KʼALAL yantik xa x-och li akʼobale, naka tontikaltik skʼeloj batel li Rebekae. Ta skoj ti oy xa ta jayibuk xemana yakalik ta xanbale, chnop xa chaʼi ti stsʼetsʼun chanav li kameyoe. Nom xa tajek kom li Harán ta noroestee, yoʼ bu chʼi tal li Rebekae. Xuʼ van muʼyuk xa ta skʼel yan velta li yutsʼ yalale. Ep van kʼusitik tsjakʼbe sba ta sventa li kʼusi chkʼot ta pasel ta stojolale, mas to ti jutuk xa tajek skʼan xkʼotike.

Li jxanviletik ta kameyoe nom xa tajek oyik li ta Kanaane, vaʼun tstuchʼik li taki osiltik ta Negueve (Génesis 24:62). Yikʼaluk mu masuk kʼusi xchʼi li ta osiltik taje, pe lek xchʼi chon bolometik, jaʼ van yuʼun chil uni chijetik ta be li Rebekae. Pe li buchʼu ikʼvan batele xojtikin lek, jaʼ yuʼun mu labaluk sba chil taje. Jech xtok, li Eliezere xuʼ van tskʼan xa tajek chalbe skotol li kʼusitik kʼot ta pasel li yajvale: ¡Li Rebekae laj xa yakʼ ye ti chnupun xchiʼuk li Isaake! Pe tsjakʼbe van sba kʼusi chkʼot ta pasel ta stojolal li ta lum ti mu xojtikine. ¿Kʼu van yelan stalelal li Isaak ti jaʼ xa chnupun xchiʼuke? Yuʼun, ¡mi jaʼuk xojtikin sbaik! ¿Kʼusi van tsnop kʼalal mi ilat yuʼun Isaak li Rebekae? Li stuke, ¿mi lek van chil li Isaake?

Li ta jkʼakʼaliltike, kʼalal jaʼ tstʼujbeik snup xchiʼil yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike mu toj lekuk ta aʼyel, pe li yantike, muʼyuk chopol chilik. Kʼuk yelan stalel xkuxlejal krixchanoetik ti bu nakalutike, li kʼusi melele jaʼ ti mu xojtikin jsetʼuk ti bu chbat ta naklej li Rebekae. Melel onoʼox ti toj ep xchʼunel yoʼontone xchiʼuk ti toj tsots yoʼontone, taje jaʼ li chaʼtos talelaletik ti chtun kuʼuntik ta sventa li kʼusi ta jnuptan ta jkuxlejaltike. Pe li xchʼunel yoʼonton Rebekae te laj yakʼ ta ilel yan stalelaltak ti mu toj masuk jech xvinaj li avie.

Ta anil noʼox jel xkuxlejal li Rebekae, muʼyuk bu snopoj mi jech tsnuptan. Te toʼox nakal ta Mesopotamia, ta slumal Harán, o tetik noʼox nopol. Li yutsʼ yalale mu jechuk kʼuchaʼal li krixchanoetik ta Haráne ti jaʼ chichʼik ta mukʼ li Sin, ti jaʼ dios-lunae, yuʼun li stukike jaʼ chichʼik ta mukʼ li Jeovae (Génesis 24:50).

Toj alakʼ sba li Rebekae. Pe maʼuk noʼox alakʼ sba li sate, yuʼun xkuxet noʼox chaʼi xchiʼuk toj lek stalelal. Akʼo mi jkʼulej li yutsʼ yalale xchiʼuk oy ep skiaratak, pe maʼuk ti akʼbil xa skotol li kʼusi tskʼane mi jaʼuk ti stseb xa ajvalil xaʼi sbae, moʼoj, yuʼun chanubtasbil lek ta abtel. Li ta skʼakʼalil Rebekae, li antsetike tsots snaʼ x-abtejik li ta snaike, jaʼ yuʼun jech xchanoj li Rebeka eke. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta mal kʼakʼale, chkuch batel jpʼej skʼib ta snekeb sventa chbat xkuch talel yaʼalik (Génesis 24:11, 15, 16).

