1. ¿Kʼusitik xuʼ xijxiʼo yuʼun?

 JKʼELTIK kʼusi snuptanojik junantik ermanoetik. Li Néstor b xchiʼuk yajnil ti María sbie tskʼan ox chbat tunikuk ti bu skʼan mas jcholmantaletike. Pe jaʼ chiʼik-o ti skʼan sjutukajesik li kʼusitik oy yuʼunike. Tsnopik ti muʼyuk van chmuyubajik mi lek noʼox sba li xkuxlejalike. Li Biniame te nakal ti bu mu xakʼik jpas kabteltike. Kʼalal kʼot ta stestigo Jeovae, laj yakʼ venta ti ta xichʼ kontrainel eke. Akʼbat xiʼel taje, pe jaʼ mas to xiʼo li kʼusi chal yutsʼ yalal mi laj yaʼiik kʼusi xa srelijione. Kalbetik skʼoplal ek li Valeria ti tsakat ta kansere. Vokol tajek la sta buchʼu ch-akʼbat operasion, yuʼun mu skʼan tikʼbel chʼichʼ ta skoj ti tskʼan chchʼun li kʼusi chal li Vivliae. Jech oxal, chiʼ mi xcham.

2. ¿Kʼu yuʼun skʼan ti oyuk noʼox spajeb ti kʼu yelan chijxiʼe?

² Oy van jech kaʼioj jbatik kʼuchaʼal li ermanoetik laj kaltik li ta parafo echʼe. Pe mi muʼyuk xa noʼox spajeb ti kʼu yelan chijxiʼe, xuʼ van chopol kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik ti jaʼ xa muʼyuk lek chkil-o jbatik xchiʼuk li Jeovae. Taje jaʼ li kʼusi tskʼan Satanase. Tskʼan ti x-och xiʼel ta koʼontontik sventa mu xa jchʼunbetik li smantal Jeovae, jech kʼuchaʼal ti jcholtik mantale (Apok. 12:17). Toj chopol li Satanase xchiʼuk ep kʼusitik spas yuʼun. Pe xuʼ stsal kuʼuntik. ¿Kʼuxi?

3. ¿Kʼusi tskoltautik sventa jtsaltik li xiʼele?

³ Muʼyuk me chijxiʼ yuʼun Satanas mi jchʼunojtik lek ti skʼanojutik li Jeovae xchiʼuk ti xchiʼinojutik-oe (Sal. 118:6). Kalbetik skʼoplal li jtsʼibajom yuʼun Salmo 118  ti tsots kʼusitik la snuptane. Oy toʼox ep yajkontratak. Junantike lek tsots yabtelik (versikulo 9 xchiʼuk 10). Bakʼintike, la svul tajek yoʼonton (versikulo 13). Jech xtok, tsots akʼbat mantal yuʼun li Jeovae (versikulo 18). Akʼo mi jech, xi laj yal li ta skʼejoje: «Muʼyuk chixiʼ». ¿Kʼu yuʼun ti jech laj yale? Yuʼun snaʼoj ti kʼanbil-o yuʼun Jeova akʼo mi akʼbat mantal. Li jtsʼibajom yuʼun salmoe snaʼoj ti ta onoʼox xkoltaat yuʼun Dios mu ventauk li kʼusi xkʼot ta pasele (Sal. 118:29).

4. ¿Kʼusitik xuʼ stsal kuʼuntik mi jchʼunojtik lek ti skʼanojutik li Jeovae?

⁴ Skʼan jchʼunojtikuk lek ti skʼanojutik ta jujuntal li Jeovae. Mi jchʼunojtik taje, jaʼ tskoltautik sventa jtsaltik liʼe: 1) ti chijxiʼ mi mu xkʼel kuʼuntik li kutsʼ kalaltike, 2) ti chijxiʼo li yantike xchiʼuk 3) ti chijxiʼo li lajelale. Li ermanoetik ti laj kalbetik skʼoplal ta baʼyel parafoe tsal yuʼunik li kʼusitik chiʼik-o ta skoj ti xchʼunojik lek ti kʼanbilik yuʼun li Jeovae.

5. ¿Kʼusi van xuʼ svul-o yoʼontonik li joliletik ta utsʼ alalile? (Kʼelo li lokʼol ta pajina 1).

