«Mu me xchʼay ta avoʼntonic li Mucʼul Dios [Jeovae]»

OY XA onoʼox jech snuptanojik jlom j-israeletik. Pe jutuk mu skotolikuk li j-israeletike jaʼ to sba velta jech chilik xchiʼuk muʼyuk xa bu chilik yan velta xtok. Ta skʼelobil sjuʼel li Jeovae la smakbe yok li ukʼum Jordane, vaʼun ta smiyonal noʼox krixchanoetik lik xtuchʼik li ukʼum ti takin xa sventa ch-ochik li ta Albil Balumile. Ep van j-israeletik ti xi chalik kʼuchaʼal laj yalik leʼ xa ta 40 jabil li smoltotakik xchiʼuk syayaik ti kʼalal la xtuchʼik li Tsajal Nabe: «Muʼyuk bu ta jchʼay ta jol ta jyalel li kʼusi la spas Jeova avie» (Jos. 3:13-17).

Pe li Jeovae snaʼoj ti oy buchʼutik ti «jliquel noʼox [ch]chʼay ta yoʼntonic li [s]tsatsale» (Sal. 106:13). Jaʼ yuʼun laj yalbe Josué li bankilal yuʼun Israel ti akʼo stsob lajchaʼpʼej ton li ta oʼlol ukʼume sventa te xakʼ ti bu baʼyel tspas skarpanaike. Xi albatik yuʼun li Josuee: «Liʼi jaʼ snaʼubil chcom o cuʼuntic cʼalal ta calab jnichʼnabtic ti oy cʼusi lec icʼot ta pasel ta jtojoltic, vuʼutic li israeletique» (Jos. 4:1-8). Li tonetik ti la slatsik muyele jaʼ me sventa xvul-o ta sjolik jteklum ti mukʼtik kʼusitik spasoj li Jeovae xchiʼuk ti kʼu yuʼun skʼan tukʼ yoʼonton xtunik-o ta stojolale.

¿Mi tsots skʼoplal ta jtojolaltik ti yakal chi jtun ta stojolal Dios avi li loʼil taje? Tsots, yuʼun me mu stakʼ jchʼay ta joltik ek li Jeovae xchiʼuk ti mu me xkikta jbatik ta spasbel li yabtele. Li pʼijubtasel laj yakʼbe steklumal Israel li Diose ep me sbalil ta sventa li yajtsʼaklomtak Cristo avi eke. Jkʼeltik avil li kʼusi laj yal Moisés liʼe: «Qʼuelo me abaic. Mu me xchʼay ta avoʼntonic li Mucʼul Dios avuʼunique. Mu me xacomtsanic spasel li mantaletic yuʼune xchiʼuc li cʼusitic yan yaloj acʼo apasique» (Deu. 8:11). Jech kʼuchaʼal laj yakʼ ta ilel Moisese xuʼ me yolbaj xa mu xichʼ chʼunel mantal mi chʼay ta oʼontonal li Jeovae. Taje toj xibal me sba jech jnuptantik ek. Toj tsots maʼ taje, yuʼun laj yal jtakbol Pablo ti mu me jchanbetik «yoʼntonic ti buchʼutic muʼyuc xcʼot ta yoʼntonic ta xchʼunele», jaʼ xkaltik, ti muʼyuk lek ta chanbel stalelal li j-israeletik ta taki xokol balumile (Heb. 4:8-11, Ch).

Li ta mantal liʼe ta jkʼelbetik lek skʼoplal jlomuk sloʼilal xkuxlejal Israel ti chakʼ kiltik ti mu me stakʼ jchʼay ta joltik ta jyalel li Diose. Jech xtok, li stalelal chaʼvoʼ j-israeletik ti tukʼ yoʼontonike ta me skoltautik sventa stsʼik kuʼuntik li vokolil xchiʼuk ti jtojtik ta vokol kʼalal chi jtun ta stojolal li Jeovae.

