1, 2. 1) ¿Bu, bakʼin xchiʼuk kʼu yuʼun la stsʼibabe batel karta j-efesoetik li Pabloe? 2) ¿Kʼusitik sjakʼobiltak ta jkʼelbetik batel skʼoplal?

 KʼALAL jaʼo te chukul ta jpʼej na ta Roma li Pabloe, la spatbe yoʼonton li yermanotake. Pe ta skoj ti mu stakʼ xbat svulaʼane, la stsʼibabe batel kartaetik. Jlik li karta taje jaʼ la stakbe batel li ermanoetik ta Efeso ti tetik van ta sjabilal 60 o 61 (Efes. 1:1; 4:1).

² Teuk xa van lajunebuk jabil yechʼel kʼalal ay xchol mantal xchiʼuk ay chanubtasvanuk ta Efeso li Pabloe (Ech. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21). Skʼanoj tajek li yermanotake xchiʼuk oy ta yoʼonton tskolta sventa tukʼuk-o xakʼ sbaik ta stojolal Jeova. Pe ¿kʼu yuʼun la stsʼibabe batel ta sventa sak osil xchiʼuk ikʼal osil li ermanoetik ti tʼujbil chbatik ta vinajele? ¿Kʼusi chakʼ jchantik li tojobtasel taje? Li ta xchanobil liʼe, jaʼ ta jkʼelbetik batel skʼoplal.

LOKʼIK TALEL TA IKʼ OSIL

3. ¿Kʼusi skoʼoltasobil la stunes Pablo li ta kapitulo 5 ta Efesiose?

³ Li Pabloe xi laj yalbe batel li jchʼunolajeletik ta Efesoe: «Oy toʼox kʼuk sjalil ti oyoxuk ta ikʼ osile, pe li avie oyoxuk xa ta sak osil» (Efes. 5:8). Laj yalbe skʼoplal ta sventa sak osil xchiʼuk ikʼ osil yoʼ xchapbe smelolal ti kʼu yelan jelemik xa tajek li j-efesoetike. Pe baʼyel jkʼelbetik batel skʼoplal kʼusi smakoj ti oyik toʼox ta ikʼ osile.

4. ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti oyik toʼox ta ikʼ osil li j-efesoetike?

⁴ Oyik toʼox ta ikʼ osil ta skoj li jecheʼ relijione. Kʼalal muʼyuk toʼox yojtikinojik mantale xchiʼuk ti maʼukik toʼox yajtsʼaklom Kristoe, li j-efesoetike ep kʼusitik jecheʼ xchʼunojik xchiʼuk xchʼunojik toʼox ta sventa li metsʼtaele. Li ta Efesoe te oy li stemplo meʼ dios Artemise, li vaʼ kʼakʼale lek  ojtikinbil ta skoj ti toj labal sba pasbile. Te chbat yichʼik ta mukʼ epal santoetik. Ta skoj ti jaʼ tspasik xchiʼuk chchonik li sbikʼtal lokʼoltak li stemplo Artemise, lek tspasik kanal li jpʼolmajeletike (Ech. 19:​23-27). Li jnaklejetik xtoke ojtikinbilik lek ta skoj ti tspasik majiae (Ech. 19:19).

5. ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti oyik toʼox ta ikʼ osil ta skoj stalelalik li j-efesoetike?

⁵ Oyik toʼox ta ikʼ osil ta skoj ti toj chopol stalelalike. Li jnaklejetik ta Efesoe toj chopol tajek stalelalik xchiʼuk muʼyuk xa xkʼexlalik. Li j-akʼ-elovetik xchiʼuk li kʼinetik tspasike, jaʼ mas chalbe skʼoplal li chiʼinejbail ta vayele (Efes. 5:3). Li jnaklejetike «solel mu xa snaʼ xkʼexavik li ta stalelalike», muʼyuk xa kʼusi chopol chaʼiik jutebuk (Efes. 4:​17-19). Yuʼun lek xa noʼox chaʼiik li kʼusi tspasike xchiʼuk tsnopik ti muʼyuk kʼusi ch-albatik yuʼun Jeovae. Ta skoj ti mu snaʼik li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole, li Pabloe laj yal ti «oy ta ikʼal osil li snopbenike xchiʼuk nom oyik li ta kuxlejal ti jaʼ chakʼ Diose».