⁵ Li joliletik ta utsʼ alalil ti jaʼik yajtsʼaklomtak Kristoe tsots skʼoplal chaʼiik ti xakʼbeik kʼusi chtun yuʼun li yutsʼ yalalike (1 Tim. 5:8). Mi jolilot ta utsʼ alalile, xuʼ van la avul avoʼonton mi chʼabal xa avabtel chkom ta skoj li COVID-19. Laj van avul avoʼonton kʼuxi chavut sventa oyuk-o sveʼel li avutsʼ avalale o ti bu chanakiike. Yikʼaluk van la anop ti mi muʼyuk xa kom avabtele, muʼyuk xa chata yan. O xuʼ van jech la anop kʼuchaʼal li Néstor xchiʼuk María ti mu van xakuxi-o mi juteb noʼox kʼusi oy avuʼunike. Li Satanase lek tunem talel yuʼun ti jech ta jnoptike, yuʼun ep buchʼutik yiktaojik mantal.

6. ¿Kʼusi tskʼan Satanas ti akʼo jnoptike?

⁶ Li Satanase tskʼan ti akʼo jnoptik ti muʼyuk oyutik ta yoʼonton li Jeovae xchiʼuk ti mu sventa-o kʼalal ta jkʼanbetik koltael sventa jchabitik li kutsʼ kalaltike. Mi jech lik jnoptike, xuʼ van jnoptik ti skʼan xkakʼtik persa sventa oyuk-o li kabteltike akʼo mi jaʼ xa muʼyuk ta jchʼunbetik li smantal Jeovae.

7. ¿Kʼusi laj yal li Jesuse?

⁷ Li Jesuse lek tajek xojtikin li Stote. Jaʼ yuʼun, xi jamal chalbutike: «Li Atotike snaʼoj xa onoʼox li kʼusi chtun avuʼunik kʼalal muʼyuk to akʼanojbeike» (Mat. 6:8). Jech xtok, li Jesuse snaʼoj ti oy ta yoʼonton tskoltautik Jeova sventa oyuk noʼox li kʼusi chtun kuʼuntik jujun kʼakʼale. Li yajtsʼaklomutik Kristoe jaʼutik yutsʼ yalal li Diose. Ta skoj ti jaʼ jolil kuʼuntike, xuʼ jchʼuntik ti chakʼ li kʼusi chtun kuʼuntik jech kʼuchaʼal chalbe ti akʼo spas li joliletik ta utsʼ alalil ta 1 Timoteo 5:8.

8. 1) ¿Kʼusi tskoltautik mi ta jvul-o koʼontontik kʼuxi ta jchabitik li kutsʼ kalaltike? (Mateo 6:31-33). 2) ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik li kʼusi tspas li nupultsʼakal xvinaj ta lokʼole?

⁸ Mi jpʼel ta koʼontontik ti skʼanojutik Jeova xchiʼuk ti skʼanoj li kutsʼ kalaltike, ta jchʼuntik lek ti ta onoʼox xakʼbutik li kʼusi chtun kuʼuntike (kʼelo Mateo 6:31-33). Li Jeovae tskʼan chakʼbutik li kʼusi chtun kuʼuntike xchiʼuk ta sjunul yoʼonton ep kʼusi chakʼbutik. Kʼalal la spas li balumile, maʼuk noʼox laj yakʼ li kʼusitik xuʼ xijkuxi-oe. Yuʼun ep kʼusitik kʼupilik sba la spas sventa jkʼupintik (Jen. 2:9). Bakʼintike, xuʼ van jaʼ noʼox oy kuʼuntik li kʼusi chtun kuʼuntik jujun kʼakʼale. Pe skʼan jtojtik ta vokol, yuʼun jaʼ yakʼojbutik  li Jeovae (Mat. 6:11). Akʼo mi oy kʼusi muʼyuk kuʼuntik li avie, teuk ta joltik ti mas to ep sbalil li kʼusi chakʼbutik Jeova avi xchiʼuk li ta jelavele. Jaʼ jech laj yakʼik venta li Néstor xchiʼuk Maríae (Is. 65:21, 22).

9. ¿Kʼusi chakʼ achan li kʼusi la spasik Néstor xchiʼuk Maríae?

⁹ Li Néstor xchiʼuk María ti te likemik ta Colombiae oy toʼox lek snaik xchiʼuk lek yabtelik. Xi chalike: «Ta jkʼan ox ta jutukajeskutik li kʼusitik oy kuʼuntik sventa masuk xikoltavankutik li ta cholmantale, pe chixiʼkutik-o. Yuʼun la jnopkutik ti xuʼ van muʼyuk xa ximuyubajkutike». ¿Kʼusi koltaatik sventa mu xa xiʼike? Jaʼ ti la snopbeik skʼoplal ti ep xa ta velta koltabilik yuʼun li Jeovae. Laj yikta komel li yabtelik ti lek toʼox tojbilike, la xchon komel snaik xchiʼuk batik ta naklej ta yan lum ti bu chtun mas jcholmantaletike. Yuʼun jpʼel ta yoʼontonik ti chchabiatik yuʼun li Jeovae. ¿Kʼu yelan laj yaʼi sbaik ti jech la spasike? Xi chal li Néstore: «Kilojkutik ti melel li kʼusi chal ta Mateo 6:33, yuʼun oy noʼox li kʼusi chtun kuʼunkutike xchiʼuk mas xa ximuyubajkutik».

