Kʼelo li kʼusi yichʼoje

Batan ta saʼobil

1924: leʼ xa ta sien jabile

1924: leʼ xa ta sien jabile

XI LAJ yal li Bulletin a ti lokʼ ta enero ta 1924: «Avie, jaʼ lek yorail yuʼunik skotol li buchʼutik yichʼojik voʼe ti skʼelik kʼusi xuʼ spasik sventa xtunik mas ta stojolal li Jeovae». Li vaʼ jabile, li Jchanolajeletik ta Vivliae chaʼtos ti kʼu yelan laj yakʼik ta ilel ti laj yakʼ ta xkuxlejalik li tojobtasel taje: jaʼ ti tsots yoʼontonik xchiʼuk oy kʼusitik la spasik sventa xcholik mantal.

LA STUNESIK RADIO SVENTA XCHOLIK MANTAL

Li ermanoetik ta Betele mas xa ox ta jun jabil ch-abtejik ti bu tsvaʼanik li radio WBBR li ta Staten Island (Nueva York). Kʼalal tsuts yuʼunik xchʼubael li osile, la svaʼanik jun mukʼta na sventa te xnakiik li j-abteletike xchiʼuk la svaʼanik yan na sventa te xakʼik li kʼusitik chtun yuʼunike. Kʼalal tsuts li abtele, li ermanoetike lik saʼik li kʼusitik chtun yuʼunik sventa «xlik xcholik mantal ta radioe». Pe oy kʼusitik la snuptanik.

Li kʼusi vokol laj yaʼiik ta slikebale, jaʼ ti svaʼanik li s-antenail ti 91 metro steleje, yuʼun skʼan skajanik ta chib poste ti pasbil ta teʼ ti 61 metro snatil jujune. Li ermanoetike muʼyuk xvaʼi yuʼunik ta anil. Pe la spat yoʼontonik ta stojolal Jeova, vaʼun pas yuʼunik. Xi laj yal li Calvin Prosser ti te abtej eke: «Ti vaʼajuk noʼox kuʼunkutik ta anile, laj van jnopkutik ti ta kipal jtukutik jech la jpaskutike». Li ermanoetike jaʼ la stoybeik skʼoplal Jeova kʼalal vaʼaj yuʼunike. Pe taje maʼuk noʼox li kʼusi la snuptanike.

Yakal tstoyik muyel jun poste ti jaʼ chtun sventa s-antenail li WBBR.

Li vaʼ orae, jaʼtik toʼox chlik stunesik radio li krixchanoetike. Jaʼ yuʼun, vokol ta tael li kʼusitik chtune. Pe li ermanoetike te la staik jun makina ti voʼob sien vatios yipe. Muʼyuk la smanik junuk mikrofono, jaʼ noʼox la stunesik jun telefono. La snop tspasik preva ta jun akʼobaltik ta fevrero. Ta skoj ti oy kʼusi tskʼan chakʼik ta aʼiel ta radioe, lik skʼejintaik kʼejojetik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. Li ermano Ernest Lowe ti jaʼo te oy kʼalal chkʼejinike xvul ta sjol li kʼusi kʼot ta pasel ti chakʼ-o tseʼeje. Yuʼun kʼoponatik talel yuʼun li ermano Rutherforde. Li ermanoe jaʼo chchikinta sradio ta Brooklyn ti te van 25 kilometrouk snamal xilike.

Xi laj yal li ermano Rutherforde: «¡Tsʼijlanik kaʼitik! Jecheʼ noʼox te xavochlajetik». Li ermanoetike la stupʼik ta anil li radioe, manchuk mi kʼexavik, pe chapalik xa ox sventa xlik xcholik mantal ta radio.

Li ta 24 yuʼun fevrero ta 1924, kʼalal laj yichʼ tunesel ta sba velta li radioe, li ermano Rutherford laj yal «ti jaʼ sventa xichʼ cholel mantal ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose». Jech xtok, laj yal ti li radioe jaʼ «sventa xichʼ koltael li krixchanoetik sventa xaʼibeik smelolal Vivlia ti ta slajebal xa kʼakʼal kuxulutike, mu ventauk kʼusi srelijionik».

