SKOTOL jabiletik mas ta vakib miyon krixchanoetik chbat tsvulaʼanik ti bu chchʼi chʼut teʼetik (cedro) ta peninsula yuʼun Shima, ta Japón. Ti bu tskʼan chbatike jaʼ li ta Gran Santuario ta Ise, ti jaʼ te chichʼik ta mukʼ mas xa ta chaʼmil jabil li Amaterasu Omikami, li meʼ dios sintoísta yuʼun Kʼakʼale. Kʼalal mi kʼotik li jxanviletike, tsakubtas sbaik kʼalal tspok skʼobik xchiʼuk yeike. Ta tsʼakale, kʼalal te xa oyik ta yeloval li haiden (yavil bu chichʼ pasel orasione), oy kʼusi chlik spasik. Tsnijan sbaik, tstʼax skʼobik xchiʼuk tspasik orasion ta stojolal li smeʼ diosike. * Li sintoismoe mu chopoluk chil mi oy yan srelijionik li buchʼutik te chkʼotike. Jech xtok oy jbudistaetik, buchʼutik xchʼunojik Kristo xchiʼuk krixchanoetik ti yan-o kʼusi xchʼunojike mu chopoluk chilik ti tspasik li kʼusi nopem xaʼiik ti bu chʼul chilike.

Epal relijionetik ti lek ojtikinbilike, oy bu chʼul chilik ti ta smiyonal noʼox krixchanoetik chkʼot svulaʼanike. * Li ta mukʼtik lumetik ti xchʼunojik Kristoe ep tajek chʼulnaetik ti jaʼ sventa spasojbeik li Jesuse, li Mariae xchiʼuk li yan santoetike. Junantike oy bu chʼul chilik ti jaʼ la te kʼotanuk ta pasel li kʼusitik chalbe skʼoplal Vivliae, jech kʼuchaʼal «skʼelobiltak juʼelal» ti jaʼtik to kʼotem ta pasele xchiʼuk li junantike jaʼ la te skʼejojik li kʼusitik voʼneik staojike. Ep buchʼutik chbatik ti bu chʼul chilike, yuʼun xchʼunojik ti mas lek ch-aʼibat s-orasionik mi jaʼ te chbatike. Oy junantike nom chanavik sventa xbatik ti bu chʼul chilik yoʼ xakʼik la ta ilel kʼu to yepal li xchʼunel yoʼontonike.

¿Mi skʼan van jpastik orasion ti bu chʼul chil krixchanoetik sventa xichʼ takʼel li j-orasiontike? ¿Mi lek van chil Dios ti xkakʼ jvokoltik nom chijxanav sventa xijbat li butik taje? Pe li kʼusi skʼan jnopbetik skʼoplal xtoke, jaʼ liʼe: ¿mi persa van skʼan xbatik ti bu chʼul chil krixchanoetik sventa xichʼik ta mukʼ Dios li yajtsʼaklomtak Kristoe? Li stakʼobiltake jaʼ te chakʼ kiltik ti kʼu yelan skʼan xkiltik ti bu chʼul chil li krixchanoetike xchiʼuk ti kʼu yelan tskʼan xkichʼtik ta mukʼ li Diose.

Li kʼusi loʼilajik-o li Jesus xchiʼuk li jsamaria antse chakʼ iluk li kʼusi tsnop Dios ta sventa ti x-ichʼat ta mukʼ ti butik chʼul chilik li krixchanoetike. Kʼalal jaʼo te chanav ta Samariae, li Jesuse te paj xkux yoʼonton ta jun poso ti nopol xil li jteklum Sikare. Lik loʼilajuk xchiʼuk jun ants ti te kʼot slup yaʼale. Kʼalal yakalik ta loʼile, li antse laj yal ti kʼusi mu xkoʼolajik-o li judaetik xchiʼuk li jsamariaetike, xi laj yale: «Li jmoltotakutik ta voʼnee laj yichʼik ta mukʼ Dios li ta vits liʼe, yan li voʼoxuke chavalik  ti te ta Jerusalen skʼan xichʼik ta mukʼ Dios li krixchanoetike» (Juan 4:5-9, 20).