Jun velta kʼalal snojesoj xa ox li skʼibe, tal ta anil jun vinik ti mol xae, vaʼun xi albate: «Avocoluc ac’bun jutebuc ava’al cuch’ te ta aq’uibe». ¡Toj kʼun ta pasel li kʼusi kʼanbate, xchiʼuk ta slekil yoʼonton kʼanbat! Ta skoj ti xvinaj ti nom likem tal li vinike, ta anil noʼox la syales skʼib sventa xakʼbe yuchʼ voʼ jaʼ to ti kʼuxi echʼ yoʼontone. Li Rebekae laj yil ti lajunkot kameyoetik yikʼoj tal li vinike xchiʼuk ti muʼyuk yaʼlel li yav yaʼal chonbolometike. Laj yakʼ venta ti te kʼelbil yuʼun li vinike, jaʼ yuʼun laj yakʼ ta ilel slekil yoʼonton. Xi laj yalbee: «Ta jlupbe tal vo’ yuch’ic ec li acamellotaque, ja’ to ti c’u yepal ch-ech’ yo’ntonique» (Génesis 24:17-19).

Li Rebekae maʼuk noʼox laj yakʼbe juteb voʼ li kameyoetike yuʼun jaʼ to ti kʼuxi echʼ yoʼontonike. Li jkot kameyoe te van 95 litro voʼ chuchʼ kʼalal jal  xa muʼyuk yuchʼoj voʼe. Jaʼ yuʼun xuʼ van jal xchiʼuk tsots abtej li Rebekae. Ta skoj li kʼusi kʼot ta pasel ta tsʼakale, yileluke mu toj masuk chuchʼik yaʼi voʼ li kameyoetike. * Pe muʼyuk toʼox snaʼoj kʼalal laj yal ti chakʼbe yuchʼ voʼ li kameyoetike. Akʼo mi jech, mu sventauk kʼusi tspas sventa xakʼbe ta ilel slekil yoʼonton li jyanlume, jaʼ yuʼun lek laj yaʼi li vinike. Kʼalal te kʼelbil yuʼun li vinike te xyal xmuy ta snojesel skʼib sventa chbat snojesbe yav yaʼal chonbolometik li Rebekae (Génesis 24:20, 21).

Ep kʼusitik lek chakʼ jchantik avi li Rebekae. Li avie muʼyuk buchʼu oy ta yoʼonton li xchiʼile. Jech kʼuchaʼal albil xa onoʼox skʼoplale, li krixchanoetike jaʼ noʼox tspasik li kʼusi tskʼan stukike xchiʼuk muʼyuk ta yoʼontonik skoltael li yantike (2 Timoteo 3:1-5). Li yajtsʼaklomutik Kristoe chkakʼ kipaltik ti mu jechuk jpastike xchiʼuk ti jaʼuk jchanbetik stalelal li tseb taje ti ta sjunul yoʼonton la skolta li buchʼu mu xojtikine.

Laj van yakʼ venta Rebeka ti te kʼelbil yuʼun li vinike. Pe maʼuk ti yuʼun oy xa kʼusi chopol tsnope, yuʼun jaʼ jech chakʼ ta ilel ti labal sba chil, ti xmuyubaj tajek xchiʼuk ti chʼayal kʼot yoʼonton ta skoj li kʼusi tspas li tsebe. Kʼalal laj yoʼontone, li vinike laj yakʼbe matanaletik ti toyolik stojole, xchiʼuk xi la sjakʼbee: «Avocoluc albun caʼay boch’o atot ame’, xchi’uc me oy xocol sna atot jch’amancutic jvoyuc xchi’uc li jchi’iltaque». Kʼalal laj yalbe buchʼu stot smeʼe, mas to muyubaj. Xi to laj yal li Rebeka ta skoj ti xmuyubaj van tajeke: «Li jnacutique xocol; xuʼ te chbat vayanic. Jech noxtoc oy lec jobel slo’ li acamelloique». Li kʼusi laj yale jaʼ te laj yakʼ ta ilel slekil yoʼonton, yuʼun ep xchiʼiltak li vinike. Jaʼ yuʼun bat yalbe ta anil smeʼ li kʼusi kʼot ta pasele (Génesis 24:22-28, 32).

