Li sKʼop Jeovae kuxul

Li kʼusi mas tsotsik skʼoplal ta slivroal Apocalipsis (sbavokʼal)

KʼALAL jaʼo te chukul ta Patmos, jun lum ti kakal ta nabe, li jtakbol Juane laj yilbe skʼoplal vaklajuntos kʼusitik. Te laj yil li kʼusi tspas Jeova xchiʼuk Jesucristo ta skʼakʼalil Kajvaltike, ti jaʼo lik kʼalal och ta abtel li Ajvalilal yuʼun Dios ta 1914 kʼalal to ta slajebal li Jmil jabil Ajvalilal yuʼun Jesuse. Li slivroal Apocalipsis ti la stsʼiba Juan te van ta sjabilal 96, jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusitik akʼbat yil yuʼun Dios ti toj labal sbae.

Li avi une jkʼelbetik skʼoplal li kʼusitik mas tsotsik ta Apocalipsis 1:1–12:17, xchiʼuk jkʼelbetik lek skʼoplal li baʼyel vuktos kʼusi akʼbat yil Juane. Toj tsots me skʼoplal chkiltik li kʼusitik akʼbat yil Juan taje, yuʼun jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusitik yakal chkʼot ta pasel avie xchiʼuk jaʼ chal xtok li kʼusi poʼot xa spas Jeova sventa tslajes li chopol balumile. Li buchʼutik tskʼelbeik skʼoplal li kʼusitik laj yichʼ ilel taje ta me xichʼ spatobil yoʼontonik xchiʼuk smuyubajelik, yuʼun oy xchʼunel yoʼontonik (Heb. 4:12).

LI «CHʼIUM CHIJE» TA STʼOLBE LOKʼEL VAKIB SPAKʼ LI VUKUB SPAKʼE

(Apo. 1:1–7:17)

Ti kʼusi baʼyel laj yil Juane jaʼ ti ichʼbil xa lek ta mukʼ laj yil li Jesuse xchiʼuk ep aʼyejetik ti laj yichʼ albel ti skʼan stsʼiba ta jun balbal vun xchiʼuk ti stakbe echʼel li «vuctsob jchʼunolajeleti[ke]» (Apo. 1:10, 11). Laje laj yil jun chotlebal ta vinajel li Juane. Li ta sbatsʼikʼob li buchʼu te chotol taje oy jun balbal vun ti oy vukub spakʼe. «¿Bochʼo puru lec cʼusi spasoj ti xuʼ yuʼun ta sjam li vune [...]?». Jaʼ li «stsʼunubal [...] Judae, echʼem stsatsal jech chac cʼu chaʼal león», jaʼ «li Chʼium Chije oy [...] vucub xulub xchiʼuc vucbej sat» (Apo. 4:2; 5:1, 2, 5, 6).

Li yoxibal kʼusi akʼbat yile, jaʼ chakʼ ta ilel kʼusi kʼot ta pasel kʼalal la stʼol lokʼel ta jujuntal li baʼyel vakib spakʼ vun «li Chʼium Chije». Kʼalal laj yichʼ tʼolel lokʼel li svakibal spakʼe toj tsots tal nikel ti jaʼ svinajeb ti vul xa li skʼakʼalil ch-ilin Diose (Apo. 6:1, 12, 17). Pe li kʼusi laj yichʼ ilel ta tsʼakale chakʼ ta ilel «chanib jʼalmantaletic [ti] jaʼ spajesojic li icʼ ta xchanjotal xchiquin banamile» jaʼ to mi laj yichʼ seyoalik skotol li 144,000. Laje laj yichʼ ilel «epal cristianoetic» ti muʼyuk to yichʼoj seyoalike xchiʼuk ti te «vaʼajtic yoʼ bu chotol li Diose xchiʼuc ta stojol li Chʼium Chije» (Apo. 7:1, 9).

