSE

4. ¿Kʼu yuʼun skʼan tsotsuk koʼontontik sventa tukʼuk xkakʼ jbatik ta stojolal li Ajvalilal yuʼun Diose? (Kʼelo xtok li lokʼole).

⁴ Li yajtunelutik Jeovae jaʼ noʼox tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolal li Ajvalilal yuʼun Diose, pe bateltike mu kʼunuk chkaʼitik  (Mat. 6:33). Ta skoj ti kuxulutik ta mol balumile, skʼan tsotsuk koʼontontik sventa jchʼunbetik smantal li Jeovae xchiʼuk ti jcholtik mantale (1 Tes. 2:2). Ta skoj li politikae, muʼyuk xa tsobol li krixchanoetike. Jaʼ yuʼun, li voʼotike muʼyuk ta jtikʼ jbatik ta politika (Juan 18:36). Oy ep stestigotak Jeova tsnuptanik vokolil ta takʼin, ilbajinel o junantike chtikʼatik ta chukel ta skoj ti muʼyuk tstikʼ sbaik ta politika o muʼyuk ch-ochik ta soltaroale.

5. ¿Kʼu yuʼun skʼan tsotsuk yoʼonton Sadok sventa skolta li Davide?

⁵ Li Sadoke maʼuk noʼox bat ta Ebron sventa stikʼik ta ajvalil li Davide. Yuʼun lek chapal batel xchiʼuk yabtejeb sventa paskʼop (1 Kron. 12:38). Jpʼel ta yoʼonton tstsʼakli batel David ti buyuk noʼox xbat ta paskʼope xchiʼuk ti xchabiik li j-israeletik ta stojolal li yajkontratakike. Yikʼaluk van muʼyuk lek chanem ta paskʼop, pe lek tsots yoʼonton.

6. Li Sadoke, ¿kʼuxi la xchanbe stsatsal yoʼonton li Davide? (Salmo 138:3).

⁶ ¿Kʼuxi tsatsub yoʼonton li Sadoke? Jaʼ ta skoj ti la xchanbe stalelal junantik viniketik ti lek tsotsik xchiʼuk ti mu snaʼ xiʼike. June jaʼ li Davide, yuʼun lek tsots yoʼonton la sbeiltas ta paskʼop li Israele. Jaʼ yuʼun, li j-israeletike lek laj yaʼiik ti stikʼik ta ajvalile (1 Kron. 11:​1, 2). Li Davide spatoj yoʼonton ta stojolal Jeova xchiʼuk tskʼanbe beiltasel kʼalal jaʼo chtal kontrainatuk yuʼun li yajkontratake (Sal. 28:7; kʼelo Salmo 138:3). Li Sadok xtoke la xchanbe stalelal junantik viniketik ti lek tsots yoʼontonik ti jaʼo jmoj kuxiike. Taje te skʼoplal Jeoiada xchiʼuk li skerem ti Benaya sbi ti lek chanem ta paskʼope xchiʼuk li 22 ta voʼ bankilaletik ti la skoltaik li Davide (1 Kron. 11:​22-25; 12:​26-28). Skotol li viniketik taje la skoltaik David sventa x-och ta ajvalil.

7. 1) ¿Buchʼutik xuʼ jchanbetik stsatsal yoʼonton li avie? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik li ermano Nsilu ti te chvinaj ta videoe?

 ⁷ Mi ta jkʼelbetik skʼoplal li yajtuneltak Dios ti tukʼ laj yakʼ sbaik ta stojolal li Ajvalilal yuʼun Diose, chakʼ kipaltik xchiʼuk stsatsal koʼontontik. Li Ajvalil Jesukristoe muʼyuk bu la stikʼ sba jsetʼuk ta politika (Mat. 4:​8-11; Juan 6:​14, 15). Jech-o la spat yoʼonton ta stojolal Jeova sventa oyuk stsatsal yoʼonton. Li avie, xuʼ jchanbetik stalelal li keremetik ti muʼyuk tstikʼ sbaik ta soltaroal o ta politikae. Xuʼ xakʼelbe sloʼil xkuxlejalik ta jw.org. a

KOLTAO LI ERMANOETIKE

8. Li moletike, ¿bakʼin skʼan xakʼik ta ilel ti tsots yoʼontonik sventa skoltaik li ermanoetike?

⁸ Li yajtunelutik Jeovae lek chkaʼitik ti ta jkolta jbatik ta jujuntale (2 Kor. 8:4). Pe mu kʼunuk ta pasel bateltik. Jech kʼuchaʼal kʼalal chlik junuk paskʼope, li moletik ta tsobobbaile snaʼojik ti skʼan spatbeik yoʼonton li ermanoetike, ti skoltaike, ti xakʼbeik li kʼusitik chtun yuʼunike o ti skoltaik ta mantale. Ta skoj ti skʼanojik li ermanoetike, tskʼelik kʼuxi xuʼ xakʼbeik li kʼusitik chtun yuʼunike akʼo mi toj xibal sba (Juan 15:​12, 13). Kʼalal jech tspasike, jaʼ jech chchanbeik stsatsal yoʼonton li Sadoke.