Ta melel, lek chanubtasbil ti skʼan lek xchʼamvane. Li kʼusi nopem xaʼi spasel taje mu xa masuk jech chkiltik li avie, taje jaʼ yan srasonal sventa jchanbetik stalelal li Rebekae. Li xchʼunel koʼontontik ta stojolal li Diose skʼan jaʼuk stij koʼontontik sventa lekuk jnaʼtik xijchʼamvan. Li Jeovae chakʼbe ta ilel slekil  yoʼonton skotol li krixchanoetike xchiʼuk tskʼan ti jechuk stalelal li yajtuneltake. Kʼalal chkakʼ ta ilel slekil koʼontontik ta stojolal li buchʼutik mu sut o mu xpak yuʼun li kʼusi ta jpasbetike, li Jtotik ta vinajele xmuyubaj tajek (Mateo 5:44-46; 1 Pedro 4:9).

Pe, ¿buchʼu li vinik ti kʼot ta nioʼe? Jaʼ yajtunel li Abraane, sjuntot Betuel, ti jaʼ stot li Rebekae. Jaʼ yuʼun toj lek chʼambil kʼot li ta utsʼ alalil taje. Eliezer sbi li vinik taje. * Akʼo mi ikʼat ta veʼel yuʼun li yajval nae, muʼyuk la xchʼam, yuʼun laj yal ti jaʼ to chveʼ mi laj yalbe srasonal ti kʼu yuʼun kʼot ta vulaʼale (Génesis 24:31-33). Xuʼ van jnoptik ti xmuyubaj tajek tsloʼilta taje, yuʼun naka toʼox laj yilbe lek sprevailtak ti akʼbil bendision li yabtel akʼbil yuʼun Jeovae.

Nopo noʼox avaʼi ti yakal chal Eliezer ti kʼu yuʼun te oy ta vulaʼale vaʼun chʼayal to chkʼot yoʼontonik li Betuel xchiʼuk li Labane. Yakal tsloʼilta ti akʼbil bendision ta Kanaan li Abraan xchiʼuk li Sarae xchiʼuk ti oy jun skeremik ti Isaak sbi ti jaʼ chakʼbeik komel skotol li kʼusitik oy yuʼunike. Li Abraane oy kʼusi toj tsots skʼoplal laj yakʼbe spas, jaʼ ti xbat ta Harán yoʼ bu nakal yutsʼ yalale sventa xbat sabe tal yajnil li Isaake (Génesis 24:34-38).

Li Abraane laj yalbe Eliezer ti akʼo yakʼ ye ti mu stʼujbe jkananeail ants sventa xkʼot ta yajnil li Isaake. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li jkanaanetike maʼuk tsmuyubtaik mi jaʼuk chichʼik ta mukʼ li Jeovae. Jech xtok, li Abraane snaʼoj ti ta skoj ti toj chopol li kʼusitik tspasik li ta lum taje li Jeovae ta onoʼox xakʼbe kastigo, jaʼ yuʼun mu skʼan ti te skap sba li Isaak li ta chopol lum taje. Snaʼoj xtok ti tsots skʼoplal kʼusi tspas Isaak ta sventa li kʼusi oy ta yoʼonton tspas li Jeovae (Génesis 15:16; 17:19; 24:2-4).

Li Eliezere laj yalbe yutsʼ yalal Rebeka ti skʼoponoj xa onoʼox Jeova kʼalal kʼot ta nioʼ sventa stʼujbe lek yajnil li Isaake. ¿Kʼuxi tsnaʼ mi chtakʼbat li s-orasione? Laj yalbe Jeova ti buchʼu stʼujoje akʼo nopajuk talel li ta nioʼe xchiʼuk ti mi la skʼanbe jsetʼuk voʼe akʼo yal ti chakʼbe yuchʼ voʼ ek li kameyoetike (Génesis 24:12-14). ¿Buchʼu van ti jech la spas taje? Jaʼ li Rebekae. Nopo noʼox avaʼi kʼu yelan laj yaʼi sba kʼalal mi laj yaʼi li kʼusitik la spas li Eliezere.

