1. ¿Kʼusi xuʼ jpastik kʼalal chijyijub xa batele?

KʼALAL yantik chijyijub batele, xuʼ van ta jvul koʼontontik ti muʼyuk xa mas chijtun ta stojolal Jeova kʼuchaʼal toʼoxe. Melel onoʼox ti chlaj batel kipaltike, pe xuʼ jkoltatik li buchʼutik mas kerem tsebik to kʼalal chkalbetik li kʼusi jnaʼojtik xchiʼuk li kʼusi jkuxlebinojtike. Vaʼun, xuʼ mas xkoltavanik li ta s-organisasion Jeovae xchiʼuk xuʼ oy kʼusi xlik sbainik spasel. Xi laj yal jun ermano ti jal xa tunem tal ta mol ta tsobobbaile: «Kʼalal oy xa ox kʼusi mu xuʼ kuʼun spasel ta skoj li jabilale, la jtoj ta vokol ti oy ermanoetik ti mas keremik to ti xtojobike xchiʼuk ti oy ta yoʼonton chkoltavanike».

2. ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe?

² Li ta xchanobil echʼe, la jkʼeltik ti tstabeik sbalil li buchʼu kerem tsebik to mi laj yamigoinik li buchʼutik oy xa sjabilalike. Li ta xchanobil liʼe, ta jkʼeltik kʼuxi xuʼ xkoltavanik li buchʼutik oy xa sjabilal mi bikʼit chakʼ sbaike, mi snaʼojik ti oy noʼox spajeb li kʼusi spas yuʼunike, mi snaʼ stojik ta vokole xchiʼuk mi oy slekil yoʼontonike. Vaʼun, tstabe sbalil sjunul li tsobobbaile.

3. 1) Jech kʼuchaʼal chal Filipenses 2:3 xchiʼuk 4, ¿kʼusi skʼan xal ti bikʼit chkakʼ jbatike? 2) ¿Kʼuxi chkoltaat jun ermano mi bikʼit chakʼ sbae?

³ Li buchʼutik oy xa sjabilalike skʼan bikʼit xakʼ sbaik mi oy ta yoʼonton tskoltaik li buchʼu mas kerem tsebik toe, jaʼ xkaltik, ti masuk tsots skʼoplal xilik li yantike (kʼelo Filipenses 2:3, 4). Li buchʼutik jaʼ jech stalelalike snaʼojik ti  ep ta tos kʼu yelan stakʼ pasel li jun abtelale xchiʼuk ti muʼyuk tskontrain li kʼusi chal Vivliae. Jaʼ yuʼun, muʼyuk tskʼanik ti jechuk spas yantik li kʼusi tspasik toʼoxe (Ekl. 7:10). Akʼo mi xuʼ xakʼbeik xchan yantik li kʼusi yiloj ta xkuxlejalike, snaʼojik ti «yantik xjel batel li kʼusitik yakal chkʼot ta pasel liʼ ta balumile» xchiʼuk ti skʼan van sjelik li kʼusi nopem xaʼiik spasele (1 Kor. 7:31).

4. ¿Kʼuxi chchanbeik stalelal jlevietik li jkʼelvanejetik ta sirkuitoe?

⁴ Li ermanoetik ti oy xa sjabilalik xchiʼuk ti bikʼit chakʼ sbaike snaʼojik ti mu xa epuk kʼusi spas yuʼunik kʼuchaʼal toʼoxe. Jech kʼuchaʼal liʼe, jnopbetik skʼoplal li jkʼelvanejetik ta sirkuitoe. Mi la sta 70 sjabilalike, chjel li kʼusi sbainojik spasele. Xuʼ van vokol chaʼiik ta skoj ti tskʼupinik tajek ti jech toʼox chtunik ta stojolal li ermanoetike xchiʼuk jech-o oy ta yoʼonton chkoltavanik. Pe xaʼibeik smelolal ti jaʼ mas lek ti jaʼuk xa sbainik spasel li ermanoetik ti mas keremik toe. Jaʼ jech chakʼ ta ilel stalelalik kʼuchaʼal li jlevietik ta voʼneal Israele. Kʼalal 50 xa ox sjabilalike, muʼyuk xa chtunik li ta axibalnae. Maʼuk noʼox xmuyubajik-o ta skoj ti tspasik jtosuk abtelale, yuʼun ta sjunul yoʼonton tspasik li kʼusi xuʼ to yuʼunik spasele xchiʼuk tskoltaik li buchʼutik mas keremik toe (Num. 8:25, 26). Li avie, li ermanoetik ti tunik toʼox ta jkʼelvanejetik ta sirkuitoe muʼyuk  xa tsvulaʼanik tsobobbailetik, pe tskoltaik xchiʼuk tspatbeik yoʼonton li ermanoetik ta stsobobbailike.

