«Liʼ xabatique, jaʼ liʼ li lequil bee»

Sloʼil Xkuxlejal Emilia Pederson

TSLOʼILTA RUTH E. PAPPAS

VOKʼ ta sjabilal 1878 li jmeʼe; Emilia Pederson sbi. Maestra toʼox ta chanob vun, pe ti kʼusi oy onoʼox ta yoʼontone jaʼ ti tskolta krixchanoetik sventa xnopajik ta stojolal Diose. Li kʼusi onoʼox tskʼan tajeke jaʼ ti xbat tunuk ta misionera ta Chinae. La saʼ xkuchobil yikats sventa xbat li ta lum taje. Kʼalal echʼ jayibuk jabile te toʼox skʼejoj-o li ta na bu li chʼie, ta Jasper, jun lum ta Minnesota (Estados Unidos). Pe kʼalal icham li smeʼe, jel li kʼusi snopoj oxe xchiʼuk jaʼ lik sbain skʼelel li smukobtake. Laj yikʼ jtot ta 1907, jaʼ Theodore Holien sbi, vaʼun laj yil vukvoʼ yalab xnichʼnabik. Voʼon slajeb ololun, li vokʼ ta 2 yuʼun disiembre ta 1925.

Li jmeʼe ep kʼusitik tsjakʼ ta sventa Vivlia xchiʼuk ta onoʼox saʼilanbe yaʼi li stakʼobiltake. Oy jun kʼakʼale, lek xa laj yaʼi ti bat ta vulaʼal jun jbabe sventa Iglesia Luterana, la sjakʼbe bu jotukal chal ta Vivlia ti chil svokolik ta kʼatinbak li chopol krixchanoetike. Pe li jbabee la yal ti mu la tsotsuk skʼoplal li kʼusi chal Vivliae, ti kʼusie jaʼ noʼox la ti skʼan xichʼ akʼel ta chanele.

Laj onoʼox sta ti tskʼan chojtikin li mantale

Li smuk jmeʼ ti Emma sbie bat ta naklej ta Northfield (Minnesota) kʼalal jutuk toʼox yechʼel 1900, sventa bat xchan stijel son. Te chvay ta sna smaestro ti Milius Christianson sbie. Pe li yajnil smaestroe jaʼ jun Jchanolajel ta Vivlia, ti jech toʼox ojtikinbilik li yajrextikotak Jeovae. Li Emmae laj yalbe yajnil Milius Christianson ti toj lek xaʼi skʼelel Vivlia li xvixe, vaʼun li ermana taje ta anil noʼox la stsʼibabe jlik karta li jmeʼe, ti jaʼ te chtakʼbat li kʼusitik tsjakʼ ta sventa Vivliae.

Oy jun kʼakʼale, jun Jchanolajel ta Vivlia ti Lora Oathout sbie xanav echʼel ta tren ti lik ta Sioux Falls (Dakota del Sur) kʼalal to Jasper sventa chchol mantal. Li jmeʼe la xchan li vunetik chalbe sloʼilal Vivlia ti akʼbate, vaʼun li ta 1915 lik yakʼ ta chanel li kʼusi melel chal Vivliae xchiʼuk lik spuk li vunetik laj yichʼ akʼbele.

Li ta 1916 echʼ jun mukʼta tsobajel ta Sioux City (Iowa) ti jaʼo te malabil chkʼot li Charles Taze Russell, ti te van 160 kilometrouk xil ti bu nakalunkutike. Persa tskʼan chbat li jmeʼe, pe jaʼo oy voʼob yalab xchiʼuk kʼajomal noʼox voʼob u yichʼoj li Marvin ti jaʼ li mas bikʼite. Akʼo mi jech, bat xchiʼuk stekel li yalabtak ta trene. Laj yaʼi li mantal laj yetʼes ermano Russelle, laj yil li «Foto-Drama de la Creación» xchiʼuk laj yichʼ voʼ. Kʼalal kʼot ta nae la stsʼiba li kʼusi echʼ ta mukʼta tsobajele, vaʼun laj yichʼ pukel ta periodiko ti jaʼ sbi Jasper Journal.