Srasonaltak sventa mu jchʼay ta joltik li Jeovae

Li Jeovae muʼyuk bu xchʼay ta sjol j-israeletik ti jayib jabil te oyik ta Egiptoe. Li Vivliae chal ti «itʼab ta yoʼnton cʼusi xchapanojic onoʼox xchiʼuc li Abrahame, li Isaaque, xchiʼuc li Jacobe» (Éxo. 2:23, 24). Li kʼusi la spas xtok sventa tskolta lokʼel ta mosoile solel nabil-o.

Li Jeovae laj yakʼbe baluneb vokolil li Egipto sventa chakʼbe stoj smule, ti mu jsetʼuk mak yuʼunik ta be li kʼusitik tspasik ta majia li paleetik yuʼun faraone. Ep ta velta tskʼan ox tstsal yaʼi Jeova li jtoyba faraón kʼalal muʼyuk bu chakʼ batuk li j-israeletike. (Éxo. 7:14–10:29). Pe li ta slajunebal vokolile jaʼ to te laj yakʼ sba ta pasel ta mantal yuʼun li Diose (Éxo. 11:1-10; 12:12). Vaʼun li j-israeletike lokʼik echʼel ta Egipto xchiʼuk epal krixchanoetik te tijilik batel ek, jaʼ jbabe echʼel yuʼunik li Moisese. Te van oxibuk miyon krixchanoetik ta skotolik (Éxo. 12:37, 38). Pe kʼalal mu to nomuk xlokʼik echʼele, li faraone la sjel yoʼonton, bat xchiʼuk yajsoltarotak ti kajajtik ta kaʼe xchiʼuk skaretatak sventa pasob kʼop —ti jaʼ li jpas kʼopetik ti mas toj tsotsik ti vaʼ kʼakʼal taje— sventa chbat snutsik li smosotakik toʼoxe. Kʼalal jaʼo jech taje, li Moisese albat yuʼun Jeova ti akʼo yikʼ batel j-israeletik ta Pi-hahirot, yileluke muʼyuk xa bu xjatavik batel, yuʼun te makalik ta Tsajal Nab xchiʼuk ta epal chʼenetik (Éxo. 14:1-9).

Li faraone la snop ti ochik xa ta kʼabal li Moisés xchiʼuk xchiʼiltake, jaʼ yuʼun bat tsakvanikuk ta kʼop li yajsoltarotake. Pe la smak ta be Jeova taje, la skakan ta oʼlol jvol tok xchiʼuk kʼokʼ ta stojolal li j-israeletik xchiʼuk li j-egiptoetike. Vaʼun la xchʼak  ta oʼlol li Tsajal Nab sventa tspolbe ochel sbe li j-israeletike, la stselan sba muyel yuʼun kʼuchaʼal muro li voʼe, ti te van voʼlajunebuk metro staylej jujujote. Mu ta sjaliluk une kʼotik ta tiʼnab li j-egiptoetike, jaʼ to yilike yakal xa chjatav echʼel ta jot nab li j-israeletike (Éxo. 13:21; 14:10-22).

Li jun pʼijil ajvalile muʼyuk xa bu tsnutsvan echʼel jechuke, pe li faraone mu jechuk la spas. Ta skoj ti solel joviem xa ta stoyobbaile, bat snuts j-israeletik xchiʼuk li yajsotarotake, te xvilet batel ta ora ti bu echʼik j-israeletik ta oʼlol nabe. Kʼalal mu to tstaik li buchʼutik ta patil xlokʼik batele, te noʼox mak ta be ti chmilvan yaʼiike: mu xa xanav li skaretaike, yuʼun la slokʼesbe syantailtak li Jeovae (Éxo. 14:23-25; 15:9).

Akʼo mi sokem xa tajek skaretaik li j-egiptoetike yakʼojbeik yipal ta snutsel li j-israeletike, pe bu cha ta kʼotik xaʼox ta tiʼnab. Laj une, la xbech skʼob ta sba nab li Moisese, vaʼun jin yalel tal li voʼ ti tselajtik toʼox kʼuchaʼal muroe. Te butʼijik ta epal voʼ li faraón xchiʼuk li yajsoltarotake, vaʼun jikʼavik. Muʼyuk bu xkolik mi junuk. ¡Avi une kolik xa li j-israeletike! (Éxo. 14:26-28; Sal. 136:13-15.)