5. ¿Kʼusi chakʼ achan li Dan xchiʼuk Katie?

⁵ Kalbetik skʼoplal li Dan ti tun 23 jabil ta jkʼelvanej ta sirkuitoe. Kʼalal la sta 70 sjabilale, laj yichʼik biiltasel ta prekursor espesial xchiʼuk li yajnil ti Kati sbie. ¿Kʼu yelan chaʼi sbaik? Li Dane chal ti ep kʼusitik sbainoj spasel li ta tsobobbaile, tskolta ermanoetik sventa xtunik ta siervo ministerial, chchanubtas yantik sventa xcholik mantal ta mukʼta lumetik xchiʼuk ta chukinabetik. Mi oy xa ajabilale, xuʼ xakolta li yantike, mu ventauk mi yakal chatun ta tsʼakal ora o mi muʼyuk. ¿Kʼuxi tspas avuʼun? Jaʼ ti xakʼupin li kʼusi abainoj spasel avie, ti oyuk kʼusi xavakʼ ta avoʼonton staele xchiʼuk ti jaʼuk xapas li kʼusi xuʼ avuʼune.

6. ¿Kʼu yuʼun lek ti teuk ta joltik ti oy noʼox spajeb li kʼusi spas kuʼuntike? Albo junuk skʼelobil.

⁶ Li buchʼu snaʼoj ti oy noʼox spajeb li kʼusi xuʼ yuʼun spasele muʼyuk persa tskʼan tspas li kʼusi mu xuʼ yuʼun spasele. Vaʼun, xmuyubaj noʼox xchiʼuk lek kʼusi chkʼot ta pasel yuʼun. Li buchʼu jaʼ jech stalelale xkoʼolaj kʼuchaʼal jun krixchano ti chmuy ta vitse. Sventa xkʼot li ta jol vitse, skʼan mas kʼun xmuy batel. Jaʼ noʼox jech ek, li buchʼu snaʼoj ti oy noʼox spajeb li kʼusi spas yuʼune skʼan mas kʼun xanav batel xkaltik sventa jech-o xtun ta stojolal Jeova xchiʼuk ti skolta li yantike (Filip. 4:5).

7. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Barsilai ti snaʼoj ti oy noʼox spajeb li kʼusi spas yuʼune?

⁷ Kalbetik skʼoplal li Barsilaie. Kʼalal 80 xa ox sjabilale, albat yuʼun ajvalil David ti akʼo xbat tunuk ti bu tspas mantale. Li Barsilaie snaʼoj ti oy xa kʼusitik mu spas yuʼun ta skoj li sjabilale. Jaʼ yuʼun, muʼyuk la xchʼam xchiʼuk laj yal ti jaʼuk xbat ta xkʼexol li Kimam ti jaʼ mas kerem toe (2 Sam. 19:35-37). Jaʼ noʼox jech ek, li ermanoetik ti oy xa sjabilalike xmuyubajik noʼox kʼalal oy kʼusi chakʼbeik sbainik spasel li buchʼutik mas keremik toe.

8. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel ajvalil David ti snaʼoj ti oy noʼox spajeb li kʼusi spas yuʼune?

