Li buchʼutik xchanojbeik lek skʼoplale chalik ti kʼu la yelan ta svul yoʼonton li jun krixchanoe. Pe ti jamal xkaltike, jelel ti kʼu yelan chkaʼi jbatik ta jujuntale. ¿Mi jaʼ van skʼan xal ti oy buchʼutik mu masuk chat yoʼontonike o ti tsmak yoʼontonik ta okʼele? Mu jechuk. Xuʼ onoʼox me skoltaot mi la ajam avoʼonton xchiʼuk mi la avaʼibe smelolal ti yuʼun cham xa ta melele. Pe mu jtosuk noʼox li kʼusi xuʼ skoltaot sventa tstsal avuʼun li at˗oʼontone. Skʼan onoʼox me tsakel ta venta xtok ti kʼu yelan chʼiemutik talele, li jtalelaltike, li kʼusitik jnuptanojtike xchiʼuk ti kʼu yelan cham li kutsʼ kalaltik o kamigotike.

Li buchʼutik chat yoʼontonik ta skoj ti oy buchʼu cham yuʼunike xuʼ van mu snaʼik li kʼusi tsnuptanik ta jelavele. Akʼo mi jech, oy onoʼox jlomuk ti koʼol li kʼusitik ta jnuptantike o li kʼusi vokol chkaʼitike. Jkʼeltik batel junantik:

Mu xa snaʼ kʼu yelan chaʼi sbaik. Junantike ta x˗okʼik, tsnaʼik li buchʼu chame xchiʼuk chjel ta anil stalelalik. Mas to chat˗o yoʼontonik kʼalal oy kʼusi chvul ta sjolik o mi la xvaychintaik li buchʼu chame. Ta slikebale xuʼ van mu chʼunbajuk chaʼiik li kʼusi kʼot ta pasele. Xi chalbutik Tina ti kʼu yelan laj yaʼi sba kʼalal ta anil noʼox cham li xchiʼile: «Jecheʼ noʼox bat jchʼulel. Ta slikebale mu xtal kokʼel. Ta skoj ti ta jvul tajek koʼontone mu xa xkichʼ lek ikʼ, mu jchʼun yaʼel li kʼusi kʼot ta pasele».

Tsvul yoʼontonik, xkapet sjolik xchiʼuk oy noʼox smul chaʼi sbaik. Xi chal li Iváne: «Kʼalal cham li jkeremkutik Eric ti 24 sjabilale, oy kʼuk sjalil ti kapem tajek jolkutik xchiʼuk li kajnil Yolandae. Labal laj kaʼikutik, yuʼun muʼyuk bu jnopoj mi oy jech jtalelalkutik. Oy jmul laj kaʼi jbakutik xchiʼuk laj kalkutik mi xuʼ ox van oy kʼusi yan laj jpaskutik ta stojolal li jkeremkutike». Jaʼ jech oy smul laj yaʼi sba Alejandro kʼalal cham li yajnile ti jal xa ox tsakbil ta chamele, xi chale: «Baʼyel la jnop ti mi jaʼ jech chakʼbun tajek jvokol li Diose, yuʼun chopol krixchanoun un bi. Laje chopol laj kaʼi jba, xkoʼolaj ti jaʼ chkakʼbe smulin Dios li kʼusi la jnuptane». Xi chal Kostas ti laj kalbetik skʼoplal li ta mantal echʼe: «Bateltike chi˗ilin ta stojol Sofía ti kʼu yuʼun chame, pe laje chopol chkaʼi jba ti jech ta jnope, yuʼun maʼuk ta smul».

Mu xa xnop yuʼunik lek. Bateltike jecheʼ noʼox xchʼayet chaʼiik o mu xa noʼox xnop yuʼunik lek. Jech kʼuchaʼal liʼe, oy van buchʼutik ti tey xa chaʼibeik yechʼomal ye, ti te xa chaʼiik o ti te xa chilik li buchʼu chameme. Junantike mu xakʼ ta yoʼontonik li kʼusi tspasike o chchʼay noʼox ta sjolik li kʼusitike. Xi chal li Tinae: «Bateltike, kʼalal oy buchʼu ta jchiʼin ta loʼile, yan xa kʼusi ta jnop. Jaʼ noʼox ta jnopilanbe skʼoplal ti cham li Timoe. Xchʼayet noʼox jnopben, ta skoj taje ta jvul˗o koʼonton».

Tskʼan ti stukikuk noʼox oyike. Li buchʼu chamem junuk yutsʼ yalale yikʼaluk van xkapet noʼox sjol o mu junuk noʼox yoʼonton ti te xchiʼuk li yantike. Xi chal li Kostase: «Kʼalal te jchiʼuk yan nupultsʼakaletike mu junuk koʼonton chkaʼi jba, pe jaʼ jech chkaʼi jba xtok kʼalal te jchiʼuk li tojol kerem tsebetike». Xi chal li yajnil Iván ti Yolanda sbie: «Mu lekuk chkaʼikutik xchikintabel li buchʼu chal ti chil svokolike, yuʼun mu xkoʼolaj xchiʼuk li kʼusi la jnuptankutike. Junantike chalbunkutik ti lek noʼox xbat xkuxlejal li yalab xnichʼnabike. Ximuyubaj ta stojolalik, pe chopol chkaʼi noʼox xtok. Li jchiʼil xchiʼuk voʼone jnaʼojkutik ti skʼan xkuch kuʼunkutike, pe chʼabal xa noʼox kipalkutik xchiʼuk mu xa noʼox x˗echʼ chkaʼikutik».

