Livokʼ ta 1934. Li jtot jmeʼe likemik ta Suiza, pe batik ta naklej ta Ontario (Canadá) ta jun jteklum ti Timmins sbie. Li ta sjabilaltik 1939, li jmeʼe lik xchan Li Jkʼel-osil ta toyole xchiʼuk lik batuk ta tsobajeletik yuʼun stestigotak Jeova. Chikʼun batel xchiʼuk chikʼ batel li vakvoʼ jchiʼiltak ta vokʼele. Mu ta sjaliluke, laj yichʼ voʼ li jmeʼe.

Li jtote chopol tajek laj yaʼi li kʼusi kʼot ta nopel yuʼun li jmeʼe, pe muʼyuk xchibaj. Tukʼ tun ta stojolal Jeova akʼo mi jaʼo la spajesik li kabteltik ta Canadá li ta slikebaltik 1940. Li jmeʼe ta slekil yoʼonton tskʼopon xchiʼuk chichʼ ta mukʼ li jtote akʼo mi oy kʼusitik chopol ch-albat. Ti kʼu yelan laj yakʼ ta ilel stalelal li jmeʼe, jaʼ la stij koʼontonkutik xchiʼuk li jchiʼiltak ta vokʼel sventa xi-ochkutik ta stestigo Jeovae. Ta tsʼakale, jel stalelal li jtote xchiʼuk mas xa laj yichʼunkutik ta kʼux.

Li ta agosto ta 1950, libat ta Nueva York ta jun asamblea ti jaʼ sbi: «Aumento de la Teocracia». Te laj kojtikin epal ermanoetik xchiʼuk ermanaetik ti likemik tal ta spʼejel balumile xchiʼuk te laj kaʼibe sloʼil li ermanoetik ti ayemik li ta Chanob vun ta Galaade, kʼupil tajek sba. La stijbun tajek koʼonton sventa masuk to xitun ta stojolal Jeova. Oy xa onoʼox ta koʼonton ti chitun ta stojolal Jeova ta tsʼakal orae, pe li kʼusi laj kaʼie mas to la stijbun koʼonton. Kʼalal likʼot ta jnae, la jtikʼ jsolisitud sventa xi-och ta prekursor regular. Pe li Betel ta Canadae xi laj yalbune: «¿Ti jech baʼyel xavichʼ voʼ ne?». Vaʼun, li ta 1 yuʼun oktuvre ta 1950, laj kichʼ voʼ. Kʼalal echʼ jun ue, li-och ta prekursor regular xchiʼuk la stakikun batel ta Kapuskasing, ta jun jteklum ti nom tajek xil jnae.

 Li ta 1951, li Betel ta Canadae la stijbe yoʼonton ermanoetik ti chkʼopojik ta francés sventa xbat tunikuk ta Quebec. Li ta lum taje chkʼopojik ta francés xchiʼuk muʼyuk ep stestigotak Jeova tey. Voʼone jnaʼ xikʼopoj ta francés xchiʼuk ta inglés, jaʼ yuʼun laj kal ti xuʼ xbat koltavankune, vaʼun litake batel ta Rouyn. Jech kʼuchaʼal laj kal ta slikebale, chʼabal buchʼu xkojtikin, jaʼ noʼox te libat ti bu li-albate. Toj lek kʼusi kʼot ta pasel, yuʼun laj kamigoin jbakutik tajek xchiʼuk li Marcele. Chanib jabil jmoj litunkutik te ta Quebec, ta tsʼakale laj kichʼ biiltasel kʼuchaʼal prekursor espesial.

Laje, la stakikun ta ikʼel li ta Chanob vun ta Galaad numero 26 ti echʼ ta South Lansing (Nueva York). Solel ximuyubaj tajek. Tsuts jchanun ta 12 yuʼun fevrero ta 1956 xchiʼuk la stakikun batel ta Ghana, b taje te xkom ta yosilal África Occidentale. Yoʼ to mu xibat Ghanae, lisut batel ta Canadá sventa jmeltsan li jvuntake. La jnop mi junchib noʼox xemana te chikom.

Pe vukub u te likom ta Toronto sventa xchapaj li jvuntake. Ti vaʼ sjalile, te likom ta sna li utsʼ alalil Cripps. Oy jun stsebik ti Sheila sbie xchiʼuk lek la jkil jbakutik. Kʼalal jnopoj xa ox chkalbe ti ta jkʼan chinupun xchiʼuke, jaʼo chapaj li jvuntake. Vaʼun, jmoj la jpaskutik orasion sventa jnaʼ li kʼusi ta jpaskutike, kʼot ta nopel kuʼunkutik ti chibat ta Ghanae. Laj kalkutik ti jech-o ta jtakbe jbakutik karta sventa jnaʼkutik mi ta onoʼox xinupunkutik ta jelavele. Akʼo mi vokol laj kaʼikutik, ta tsʼakale laj kakʼkutik venta ti toj lek li kʼusi kʼot ta nopel kuʼunkutike.

