Jun koʼontontik mi la jkʼantik pertone

«TOJ ep me sbalil ti jk’antik pertone. Chchapaj yu’un k’opetik ti mu persauk ta majbaile, chchapaj yu’un sk’opik li muk’tik lumetike, ja’ chkoltaat ajvaliletik sventa xak’ik venta k’usi tsnuptan li krixchanoetik ti sventainojike xchi’uk ja’ chkoltavan sventa junuk no’ox yo’onton li krixchanoetike», ja’ jech la sts’iba Deborah Tannen ti lek chanem ta jeltos k’opetike xchi’uk ti xojtikinbe lek xkuxlejal li krixchanoetike, ta Universidad ta Georgetown ti te xkom ta Washington, D.C.

Li Vivliae ja’ jech chal ek. K’alal ta sjunul ko’onton ta jk’antik pertone, ja’ tskoltautik sventa jchapan li jk’optik xchi’uk yan krixchanoetike. Li ta lok’olk’op laj yal Jesus ta sventa li jtoyba kereme, te laj yal ti sut tal ta sna li kereme. La sk’an perton ta sjunul yo’onton. K’alal jech la spase, li totile ta sjunul yo’onton la xch’am yan velta ta sna li skereme (Lukas 15:17-24). Ta melel, sventa jk’antik perton ta sjunul ko’ontontike sk’an me bik’it xkak’ jbatik. Jamal xvinaj cha’a, mi bik’it chkak’ jbatike ja’ me tskoltautik sventa jk’antik perton.

Toj ep me sbalil ti jk’antik pertone

Li Abigail ti ja’ jun j-israelal ants ta vo’nee, laj yak’ ta ilel ti toj ep sbalil k’alal ta jk’antik pertone. Melel ono’ox cha’a, ja’ ta smul smalal li k’usi k’ot ta pasele. K’alal te to’ox oy ta takixokol balumil li Davide, ti k’ot ta ajvalil ta Israel ta ts’akale, la xchabibeik xchijtak jun vinik ti ja’ li Nabale, li smalal Abigaile. Pe k’alal batik ta sna Nabal jayvo’uk sviniktak li David sventa sk’anik pan xchi’uk vo’e, li Nabale mu’yuk lek xtak’av, k’ajomal no’ox laj yal ti ak’o xa xbatike. K’alal jech k’ot ta pasele, toj chopol laj ya’i li Davide. Ja’ yu’un, la stsob chanib sien sviniktak sventa xbat stsakik ta k’op li Nabal xchi’uk yuts’ yalale. K’alal laj ya’i Abigail li k’usi k’ot ta pasele, bat snup ta be ta anil li Davide. K’alal laj yil David li Abigaile, la skejan sba ta anil xchi’uk xi laj yale: «Kajval, akʼbun jmulin voʼon li kʼusi kʼot ta pasele. Avokoluk, ta jkʼan ta jchiʼinot ta loʼil, chikintabun, voʼon li avajtunelune». Laj une, li Abigaile la xchapbe ya’i David li k’usi k’ot ta pasele. Laj yak’be sve’elik xchi’uk laj yak’be k’usi xu’ xuch’ik. Va’un xi la stak’ li Davide: «Junuk avoʼonton batan ta ana. Yuʼun la jchʼun li kʼusi laj avale xchiʼuk ta jpas li kʼusi chakʼanbune» (1 Samuel 25:2-35).

Koliyal ti bik’it laj yak’ sba li Abigaile xchi’uk ti la sk’an perton ta skoj ti mu’yuk lek laj yak’ ta ilel stalelal li smalale, ja’ jech la skolta li yuts’ yalale. Jech xtok, li Davide la stoj ta vokol ti koltaat sventa mu xmilvane. Manchuk mi ma’uk Abigail ti la sa’ smul ta stojolal li David xchi’uk sviniktake, laj yak’ venta ti ja’ ta smul yuts’ yalal li k’usi k’ot ta pasele. Va’un, la sk’an perton.