Ta tsʼetkʼob: Te chkʼopoj ta radio li ermano Rutherford.

Ta batsʼikʼob: Smakinail xchiʼuk li kʼusitik chtun sventa li radioe.

Lek tajek kʼusi kʼot ta pasel kʼalal la xcholik mantal ta sba velta li ta radioe, li j-organisasiontike 33 jabil la stunesik li radio WBBR sventa xichʼ cholel mantale.

LAJ YALBEIK TA JAMAL SMUL LI JNITVANEJETIK TA RELIJIONE

Li ta julio ta 1924, li Jchanolajeletik ta Vivliae echʼ yuʼunik jun asamblea ta Columbus (Ohio). Ayik epal ermanoetik ti likemik tal ta jeltos lumetike, laj yaʼiik mantaletik ta alemán, ta árabe, francés, griego, húngaro, kʼopetik ta snorteal Europa, inglés, italiano, lituano, polaco, ruso xchiʼuk ucraniano. Junantik mantaletike echʼ ta radio. Jech xtok, te laj yalbeik skʼoplal li ta periodiko Ohio State Journal ti te chal jujun kʼakʼal kʼu yelan ch-echʼ li asambleae.

Li asamblea ti jelav ta 1924 ta Columbus (Ohio).

Li ta jueves 24 yuʼun julioe, li buchʼutik ayik li ta asambleae mas ta voʼmil ermanoetik la xcholik mantal. Laj yakʼik jutuk mu 30 mil livroetik, jech xtok ta smilal xa noʼox la slikesik chanubtasel ta Vivlia. Li revista The Watch Tower laj yal «ti jaʼ li kʼakʼal mas lek jelav yuʼunik li ta asamblea taje».

Li ta viernes 25 yuʼun julioe, oy kʼusi tsots skʼoplal kʼot ta pasel, yuʼun li ermano Rutherforde te la xchan jlik vun ti bu chalbe ta jamal smul li jnitvanejetik ta relijione. Laj yal ti jnitvanejetik yuʼun jpolitikoetik, relijion xchiʼuk li pʼolmajele, «mu skʼan xakʼbeik xchan krixchanoetik li kʼusi melel ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose, ti jaʼ li kʼusi tstunes sventa xuʼ staik bendisione». Jech xtok, laj yal ti muʼyuk lek kʼusi tspasik li jnitvanejetik ta relijion «kʼalal tskoltaik li Sociedad de Naciones xchiʼuk ti chalik ti ‹jaʼ la stunes yoʼ sventain balumil li Ajvalilal yuʼun Diose›». Li Jchanolajeletik ta Vivlia skʼan tsotsuk lek yoʼontonik sventa xuʼ xcholik batel li mantale.

Ta mas tsʼakale, xi laj yal li revista The Watch Tower ta stojolal li buchʼutik ayik ta asambleae: «Li uni jtsop yajsoltarotak Kajvaltik ti ayik ta asamblea ta Columbuse tsatsub xchʼunel yoʼontonik […] xchiʼuk jpʼel ta yoʼonton chcholik batel mantal mu ventauk kʼusi ti snuptanike». Xi chal li ermano Leo Claus ti ay ta asamblea eke: «Ximuyubajkutik xchiʼuk jpʼel ta koʼontonkutik ti jcholkutik mantal ta jterritoriokutike».

Li tratado Ecclesiastics Indicted.

Li ta oktuvree, li Jchanolajeletik ta Vivliae lik spukik ta smiyonal xa noʼox li tratado Ecclesiastics Indicted (Jamal chichʼ albel smul li jnitvanejetik ta relijione). Taje jaʼ li tratado ti laj xchan li ermano Rutherford ta asambleae. Li ta uni bikʼit jteklum ta Cleveland (Oklahoma), li ermano Frank Johnson tsuts noʼox yuʼun spukel li tratadoetik ti bu albat chbat spuke. Pe 20 minuto toʼox skʼan sut talel li xchiʼiltak ta cholmantale. Mu stakʼ te xkom ti bu bat xchol mantale, yuʼun oy krixchanoetik ti kapem sjolik ta skoj li kʼusi chal ta cholmantale. Jaʼ yuʼun, la snop chbat snakʼ sba ta jun chʼulna ti te noʼox nopole. Jaʼ to laj yile chʼabal buchʼu te oy, jaʼ yuʼun te laj yiktabe komel jun tratado ta sba Svivlia li pastore xchiʼuk te laj yikta komel ta chotlebaletik xtok. Laje, ta anil noʼox lokʼ batel li ta chʼulnae. Ta skoj ti muʼyuk to sutem talel li xchiʼiltak ta cholmantale, bat to ta yan chib chʼulna sventa te xikta komel li tratadoetik xtoke.