Li ants taje, jaʼ chalbe skʼoplal li vits Gerizim, ti te van 50 kilometro xil li snorteal Jerusalene. Li ta vits taje, te toʼox oy stemploik li jsamariaetik ti bu toʼox la spasik li kʼin Koltaele. Akʼo mi jech, li Jesuse maʼuk noʼox la snopbe skʼoplal li kʼusi jelelik-oe, moʼoj, yuʼun xi laj yalbee: «Chʼunbun li kʼusi chkale ants, chkʼot yorail ti mi jaʼuk bu chavichʼik ta mukʼ Totil li ta vits liʼe mi jaʼuk li ta Jerusalene» (Juan 4:21). ¡Toj labal sba li kʼusi laj yale, mas to ti jaʼ laj yal jun juda vinike! ¿Kʼu yuʼun muʼyuk xa te ta xichʼ muyubtael Dios li ta templo ta Jerusalene?

Jech xtok, xi laj yal li Jesuse: «Akʼo mi jech, chkʼot yorail, jaʼ xa yorail ti chichʼik ta mukʼ Totil jech kʼuchaʼal tskʼan chʼul espiritu xchiʼuk kʼusi melel li buchʼutik chichʼik ta mukʼ Dios ta melele, yuʼun jech onoʼox, li Totile jaʼ tsaʼ li buchʼutik jech sventa x-ichʼat ta mukʼe» (Juan 4:23). Ta epal jabiletike, li mukʼta templo ta Jerusalene jaʼ toʼox li bu chichʼik ta mukʼ Dios li judaetike. Oxib velta ta jabil chbatik sventa xakʼbeik smoton li Sdiosike, li Jeovae (Éxodo 23:14-17). Akʼo mi jech, li Jesuse la yal ti chjel skotol taje, yuʼun li melel yajtuneltak Diose chichʼik ta mukʼ «jech kʼuchaʼal tskʼan chʼul espiritu xchiʼuk li kʼusi melele».

Li templo taje, jaʼ jun batsʼi na xchiʼuk lek kʼelbil ti bu laj yichʼ meltsanele. Pe li chʼul espiritu xchiʼuk li kʼusi melele maʼuk li kʼusitik xuʼ xkil ta jsatike xchiʼuk ti mu junuk noʼox yavile. Jaʼ yuʼun, li Jesuse laj yalbe skʼoplal ti mu persauk oyuk jun yavil mi jaʼuk junuk na sventa li melel smuyubtael Diose, jech kʼuchaʼal li vits Gerizim, li templo ta Jerusalen o li yan ti bu chʼul chil li krixchanoetike.

Kʼalal la xchiʼin ta loʼil jsamaria ants li Jesuse, xi laj yalbe xtoke «chkʼot yorail» ti chjel kʼu yelan chichʼik ta mukʼ Dios li krixchanoetike. Taje jaʼo kʼot ta pasel kʼalal laj yakʼ xkuxlejal li Jesuse, jaʼ jech la slajesbe skʼoplal li smantaltak Moisés ti kʼu toʼox yelan tsmuyubtaik Dios li judaetike (Romanos 10:4). Pe, ¿kʼu yuʼun laj yal «jaʼ xa yorail»? Yuʼun li Jesuse, li Mesiase, yakal xa ox tstʼuj li yajtsʼaklomtak ti chchʼunik li kʼusi laj yal liʼe: «Li Diose jaʼ jun Kuxlejal ti mu xvinaje, vaʼun li buchʼutik chichʼik ta mukʼe skʼan akʼo yichʼik ta mukʼ jech kʼuchaʼal tskʼan chʼul espiritu xchiʼuk li kʼusi melele» (Juan 4:24). ¿Kʼusi skʼan xal ti skʼan xkichʼtik ta mukʼ jech kʼuchaʼal tskʼan chʼul espiritu xchiʼuk li kʼusi melele?