Yan ti buch’u xu’ jchanbetik stalelal xtok ti sna’ sk’anel pertone, ja’ li jtakbol Pabloe. Jun veltae, la spak sk’oplal ta snail chapanobbail yu’un judaetik ta Sanedrin. Li mero bankilal pale Ananiase ilin tajek ta skoj ti toj jamal k’opoj li Pabloe. Laj yal mantal ti ak’o xt’axbeik majel ta yee. K’alal jech laj ya’i li Pabloe, xi laj yale: «Jaʼ ta xtʼaxot ta majel stuk li Diose, pakʼbal na ti bonbil ta sake. ¿Mi chotolot chachapanun jech kʼuchaʼal chal Mantal avaloje, pe ti muʼyuk chachʼun li kʼusi chal Mantal ta skoj ti chavakʼun ta majele?». Oy jlom ti buch’utik te oyike laj yalik ti mu’yuk lek ti chich’ chopol k’optael li mero bankilal palee. K’alal laj ya’i li jtakbole, xi laj yal ta anil ta skoj ti k’usi chopol bat ta alel yu’une: «Ermanoetik, yuʼun mu jnaʼ mi jaʼ mero bankilal pale. Yuʼun xi tsʼibabile: ‹Mu xuʼ xachopol kʼopoj ta stojolal junuk ajvalil li ta alumale›» (Echos 23:1-5).

Li Pabloe melel ono’ox xal ti mu stak’ stsakik ta majel li buch’utik yakal chchapanik li jchapanvanejetike. Ak’o mi jech, la sk’an perton, ta skoj ti mu to’ox sna’e, ja’ la xchopol k’opta li mero bankilal palee. K’alal la sk’an perton li jtakbol Pabloe, ja’ koltavan sventa xchikintaik lek li krixchanoetik ta Sanedrine. Ta skoj ti sna’oj lek Pablo li k’usi tsnopik li jchapanvanejetik tee, laj yal ti ja’ chich’-o chapanel ta skoj ti xch’unoj li cha’kuxesele. Va’un, k’alaluk jech k’ot ta pasele, mas to lik stsak sbaik-o ta k’op. Pe li jfariseoetike mu’yuk la stabeik smul li Pabloe (Echos 23:6-10).

Xu’ van mu’yuk laj yak’ venta Pablo ti ja’ mero bankilal pale ti buch’u yakal tsk’opon ta skoj ti mu xil leke.

¿K’usi chak’ jchantik li Abigail xchi’uk li jtakbol Pabloe? Chak’ kiltik ti k’alal ta jsutes ko’ontontik ta melele, ja’ chkoltavan sventa jlo’iltatik lek li k’usi lik-o jk’optike. Ja’ jech, k’alal ta jk’antik pertone ja’ tskoltautik sventa junuk ko’ontontik. Melel ono’ox, mi laj kak’tik venta ti oy k’usitik mu’yuk lek laj kaltik o la jpastike, k’alal ta jk’antik pertone ja’ me tskoltautik sventa lekuk xijlo’ilaj mi lik jk’optik xchi’uk yantike.

«Mu’yuk k’usi chopol jpasoj»

K’alal chkak’tik venta ti oy buch’u chopol laj ya’i sba ku’untik ta skoj ti k’usi laj kaltik o la jpastike, xu’ van jnoptik ti mu sna’ lek snopele o ti toj bik’it yo’ontone. Pe jvules me ta joltik li p’ijubtasel ti xi laj yalbe yajchank’optak li Jesukristoe: «Mi yakal chavichʼ batel matanal ti chavakʼ ta skajleb matanale, pe ti te chvul ta ajol ti ilinem ta atojolal li avermanoe, iktao komel ta yeloval skajleb li matanal avichʼoj batele. Baʼyel bat lajesbo yoʼonton li avermanoe, vaʼun sutan talel sventa chavakʼ li matanale» (Mateo 5:23, 24).

Jnoptik no’ox ka’itik ti oy jun ermano ti la jsa’ jmultik ta stojolal cha’ie. Jech k’ucha’al laj yal Jesuse, mi vo’otik ta jmultik chka’itik o mi ma’uk, sk’an me xbat jlajesbetik yo’onton li kermanotike. Li jp’el griego k’op la stunes Jesus li’e, ja’ sk’an xal li’e: «Xcha’vo’al sk’an slajesbe sba yo’ontonik ta skoj ti lik sk’opike» (Diccionario expositivo de palabras del Antiguo y del Nuevo Testamento exhaustivo, de W. E. Vine). Melel ono’ox, k’alal oy buch’u chlik jk’optik xchi’uke xu’ ono’ox van ta jmultik jcha’vo’altik, yu’un jpasmulilutik xchi’uk oy ono’ox ti k’usi mu’yuk lek chbat ku’untike. Ja’ yu’un, k’alal jech chk’ot ta pasele, jcha’vo’altik me sk’an oy k’usi jpastik.