6. ¿Kʼu yuʼun laj yal Pablo ti oyik xa ta «sak osil» li j-efesoetike?

⁶ Pe oy junantik j-efesoetik ti lokʼik xa ox li ta ikʼal osile, jaʼ yuʼun li Pabloe xi laj yalanbee: «Li avie oyoxuk xa ta sak osil ta skoj ti jmoj oyoxuk xchiʼuk li Kajvaltike» (Efes. 5:8). Lik xa ox yakʼ ta xkuxlejalik li kʼusi chal Skʼop Jeova ti xkoʼolaj ta lus ti chbeiltasatik batele (Sal. 119:105). La stenik komel li jecheʼ chanubtaseletik ta srelijionike xchiʼuk li xchopol talelalike. Chchanbeik xa ox stalelaltak Dios, jech xtok laj yakʼik persa ti jaʼ noʼox xichʼik ta mukʼ xchiʼuk ti xmuyubaj yuʼunike (Efes. 5:1).

7. ¿Kʼusi xkoʼolaj-o jkʼakʼaliltik xchiʼuk li ta skʼakʼalil j-efesoetike?

⁷ Kʼalal muʼyuk toʼox ochemutik ta mantale, oyutik toʼox ta ikʼ osil ta skoj ti jecheʼ kʼusi jchʼunojtike xchiʼuk ti chopol jtalelaltike. Junantike ta jpastik toʼox kʼinetik ti likem ta jecheʼ relijione o chopol toʼox van tajek li jtalelaltike. Pe kʼalal lik kojtikintik Jeovae, la jel jtalelaltik  xchiʼuk jaʼ xa la jchʼunbetik smantal ta sventa li kʼusi lek xchiʼuk kʼusi chopole. Taje ep xa jtaojbetik sbalil (Is. 48:17). Pe oy bateltik ti mu toj kʼunuk sventa xijnamaj li ta ikʼ osile xchiʼuk ti jechuk-o xijxanav jech kʼuchaʼal xnichʼnab luse. Jkʼeltik batel kʼusi xuʼ skoltautik sventa spas kuʼuntike.

LOKʼKUTIK LI TA IKʼAL OSILE

8. Jech kʼuchaʼal chal Efesios 5:​3-5, ¿kʼusi skʼan spʼajik li j-efesoetike?

⁸ (Kʼelo Efesios 5:​3-5). Sventa mu xa spasik li kʼusitik toj chopole, li yajtsʼaklomtak Kristo ta Efesoe skʼan spʼajik li kʼusitik muʼyuk lek chil Jeovae. Taje maʼuk noʼox me te tsakal skʼoplal ta sventa li mulivajele, yuʼun te tsakal skʼoplal xtok li bol kʼopetike. Jaʼ yuʼun, li Pabloe laj yalanbe mi tskʼan ch-ochik li «ta Ajvalilal yuʼun Kristo xchiʼuk li ta Ajvalilal yuʼun Diose» skʼan spʼajik skotol li kʼusitik chopole.

9. ¿Kʼu yuʼun skʼan jpʼajtik ta j-echʼel li kʼusitik toj chopole?