Li kʼusi laj yal li Eliezere tijbat yoʼontonik li Betuel xchiʼuk li Labane, jaʼ yuʼun xi laj yalike: «Scotol le’e ja’ la spas stuc li Muc’ul Diose». Jech kʼuchaʼal nopem onoʼox xaʼiik li ta skʼakʼalilike, laj yakʼ yeik sventa xnupun xchiʼuk Rebeka li Isaake (Génesis 24:50-54). ¿Mi muʼyuk xa van kʼusi stakʼ xal li Rebekae?

Taje jaʼ li kʼusi xi la sjakʼbe Abraan li Eliezere: «Cajval, ¿ti me mu sc’an xchi’inun tal li tsebe?». Xi takʼav li Abraane: «li vo’ote mu’yuc amul chcom ta sventa li c’usi laj avalbun ta jamal ta stojol Diose» (Génesis 24:39, 41). Jaʼ jech, la stsak ta venta Betuel li kʼusi tsnop li stsebe. ¿Kʼuxi jnaʼtik taje? Jkʼeltik batel. Yuʼun ta skoj ti xmuyubaj tajek ti lek kʼusi kʼot ta pasel yuʼun li kʼusi akʼbat spas li Eliezere, ta yokʼomale la skʼan permiso sventa sut batel ta Kanaan xchiʼuk li Rebekae. Akʼo mi jech, li yutsʼ yalale tskʼanik ox ti akʼo xkom to lajunebuk kʼakʼale. Jaʼ yuʼun xi laj yalike: «Ja’ lec quic’tic tal li tsebe. Chca’itic c’usi ta xal stuc» (Génesis 24:57).

Ta anil noʼox jel xkuxlejal li Rebekae. ¿Kʼusi van tstakʼ li Rebekae? ¿Mi ta van skʼanbe vokol stot xchiʼuk sbankil sventa mu xtakat echʼel li ta lum ti bu mu xojtikine? ¿O mi jaʼ van jun matanal laj yaʼi ti tskolta sba sventa xkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan Jeovae? Ti kʼu yelan takʼave jaʼ jech laj yakʼ ta ilel li kʼusi tsnop ta sventa li kʼusi kʼot ta pasel ta anil ta xkuxlejale, yuʼun xi laj yale: «Xu’» (Génesis 24:58).

¡Toj echʼ noʼox lek li stalelale! Akʼo mi mu xa jechuk jtalelaltik li avi ta sventa li nupunele, toj ep kʼusi xuʼ jchantik ta sventa li sloʼil xkuxlejal li Rebekae. Li stuke jaʼ mas tsots skʼoplal laj yaʼi li kʼusi tskʼan tspas Jeovae mu jaʼuk li kʼusi tskʼan stuke. Li Vivliae chal tojobtaseletik ti toj jtunelik ta sventa li nupunele. Jech kʼuchaʼal liʼe, chalbe skʼoplal kʼuxi ta tʼujel jun lekil nup chiʼilil xchiʼuk kʼuxi xuʼ xijkʼot ta jun lekil malalil o lekil ajnilal (2 Korintios 6:14, 15; Efesios 5:28-33). Jchanbetik stalelal li Rebekae xchiʼuk kakʼ kipaltik ta spasel li kʼusi tskʼan Diose.

Li yutsʼ yalal Betuele laj yakʼbe batel bendision li skʼanbil tsebike. Vaʼun, li junantik skiaratak xchiʼuk li Debora ti jaʼ li buchʼu kʼelat kʼalal bikʼit toʼox li Rebekae bat xchiʼinik ek li Eliezer xchiʼuk sviniktake (Génesis 24:59-61; 35:8). Nom xa kom yuʼunik li Haráne. Xchiʼuk nom chanavik batel, yuʼun te van 800 kilometro snamal, ti te van oxibuk xemana yichʼ yuʼunike. Xuʼ van vokol laj yaʼi ti kʼu yelan bat li Rebekae. Melel onoʼox ti yiloj epal kameyoetik li Rebekae, pe mu xuʼ xkaltik ti lek xtojob ta skajlebinele. Jech kʼuchaʼal chal li Vivliae, li yutsʼ yalale jtsʼun chijetik, maʼuk jpʼolmajeletik ti oy skameyoike (Génesis 29:10). Kʼalal oy buchʼutik tskajlebinik kameyo ta sba veltae, chalik ti mu lekuk ta kajlebinele akʼo mi jlikel noʼox tskajlebinik.