Li k’usi tsots sk’oplale ma’uk ti buch’u oy srason o ti buch’u la sa’ smule, li k’usi mas tsots sk’oplale ja’ ti buch’u chlok’ ta yo’onton sventa jchapan li jk’optike. Jlom yajts’aklomtak Kristo ta korintoe, lik sk’opik ta skoj van tak’in, va’un bat yak’ sbaik ta chapanel ta nail chapanobbailetik. K’alal laj ya’i jtakbol Pablo li k’usi yakal chk’ot ta pasele, xi albatike: «¿Kʼu yuʼun mu xatsʼikik li kʼusitik muʼyuk tukʼ chapasbatike? ¿Kʼu yuʼun mu xatsʼikik kʼalal chapojbatik li kʼusitik oy avuʼunike?» (1 Korintios 6:7). Li k’usi oy ta yo’onton li Pabloe, ja’ ti mu xbatik ta nail chapanobbailetik li ermanoetik sventa xak’ sbaik ta chapanele. Pe li k’usi tsots sk’oplal laj yak’ ta chanele ja’ ti xchapan li sk’opike, ti junuk yo’ontonike, ma’uk ti buch’u ta smule. K’alal ta jvules ta joltik li beiltasel taje, ja’ me tskoltautik ti jk’antik perton ak’o mi ma’uk ta jmultike.

Toj tsots sk’oplal ti jk’antik perton ta sjunul ko’ontontike

Jlom krixchanoetike oy jp’elantik k’op ti toj ech’ xa no’ox tstunesik sventa sk’anik pertone. Jech k’ucha’al li ta Japone, toj ech’em chalik li jp’el k’op sumimasen sventa sk’anik pertone. Taje xu’ van jech xalik xtok sventa stojik ta vokol o ti chak’ik ta a’yel ti mu xtoj yu’unik ta vokol ti koltaatike. Ta skoj ti toj ech’ xa no’ox jech chalik li krixchanoetik taje, xu’ van oy buch’utik snopik mi ta sjunul to ono’ox yo’ontonik k’alal jech chalike. Ja’ jech chk’ot ta pasel ta yantik lumetik xtok ta skoj ti tstunesik jp’elantik k’op sventa sk’anik pertone.

Mu ventauk ti k’usi k’opal jna’tike, ti k’usi mas tsots sk’oplale ja’ ti jk’antik perton ta sjunul ko’ontontike, sk’an xvinaj ta jk’opojeltik ti chopol chka’i jbatik ta melele. Xi la xchanubtas yajchank’optak Jesus li ta Mantaletik ta Vitse: «‹Jech› mi xachiike, yuʼun jech; ‹moʼoj› mi xachiike, yuʼun moʼoj; yuʼun mi chbat ta mas li kʼusi chichʼ alele, te me likem tal ta stojolal li Satanase» (Mateo 5:37). Mi ta melel chopol chka’itik ti k’usi la jpastike, ak’o me jamal xkak’tik ta ilel. Kalbetik jun sk’elobil: oy jun vinik te xcholoj sba sventa chak’ ta ilel svun ta aeropuerto, va’un la sta ta tijel jun ants ta smaleta, la sk’anbe perton. Ta jlikel xtoke, k’alaluk xcholet xa chjelavik batele, la sta ta tijel yan velta li ta smaletae, la sk’an perton yan velta li vinike. Pe ja’ jech k’ot ta pasel yan velta, va’un li buch’u te xchi’uk batel li antse, laj yal ti xu’ van mu ta sjunuluk yo’onton tsk’an perton li vinike, yu’un la spas yan velta. Mi ta sjunul ko’onton ta jk’antik pertone, sk’an me mu xa jpastik yan velta.

Sventa ta sjunuluk ko’onton jk’anbetik perton li buch’u la jsa’ jmultik ta stojolale, sk’an me xkak’tik venta ti k’usi chopol bat ta alel o ta pasel ku’untike, ti jk’antik pertone xchi’uk ti oyuk k’usi jpastik sventa junuk ko’ontontik xchi’uke. Li buch’u la jsa’ jmultik ta stojolal eke, sk’an me ta sjunuluk yo’onton xak’otik ta perton ta skoj ti jsutesoj xa ko’ontontike (Mateo 18:21, 22; Markos 11:25; Efesios 4:32; Kolosenses 3:13). Melel ono’ox ti mu k’unuk chka’itik ta xchapanel jk’optik ta skoj ti jpasmulilutik jcha’vo’altike, pe mi ta jk’antik pertone ja’ me tskoltautik.