9. Jech kʼuchaʼal chal 2 Samuel 15:27 kʼalal ta 29, ¿kʼusi albat yuʼun David ti akʼo spas li Sadoke? (Kʼelo xtok li lokʼole).

⁹ Xibal sba kʼusi xuʼ snuptan li Davide. Yuʼun li skerem ti Absalon sbie jpʼel ta yoʼonton tskʼan tslokʼes ta yabtel stot sventa jaʼ x-och li stuke (2 Sam. 15:​12, 13). Jaʼ yuʼun, li Davide skʼan xjatav lokʼel ta anil li ta Jerusalene. Xi laj yalbe li yajtuneltake: «¡Likanik, jatavkutik batel, yuʼun naka me smilutik jkotoltik li Absalone!»  (2 Sam. 15:14). Kʼalal lokʼik xa ox batele, li Davide laj yakʼ venta ti skʼan oyuk buchʼu xkom ta Jerusalen sventa xaʼi li kʼusi snopoj tspas Absalon xchiʼuk ti xchapbate. Jaʼ yuʼun, la stak sutel li Sadok xchiʼuk yan paleetik sventa xbatik ta paʼivaneje (kʼelo 2 Samuel 15:​27-29). Pe skʼan xichʼ spʼijilik, yuʼun li kʼusi akʼbat sbainik yuʼun li Davide, xibal sba. Li Absalone jtoyba, lek snaʼ saʼkʼop xchiʼuk ven xloʼlavan. Ti lajuk yaʼi Absalon ti stakoj batel viniketik ta Jerusalen li Davide, xibal van sba kʼusi la snuptanik jechuke.

10. Li Sadok xchiʼuk xchiʼiltake, ¿kʼuxi la xchabiik li Davide?

¹⁰ Li Davide la skʼanbe koltael Sadok xchiʼuk Usai sventa xkoltaat ta spasel li kʼusi snopoje (2 Sam. 15:​32-37). Ta tsʼakale, li Absalone la spat yoʼonton ta stojolal li Usaie. Vaʼun, li Usaie laj yalbe Absalon ti kʼuxi xuʼ xbat stsak ta kʼop li ajvalile. Ti jech la spase jaʼ sventa xuʼ xchapan sba ta paskʼop li Davide. Laje, li Usaie laj yalbe Sadok xchiʼuk Abiatar li kʼusi snopoj tspas Absalone (2 Sam. 17:​8-16). Vaʼun, li Sadok xchiʼuk Abiatare la stakbeik batel aʼyej li Davide (2 Sam. 17:17). Jamal vinaj ti koltaatik yuʼun Jeova li Sadok xchiʼuk yan paleetik sventa mu xichʼ milel li Davide (2 Sam. 17:​21, 22).

11. ¿Kʼuxi xuʼ tsotsuk koʼontontik kʼuchaʼal Sadok kʼalal chkichʼtik albel ti jkolta li kermanotaktike?

¹¹ Skʼan tsotsuk koʼontontik kʼuchaʼal Sadok mi lij-albat ti akʼo jkolta li kermanotaktik kʼalal xibal sba kʼusi tsnuptanike. ¿Kʼusitik xuʼ jpastik? 1) Jchʼuntik li mantaletike. Kʼalal oy kʼusi xibal sba ta jnuptantike, tsots skʼoplal ti jchʼuntik li mantaletik sventa jmoj oyutik xchiʼuk li ermanoetike. Jaʼ yuʼun, jchʼuntik me li kʼusi chal talel li Betele (Ebr. 13:17). Li moletik ta tsobobbaile skʼan me nopajtikuk noʼox skʼelik li mantaletik sventa snaʼ kʼusi xuʼ spasik xchiʼuk xchapan sbaik kʼalal mi tal jtosuk  tsatsal vokolile (1 Kor. 14:​33, 40). 2) Skʼan tsotsuk koʼontontik, pe skʼan xkichʼ jpʼijiltik xtok (Prov. 22:3). Jtunestik lek li jpʼijiltike xchiʼuk mu xkakʼ ta vokol li jkuxlejaltike. 3) Jpat koʼontontik ta stojolal Jeova. Oyutik ta yoʼonton jkotoltik xchiʼuk tskʼan ti lekuk noʼox oyutike. Li Jeovae ta onoʼox skoltautik kʼalal chbat jkolta li kermanotaktik kʼalal jaʼo xibalik sba kʼusi tsnuptanike.