10. ¿Kʼu yuʼun chijxiʼo li yantike?

¹⁰ Kʼalal la stoy sbaik ta stojolal Jeova li Adan xchiʼuk Evae, te lik talel ti chakʼbe sba svokolik li krixchanoetike (Ekl. 8:9). Jech kʼuchaʼal liʼe, junantik ti tsots yabtelike chilbajinik li yantike, oy buchʼutik ti chmajvanike, ti chmilvanike, ti chutilanik xchiʼuk ti tsibtasik li xchiʼilik ta chanune o yantik xtoke chopol kʼusi tspasbeik li yutsʼ yalalike. Jaʼ yuʼun, chijxiʼo li yantike. ¿Kʼuxi tstunes Satanas taje?

11, 12. ¿Kʼusi tspas Satanas ta skoj ti snaʼoj ti chijxiʼo li yantike?

¹¹ Li Satanase lek xa chaʼi ti chijxiʼo li yantike, vaʼun jaʼ tstikʼ ta koʼontontik sventa mu xa jcholtik mantal o ti mu xa jchʼuntik li yan smantaltak Jeovae. Stunesoj junantik ajvaliletik sventa spajtsanik li kabteltike xchiʼuk ti xkichʼtik kontrainele (Luk. 21:12; Apok. 2:10). Ta skoj ti jaʼ sventainoj balumil li Satanase, epal krixchanoetike tspukik batel chopol aʼyejetik o tsjutik kʼop ta jtojolaltik sventa xkil jvokoltik. Li buchʼutik chchʼunik li jutbil kʼopetik taje xuʼ van tskontrainutik,  tsnaʼleutik o chopol kʼusi tspasbutik (Mat. 10:36). Muʼyuk labal sba chkaʼitik ti jech tspas li Satanase, yuʼun jech xa onoʼox la spas li ta baʼyel sigloe (Ech. 5:27, 28, 40).

¹² Li Satanase maʼuk noʼox tstunes li ajvaliletik sventa sibtasutike. Bakʼintike, jaʼ tstunes xtok ti chijxiʼo li kʼusi chal kutsʼ kalaltik mi lij-och ta stestigo Jeovae. Junantike mas to chiʼik-o ti xichʼik pʼajel yuʼun li yutsʼ yalalike, jaʼ mu sta ti xichʼik ilbajinele. Skʼanoj tajek li yutsʼ yalalike xchiʼuk oy ta yoʼontonik ti xojtikinik li Jeovae. Kʼux chaʼiik kʼalal chaʼiik ti chopol kʼusi chalik ta stojolal Jeova xchiʼuk ta stojol li ermanoetike. Pe bakʼintike chchʼamik mantal ta tsʼakal li kutsʼ kalaltik ti tskontrainutik toʼoxe. Pe ¿kʼusi van ta jpastik mi la spʼajutik junuk kutsʼ kalaltike?

13. Kʼalal tspʼajutik li kutsʼ kalaltike, ¿kʼu yuʼun skʼan jpʼeluk ta koʼontontik ti skʼanojutik li Jeovae? (Salmo 27:10).

¹³ ¡Tspat tajek koʼontontik li kʼusi chal ta Salmo 27:10! (Kʼelo). Mi jpʼel ta koʼontontik ti skʼanojutik li Jeovae, jun noʼox koʼontontik akʼo mi xkichʼtik kontrainel. Jech xtok, jchʼunojtik lek ti ta onoʼox xakʼ jmotontik Jeova mi kuch kuʼuntike. Li Jeovae chakʼbutik li kʼusi chtun kuʼuntik jujun kʼakʼale, tskʼel ti junuk noʼox koʼontontike xchiʼuk ti lekuk oyutik ta mantale. Toj echʼ noʼox lek ti kʼu yelan tskʼelutike. Taje jaʼ jech laj yil ta xkuxlejal li Biniam ti laj kalbetik skʼoplal ta parafo 1.

14. ¿Kʼusi chakʼ achan li kʼusi kʼot ta stojolal li Biniame?