Kʼalal laj yal ti skʼan xkichʼtik ta mukʼ jech kʼuchaʼal «tskʼan chʼul espiritu[e]» maʼuk ti muʼyuk xa smelolal ti kʼu yelan chkichʼtik ta mukʼe. Li kʼusi la skʼan laj yale, jaʼ li beiltasel chakʼbutik li xchʼul espiritu Diose, jtos ti kʼu yelan tsbeiltasutike jaʼo kʼalal tskoltautik ta yaʼibel smelolal li Vivliae (1 Korintios 2:9-12). Li kʼusi melel xie, jaʼ yakal chalbe skʼoplal ti skʼan xkojtikintik lek li  melel chanubtaseletik ta Vivliae. Jaʼ yuʼun, maʼuk noʼox me tsots skʼoplal ti bu chkichʼtik ta mukʼ li Diose. Li kʼusi tsots skʼoplal chil li Diose, jaʼ ti jechuk jpastik kʼuchaʼal chal li Vivliae xchiʼuk mi chichʼ chʼunel li beiltasel chakʼ chʼul espiritue.

Li yajtsʼaklomtak Kristoe, ¿kʼu yelan skʼan xilik li buchʼutik nom chanavik sventa xbatik li bu chʼul chilik xchiʼuk ti te chbat yichʼik ta mukʼ sdiosike? Ta sventa li kʼusi laj yal Jesus ti chichʼik ta mukʼ Dios jech kʼuchaʼal tskʼan chʼul espiritu xchiʼuk kʼusi melel li yajtsʼaklomtak Kristoe, li yichʼel ta mukʼ ti bu chʼul chil krixchanoetike muʼyuk tsots skʼoplal chil li Diose. Jech xtok, li Vivliae chalbutik li kʼusi tsnop Dios ta sventa li smuyubtael lokʼoletike, yuʼun xi chalbutike: «Mu me xavichʼik ta mukʼ jsetʼuk li santoetike» xchiʼuk «chʼako abaik lokʼel ta stojolal li santoetike» (1 Korintios 10:14; 1 Juan 5:21). Jaʼ yuʼun li melel yajtsʼaklomtak Kristoe, mu xuʼ smuyubtaik Dios ta junuk yavil yichʼobil ta mukʼ diosetik ti bu «chʼul» chil krixchanoetik ti xuʼ tstij oʼontonal ta yichʼel ta mukʼ lokʼoletike. Jaʼ yuʼun, li melel yajtsʼaklomtak Kristoe, muʼyuk bu chbatik ti bu chʼul o tsots skʼoplal chil li krixchanoetik sventa chbat yichʼik ta mukʼ li Diose.

Taje maʼuk skʼan chal Vivlia ti mu xa stakʼ jpastik orasion, xijchanunaj o jnopbetik skʼoplal ti bu lek chkaʼitike. Ti bu lek tsʼijil xchiʼuk ti lek ta kʼelel sventa jmoj tsobol li krixchanoetike, ta me xkoltavan sventa xchanik xchiʼuk ti chalbeik skʼoplal li kʼusitik ta mantale. Jech xtok muʼyuk chopol ti oy kʼusi jtsʼibabetik ta sba smukinal li kutsʼ kalaltik ti chamemike. Yuʼun jaʼ noʼox van sventa xichʼ akʼel ta ilel ti jkʼanojtik xchiʼuk jvules ta joltik li buchʼutik chamemike. Pe ti chʼul xa chkiltik taje, o ti te xa chkichʼtik ta mukʼ lokʼoletik o kʼusitik voʼne xa kʼejbile, jaʼ li kʼusi laj yal Jesus ti mu stakʼ jpastike.

Jaʼ yuʼun mu persauk skʼan xbat apas orasion ti bu chʼul chil krixchanoetik sventa xaʼibot a-orasion li Diose. Jech xtok maʼuk xa mas chakʼbot-o sbendision Dios mi nom chaxanav batel sventa xabat ti bu chʼul chil krixchanoetike. Li Vivliae chchanubtasvan ti Jeovae «ti jaʼ Kajvaltik ta vinajel xchiʼuk ta balumile mu xnaki ta templo ti pasbil ta kʼabale». Pe taje maʼuk skʼan xal ti nom oy ta jtojolaltike. Mu ventauk bu oyutik xuʼ jkʼopontik, vaʼun chaʼibutik «yuʼun muʼyuk onoʼox bu nom oy ta jtojolaltik ta jujuntal» (Echos 17:24-27).