Sjakʼobiltak chlokʼ ta Vivlia ti chichʼ takʼele:

1:4; 3:1; 4:5; 5:6. ¿Kʼusi smelolal li «vucub espíritu», xie? Li vukube jaʼ skʼoplal li kʼusi tsʼakal ta sat Diose. Jaʼ yuʼun chaʼa, li aʼyej ti laj yichʼ takbel echʼel li «vuctsob jchʼunolajeleti[ke]» ta xichʼ takbel echʼel ek li mas ta sien mil tsobobbailetik ta steklumal Dios avie (Apo. 1:11, 20). Ta skoj ti jaʼ jech yepal chakʼ xchʼul espiritu Jeova ta sventa ti kʼusi tskʼan chkʼot ta pasel yuʼune, li «vucub espíritu», xie jaʼ smelolal ti toj lek tsʼakal ch-abtej xchʼul espiritu ta stojolal li buchʼutik tskʼan chaʼibeik lek smelolal li albil kʼope, vaʼun jaʼ jech tstaik bendisionetik. Li slivroal Apocalipsise naka ta vukvukvokʼ snaʼ xkʼopoj yilel. Li numero ti chalbe skʼoplal li livro liʼe jaʼ chalbe skʼoplal li kʼusitik tsʼakal skʼoplale; melel onoʼox, li ta Apocalipsise jaʼ chalbe skʼoplal ti «chcʼot ta pasel» o tstsʼaki «li cʼusi snopoj onoʼox tspas Dios ta voʼone ti muc snaʼic li cristianoetique» (Apo. 10:7).

1:8 tsʼib ta yok vun, 17. ¿Buchʼu ti «Alfa y Omega», xchiʼuk buchʼu ti «vuʼun sliquebun, vuʼun slajebun», xie? Jaʼ skʼoplal Jeova ti «Alfa y Omega», xie. Li biiletik taje chakʼ ta ilel ti muʼyuk-o yan dios ti chichʼ koʼoltasel xchiʼuk Jeovae. Yuʼun jaʼ ti buchʼu «vuʼun la jliques, vuʼun ta jlajes», xie (Apo. 21:6; 22:13). Akʼo mi «vuʼun sliquebun, vuʼun slajebun» xi skʼoplal li Jeova ta Apocalipsis 22:13, ti muʼyuk buchʼu jech echʼem xchiʼuk chtal kʼuchaʼal li Jeovae, li biil «vuʼun sliquebun, vuʼun slajebun» xi ta kapitulo 1 jaʼ skʼoplal Jesús, jech kʼuchaʼal chakʼ ta ilel sjunul sloʼilal  li kapitulo 1. Yuʼun jaʼ li baʼyel krixchano xchiʼuk slajeb ti chaʼkuxesat yuʼun stuk Jeova sventa ch-akʼbat xkuxlejal ti mu xlaj skʼoplale (Col. 1:18).

2:7. ¿Kʼusi jaʼ li «tsʼunubaltic yuʼun Diose»? Ta skoj ti jaʼ albat li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele, li tsʼunobaltik xie jaʼ skʼoplal li vinajele, jaʼ ti bu oy stuk li Jeovae. Ta melel, taje jaʼ jun alakʼ sba tsʼunobaltik. Li tʼujbil yajtsʼaklomtak Cristo ti tukʼ chakʼ sbaike xuʼ me tslajesbeik sat li «teʼ sventa cuxlejal sbatel osile», jaʼ xkaltik, mu xa me bu chchamik (1 Cor. 15:53).

3:7. ¿Kʼusi ora laj yichʼ Jesús li «sllavi Davide»? ¿Kʼuxi stunesoj tal? Li Jesuse laj yichʼ tʼujel sventa chchoti ta xchotleb David ti jaʼ snitilulale, taje jaʼo kʼalal laj yichʼ voʼ ta sjabilal 29. Pe muʼyuk laj yichʼ ta anil li «sllavi Davide» jaʼ to ta sjabilal 33 kʼalal choti ta sbatsʼikʼob Dios te ta vinajele. Akʼbat sderecho li ta Ajvalilal yuʼun Davide xchiʼuk ti kʼu sjalil taje yakal ta stunes li yave sventa sjam o ti xakʼ xtunik li ta abtelal ta sventa Ajvalilal yuʼun Diose. Li Jesuse laj yakʼ ta 1919 li «syavial sna ti [David]» ta stojolal li «jʼabtel ti jun [«tukʼ», NM] yoʼnton [...], ti lec bije», jaʼ xkaltik, laj yakʼbe ta sba «scotol cʼusitic oy yuʼun» (Isa. 22:22, Ch; Mat. 24:45, 47).