Akʼo mi jech, li Rebekae jaʼ noʼox van la snop ta sventa li ta jelavele xchiʼuk tskʼan van tsnabe mas skʼoplal li Isaak xchiʼuk li yutsʼ yalale. Nopo ta sventa ti kʼu yelan chchiʼinat ta loʼil Rebeka yuʼun Eliezer jujun akʼobal kʼalal jaʼo chkʼatinik ta tiʼ kʼokʼe, ti ch-albat skʼoplal li kʼusi albil xa onoʼox yuʼun Dios li Abraane, ti jaʼ te chlik talel ta yutsʼ yalal li nitilulal ti chichʼ talel bendisionetik ta sventa skotol li krixchanoetike. Nopo noʼox ti kʼu yelan xpʼitpʼun yoʼonton Rebeka kʼalal laj yaʼibe smelol ti jaʼ te chlik talel ta stojolalik li kʼusi yaloj onoʼox tspas li Diose (Génesis 22:15-18).

Kʼot xa yorail chkʼot ta pasel li kʼusi laj kalbetik skʼoplal ta slikebal li mantal liʼe. Li jxanviletik ta kameyoe te xa xlokʼik batel ta Néguev vaʼun lik ochuk akʼobal. Li Rebekae laj yil jun vinik ti te chanave xchiʼuk ti oy kʼusi tsnopilan yilele. Xi chal li loʼil ta Vivliae: «Jech iyal ta ora ta scamello», xuʼ van muyuk xa la smala ti xlubi li kameyoe. Xi la sjakʼbe li vinike: «¿Boch’o li vinic le’ xtal ta stenlejaltic ti li’ tuc’ chtale?». Kʼalal laj yaʼi ti jaʼ li Isaake, «li Rebecae te lic smac sat ta jayal poc’» (Génesis 24:62-65). ¿Kʼu yuʼun jech la spas? Yileluke jaʼ ta skoj ti chichʼ ta mukʼ li buchʼu chkʼot ta smalale. Li avie xuʼ van mu xa jechuk chichʼ pasel. Akʼo mi jech, mi vinikutik o antsutik oy kʼusi lek xuʼ jchanbetik li stalelal Rebekae, ti bikʼit yakʼoj sbae.

Li Isaak ti te van 40 sjabilale, chat toʼox yoʼonton ta skoj ti jaʼ to cham li smeʼe, li Sarae, yuʼun yoxibal toʼox jabil xchamel li smeʼe. Xuʼ van jnoptik ti jaʼ jun vinik ti lek yoʼontone xchiʼuk ti lek stalelale. Kʼalal jech stalelal li jun vinike xchiʼuk ti chnupun xchiʼuk jun tseb ti lek snaʼ x-abteje, ti lek snaʼ xchʼamvane xchiʼuk ti bikʼit yakʼoj sbae, jaʼ jun matanal. ¿Kʼu van yelan chbat li xkuxlejalike? Xi chalbutik li Vivliae: «Li Isaaque lec la sc’an sbaic xchi’uc li Rebecae» (Génesis 24:67; 26:8).

Echʼem xa tal chanmil jabil pe toj kʼupil to van sba chkaʼitik ti kʼu yelan stalelal li Rebekae. Toj labal van sba chkaʼitik ti tsots yoʼontone, ti baxbol ta abtele, ti lek xchʼamvane xchiʼuk ti toj bikʼit yakʼoj sbae. Akʼo mi kerem tsebutik, vinik o antsutik, mi nupunemutik o mi muʼyuk, jkotoltik xuʼ jchanbetik xchʼunel yoʼonton li ants taje.