Li jmeʼe te kapal li ta 18,000 krixchanoetik ti ayik li ta mukʼta tsobajel ta Cedar Point (Ohio) ti mu kʼusi xkoʼolaj-o echʼ li ta sjabilal 1922. Mi jaʼuk bu xikta spukbel skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose, taje jaʼ koliyal ti la sta spatobil yoʼonton li ta mukʼta tsobajele. Xi onoʼox chi yalilanbunkutike: «Liʼ xabatique, jaʼ liʼ li lequil bee» (Isa. 30:21).

 Chakʼ sat li xcholel mantale

Lokʼik echʼel ta Jasper ta slikebaltik echʼel sjabilal 1920 li kutsʼ kalale. Li jtote oy lek spʼolmal ti toj lek tspas kanale xchiʼuk ep yutsʼ yalal ti skʼan smakʼline. Li stuke muʼyuk yakʼoj tajek ta yoʼonton xchanel Vivlia, jaʼ mas yakʼoj ta yoʼonton li jmeʼe, pe ta sjunul yoʼonton tskolta sba sventa xichʼ cholel echʼel li mantale xchiʼuk chotes ta sna li jkʼelvanejetik ta sirkuito xchiʼuk ta distritoe, ti peregrino toʼox sbiike. Kʼalal chetʼesik junuk mantal ta jnakutik li ermanoetik taje, bateltike chkʼot 100 krixchanoetik sventa chaʼiik li mantale. Ta sala ta jtsin jbakutik ochel, ta veʼebal xchiʼuk ti bu chi vaykutike.

Kʼalal vukub toʼox jabil kichʼoje, la skʼoponunkutik tal ta telefono li junmeʼ Lettie, sventa chalbunkutik ti oy la slakʼnatak (Ed Larson xchiʼuk yajnil) ti tskʼan chchanik Vivliae. Ta anil noʼox lik xchʼamik kʼusi chal Vivlia li nupul-tsʼakal taje, ta tsʼakal une la stakik ta ikʼel slakʼnaik ti Martha Van Daalen sbie, sventa jmoj xchanik li Vivliae. Li vaxakvoʼ yalab xchiʼuk smalal li Marthae kʼotik ta Jchanolajeletik ta Vivlia. a

Taje jaʼo lik abtejuk xchiʼuk jtot jun kerem ti Gordon Kammerud sbie, ti te van jayibuk kilometro xil sna ti bu nakalunkutike. Albat yuʼun krixchanoetik ti jot-o la tajek srelijion li stsebetak yajval ta abtele xchiʼuk laj yalbeik ti akʼo la me skʼel sba leke. Pe li Gordone lik xchan li Vivliae xchiʼuk ta anil noʼox laj yil ti la sta li kʼusi melele. Kʼalal echʼoxib ue laj yichʼ voʼ, vaʼun kʼotik ta yajtsʼaklom Cristo li stot smeʼ eke. Laj kamigoin jbakutik tajek li oxchop utsʼ-alalile, li voʼonkutike, li yutsʼ yalal Kammerud xchiʼuk li Van Daalene.

Laj kichʼkutik tsatsubtasel ta mukʼta tsobajel

Toj echʼ noʼox te la sta spatobil yoʼonton li jmeʼ kʼalal ay li ta mukʼta tsobajel ta Cedar Point, jaʼ yuʼun persa tskʼan chbat kʼalal oy mukʼta tsobajele. Xvul to ta jol ti jal tajek chi xanavkutik echʼel sventa chi batkutik ta mukʼta tsobajeletik kʼalal neneʼ tsebun toʼoxe, jech kʼuchaʼal ti echʼ ta Columbus (Ohio) ta 1931 kʼalal jaʼo te laj yichʼ ichʼel li biil yajrextikotak Jeovae (Isa. 43:10-12). Xvul to lek ta jol xtok li mukʼta tsobajel echʼ ta Washington ta 1935 ti bu laj yichʼ alel buchʼu jaʼ li «epal cristianoetic» chal Apocalipsise (Apo. 7:9). Te laj yichʼ voʼ li jvix Lilian xchiʼuk Eunice, ti jaʼo laj yichʼ voʼ mas ta 800 krixchanoetike.