⁹ Skʼan me xkichʼ jpʼijiltik sventa mu jpastik «li abtelal ti mu snaʼ satin ti jaʼ sventa ikʼ osile» (Efes. 5:11). Kʼalal mi jech-o chichʼ kʼelel o chichʼ chikintael li kʼusitik toj ibal sbae o mi jaʼ xa chichʼ loʼiltael batele, xuʼ me xijpʼaj ta mulil yuʼun (Jen. 3:6; Sant. 1:​14, 15). Kalbetik skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasel ta jun jteklume. Oy ermanoetik la spas jun sgrupoik sventa stakbe sbaik mensaje. Ta slikebale jaʼ toʼox tsloʼiltaik li kʼusitik sventa mantale. Pe ta kʼunkʼun lik sokuk batel li sloʼilike, yuʼun jaʼ xa mas laj yalbeik skʼoplal li chiʼinejbail ta vayele. Ta mas tsʼakale, ep buchʼutik laj yalik ti jaʼ pʼajik-o ta mulivajel ta skoj li kʼusitik la sloʼiltaike.

10. ¿Kʼusi oy ta yoʼonton tspas li Satanase? (Efesios 5:6).

¹⁰ Li kʼusi nopem xaʼi tspas Satanase jaʼ ti tsmakbe snopben krixchanoetik sventa mu xakʼik venta mi lek o mi chopol li kʼusi tspasike (Is. 5:20; 2 Kor. 4:4). Jaʼ yuʼun, mu labaluk chkaʼitik ti oy buchʼutik chalik ti muʼyuk la chopol li kʼusitik ibalik sba chil Jeovae (2 Ped. 2:19). Jaʼ yuʼun, oy epal pelikulaetik, programaetik ta television xchiʼuk pajinaetik ta internet ti jaʼ mas tspukbeik skʼoplal li kʼusitik chopol chil Jeovae. Li Diabloe maʼuk noʼox chakʼ jchʼuntik ti muʼyuk chopol li kʼusitik nopem xaʼi tspas krixchanoetik xchiʼuk li kʼusitik ibal sba tspasike, yuʼun la chijmuyubaj yuʼun xtok (kʼelo Efesios 5:6).

11. Jech kʼuchaʼal kʼot ta stojolal li Angelae, ¿kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti jtsaktik ta venta li tojobtasel chal ta Efesios 5:7? (Kʼelo xtok li lokʼoletike).

¹¹ Li Satanase oy ta yoʼonton ti jaʼuk jchiʼintik li buchʼutik tspasik kʼusi chopol sventa mu xa jchʼunbetik smantal Jeovae. Jech oxal, li Pabloe la spʼijubtas batel j-efesoetik ti mu xchiʼinik li buchʼutik tspasik kʼusitik chopole. Xi laj yalanbee: «Mu me teuk kapal akʼoplalik xchiʼukik» (Efes. 5:7). Li voʼotike skʼan me mas xkichʼ jpʼijiltik. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun avie kʼalal xa ta redes sociales xuʼ jtatik ta chiʼinel ta loʼil li krixchanoetike. Jun ermana ta Asia ti Angela a sbie laj yakʼ venta ti toj xibal sba li buchʼutik ta jchiʼintik ta loʼil ta redes socialese. Xi chale: «Muʼyuk xkakʼ venta ti ta kʼunkʼun la sjelbun jnopbene, yuʼun muʼyuk xa chopol laj kil ti xkamigoin li buchʼutik muʼyuk tstsakik ta venta li beiltaseletik ta Vivliae. Ta mas  tsʼakale, la jnop ti muʼyuk mas chopol mi jaʼ la jpas li kʼusi chopol chil Jeovae». Bal to ti koltaat yuʼun moletik sventa sjel li kʼusitik tsnope. Xi chale: «Avie maʼuk xa batem ta koʼonton li redes socialese, jaʼ xa mas kakʼoj ta koʼonton li kʼusitik sventa mantale».

12. ¿Kʼusi skʼan jpastik mi ta jkʼan ta jchʼunbetik li smantaltak Jeovae?