3:12. ¿Kʼusi li «achʼ [sbi]» Jesuse? Li biil taje te tsakal skʼoplal xchiʼuk ti laj yichʼ achʼ yabtel li Jesuse xchiʼuk li kʼusitik jaʼ to la sbaine (Fili. 2:9-11). Akʼo mi jaʼ noʼox Jesús xojtikin lek li biil taje, ta stsʼiba ta stojolal yermanotak ti tukʼik xchiʼuk ti chchaʼkuxiik ta vinajele, vaʼun jaʼ jech mas toj lek chil li yermanotake (Apo. 19:12). Jech onoʼox, jmoj tspas xchiʼuk yermanotak li kʼusitik sbainoje.

Kʼusitik xuʼ jchantik:

1:3. Ta skoj ti «poʼot xa chcʼot ta pasel» li chapanel yuʼun Dios ta stojolal li slumal Satanase, toj tsots me skʼoplal ti akʼo xa noʼox me xkakʼbetik yipal ta yaʼibel smelolal li aʼyejetik chal slivroal Apocalipsise xchiʼuk ti xkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusitik chale.

3:17, 18. Sventa xi jpas ta jkʼulej li ta mantale, skʼan me jmantik li «cʼanal taqʼuin ti chicʼbil lec ta cʼocʼ [yikʼobal]» ti chakʼbutik Jesuse, jaʼ xkaltik, skʼan «jaʼuc [jkʼulejaltik] ti lec cʼusitic [ta jpastike]» (1 Tim. 6:17-19). Skʼan jlaptik li «saquil cʼuʼil» ti jaʼ chi jvinaj-o ti jaʼutik yajtsʼaklom Jesuse. Xchiʼuk skʼan jtunestik li «poxil satil» —li tojobtasel ta jtatik ta revista Li Jkʼel osil ta toyole xchiʼuk li ta yan vunetike— sventa xjam lek li jsatik ta mantale (Apo. 19:8).

7:13, 14, Ch. Li 24 moletike jaʼ skʼoplalik li 144,000 buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele, ti maʼuk noʼox ch-ajvalilajike, yuʼun chtunik ta paleal xtok. Li jtsop yajtsʼaklomtak Cristo taje te vinaj skʼoplalik ta stojolal li paleetik ta voʼneal Israele, ti pasatik ta 24 ta tsop yuʼun li ajvalil Davide. Jun li moletik taje albat yuʼun Juan buchʼutik li epal krixchanoetike. Taje jaʼ tskoltautik snaʼel ti likem xaʼox xchaʼkuxesel li tʼujbil yajtsʼaklom Cristo kʼalal skʼan toʼox li sjabilal 1935. ¿Kʼu yuʼun jech chkaltik? Yuʼun li ta jabil taje laj yichʼik albel li tʼujbil yajtsʼaklom Cristo ti liʼ toʼox oyik ta Balumil buchʼutik jaʼ li epal krixchanoetike (Luc. 22:28-30; Apo. 4:4; 7:9).

LI SVUKUBAL SPAKʼ VUN XCHIʼUK LI YOKʼESEL VUKUB OKʼESE

(Apo. 8:1–12:17)

Kʼalal la stʼol li svukubal spakʼ balbal vun li Chʼiom chije, laj yichʼ jujun yokʼesik vukub anjeletik. Vakvoʼ ti lik yokʼes li yokʼesike, sventa chakʼik ta aʼiel ti oy smul li «oxchʼak balumil, NM»: ti jaʼ li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe (Apo. 8:1, 2, 7-12; 9:15, 18). Jaʼ jech laj yil Juan li ta svoʼtosal kʼusi laj yile. Li kʼusi xa laj yil ta tsʼakale, oy kʼusi la spas li Juane, jaʼ ti och slajes li uni balbal vune xchiʼuk ti tspʼisbe kʼu smukʼul li xchʼulna Diose. Kʼalal laj yichʼ okʼesel li svukubal okʼese xi tsots chichʼ alel aʼyejetike: «Laj scʼoplal ta xventainvanic ti ajvaliletic liʼ ta banomile, jaʼ xa ta xlic ventainvanuc ti Cajvaltic Diose xchiʼuc ti Cristo[e]» (Apo. 10:10; 11:1, 15, Ch).