12, 13. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi la spasik Víktor xchiʼuk Vitalie? (Kʼelo xtok li lokʼole).

¹² Kalbetik skʼoplal chaʼvoʼ moletik ta tsobobbail ti Víktor xchiʼuk Vitali sbiike. Laj yichʼbeik batel sveʼel xchiʼuk yaʼal li ermanoetik ta Ucraniae. Xi chal li Viktore: «Xijoyetkutik ta saʼel li veʼlile. Jujulikel noʼox chkaʼikutik ti te noʼox nopol tstʼomesik li tukʼe. Oy jun ermano ti skʼejoj sveʼele la skʼelanbunkutik batel, vaʼun jaʼ jech la sta sveʼelik li ermanoetik kʼuk sjalile. Xvul ta jol kʼalal ta jnojesbekutik yikats li jkarrokutike, te pʼaj tal jun vomba ti te van 20 metro snamal xkilkutike, bal to ti muʼyuk xtʼome. Sjunul kʼakʼal xivokolet ta stojolal Jeova sventa xakʼbun yipal koʼonton yoʼ jechuk-o jkolta li ermanoetike».

¹³ Li Vitalie tsots yoʼonton xchiʼuk laj yakʼ ta ilel spʼijil. Xi chale: «Skʼan ti tsotsuk tajek koʼontone, yuʼun ti bu libat ta sba veltae laj yichʼ 12 ora. Sjunul li bee xivokolet ta stojolal Jeova ti akʼo yakʼbun jpʼijil xchiʼuk ti jnaʼuk kʼusi ta jpase. Jaʼ noʼox te libat ti bu yakʼoj permiso li ajvalile. Kʼalal laj kakʼ venta ti jmoj ch-abtej li ermanoetike, mas to tsatsub li xchʼunel koʼontone. Li ermanoetike chchʼubaik batel be, ch-echʼ stsobik veʼlil xchiʼuk tstikʼik batel ta karro. Jech xtok, li Víktor xchiʼuk voʼone li-akʼbat jveʼelkutik xchiʼuk jvayebkutik».

TUKʼ XAVAKʼ ABA TA STOJOLAL JEOVA

14. ¿Kʼu yelan chkaʼi jbatik kʼalal chikta mantal junuk kutsʼ kalaltike?

¹⁴ Kʼalal chlokʼ ta mantal junuk kutsʼ kalaltik o kamigotike, jaʼ li kʼusi mas toj kʼux chkaʼitike (Sal. 78:40; Prov. 24:10). Mas to me tsots chkaʼitik kʼalal lek jkʼopon jbatik xchiʼuke. Mi jaʼ jech yakal chanuptane, jaʼ me tskoltaot ti kʼu yelan tukʼ laj yakʼ sba li Sadoke.

15. ¿Kʼu yuʼun skʼan tsotsuk yoʼonton Sadok sventa tukʼuk xakʼ sba ta stojolal li Jeovae? (1 Reyes 1:​5-8).

¹⁵ Kʼalal mol xa ox xchiʼuk ti jutuk xa ox skʼan xcham li Davide, oy jun skerem ti Adonias sbie tskʼan ox ch-och ta ajvalil akʼo mi jaʼ xa onoʼox stʼujoj Jeova ti jaʼuk x-och ta ajvalil li Salomone (1 Kron. 22:​9, 10). Li Sadoke tukʼ laj yakʼ sba ta stojolal Jeova, pe jaʼuk li yamigo ti Abiatar sbie la spas ta jmoj sjol xchiʼuk li Adoniase, jaʼ xa muʼyuk la skolta li Davide (kʼelo 1 Reyes 1:​5-8). Ti jech la spase, te vinaj ti muʼyuk tukʼ yakʼoj sba ta stojolal David xchiʼuk ta stojolal Jeovae. Chopol van tajek laj yaʼi Sadok ti jech la spas li Abiatare. Yuʼun oy xa ox mas ta 40 jabil ti jmoj abtejik ta paleale (2 Sam. 8:17). Jmoj la xchabiik «li Xkaxa melel Diose» (2 Sam. 15:29). Jmoj la skoltaik David xchiʼuk ep kʼusitik la spasik ta stojolal Jeova (2 Sam. 19:​11-14).