Li Franke anil sut bal ti bu onoʼox yaloj tsta sbaike. Te la snakʼ sba ta jun gasolinera xchiʼuk te sat mi muʼyuk te xtal li viniketik ti tsnutsvanike. Jaʼ to laj yile te jelavik ta karro, pe muʼyuk bu x-ilat. Kʼalal naka toʼox jelavik batele vul li xchiʼiltak Franke ti te noʼox nopol chcholik mantal eke, jaʼ yuʼun jmoj xa batik.

Xi chvul ta sjol jun ermanoe: «Kʼalal li lokʼkutik batel li ta jteklume, te li jelavkutik ta yeloval li oxib chʼulnaetike. Li ta jujupʼej chʼulnae te van 50 ta voʼ krixchanoetik te vaʼajtik. Junantike yakal tskʼelik li tratadoe, li yantike yakal chakʼbeik yil li pastore. Jsetʼ xa mu litsakekutik. La jtojbekutik ta vokol Jeova ti la xchabiunkutik xchiʼuk ti la skoltaunkutik lokʼel ta skʼob li kajkontrakutike».

TSOTS YOʼONTON LA XCHOLIK MANTAL TA YANTIK LUM

Józef Krett.

Li ta yantik jteklumetik eke, li Jchanolajeletik ta Vivliae laj yakʼ ta ilel ti tsots yoʼontonik kʼalal la xcholik batel mantale. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta snorteal Franciae, li ermano Józef Krett la xcholbe mantal li j-abteletik ta mina ti likemik tal ta Poloniae. Laje, la xchapanik sventa sjelubtas jun mantal ti xi sbie: «Poʼot xa chchaʼkuxiik tal li buchʼutik chamemike». Kʼalal laj yichʼ pukel li invitasion li ta jteklume, oy jun pale laj yalbe sviniktak ti mu xbatike. Pe muʼyuk bu jech xkʼot ta pasel, yuʼun mas ta voʼmil krixchanoetik batik, ay li pale eke. Li ermano Krette laj yalbe pale ti xuʼ xchapbe smelolal li kʼusitik xchʼunoje, pe muʼyuk la skʼan. Li ermanoe laj yikta komel skotol li vunetik yichʼojik batele xchiʼuk laj yal ti oy ta yoʼontonik chchanik Skʼop Dios li krixchanoetike (Amos 8:11).

Claude Brown.

Li ta Africae, li ermano Claude Brown la xchol batel mantal li ta Costa de Oroe (avie, Ghana xa sbi). Li mantaletik la sjelubtas xchiʼuk li vunetik la spuke, jaʼ koltavan-o sventa xpuk batel mantal ta sjunul li jteklume. Jun jchanun ta Farmacia ti John Blankson sbie laj yaʼi jun mantal ti la sjelubtas li ermano Browne, vaʼun laj yakʼ venta ta anil ti jaʼ li kʼusi melele, xi chale: «La spatbun tajek koʼonton li kʼusi la jchane, yuʼun jaʼ melel xchiʼuk ta sjunul koʼonton laj kalbe batel yantik li ta j-eskuelae».

John Blankson.

Jun veltae, li Johne bat ta chʼulna xchiʼuk oy kʼusitik la sjakʼbe ta sventa Trinidad li palee. Yuʼun snaʼoj xa ox lek ti muʼyuk bu jech chakʼ ta chanel li Vivliae. Li palee xi tsots takʼave: «¡Li voʼote, maʼuk yajtsʼaklomot Kristo! ¡Jaʼot svinikot pukuj! ¡Lokʼan batel ta anil!».