Tstsakatik ta chamel. Stalel onoʼox ti mas xa ep chveʼike o ti jutuk chveʼike, ti chjupʼike o ti chbakubike  xchiʼuk ti jaʼ xa noʼox tskʼan chvayik o ti mu x˗och svayelike. Li Aaróne chalbutik kʼusi la snuptan kʼalal jaʼtik toʼox slajel li stote, te van junuk jabil jech pasbat. Xi chale: «Mu noʼox x˗och lek jvayel, jmoj yorail jujun akʼobal chijulav ti jaʼ noʼox ta jnopilanbe skʼoplal li slajel jtote».

Li Alejandroe chal ti ipaje, pe mu snaʼ ti kʼusi ip˗oe. Xi chalbutike: «Ep ta velta li˗ay ta doktor, pe laj yalbun ti lek la oyune. Te laj kakʼ venta ti jaʼ ta skoj ti chkat koʼonton ti cham jchiʼile». Akʼo mi ta kʼunkʼun chʼay batel li kʼusi ip chaʼi li Alejandroe, pe lek onoʼox ti ay ta doktore. Li at˗oʼontone xuʼ me skʼunibtasutik, stsatsajes jchameltik o ti xij˗ipaj˗o yuʼune.

Vokol chaʼiik ta spasel junantik abtel. Xi chal li Iváne: «Kʼalal cham li jkeremkutike, maʼuk noʼox laj kalbekutik kutsʼ kalalkutik xchiʼuk kamigotakutik, yuʼun laj kalbekutik yan buchʼutik, jech kʼuchaʼal spatron xchiʼuk li yajval na ti bu toʼox ta xchʼamune. La jlokʼeskutik epal vunetik. Jech xtok, la jkʼelkutik bu chkakʼkutik li kʼusitik toʼox yuʼune. Skotol taje skʼan xkakʼ ta koʼontonkutik, pe mu xuʼ laj kaʼikutik, yuʼun lubemunkutik noʼox xchiʼuk ta jvul tajek koʼontonkutik».

Junantike, jaʼ mas tsots chaʼiik kʼalal jaʼ xa chlik spasik li kʼusi jaʼ toʼox sbainoj li buchʼu chame. Taje jaʼ jech la snuptan li Tinae, xi chalbutike: «Li jchiʼile jaʼ toʼox sbainoj stojel li kʼusitik ta vankoe xchiʼuk li yan kʼusitik chlajanuke. Avie voʼon xa ta jbain un, taje mas to chilub˗o yuʼun. Mu onoʼox jnaʼ mi spas kuʼun skotol».

Ta skoj li kʼusi laj xa kaltik talele, yileluke mu x˗echʼ li at˗oʼonton kʼalal oy buchʼu chcham kuʼuntike. Melel onoʼox ti kʼux tajeke, pe xuʼ me skoltautik mi jnaʼojtik xa li kʼusi xuʼ jnuptantik kʼalal oy buchʼu chcham kuʼuntike. Teuk me ta ajol ti mu skotoluk krixchanoetik jech ta snuptanik skotol li kʼusi laj xa jloʼiltatik talele. Akʼo mi jech, chpatbat˗o yoʼontonik kʼalal chaʼibeik smelolal ti stalel onoʼox jech li kʼusi tsnuptanik kʼalal oy buchʼu chcham yuʼunike.

Li kʼusi xuʼ lek xatae. Mu teuk˗o li meʼinal chavaʼie, ta kʼunkʼun chyoch batel. Pe taje maʼuk skʼan xal ti jun xa tajek avoʼonton chakome o ti chchʼay ta ajol li buchʼu chamem avuʼune. Pe xuʼ me ta kʼunkʼun chyoch batel li xkʼuxule, oy to onoʼox bateltik ti kʼux chavaʼi kʼalal chvul ta ajol o ta skoj ti oy toʼox kʼusi jmoj la apasike. Kʼalal mi echʼem xa ox kʼuuk sjalile, jutuk mu skotolikuk li buchʼu jech snuptanojike, mas xa jun yoʼonton chaʼi sbaik xchiʼuk mas lek chakʼ ta yoʼonton li yabtelike. Sventa spas yuʼunik taje, skʼan onoʼox ti xkoltaat yuʼun li yutsʼ yalalik xchiʼuk li yamigotakike, jech xtok ti xakʼ persa sventa stsal yuʼunik eke.

¿Kʼu to sjalil ti jech chkaʼi jbae? Junantike ta junchib noʼox u ch˗echʼ yuʼunik li meʼinale. Li yantike chjalij jun o chib jabil sventa jun xa yoʼonton chaʼi sbaike, pe yantike mas to jal. a Xi chal li Alejandroe: «Te van oxibuk jabil ti chkat tajek koʼontone».

Oyuk smalael avuʼun. Jaʼ noʼox akʼo ta avoʼonton spasel li kʼusi xuʼ avuʼun jujun kʼakʼale. Naʼo me ti mu teuk˗o sbatel osil li at˗oʼontone, pe ¿mi oy van kʼusi stakʼ xapas sventa mu masuk xavat avoʼontone?