Sventa xikʼot ta Accra ti jaʼ skapital li Ghanae, lixanav ta tren, ta varko xchiʼuk ta avion, jun u laj yichʼ kuʼun. La sbiiltasikun ta jkʼelvanej ta distrito xchiʼuk skʼan jvulaʼan sjunul li Ghanae, li Costa de Marfil xchiʼuk li Togolandiae (avie ojtikinbil kʼuchaʼal Togo). Li Betele laj yakʼbun jkot jkarro sventa xuʼuk  xiyal ximuy li ta jteklume. Jutuk mu skotoluk velta jtuk chibat, pe ta jkʼupin tajek.

Li ta savado o domingoe oy kʼusitik jbainoj spasel li ta asambleaetik ta sirkuitoe. Chʼabal Salonetik sventa Asamblea, jaʼ yuʼun li ermanoetike oy kʼusi tsvaʼanik ta bambú xchiʼuk ta xan sventa mu xilajkutik ta kʼakʼal. Ta skoj ti chʼabal refrijerador sventa te xichʼ kʼejel li veʼlile, li ermanoetike chikʼ batel xchonbolomik sventa jaʼ to te smilik yoʼ smakʼlinik li ermanoetike.

Bateltik li ta asambleaetike oy kʼusi chkʼot ta pasel ti tseʼej sbae. Xvul ta jol ti kʼalal jaʼo yakal chetʼes mantal jun misionero ti Herb Jennings c sbie te xyololtal jkot vakax ti bu tsobolunkutike. Li vakaxe mu snaʼ bu chbat, li Herb eke mu xa snaʼ kʼusi tspas. Laje, te tal chanvoʼ ermanoetik ti lek tsots yipik sventa xbat stsakik li vakaxe xchiʼuk ti xikʼik batel ta skorale. Li ermanoetike xvochetik ta tseʼej.

Li ta xokol kʼakʼale, chkakʼbe skʼelik pelikula La Sociedad del Nuevo Mundo en acción li buchʼutik te nopol nakajtike. Sventa xkakʼbeik yile, ta jsaʼ chib poste o chaʼpets teʼ sventa te jlichʼan sakil manta. Tskʼupinik tajek skʼelel, yuʼun ep buchʼutik ti jaʼ to sba velta tskʼelik junuk pelikulae. Kʼalal chilik ta pelikula ti oy buchʼu chichʼ voʼe, ta xtʼax skʼobik. Li ta pelikula taje te laj yakʼik venta ti jmoj tsobol li stestigotak Jeova ta spʼejel balumile.

Kʼalal te xa ox oyun chib jabil ta Africae, limuyubaj tajek, yuʼun laj kichʼ tael ta ikʼel li ta asamblea internasional ta 1958, ti te echʼ ta Nueva Yorke. ¡Xkuxet to laj kaʼi ti te la jta jbakutik xchiʼuk li Sheilae! Li stuke chtun xa onoʼox ta prekursora espesial ta Quebec xchiʼuk tal ta asamblea ek. Jech-o la jkʼopon jbakutik talel ta karta. Avi ti laj xa jta jbakutik yan veltae, la jmak jbakutik ta j-echʼel. Vaʼun, la jtakbe batel karta li ermano Knorr d sventa jakʼbe mi xuʼ xbat ta Chanob vun ta Galaad li Sheilae xchiʼuk ti stak batel ta Africae. «Lek» xi li ermano Knorre. Kʼalal kʼot ta Ghana li Sheilae, linupunkutik ta Accra li ta 3 yuʼun oktuvre ta 1959. Jaʼ jun bendision laj yakʼbunkutik Jeova ta skoj ti jaʼ baʼyel la jpasbekutik li kʼusi tskʼan yoʼontone.

Li ta 1961, litakatkutik batel ta Camerún,  li-albat ti akʼo jkolta jba li ta abtelal ta Betel ti jaʼ toʼox chlike, ep kʼusitik skʼan jpas xchiʼuk ep kʼusitik skʼan jchan, yuʼun laj kichʼ albel xtok ti akʼo jbain skʼelel li Betel ta Camerune. Li ta 1965, li-albatkutik ti xchiʼuk xa yol li kajnile. Ti melel xkaltike, solel mu chʼunbaj laj kaʼikutik. Pe kʼalal ximuyubajkutik xa ox ti chkil kuni neneʼkutike xchiʼuk ti laj xa ox jnopkutik ti chisutkutik batel ta Canadae, oy kʼusi tsots kʼot ta pasel.