Li aykutik xtok li ta mukʼta tsobajel ta Columbus (Ohio) ta 1937, li ta Seattle (Washington) ta 1938 xchiʼuk li ta Nueva York ta 1939. Jmoj li batkutik xchiʼuk li utsʼ-alalil Van Daalen, Kammerud xchiʼuk yan ermanoetik xchiʼuk la jpas jkarpa nakutik li ta bee. Li ta 1940 nupun xchiʼuk Leo Van Daalen li Eunicee, vaʼun lik abtejikuk ta prekursor. Li jabil taje nupun xchiʼuk Gordon Kammerud li Lilian eke, ochik ta prekursor ek.

Li mukʼta tsobajel echʼ ta San Luis (Misuri) ta 1941 toj tsots skʼoplal; yuʼun jaʼ te jel-o tal jkuxlejal.  Ta smilal noʼox kerem-tsebetik ti laj kichʼkutik li livro Hijos sbie. Ta tsʼakal jutuke, li ta 1 yuʼun septiembre ta 1941 kʼalal kichʼoj xaʼox voʼlajuneb jabile, li likutik ta abtel ta prekursor xchiʼuk jbankil Marvin xchiʼuk li yajnil ti Joyce sbie.

Ta skoj ti jaʼ te nakalunkutik ti bu snaʼ stsʼunolajike, li ermanoetik ta tsobobbaile vokol tajek chaʼiik ti chbatik ta mukʼta tsobajeletike, yuʼun jaʼo yorail tstsobik li kʼusi tstsʼunike. Jaʼ yuʼun kʼalal mi li kʼot ta jnakutike ta jtsob jbakutik ta amakʼ xchiʼuk li buchʼutik muʼyuk x-ayike, sventa jchapbekutik yaʼiik li kʼusi echʼ ta mukʼta tsobajele. Toj echʼ noʼox lek ch-echʼ kuʼunkutik ti jech ta jtsob jbakutike.

Li Chanob vun ta Galaad xchiʼuk li chol mantal ta yan lume

Li ta febrero ta 1943 lik li Chanob vun ta Galaad sventa chchanubtasik prekursoretik yoʼ xbatik ta misioneroale. Li ta slikebal chanune ayik vakvoʼ li yutsʼ yalal Van Daalene: Emil, Arthur, Homer xchiʼuk Leo (naka smuk xvix sbaik), Donald (ti jaʼ sprimoike) xchiʼuk li yajnil Leo ti jaʼ li jvix Eunicee. Kʼalal lokʼik batele xi muyubajkutik xchiʼuk laj kat koʼontonkutik xtok, yuʼun mu jnaʼkutik kʼusi to ora chkil jbakutik yan velta. Kʼalal nel yuʼunik li chanune laj yichʼik takel echʼel svakvoʼalik ta Puerto Rico, ti bu juteb toʼox yajrextikotak Jeovae.

Kʼalal lokʼ xaʼox jun jabile, li Lilian, Gordon, Marvin xchiʼuk Joyce batik li ta yoxibal chanob vun ta Galaade, te laj yichʼik takel batel ta Puerto Rico ek. Ta septiembre ta 1944 kʼalal kichʼoj xaʼox vaxaklajuneb jabile, li bat ek un li ta xchanibal chanob vun ta Galaade. Nel kuʼun ta 1945 li chanune, te la stakikun batel ta Puerto Rico ek ti bu oy li jbankil jvixobtake. Xkoʼolaj kʼuchaʼal jam jun achʼ balumil laj kil. Akʼo mi tsots laj kaʼikutik xchanel li españole, ta anil noʼox ti chkakʼkutik xa mas ta jtob chanubtasel ta Vivliae. Vaʼun laj yakʼbe bendision Jeova li kabtelkutike. Oy van 25,000 jchol mantaletik ta Puerto Rico li avie.