Bu ti mu persauk jk’antik pertone

K’ucha’al laj xa kak’tik ventae, k’alal ta jsutes ko’ontontik xchi’uk ta jk’antik pertone, ja’ chkoltavan sventa junuk ko’ontontik. Pe oy me butik xtok un ti mu stak’ o ti mu persauk jk’antik pertone. Jun sk’elobile ja’ k’alal chkich’tik ak’el ta preva ta skoj li stuk’il ko’ontontik ta stojolal Diose. K’alal ay ta balumil li Jesuse, «la sbikʼtajes sba kʼalal tal kʼuchaʼal jun krixchanoe xchiʼuk laj onoʼox xchʼun mantal manchuk mi chichʼ milel, jech, cham ta jtel teʼ sventa vokolil» (Filipenses 2:8). Pe k’alal jech k’ot ta pasele, mu’yuk bu la sk’an perton ta skoj li k’usitik xch’unoj sventa mu xa masuk xil svokole. Jech xtok, mu’yuk bu la sk’anbe perton li mero bankilal pale k’alaluk xi albate: «¡Jamal xaval ta sat kuxul Dios mi melel voʼot Kristoot, ti Xnichʼonot Diose!». Li Jesuse mu’yuk bu xi’em xa la sk’an perton, mo’oj, yu’un xi tsots yo’onton la stak’e: «Voʼot laj aval atuk. Pe xi chkalboxuk akotolike: liʼ ta ora xchiʼuk ta jelavele, li Xnichʼon Krixchanoe chavilik te chotol ta sbatsʼikʼob li Buchʼu oy sjuʼele xchiʼuk chavilik chtal ta ba tok ta vinajel» (Mateo 26:63, 64). Mi jset’uk bu tal ta snopben Jesus ti ja’ mas tsots sk’oplal cha’i ti junuk yo’onton xchi’uk li mero bankilal palee, mo’oj, yu’un li k’usi mas tsots sk’oplal laj ya’ie, ja’ ti tuk’uk xak’ sba ta stojolal li Stote, li Jeova Diose.

Li yajts’aklomtak Kristoe chich’ik ta muk’ li buch’utik oy tsots yabtelike, pe mu’yuk tsk’anik perton ta skoj ti chch’unbeik smantal Dios xchi’uk ti chak’ik ta ilel k’anelal ta stojolal li yermanotakike (Mateo 28:19, 20; Romanos 13:5-7).

K’alal mu’yuk xa k’usi tsmakutik sventa junuk ko’ontontike

Li avie jkotoltik oy k’usitik mu’yuk lek chbat ta pasel ku’untik ta skoj ti jpasmulilutik xchi’uk ti jkuchinojbetik smul li Adane (Romanos 5:12; 1 Juan 1:10). Ti jech k’ot ta jpasmulil li Adane ja’ ta skoj ti mu’yuk la xch’unbe smantal li Jpasvanej ku’untike. K’alal laj yich’ik pasel li Adan xchi’uk Evae tuk’ik to’ox xchi’uk ch’abal smulik. Li Diose yaloj ti chijpas ta tuk’il krixchano yan veltae, tslajesbe sk’oplal li mulile xchi’uk li vokoliletik chak’e (1 Korintios 15:56, 57).

Jnopbetik sk’oplal taje. K’alal tojobtasvan Santiago ta sventa ti k’u yelan ta jtunes li ketike, xi laj yale: «Mi oy buchʼu mu smak yakan ta skʼopojele, jaʼ jun tukʼil vinik ti xuʼ yuʼun spajesel sjunul sbekʼtale» (Santiago 3:2). Li jun tukʼil krixchanoe xu’ xa me spajes ti k’u yelan chk’opoje, ja’ yu’un mu xa persauk sk’an perton ta skoj ti oy k’usi chopol bat ta alel yu’une, yu’un xu’ xa me yu’un spajesel sjunul li sbek’tale. Toj labal xa no’ox sba mi tuk’il krixchanoutik xa oxe. Mu’yuk xa me k’usi tsmakutik sventa junuk no’ox ko’onton jkotoltik. Pe ta skoj ti mu to chk’ot ta pasel taje, toj tsots me sk’oplal ti jk’antik perton ta skoj li jpaltailtike, mi jech ta jpastik une, jun me ko’ontontik.

 [Lokʼol ta pajina 5]

¿K’usi chak’ jchantik li Pabloe?

 [Lokʼol ta pajina 7]

K’alal mi lijpas ta tuk’il krixchanoe jun xa me ko’onton jkotoltik