⁸ Li ajvalil David eke snaʼoj ti oy noʼox spajeb li kʼusi spas yuʼune. Oy toʼox tajek ta yoʼonton tsvaʼanbe sna li Jeovae. Pe kʼalal albat yuʼun Jeova ti jaʼ tsvaʼan li Salomone, muʼyuk chopol laj yaʼi xchiʼuk laj yakʼ li kʼusitik chtune (1 Kron. 17:4; 22:5). Muʼyuk la snop mi mu spas yuʼun li Salomon ta skoj ti kerem toe xchiʼuk ti muʼyuk kʼusi mas xchanoje (1 Kron. 29:1). Li Davide snaʼoj ti lek kʼusi chkʼot ta pasel ta skoj ti chakʼ talel sbendision li Jeovae, maʼuk ta skoj li sjabilal o li kʼusi xchanoj li buchʼu tsbeiltas abtelale. Li ermanoetik ti oy xa sjabilalik eke baxbolik-o ta abtel akʼo mi xjel li kʼusi sbainojik spasele. Snaʼojik ti ch-akʼbatik bendision yuʼun Jeova li buchʼutik kerem tsebik to ti jaʼ xa tspasik li kʼusi sbainojik toʼox spasele.

9. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti snaʼoj ti oy noʼox spajeb kʼusitik spas yuʼun li jun ermano ti chtun ta Komite sventa Betele?

⁹ Jun ermano ti Shigeo sbie snaʼoj ti oy noʼox spajeb li kʼusi spas yuʼun eke. Li ta 1976 kʼalal 30 toʼox sjabilale, lik tunuk ta Komite sventa Betel. Li ta 2004, kʼot ta kordinador yuʼun Komite sventa Betel. Ta mas tsʼakale, laj yakʼ venta ti chʼabal xa lek yipale xchiʼuk ti mu xa spas yuʼun ta anil li yabtele. Jaʼ yuʼun, la xchapbe skotol  li Jeovae xchiʼuk la snop kʼu yuʼun jaʼ mas lek ti jaʼuk xa sbain junuk ermano ti mas kerem to li kʼusi toʼox tspase. Maʼuk xa kordinador li avie, pe jech-o chkoltavan li ta Komite sventa Betele. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi la spasik Barsilai, ajvalil David xchiʼuk Shigeoe? Mi bikʼit chkakʼ jbatik xchiʼuk mi jnaʼojtik ti oy noʼox spajeb li kʼusi spas kuʼuntike, muʼyuk ta jnoptik ti mu kʼusi mas xchanojik li buchʼutik kerem tsebik toe. Yuʼun jaʼ ta jkʼeltik li kʼusi xtojobik spasele. Jchiʼiltik ta abtel chkiltik, maʼuk kajkontratik (Prov. 20:29).

10. Li ermanoetik ti oy xa sjabilalike, ¿kʼu yelan chilik li buchʼutik mas kerem tsebik toe?

¹⁰ Li ermanoetik ti oy xa sjabilalike jaʼik matanal yuʼun Jeova chilik li buchʼutik kerem tsebik toe xchiʼuk tstojik tajek ta vokol li kʼusi tspasike. Ta skoj ti yantik xa chlaj batel li yipalike, ep sbalil chilik ti tskʼan chkoltavanik ta tsobobbail li buchʼutik mas kerem tsebik toe xchiʼuk ti lek to xuʼ yuʼunik spasele.

11. ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel Rut 4:13 kʼalal ta 16 ti tstabeik sbalil li buchʼutik oy xa sjabilal mi muʼyuk tspʼajik li koltael ch-akʼbatike?

¹¹ Li Vivliae chalbe skʼoplal Noemi ti jaʼ jun ants ti oy xa ox sjabilale, pe ti snaʼ stojel ta vokole xchiʼuk ti muʼyuk la spʼaj kʼalal koltaat yuʼun jun tsebal antse. Kʼalal cham skerem li Noemie, laj yalbe ti akʼo sut batel xchiʼuk yutsʼ yalal li yalib ti Rut sbie. Pe li Rute laj yal ti chbat xchiʼin-o kʼalal to ta Belene, vaʼun li Noemie muʼyuk la spʼaj ti chkoltaate (Rut 1:7, 8, 18). La stabeik sbalil xchaʼvoʼalik ti jech la spasike (kʼelo Rut 4:13-16). Li ermanoetik ti oy xa sjabilalik xchiʼuk  ti bikʼit chakʼ sbaike chchanbeik stalelal li Noemie.

12. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel li jtakbol Pablo ti snaʼ stoj ta vokole?

¹² Li jtakbol Pablo eke la stoj ta vokol kʼalal laj yichʼ koltaele. Jun veltae, la stojbe ta vokol li ermanoetik ta Filipos ta skoj ti oy kʼusi la stakbeik batele (Filip. 4:16). Jech xtok, la stojbe ta vokol Timoteo ti oy kʼusi la spas ta stojolale (Filip. 2:19-22). La stojbe ta vokol Dios xtok ta skoj li ermanoetik ti ay patbatuk yoʼonton kʼalal chukbil batel ta Romae (Ech. 28:15). Li Pabloe jaʼ jun tsatsal vinik ti nom butik ay xchol mantal xchiʼuk ay stsatsubtas li ermanoetike. Akʼo mi jech, bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk muʼyuk la spʼaj li koltael akʼbat yuʼun li ermanoetike.

13. Li ermanoetik ti oy xa sjabilalike, ¿kʼuxi xuʼ stojik ta vokol li kʼusi tspas li buchʼutik mas kerem tsebik toe?

¹³ Ermanoetik ti oy xa ajabilalike, ep ta tos kʼuxi xuʼ xatojik ta vokol li kʼusi tspas li buchʼutik mas kerem tsebik to ta atsobobbailike. Mi chalboxuk ti xuʼ xbat xchiʼinoxuk kʼalal oy bu chabatike, kʼalal chabatik ta manole o kʼalal oy kʼusi yan tsots skʼoplal chapasike, mu xapʼajik xchiʼuk tojik ta vokol. Teuk ta ajolik ti jaʼ jech chakʼboxuk ta ilel Jeova ti skʼanojoxuke. Xuʼ van jaʼ te xlik avamigoin-o abaik. Jechuk-o xakoltaik sventa xchʼiik ta mantal xchiʼuk albeik ti xamuyubajik ti ep chkoltavanik li ta tsobobbaile. Chʼakbeik yorail sventa xavalbeik li kʼusi akuxlebinojike. Mi jech chapasike, jaʼ jech chavakʼik ta ilel ti chatojbeik ta vokol Jeova ti yikʼoj talel ta steklumal li buchʼu kerem tsebik toe (Juan 6:44; Kol. 3:15; 1 Tes. 5:18).

14. ¿Kʼusi laj yakʼ ta ilel ti oy slekil yoʼonton li ajvalil Davide?

¹⁴ Li ajvalil Davide laj yakʼ ta ilel ti oy slekil yoʼonton xtoke. Taje jaʼ jech skʼan xakʼik ta ilel li ermanoetik ti oy xa sjabilalike. Li Davide ep laj yakʼ stakʼin xchiʼuk li kʼusitik x-ayan yuʼun sventa xichʼ vaʼanel li temploe (1 Kron. 22:11-16; 29:3, 4). Jaʼ jech la spas akʼo mi chalik ti jaʼ la svaʼan li Salomone. Mi oy xa ajabilal xchiʼuk mi mu xa xuʼ avuʼun xakolta aba svaʼanel li naetik ti bu chichʼ ichʼel ta mukʼ Diose, xuʼ xakoltavan kʼalal chavakʼ matanal takʼin ti bu kʼalal xuʼ avuʼune. Jech xtok, albo li buchʼutik mas kerem tsebik to li kʼusitik achanoj talele.

15. ¿Kʼusitik toj lek la spas ta stojolal Timoteo li Pabloe?