Yal yol li Sheilae. Li doktore laj yal ti kerem oxe. Akʼo mi mas xa ta 50 jabil ti jech kʼot ta pasele, mu xchʼay-o ta jolkutik. Solel kʼux tajek laj kaʼikutik li kʼusi kʼot ta pasele, pe kʼot ta nopel kuʼunkutik ti te chitunkutik-oe.

Li ermanoetik ta Camerune nopajtik noʼox chichʼik kontrainel ta skoj ti muʼyuk tstikʼ sbaik ta politikae. Pe mas to tstsatsaj kʼalal jaʼo tstʼuj li spresidenteike. Li ta 13 yuʼun mayo ta 1970, oy kʼusi tsots kʼot ta pasel: li ajvalile la spajes li kabtelkutike. Vaʼun, la spojik li Betel ti kʼupil tajek sba meltsanbile, ti kʼajomal noʼox voʼob u la jtuneskutike. Ta jun noʼox xemanae, la snutsik lokʼel skotol li misioneroetike. Kʼux tajek laj kaʼikutik ti laj kiktakutik li ermanoetike, yuʼun solel jkʼanojkutik tajek xchiʼuk ta jvul koʼontonkutik ta stojolalik.

Vakib u te likomkutik li ta Betel ta Franciae xchiʼuk jaʼ te lik jkʼel li kʼusi chtun yuʼunik li ermanoetik ta Camerune. Li ta disiembre ta 1970, laj kichʼkutik takel batel ta Betel ta Nigeria, ti jaʼ xa lik sbain skʼelel li abtelal ta Camerune. Li ermanoetike lek tajek la xchʼamunkutik xchiʼuk la jkʼupinkutik tajek ti kʼu sjalil te litunkutike.

Li ta 1973, oy kʼusi kʼot ta nopel kuʼunkutik ti tsots laj kaʼikutike, yuʼun li Sheilae oy xa kʼuk sjalil ti tsots ipajem tale. Kʼalal te oyunkutik ta asamblea ta Nueva Yorke, xi x-okʼolet laj yalbune: «Mu xa xuʼ kuʼun, lubemun xa tajek chkaʼi, ipun noʼox skotol kʼakʼal». Mas xa ox ta 14 jabil ti jmoj chitunkutik talel li ta África Occidentale. Ximuyubaj tajek ti yakʼojbe yipal chtun ta stojolal Jeovae, pe oy kʼusi skʼan jel ta jkuxlejalkutik. Kʼalal laj xa ox jloʼiltakutik xchiʼuk ti laj xa ox kalbekutik Jeova ti kʼu yelan chkaʼi jbakutike, kʼot ta nopel kuʼunkutik ti chisutkutik batel ta Canadae, yuʼun jaʼ xuʼ te xichʼ poxtael. Kʼalal laj kiktakutik ti bu chitunkutik xchiʼuk ti chitunkutik ta tsʼakal orae, jaʼ li kʼusi mas tsots laj kaʼikutike. Solel kʼux tajek laj kaʼikutik.

Kʼalal likʼotkutik ta Canadae, la jakʼbe jun kamigo mi tskʼan yaj-abtel. Vaʼun, laj yalbun ti oy yabtel ta chonkarro li ta snorteal Torontoe. Laje, la jsaʼ jkuartokutik xchiʼuk maʼuk yachʼil la jmankutik li kʼusitik chtun kuʼuntike, jaʼ jech muʼyuk la jtikʼ jbakutik ta ilil. Yuʼun li kʼusi oy ta koʼontonkutike jaʼ ti mu masuk kʼusi ep jmankutik sventa xuʼuk xitunkutik ta tsʼakal ora ta mas jelavele. Pe muʼyuk jal la jmalakutik sventa jechuk xitunkutik yan veltae.

Laje, lik koltavankun ta abtel ta jujun savado ta svaʼanel li Salon sventa Asamblea ta Norval (Ontario). Ta tsʼakale, li-albat ti akʼo  jbain skʼelel li Salon sventa Asambleae. Ta skoj ti yantik xa xlekub li Sheilae, mas xa spas kuʼun chkaʼikutik li kʼusi chi-akʼbat jbainkutike. Jaʼ yuʼun, li ta junio ta 1974 te libatkutik ta naklej ta salon. Ximuyubajkutik tajek ti lik tunkunkutik yan velta ta tsʼakal orae.