Laj yil svokol li kutsʼ kalale

Laj yil sneneʼik ta 1950 li Leo xchiʼuk Eunice, Mark laj yakʼbeik sbi. Akʼo mi jech, te to pajik ta Puerto Rico. Kʼalal lokʼ xaʼox chib jabile, bat svulaʼan yutsʼ yalalik. La stsakik echʼel avion ta 11 yuʼun abril ta 1952, pe muʼyuk bu xkʼotik ti bu chbatike. Kʼalal mu toʼox sjaliluk stotsel muyel li avione, tsʼuj yalel ta nab, vaʼun te chamik li Leo xchiʼuk Eunicee. Yan li kʼox Mark ti chib jabil yichʼoje te xkajet staik ta ba nab. Pe oy jun vinik la spet muyel li ta vuchesbil uliʼ sventa pojobbaile, la stikʼbeik ikʼ ta ye vaʼun jaʼ jech ikol li neneʼ Marke. b

Kʼalal lokʼ xaʼox voʼob jabile, oy kʼusi toj chopol kʼot ta pasel ta kutsʼ kalal li ta 7 yuʼun marso ta 1957. Kʼalal jaʼo chbatik ta tsobajel ta Salon li jtot jmeʼe, tʼom syantail skaroik. Vaʼun li jtote la skotan skaro ta xokon be sventa tsjelbe li syantaile, pe te echʼ jkot karo xchiʼuk echʼ netʼvanuk; ta ora noʼox cham. Kʼalal echʼ li mantal sventa spatbel yoʼonton li kutsʼ kalalkutike ayik mas ta 600 krixchanoetik xchiʼuk toj lek laj yaʼiik mantal li lum taje, yuʼun toj lek ichʼbil ta venta li jtot tee.

Laj kichʼ takel batel ta yan lum

Kʼalal jutuk xaʼox tajek skʼan xcham li jtote la stakikun batel ta Argentina. Li kʼot ta slumal Mendoza li ta agosto ta 1957 ta yok vitstikaltik Andes. Li ta 1958 te kʼot ek li George Pappas, jaʼ jun ermano ti nelem yuʼun chanun ta Galaad numero 30, vaʼun toj lek laj kamigoin jbakutik.  Li nupunkutik ta abril ta 1960. Kʼalal lokʼ jun jabil ta tsʼakale cham li jmeʼ kʼalal yichʼoj xaʼox 83 jabile. Tukʼ itun-o ta stojolal Jeova ti kʼu sjalil kuxie xchiʼuk ep tajek krixchanoetik la xchanubtas ta sventa Jeova.

Te van lajunebuk jabil la jchiʼinkutik ta naklej yan misioneroetik ta jayibuk snail misioneroetik li voʼon xchiʼuk George. Laj une vukub jabil li tunkutik ta jkʼelvanej ta sirkuito. Li sutkutik echʼel ta Estados Unidos ta 1975 sventa ta jkʼelkutik jlomuk kutsʼ kalalkutik ti ipike. Ta 1980 laj yichʼ albel jmalal ti akʼo xtun ta jkʼelvanej ta sirkuito ta españole. Ti vaʼ kʼakʼal taje kʼajomal toʼox 600 tsobobbailetik oy li ta mukʼta lum taje, pe li avie oy xa mas ta 3,000. Toj ep la jvulaʼankutik ti li tunkutik 26 jabil li ta jkʼelvanej ta sirkuitoe.