Li kʼusi chal Apocalipsis 11:15, 17 jaʼ xa chlik yalbe echʼel skʼoplal li kʼusi laj yichʼ ilel ta svukubal veltae. Oy kʼusi toj mukʼ senyail vinaj ta vinajel: vokʼ skerem jun ants. Vaʼun laj yichʼ jipel lokʼel ta vinajel li Diabloe xchiʼuk «batsʼi tsots iʼilin ta stojol li antse, jech bat spas pleito xchiʼuc li yantic yalabtaque» (Apo. 12:1, 5, 9, 17).

Sjakʼobiltak chlokʼ ta Vivlia ti chichʼ takʼele:

8:1-5. ¿Kʼu yuʼun tsʼijiik li ta vinajele? ¿Kʼusi laj yichʼ tenel tal ta Balumil ta tsʼakal? Li ta vinajele «ichʼabi[ik]» sventa xichʼ aʼibel «scʼopic li  bochʼotic tucʼ yoʼntoni[k]» ti liʼ oyik ta Balumile. Taje jaʼo kʼot ta pasel kʼalal poʼot xaʼox stsuts li Baʼyel Mukʼta Pas Kʼop ta spʼejel Balumile. Li tʼujbil yajtsʼaklom Cristoe muʼyuk bu xbatik ta vinajel kʼalal laj li skʼakʼalil ch-ajvalilaj yan krixchanoetike, akʼo mi ep jech smalaojik; jech xtok, ep vokolil la snuptanik kʼalal jaʼo li pas kʼop taje. Ta sjunul yoʼontonik tspasik orasion sventa snaʼik li kʼusi skʼan spasike. Takbatik tal kʼokʼ ta Balumil ta lokʼolkʼop yuʼun jun anjel sventa chtakʼbat li s-orasionike, vaʼun jaʼ tsanbat li yoʼontonik xkaltike xchiʼuk ti xmuyubajikuk li yajtsʼaklomtak Cristo taje. Akʼo mi jutebik, tsots lik spasik li abtel ta chol mantal ta spʼejel Balumile, xtiltun skʼakʼal yaʼel ti kʼuyelan chichʼ albel skʼoplal li Ajvalilal yuʼun Diose, vaʼun jaʼ jech la slikesik echʼel kʼokʼ xkaltik ta stojolal li buchʼutik skuyoj sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe. Tsots inik yuʼunik li pʼijubtasel chal sKʼop Diose, toj echʼ xa noʼox xjaplajet slusal yuʼunik li kʼusitik melel ta Vivliae xchiʼuk la slilinbeik yibel li jecheʼ relijione, jech kʼuchaʼal tsnikes mukʼtik naetik li nikele.

8:6-12; 9:1, 13; 11:15. ¿Kʼusi ora la xchapan sbaik li vukub anjeletik sventa chokʼes li yokʼesike? ¿Kʼuxi xchiʼuk kʼusi ora laj yichʼ aʼiel li yokʼesel okʼesetike? Laj yichʼ akʼbel mantaletik li buchʼutik xkoʼolajik kʼuchaʼal Juan ti akʼbat lek stsatsal yoʼontonike, taje jaʼ sventa xichʼik chanubtasel ta stijel li vukub okʼese. Ta skoj taje, la xchaʼchapanbeik lek skʼoplal li chol mantal ta 1919 kʼalal ta 1922 xchiʼuk la svaʼanik naetik sventa tspas li svunike (Apo. 12:13, 14). Li yokʼesel okʼesetike jaʼ chalbe skʼoplal ti tsots yoʼonton laj yalik li chapanel yuʼun Dios ta sventa slumal Satanase, taje jaʼ koltaatik yuʼun anjeletik li steklumal Dios sventa jech xalike. Li mantal chalike lik tal ta mukʼta tsobajel ti kʼot ta pasel ta Cedar Point (Ohio) ta 1922 xchiʼuk ti jaʼ to tstsuts kʼalal mi vul li tsatsal vokolile.