16. ¿Kʼusi koltaat-o Sadok sventa tukʼ xakʼ sba ta stojolal Jeova?

¹⁶ Akʼo mi muʼyuk tukʼ laj yakʼ sba li Abiatare, li Sadoke tukʼ-o laj yakʼ sba ta stojolal Jeova. Li Davide spatoj lek yoʼonton ta stojolal li Sadoke. Kʼalal laj yaʼi David kʼusi snopoj tspas li Adoniase, la stak ta ikʼel Sadok, Natan xchiʼuk Benaya sventa stikʼik ta ajvalil li Salomone (1 Rey. 1:​32-34). ¿Kʼusi koltaat-o Sadok sventa tukʼ xakʼ sbae? Jaʼ van la snopbe skʼoplal li Natan  xchiʼuk yan yajtuneltak Jeova ti tukʼ laj yakʼ sbaike xchiʼuk ti la skoltaik li ajvalil Davide (1 Rey. 1:​38, 39). Kʼalal ochem xa ox ta ajvalil li Salomone, la slokʼes ta paleal li Abiatare, vaʼun jaʼ och ta xkʼexol li Sadoke (1 Rey. 2:35).

17. ¿Kʼuxi xuʼ xachanbe stalelal Sadok mi oy laj yikta mantal junuk avutsʼ avalale?

¹⁷ ¿Kʼuxi xuʼ xachanbe stalelal li Sadoke? Mi oy laj yikta mantal junuk avutsʼ avalal o junuk avamigoe, akʼo ta ilel ti tukʼ chavakʼ aba ta stojolal Jeovae (Jos. 24:15). Jaʼ me chakʼbot avipal li Jeovae, paso orasion xchiʼuk mu xanamaj ta stojolal li ermanoetike. Mi jech chapase, ep me sbalil chil Jeova ti tukʼ chavakʼ abae xchiʼuk chakʼbot amoton (2 Sam. 22:26).

18. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi la spasik Marco xchiʼuk Sidsee?

¹⁸ Jkʼeltik kʼusi la snuptanik jun nupultsʼakal ti Marco xchiʼuk Sidse sbiike. Kʼalal mukʼtik xa ox li chaʼvoʼ stsebetake, laj yiktaik mantal. Xi chal li Marcoe: «Kʼalal chvokʼ li jnichʼnabtike, xijmuyubajutik tajek. Mu jkʼantik ti oyuk kʼusi snuptanike. Pe kʼalal laj yiktaik mantal li jtsebetake, lajem tajek kom li koʼontone. Muʼyuk onoʼox bu laj yiktaunkutik li Jeovae. Kʼalal lajem tajek chkaʼi koʼontone, li Jeovae jaʼ tstijbe yoʼonton kajnil sventa skoltaun. Kʼalal jech chaʼi sba li kajnil eke, voʼon xa ta jkolta». Xi chal li Sidsee: «Jaʼ laj yakʼ kipalkutik Jeova sventa xkuch kuʼunkutike. Chopol tajek chkaʼi jba ti laj yiktaik mantal li jtsebetake, yuʼun ta jnop ti voʼon ta jmule. Jaʼ yuʼun, la jchapbe Jeova ti kʼu yelan chkaʼi jbae. Kʼalal echʼ kʼuk sjalile, oy jun ermana ti jal xa muʼyuk xkil-oe, nopaj talel ta jtojolal xchiʼuk la skajan skʼob ta jnekeb. Xi laj yalbune: ‹Sidse, naʼo me ti maʼuk ta amule›. Li Jeovae jech-o skoltaojunkutik talel sventa ximuyubaj xitunkutik ta stojolal».

19. ¿Kʼusi jpʼel ta avoʼonton chapas?

¹⁹ Li Jeovae oy ta yoʼonton ti tsotsuk koʼontontik kʼuchaʼal li Sadoke (2 Tim. 1:7). Pe mu skʼan ti jpat koʼonton ta jtuktike, tskʼan ti jpat koʼontontik ta stojolale. Jaʼ yuʼun, mi oy chanuptan jtosuk vokolil ti skʼan tsotsuk avoʼontone, nopajan ta stojolal Jeova. Xuʼ jpʼel ta avoʼonton ti tskoltaot sventa tsotsuk avoʼonton jech kʼuchaʼal la skolta li Sadoke (1 Ped. 5:10).