Xanavemik li ta «lequil bee»

Laj to yil jmeʼ ti lik tunikuk ta jchol mantaletik ta tsʼakal ora li yan yutsʼ yalaltake. Jech kʼuchaʼal li jun-ol Carol (stseb li jvix Estere) lik tunuk ta prekursora ta sjabilal 1953. Ta mas tsʼakal une nupun xchiʼuk Dennis Trumbore. Koʼol chtunik ta tsʼakal ora. Lois, li yan stseb Estere, nupun xchiʼuk Wendell Jensen. Nel yuʼunik chanun ta Galaad numero 41 xchiʼuk voʼlajuneb jabil tunik ta misioneroal ta Nigeria. Li Mark ti cham stot smeʼ ta avion ti laj xa kalbe skʼoplale, tsʼitesat yuʼun sjunmeʼ ti Ruth La Londe sbie xchiʼuk li smalal ti Curtiss sbie, jaʼ yutsʼ yalaltak li Leoe. Li Mark xchiʼuk yajnil ti Lavonne sbie, tunik jayibuk jabil ta prekursor ek xchiʼuk la stsʼitesik chanvoʼ yalab xnichʼnabik li ta «lequil bee» (Isa. 30:21).

Orlen, ti kʼajomal xa noʼox jaʼ jbankil ti kuxule, oy xa mas ta 90 sjabilal xchiʼuk tukʼ to chtun ta stojolal Jeova. Li voʼon xchiʼuk Georgee yakal chi tunkutik-o ta tsʼakal ora.

Li kʼusi laj yikta jmeʼe

Yokel to jkʼejoj li kʼusi toj ep sbalil yuʼun jmeʼe: jaʼ li xmexa bu tstsʼibaj-oe. Kʼelanbat yuʼun jtot kʼalal nupunike. Ta jun sgavetail li xmexa jmeʼe oy ep kʼusitik te skʼejoj ti toj tsots skʼoplale. Te oy epal kartaetik xchiʼuk kʼusitik stsʼibaoj ta periodiko sventa chchol mantal. Junatike jaʼ toʼox la stsʼiba ta slikebal siglo 20. Te la jta xtok li kartaetik ti laj takbekutik tal jmeʼkutik ti bu toʼox chi tunkutik ta misioneroal xchiʼuk li jbankil jvixobtake. ¡Ta jkʼupin tajek kʼalal ta jkʼelilan li kartaetik taje! Pe li skartatak la stakbunkutike toj lekik ek, yuʼun toj echʼ noʼox tstij koʼontonkutik li kʼusitik chale. Akʼo mi muʼyuk xkʼot ta misioneroal li jmeʼe, pe ti oy tajek ta yoʼonton chtun ta misioneroale ep jabiletik itun ta jkuxlejalkutik. Skotol kʼakʼal ta jnop ti ta jta jbakutik xchiʼuk jtot jmeʼ xchiʼuk jkotolkutik sventa jkʼupinkutik li nichimaltik ta Balumile (Apo. 21:3, 4).

[Tsʼibetik ta yok vun]

[Lokʼol ta pajina 18]

Emilia Pederson

[Lokʼol ta pajina 19]

Jmeʼ, jtot (ti te spetojik li Marvine); baʼyel fila ti chlik ta tsʼetkʼob kʼalal ta batsʼikʼobe: Orlen, Ester, Lilian xchiʼuk Mildred (1916)

[Lokʼol ta pajina 20]

Leo xchiʼuk Eunice kʼalal jutuk xaʼox skʼan xchamike

[Lokʼol ta pajina 20]

Ta tsʼetkʼob kʼalal ta batsʼikʼob; ta patil: Ester, Mildred, Lilian, Eunice xchiʼuk voʼon; ta baʼyel fila: Orlen, jmeʼ, jtot xchiʼuk Marvin (1950)

 [Lokʼol ta pajina 20]

Jchiʼuk jmalal George Pappas, kʼalal chi tunkutik ta jkʼelvanej ta sirkuitoe (2001)