Li Sheilae yantik xa stsatsub batel. Kʼalal echʼ chib jabile, li-albat ti xi-och ta jkʼelvanej ta sirkuitoe, vaʼun la jchʼam. La jvulaʼankutik tsobobbailetik ta Manitoba ti te xkom ta yosilal Canadá ti solel sik tajeke. Akʼo mi jech, ta jkʼupinkutik tajek ti kʼu yelan chakʼ ta ilel slekil yoʼonton li ermanoetik ta tsobobbaile. Te la jchankutik ti xuʼ buyuk noʼox xijtun ta stojolal Jeovae, jaʼ noʼox venta mi ta sjunul koʼonton ta jpaskutike.

Oy xa ox jayibuk jabil ti yakal chitun ta jkʼelvanej ta sirkuitoe. Li ta 1978, la staunkutik ta ikʼel li Betel ta Canadá sventa te xbat tunkunkutike. Kʼalal echʼ kʼuk sjalile, oy kʼusi tsots skʼoplal la jchan, pe ti toj chopol laj kaʼi xtoke. Li-albat ti akʼo xketʼes jun mantal ta francés kʼop ta jun tsobajel ti tsots skʼoplal ta Montreale, ti chjalij jun ora xchiʼuk oʼlole. Pe li mantal laj ketʼese muʼyuk xtijbat yoʼonton li ermanoetike, jaʼ yuʼun oy jun ermano ti chtun ta Departamento sventa Cholmantal (Departamento de Servicio) ay xchiʼinun ta loʼil sventa xalbun ti muʼyuk lek la jelubtas li mantale. Li vaʼ orae, mu toʼox xkaʼibe smelolal ti kʼu yuʼun jech laj yalbune, pe avie jnaʼ xa kʼuchaʼal, yuʼun vokol chkaʼi chketʼes li mantale. Pe li kʼusi laj yalbun li ermanoe, kʼux tajek laj kaʼi. Muʼyuk xa lek la jkil jba xchiʼuk, jech xtok la jnop ti maʼuk melel li kʼusi chale xchiʼuk ti chʼabal chalbun li kʼusi lek laj kal li ta mantale. Jaʼ yuʼun, la jpʼaj li tojobtasel ta skoj ti kʼu yelan laj yalbune.

Kʼalal echʼ jayibuk kʼakʼale, jun ermano ti chtun ta Komite sventa Betele ay xchiʼinun ta loʼil. Laj kalbe ta jamal ti chopol tajek laj kaʼi li kʼusi laj yalbun li jun ermanoe. Pe laj kalbe xtok ti chopol tajek chkaʼi ti jech laj kakʼ ta ilel jtalelale. Ta tsʼakale, ay jkʼanbe perton li ermanoe xchiʼuk ta slekil yoʼonton laj yakʼun ta perton. Taje oy kʼusi laj yakʼ jchan ti muʼyuk bu chchʼay ta jole: ti skʼan bikʼit xkakʼ jbae (Prov. 16:18). Ep ta velta kalojbe Jeova ti chʼabal lek li kʼusi la jpase xchiʼuk jpʼel ta koʼonton ti muʼyuk xa bu jech ta jpas mi oy laj kichʼ tojobtasele.

Mas xa ta 40 jabil ti chitun ta Betel ta Canadae. Ta 1985 lik tunkun ta Komite sventa Betel. Li ta fevrero ta 2021, cham li kuni Sheilae xchiʼuk solel ta jnaʼ tajek. Jech xtok, xlik xkaj noʼox li jchamele. Pe mu xkaʼi xjelav kʼakʼal ta skoj ti oy ep kʼusitik ta jpas xchiʼuk ti ximuyubaj noʼox chitun ta stojolal Jeovae (Ekl. 5:20). Melel onoʼox ti oy vokoliletik jnuptanoje, pe mu xkoʼolaj li muyubajel chkaʼi ti chitun ta stojolal Jeovae. Ximuyubaj tajek ti oy xa ta 70 jabil ti chitun ta tsʼakal ora xchiʼuk ti jaʼ baʼyel laj kakʼ ta jkuxlejal li kʼusi tskʼan yoʼonton Jeovae. Jech-o ta jkʼan ta j-orasion ti akʼo xakʼ ta yoʼonton chtunik ta stojolal Jeova li kerem tsebetike, yuʼun jaʼ noʼox xuʼ x-akʼbat smuyubajelik mi chtunik ta stojolal Jeovae.