8:13; 9:12; 11:14. ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti jaʼ skʼoplal vokoliletik li slajeb oxib yokʼesel okʼese? Li baʼyel chanib yokʼesel okʼese jaʼ laj yalbe skʼoplal ti chamik ta mantal li buchʼutik skuyoj sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe, yan li slajeb oxib yokʼesel okʼese jaʼ skʼoplal vokoliletik ti tsakal skʼoplal ta oxtos kʼusitik chkʼot ta pasele, jech kʼuchaʼal ta jkʼelbetik batel skʼoplal tanae. Li yokʼesel svoʼobal okʼese jaʼ te tsakal skʼoplal ti kʼalal kolik lokʼel ta xab ta sjabilal 1919, jaʼ xkaltik, ti muʼyuk xaʼox bu yakal xchol mantal li steklumal Diose, pe vaʼun li chol mantal lik spasik ti mu jsetʼuk stakʼ makel ta bee jaʼ jun tsatsal vokolil laj yaʼiik li buchʼutik skuyoj sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe (Apo. 9:1). Li yokʼesel svakibal okʼese jaʼ te tsakal skʼoplal jpas kʼopetik ti kajajtik ta kaʼ ti muʼyuk bu jech ilbil-o yepale: li chol mantal ta spʼejel Balumil ti lik ta 1922. Li slajebal okʼes laj yichʼ okʼesele te tsakal skʼoplal li svokʼel Ajvalilal yuʼun Mesiase.

Kʼusitik xuʼ jchantik:

9:10, 19. Li tsatsal mantaletik chichʼ alel ta Vivlia ti te ta jtatik ta svuntak li «jʼabtel ti jun [«tukʼ», NM] yoʼnton [...], ti lec bije» chjomvan yaʼeluk (Mat. 24:45). Li mantal taje xkoʼolaj ta sne kʼulubetik ti jech «sneic jech chac cʼu chaʼal sne stse[ke]», xchiʼuk kʼuchaʼal kaʼetik ti «jaʼ jech chac cʼu chaʼal jtiʼval chon» «li sneique». ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li vunetike chalik ti poʼot xa «skʼakʼalil ti tspak sutel li [Jeovae]» (Isa. 61:2, NM). Ta sjunuluk xchiʼuk tsotsuk me koʼontontik xbat kakʼbetik vunetik li krixchanoetike.

9:20, 21. Li jpʼel kʼop «li cristianoetic ti cʼu yepal» xi ta Apocalipsise, jaʼ chalbe skʼoplal li krixchanoetik ta lumetik ti maʼuk yajtsʼaklomtak Cristoe. Akʼo mi ep li krixchanoetik ti lek yoʼonton ti xchʼamojik li mantal chkaltik li ta lumetik taje muʼyuk bu jpatoj koʼontontik ti chkʼot ta yajtsʼaklom Cristo epal krixchanoetik ta anil noʼoxe. Akʼo mi jech, kakʼojbetik-o yipal li chol mantale.

12:15, 16. «Li banamile» —jaʼ xkaltik, li kʼusitik sventa politika ta sbalumil Satanase— spakojbe skʼoplal ti akʼo kolemuk xichʼik ta mukʼ Dios li krixchanoetike. Leʼ xa onoʼox tal ta sjabilal 1940 li ajvaliletik ta epal lumetike «la sbicʼ batel scotol li ucʼum [li kontrainel] ilocʼ ta ye dragone». Jech kʼuchaʼal chkiltike, xuʼ me tstunes ajvaliletik li Jeova sventa chkʼot ta pasel yuʼun li kʼusi tskʼane. Ta melel, toj lek me xkʼot-o li kʼusi chal Proverbios 21:1 liʼe: «Li Mucʼul Diose jaʼ tspasbe ta mantal yoʼnton li ajvalile jech chac cʼu chaʼal tsbeiltas batel ta sbe li ucʼumetique; ti cʼu xʼelan tscʼan yoʼnton stuc li Mucʼul Diose jaʼ jech tspas». Liʼe jaʼ me tstsatsubtas li xchʼunel koʼontontik ta stojolal Diose.