¹⁴ Li Biniame och ta stestigo Jeova akʼo mi snaʼoj onoʼox ti ta xichʼ kontrainel yuʼun li j-abteletike. Xi chale: «Kʼalal la skontrainun li ajvalile, mas to laj kil jvokol kʼuchaʼal jnopoje. Akʼo mi jech, mas to lixiʼo mi tspʼajun li kutsʼ kalale. Chixiʼo tajek mi chopol xaʼi sba kuʼun li jtote xchiʼuk ti mu xa stsakikun ta venta kutsʼ kalal ta skoj ti li-och ta stestigo Jeovae». ¿Kʼusi koltaat li Biniame? Jaʼ ti xchʼunoj lek ti kʼanbil yuʼun li Jeovae xchiʼuk ti ta xchabiate. Xi chale: «La jnopbe skʼoplal kʼu yelan koltaatemik yuʼun Jeova li buchʼutik yiloj svokolik ta takʼin, ti laj yichʼik pʼajel o kontrainele. Jnaʼoj ti chakʼbun bendision Jeova mi la jpat  koʼonton ta stojolale. Ep ta velta la stikʼikun ta chukel xchiʼuk la smajikun. Kʼalal jaʼo jech laj kil jvokole, laj kil ti ta onoʼox skoltautik Jeova kʼalal tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolale». Li Biniame xkoʼolaj xa kʼuchaʼal stot laj yil li Jeovae xchiʼuk kʼot ta yutsʼ yalal li ermanoetike.

15. ¿Kʼu yuʼun chijxiʼo ti xijchamutike?

¹⁵ Li Vivliae chal ti jaʼ kajkontratik li lajelale (1 Kor. 15:25, 26). Xuʼ van ta jvul-o tajek koʼontontik kʼalal ta jnopbetik skʼoplal li lajelale, mas to mi tsots iputik o mi oy buchʼu ip kuʼuntike. ¿Kʼu yuʼun ti chijxiʼoe? Yuʼun li Jeovae yakʼoj ta koʼontontik ti xijkuxi sbatel osile (Ekl. 3:11). Pe mi ta smelolal noʼox chijxiʼoe, muʼyuk chopol. Yuʼun xuʼ skoltautik sventa jkʼeltik lek li kʼusi ta jlajestike, sventa jpastik ejersisio, sventa mu xkakʼ jbatik ta vokol, ti xijbat ta doktore, ti xkuchʼ jpoxiltike o ti oyuk kʼusi yan jpastike.

16. ¿Kʼusi tspas Satanas ta skoj ti snaʼoj ti chijxiʼo ti xijchamutike?

¹⁶ Li Satanase snaʼoj lek ti mu jkʼan xijchame, jaʼ yuʼun chal ti ep kʼusitik xuʼ jpastik o ti xuʼ xkiktatik-o Jeova sventa mu xijchame (Job 2:4, 5). ¡Pe mu jechuk maʼ taje! Ta skoj ti «xuʼ yuʼun chmilvane», tsibtasutik sventa xkiktatik-o komel li Jeovae (Ebr. 2:14, 15). Junantik velta li Satanase tstunes junantik krixchanoetik sventa sibtasutik xchiʼuk ti xalbutik ti tsmilutik mi muʼyuk laj kikta jbatik ta mantale. O kʼalal oy kʼusi xibal sba ta jnuptantik ta anile, xuʼ van jaʼo xakʼutik ta preva sventa mu jchʼunbetik smantal li Jeovae. Yikʼaluk van xuʼ sujutik li doktoretik o li kutsʼ kalaltik ti muʼyuk chaʼiik mantal sventa jchʼamtik chʼichʼe o xuʼ van oy buchʼu tsujutik sventa jchʼamtik jtosuk poxil ti skontrainoj li k’usi chal Vivliae.

17. Jech kʼuchaʼal chal ta Romanos 8:37 kʼalal ta 39, ¿kʼu yuʼun skʼan mu xijxiʼo ti xijchamutike?

¹⁷ Mu onoʼox jkʼan xijcham, pe jnaʼojtik ti jech-o tskʼanutik Jeova mi lijchame (kʼelo Romanos 8:37-39). Kʼalal chcham junuk yamigo li Jeovae, te oy-o ta sjol, xkoʼolaj ti kuxul to chile (Luk. 20:37, 38). Oy ta yoʼonton chchaʼkuxesan (Job 14:15). Laj yakʼ chamuk Xnichʼon sventa xuʼuk xijkuxi sbatel osil (Juan 3:16). Jnaʼojtik ti skʼanojutik tajek li Jeova xchiʼuk ti chchabiutike. Jaʼ yuʼun, chijtun-o batel ta stojolal akʼo mi xij-ipajutik o mi xkichʼtik albel ti chkichʼtik milele. Li kʼusi ta jpastike jaʼ ti ta jkʼanbetik ti akʼo xakʼ spatobil koʼontontik, jpʼijiltik xchiʼuk kipaltik sventa xkuch kuʼuntik. Jaʼ jech la spasik li Valeria xchiʼuk li smalale (Sal. 41:3).