¹² Manchuk mi chalik ti muʼyuk chopol li ibal sba talelaletike, mu me xkakʼ jbatik ta loʼlael, yuʼun jnaʼojtik ti chopole (Efes. 4:​19, 20). Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Mi chkakʼ persa ti muʼyuk ta jchiʼinan li jchiʼiltak ta chanun, jchiʼiltak ta abtel o yan krixchanoetik ti muʼyuk tstsakik ta venta li smantaltak Jeovae? ¿Mi tsots koʼonton ta jpakbe skʼoplal li beiltaseletik ta Vivlia manchuk mi chalik ti tukʼil krixchano xa chkaʼi jbae?». Jech xtok, jech kʼuchaʼal chal 2 Timoteo 2:20 kʼalal ta 22, skʼan me xkichʼ jpʼijiltik xtok sventa jkʼeltik buchʼu chkamigointik li ta tsobobbaile. Yuʼun kʼuchaʼal jnaʼojtike mu me skotolikuk tskoltautik sventa tukʼuk xkakʼ jbatik ta stojolal Jeova.

JECHUK-O XIJXANAV «KʼUCHAʼAL XNICHʼNAB LUS»

13. ¿Kʼusi skʼan xal ti jechuk-o xijxanav kʼuchaʼal xnichʼnab luse? (Efesios 5:​7-9).

¹³ Kʼalal laj xa ox stojobtas yajtsʼaklomtak Kristo ta Efeso li Pabloe ti mu xa stikʼ sbaik li ta ikʼal osile, xi laj yale: «Jechuk-o me xaxanavik jech kʼuchaʼal xnichʼnab lus» (kʼelo Efesios 5:​7-9). ¿Kʼusi skʼan xal taje? Jaʼ ti ta skotoluk ora jechuk jtalelaltik kʼuchaʼal li melel yajtsʼaklomtak Kristoe. Sventa spas kuʼuntik taje, oy kʼusitik skʼan jpastik. Jech kʼuchaʼal ti jkʼeltik xchiʼuk jchanilantik li Vivliae xchiʼuk li jvuntike. Kʼalal jech ta jpastike, kakʼ ta koʼontontik xchanbel stalelal xchiʼuk li kʼusi laj yakʼ ta chanel Jesukristo ti jaʼ li sakil osil kʼotem ta stojolal krixchanoetike (Juan 8:12; Prov. 6:23).

14. ¿Kʼuxi tskoltautik li chʼul espiritue?

¹⁴ Mi ta jkʼantik jechuk-o xijxanav jech kʼuchaʼal xnichʼnab luse, chtun me  kuʼuntik li xchʼul espiritu Diose. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun mu kʼunuk sventa sakuk jtalelaltik li ta balumil ti nojem ta choplejale (1 Tes. 4:​3-5, 7, 8). Li chʼul espiritue tskoltautik sventa mu jechuk xlik jnoptik kʼuchaʼal yantik xchiʼuk li kʼusi jecheʼ chakʼik ta chanel li pʼijil viniketik ti muʼyuk lek chil Diose. Jech xtok, tskoltautik sventa xvinaj ta jkuxlejaltik «li yutsil oʼontonale, li tukʼilale xchiʼuk li kʼusi melele» (Efes. 5:9).

15. ¿Kʼuxi xuʼ xakʼbutik xchʼul espiritu li Jeovae? (Efesios 5:​19, 20).

¹⁵ Li Jesuse laj yal ti Jeovae chakʼbe «chʼul espiritu [ . . . ] li buchʼutik tskʼanike» (Luk. 11:13). Jaʼ yuʼun, sventa xakʼbutik xchʼul espiritu li Jeovae, skʼan jkʼanbetik ta orasion. Yan xtoke, jaʼo kʼalal chkichʼtik ta mukʼ Jeova ta tsobajeletik xchiʼuk li kermanotaktike (kʼelo Efesios 5:​19, 20). Jaʼ yuʼun, mi te oy ta jtojolaltik li chʼul espiritue, jaʼ me tskoltautik sventa lekuk jtalelaltik kʼuchaʼal lek chil Diose.

16. ¿Kʼusi tskoltautik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik? (Efesios 5:​10, 17).