¹⁵ Li jtakbol Pablo eke laj yakʼ ta ilel ti oy slekil yoʼontone. Laj yalbe Timoteo ti akʼo xbat chiʼinatuk kʼalal nom butik ay xchol mantale xchiʼuk laj yakʼbe yil kʼu yelan chchol mantal xchiʼuk chchanubtasvan (Ech. 16:1-3). Koliyal ti chanubtasat yuʼun Pablo li Timoteoe, kʼot ta lekil jchanubtasvanej ta mantal (1 Kor. 4:17). Te une, la xchanubtas batel li yantik eke.

16. ¿Kʼu yuʼun la xchanubtas yan ermanoetik li Shigeoe?

¹⁶ Li ermanoetik ti oy sjabilalike muʼyuk tsnopik ti muʼyuk xa mas sbalilik mi la xchanubtasik li yan ermanoetik ti mas keremik to sventa jaʼuk sbainik li kʼusi tspasik toʼoxe. Jaʼ jech la spas li Shigeo ti laj kalbetik skʼoplal ta parafo 9. La xchanubtas li ermanoetik ti mas keremik to ti te chtunik ta Komite sventa Betele. Jaʼ jech la spas sventa skolta sba li ta abtelal chichʼ pasel li ta lum bu chtune. Vaʼun, kʼalal mu xa ox xuʼ yuʼun chtun ta kordinadore,  oy xa ox jun ermano ti lek chapal sventa jaʼuk sbain li kʼusi tspas toʼoxe. Avie, mas xa ta 45 jabil yakal chtun talel ta Komite sventa Betel xchiʼuk jech-o chalbe li ermanoetik ti mas keremik to li kʼusi xchanoj talele. Ta melel, li ermanoetik ti jaʼ jech stalelalik kʼuchaʼal Shigeoe toj ep chkoltavanik li ta steklumal Diose.

17. ¿Kʼusi xuʼ xalbeik yantik li buchʼutik oy xa sjabilalike? (Lukas 6:38).

¹⁷ Ermanoetik ti oy xa avuni jabilalike, avakʼoj kilkutik ti jaʼ toj lek ti chkakʼ xchʼunel koʼontontik ta stojolal Jeova xchiʼuk ti tukʼ chkakʼ jbatik ta stojolale. Avakʼojik ta ilel xtok ti oy sbalil kʼalal chkakʼtik persa ti yojtikinel li beiltaseletik ta Vivlia xchiʼuk ti xkakʼ ta jkuxlejaltike. Avilojik kʼu toʼox yelan chichʼ pasel ta voʼne li kʼusitik sventa mantale, pe tsots skʼoplal chavilik xtok ti jeltik li kʼusitik toʼox nopem xkaʼitik spasele. Mi jaʼtik to avichʼoj voʼe, ep onoʼox bu xuʼ xakoltavan, yuʼun xuʼ xavalbe yantik kʼu yuʼun xamuyubaj ti laj avojtikin Jeova akʼo mi oy xa ajabilale. Li buchʼutik mas kerem tsebik toe ta me skʼupinik xchikintael li kʼusitik echʼem ta akuxlejale. Mi chavalbe yantik li kʼusitik achanoj tale, ta me xakʼbot bendision li Jeovae (kʼelo Lukas 6:38).

18. ¿Kʼuxi xuʼ koʼol tskolta sbaik li buchʼutik oy xa sjabilalik xchiʼuk li buchʼu mas kerem tsebik toe?

¹⁸ Mi chnopaj ta stojolal buchʼutik mas kerem tsebik to li buchʼutik oy xa sjabilalike, xuʼ me koʼol skolta sbaik (Rom. 1:12). Li buchʼutik oy xa sjabilalike oy spʼijilik xchiʼuk ep xa kʼusi xchanojik tal ta skoj ti jal xa kuxiemike. Li buchʼu mas kerem tsebik toe oy yipalik. Jaʼ yuʼun, kʼalal chamigoin sbaik xchiʼuk koʼol tskolta sbaike, chichʼik ta mukʼ li Jtotik ta vinajele xchiʼuk ep chkoltavanik li ta tsobobbaile.