Kʼalal sut batel ta snae, li Johne la stsʼibabe batel jun karta li palee sventa xalbe ti akʼo spakbe skʼoplal ta yeloval krixchanoetik ta sventa li Trinidade. Li palee laj yal ti akʼo batuk ta s-ofisina direktor li ta s-eskuela ta Farmaciae. Vaʼun, li Johne jakʼbat mi oy stsʼibaojbe batel li palee.

Xi la stakʼ li Johne: «Laj, la jtsʼibabe batel».

Li direktore laj yalbe John ti akʼo stsʼibabe batel jlik karta li palee sventa skʼanbe perton. Vaʼun, li Johne xi la stsʼibae:

«Li jdirektore laj yalbun ti akʼo jtsʼibabot jlik karta sventa jkʼanbot pertone, jech ta jpas mi chaval ta jamal ti jecheʼ li kʼusi chavakʼ ta chanel ta sventa li Trinidade».

Labal sba laj yaʼi li direktore, jaʼ yuʼun xi la sjakʼbee: «Blankson, ¿mi jaʼ li kʼusi oy ta avoʼonton chatsʼibae?».

«Jaʼ, jaʼ li kʼusi oy ta koʼonton chkalbee».

«Mi jaʼ jeche, chavichʼ nutsel lokʼel li ta eskuelae. Yuʼun, ¿kʼuxi xa noʼox chachopol kʼopta li pale ti jaʼ yaj-abtel ajvalile?».

«Pe, [ . . . ] kʼalal oy kʼusi chavakʼ jchankutik xchiʼuk mi mu xkaʼibekutik smelolale, ¿mi mu tauk jakʼbotkutik?».

«Veno, jech avaʼuk».

«Taje jaʼ li kʼusi kʼot ta pasele. Yuʼun li palee yakal chchanubtasvan ta sventa Vivlia. Vaʼun, oy kʼusi la jakʼbe. Pe muʼyuk xtakʼ yuʼun, ¿kʼusi srasonal oy kuʼun sventa xkalbe ti ta jkʼanbe perton une?».

Li Blanksone muʼyuk xichʼ nutsel lokʼel li ta eskuelae xchiʼuk muʼyuk xichʼ takel batel li karta ti bu tskʼan ox perton ta alele.

LI JCHANOLAJELETIK TA VIVLIAE OY TO KʼUSITIK YAN SKʼAN SPASIK

Xi laj yal ta sventa kabteltik li revista The Watch Tower: «Xuʼ xi xkaltik kʼuchaʼal laj yal li David eke: ‹Voʼot chavakʼbun lek jtsatsal ta sventa li paskʼope› (Salmo 18:39). Tspat tajek koʼontontik li kʼusi kʼot ta pasele, yuʼun skoltaojutik li Kajvaltike. [ . . . ] Li yajtuneltak Diose […] xmuyubaj chcholik mantal».

Li ta slajebaltik jabile, li ermanoetike mas to lik xcholik mantal ta radio. Jaʼ yuʼun, la spasik yan estación sventa radio ti te nopol xkom ta Chicagoe, ti WORD laj yakʼbeik sbie, ti jaʼ skʼan xal li SKʼOP Dios ta inglese. La stunesik jun transmisor ti voʼmil vatios yipe. Li radio taje chichʼ tunesel sventa xichʼ albel skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose ti ta sienal noʼox kilometro chkʼote. Taje kʼot kʼalal ta Canadá ti te xkom ta snorteal Estados Unidose.

Li ta sjabilal 1925, li Jeovae la skolta li steklumal sventa oyuk kʼusitik achʼ xaʼibeik smelolale. Li Jchanolajeletik ta Vivliae mas to laj yaʼibeik smelolal li kʼusi chal li ta kapitulo 12 ta Apokalipsise. Junantike muʼyuk la xchʼamik, pe ep buchʼutik ti ta sjunul yoʼonton la xchʼamike. Yantike lek laj yaʼiik ti xaʼibeik smelolal li kʼusi kʼot ta pasel ta vinajele xchiʼuk ti kʼuxi te tsakal skʼoplal li steklumal Dios liʼ ta balumile.

a Li avie, jaʼ li Jkuxlejaltik xchiʼuk Kabteltik sventa Dios, programa xchiʼuk bu chijtsʼibaj.