¹⁶ Kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal ta jnop ta jpastike, skʼan jnaʼtik «li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae», vaʼun jech jpastik (kʼelo Efesios 5:​10, 17). Kʼalal ta jsaʼtik beiltasel ta Vivlia ta sventa li kʼusi yakal ta jnuptantike, yakal ta jkʼeltik li kʼusi tsnop Jeovae. Kʼalal chkakʼ ta jkuxlejaltik li beiltasel taje, lek me kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik.

17. ¿Kʼuxi xuʼ jtunestik lek li jkʼakʼaltike? (Efesios 5:​15, 16; kʼelo xtok li lokʼole).

¹⁷ Li Pabloe la stojobtas yajtsʼaklomtak Kristo ta Efeso ti lekuk stunes li skʼakʼalike (kʼelo Efesios 5:​15, 16). Li Satanase oy ta yoʼonton ti jaʼuk xbat ta koʼontontik li kʼusitik oy ta sba balumile ti jaʼ xa muʼyuk yorail kuʼuntik xijtun ta stojolal Diose (1 Juan 5:19). Toj anil me xuʼ xbat  ta koʼontontik li saʼel takʼine, li chanune xchiʼuk li abtele ti jaʼ xa muʼyuk ta jkʼeltik kʼuxi xuʼ mas xijtun ta stojolal Diose. Mi jech kʼot ta jtojolaltike, jaʼ me senyail ti jaʼ xa jech jtalelaltik kʼuchaʼal li krixchanoetik ti muʼyuk chichʼik ta mukʼ Diose. Taje maʼuk skʼan xal ti chopol li kʼusitik taje, pe mu me jaʼuk mas tsots skʼoplal xkiltik. Sventa jechuk-o xijxanav jech kʼuchaʼal xnichʼnab luse, skʼan me jtunes lek li kʼakʼal chjelav kuʼuntike, jaʼ xkaltik, ti jaʼ xkakʼ ta koʼontontik li kʼusi mas tsots skʼoplale.

18. ¿Kʼusitik la spas Donald sventa lek stunes li skʼakʼale?

¹⁸ Jkʼeltik kʼuxi to mas xuʼ jpasbetik yabtel li Jeovae. Taje jaʼ jech la spas Donald ti te nakal ta Sudafricae. Xi chale: «La jkʼel li kʼusitik ta jpase xchiʼuk laj kalbe Jeova ti skoltaun sventa masuk to jpasbe li yabtele. La jkʼanbe ti jta junuk kabtel ti xakʼuk lek yorail jcholmantale. Koliyal li Jeovae, laj onoʼox jta. Jaʼ yuʼun, lik tunkunkutik ta tsʼakal ora xchiʼuk li kajnile».

19. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa jechuk-o xijxanav kʼuchaʼal xnichʼnab luse?

¹⁹ Li karta la stsʼiba Pablo ti la stakbe batel li ermanoetik ta Efesoe jaʼ van koltaatik-o sventa tukʼ xtunik ta stojolal Jeova. Xuʼ me jech skoltautik li avi eke. Jech kʼuchaʼal laj xa jchantik tale jaʼ tskoltautik sventa jnaʼtik lek stʼujel li kʼusi ta jchʼay-o koʼontontike xchiʼuk li buchʼutik chkamigointike. Jaʼ tstij koʼontontik xtok sventa jchan li Jvivliatike, vaʼun jech chkakʼ sbeiltasutik batel li sak osile. Jech xtok, tsvules ta joltik ti tsots skʼoplal ti skoltautik chʼul espiritu sventa xlekub jtalelaltike. Mi ta jtsaktik ta venta li tojobtasel laj yal Pabloe, ta xmuyubaj kuʼuntik Jeova ta sventa li kʼusitik chkʼot ta nopel kuʼuntike. Mi ta jpastik skotol taje, jaʼ me tskoltautik sventa mu teuk oyutik li ta ikʼal osile.