18. ¿Kʼusi chakʼ achan li kʼusi kʼot ta stojolal Valeriae?

¹⁸ Kʼalal 35 xa ox sjabilal li Valeriae, laj yilik ti tsakbil ta kanser ti tsots tajeke. Ta skoj ti snaʼoj ti kʼanbil yuʼun li Jeovae, jaʼ koltaat sventa mu xiʼo ti xchame. Xi chale: «Jel tajek jkuxlejalkutik kʼalal laj kaʼikutik ti ipun ta kansere. Laj yalbeikun ti persa skʼan xkichʼ jun operasion ti xibal sba tajeke. Ay jkʼelkutik epal doktoretik, pe muʼyuk buchʼu la skʼan la spasun operar ti muʼyuk tstunes chʼichʼe. Lixiʼ, pe mu onoʼox jkʼan ti xkichʼ tikʼbel chʼichʼe. Li Jeovae yakʼojbun ta ilel ti skʼanojun tajek ti kʼu sjalil kuxiemun tale, vaʼun ta jkʼan chkakʼbe ta ilel ek ti jkʼanoj tajeke. Kʼalal oy kʼusi chopol chalbeikun ta sventa li jchamele, mas to chakʼbun kipal  sventa jaʼuk jchʼunbe smantal li Jeovae, ti mu jaʼuk spas kanal li Satanase. Ta mas tsʼakale, laj onoʼox spasikun operar xchiʼuk muʼyuk la stikʼbeikun chʼichʼ. Lek lokʼ skotol. Ip-o chkaʼi jba, pe li Jeovae jech-o yakʼojbunkutik talel li kʼusi chtun kuʼunkutike. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal junchib xa ox kʼakʼal skʼan ti xalbeikun ti ipun ta kansere, laj yichʼ chanel ta tsobajel li mantal ti xi sbie: ‹Tsotsuk koʼontontik sventa stsal kuʼuntik li vokoliletike›. c La spat tajek koʼontonkutik, ep ta velta la jchanilankutik. Kʼalal la jchankutik yan mantaletik, ti muʼyuk xkikta jbakutik ta cholmantal xchiʼuk ta tsobajeletike, jaʼ la skoltaunkutik sventa junuk noʼox koʼontonkutik xchiʼuk ti lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼunkutike».

19. ¿Kʼusi poʼot xa xkʼot ta pasel?

¹⁹ Oy ermanoetik ta spʼejel balumil ti kuchem talel yuʼun svokolik xchiʼuk ti muʼyuk spasojik li kʼusi tskʼan Satanas ta skoj ti koltaatik yuʼun li Jeovae (1 Ped. 5:8, 9). Xuʼ me spas avuʼun ek. Li Jeovae poʼot xa xalbe Jesus xchiʼuk li buchʼutik chchiʼinan ta ajvalil ti akʼo slilinbeik li yabteltak Diabloe (1 Juan 3:8). Ta tsʼakale, chkiltik kʼu yelan chkʼot ta pasel li kʼusi yaloj Jeova liʼe: «Muʼyuk kʼusi chaxiʼo yuʼun jutebuk xchiʼuk chʼabal kʼusi ti chchʼay-o achʼulel ta xiʼel yuʼune» (Is. 54:14; Mik. 4:4). Yoʼ to mu xkʼot ta pasel taje, kakʼtik-o persa stsalel li kʼusi chijxiʼo avie.

20. ¿Kʼusi tskoltautik sventa jtsaltik li kʼusi chijxiʼoe?

²⁰ Skʼan masuk to jchʼuntik ti skʼanojutik li Jeovae xchiʼuk ti chchabiutike. ¿Kʼusi tskoltautik sventa jpʼeluk-o ta koʼontontik taje? Jaʼ mi la jnopbetik skʼoplal kʼu yelan skoltaoj yajtuneltak li Jeovae xchiʼuk mi laj kalbetik yantik li kʼusi spasoje. Jech xtok, jnopbetik skʼoplal kʼu yelan la skoltautik kʼalal tsots kʼusitik la jnuptantike. Xuʼ me stsal kuʼuntik li kʼusitik chijxiʼo mi la jpat koʼontontik ti tskoltautik li Jeovae (Sal. 34:4).