Li lumetik ti te noʼox nopole solel ochik ta xiʼel ta skoj taje, jal ti jech xiʼemike (Éxo. 15:14-16). Echʼem xaʼox 40 jabil, xi laj yalbe chaʼvoʼ j-israelal viniketik li Rahab ta lum Jericoe: «Li jchiʼiltaque ta xiʼic avuʼunic [...]. Yuʼun caʼyojcutic ti Mucʼul Dios la staquijesboxuc li Tsajal Nab cʼalal laloqʼuic tal ta Egipto[e]» (Jos. 2:9, 10). Akʼo mi maʼuk jchʼunolajeletik li lumetike muʼyuk bu xchʼay ta sjolik li kʼusi la spas Jeova sventa tspoj li steklumale, ¡mas to me mu xchʼay ta sjol li Israele!

Jaʼ jech la xchabi «cʼu chaʼal lec ta xchabi yuninal sat»

Kʼalal laj xaʼox xtuchʼik Tsajal Nab li j-israeletike ochik echʼel ta taki xokol balumil ta Sinaí, «ta mucʼta xocol banamil ti toj xibal sbae». Kʼalal yakal chanavik li ta lum «ti muʼyuc voʼ tee» —mi jaʼuk veʼlil ta sventa li epal krixchanoetike—, muʼyuk xtenatik komel yuʼun li Jeovae. Xi vulesbat ta sjolik yuʼun li Moisese: «Te la sta tal [Israel] ta xocol banamil, jaʼ te ta taqui banamil ti tʼajemic ta tsatsal iqʼue. La spet tal ta scʼob; la xchanubtas lec. La xchabi tal lec, jech chac cʼu chaʼal lec ta xchabi yuninal sat[e]» (Deu. 8:15; 32:10). ¿Kʼusi la spas Jeova ta stojolal li j-israeletike?

 Veno, li Jeovae laj yakʼbe tal «[s]veʼelic ta vinajel» ti mana sbie, ti ta jech noʼox te lamal «ta sba li xocol banamile» (Éxo. 16:4, 14, 15, 35). Jech xtok, «laj yacʼ locʼuc ep voʼ ta tsatsal chʼen» li Jeovae. Koliyal ti laj yakʼ tal sbendision li Diose, muʼyuk bu xlaj skʼuʼik li j-israeletike xchiʼuk muʼyuk bu situb yokik ti 40 jabil echʼik ta taki xokol balumile (Deu. 8:4). ¿Kʼuxi van xuʼ tstojbeik ta vokol Jeova taje? Xi laj yalbe jteklum li Moisese: «Qʼuelo me abaic. Mu me xchʼay ta avoʼntonic li cʼusitic avilojique. Jaʼ me xanopilanic o» (Deu. 4:9). Mi oy ta yoʼonton tstoj ta vokol j-israeletik kʼalal tsvules ta sjolik li kʼusitik spasoj Jeova sventa ipojatike, ta me xchʼunbeik li smantale xchiʼuk ta me xtunik-o ta stojolal. Pe ¿kʼusi la spasik li j-israeletike?

Muʼyuk la stojik ta vokol yuʼun chʼay ta sjolik

Xi laj yal li Moisese: «Israel, ichʼay xa ta avoʼnton li atote, li bochʼo xchabiojote. Ichʼay xa ta avoʼnton li bochʼo laj yacʼbot acuxlejale» (Deu. 32:18). Li j-israeletike lik stoy sbaik xchiʼuk mu jaluk la xchʼay ta yoʼontonik li kʼusi la spas Jeova ta Tsajal Nabe, ti kʼuxi chabiatik sventa mu teuk xchamik li ta taki xokol balumile xchiʼuk li yantik slekil yoʼonton laj yilbeike.

Jun veltae la skʼanik parte ta stojolal Moisés, yuʼun la snopik ti muʼyuk bu xuʼ tsta yaʼalike (Núm. 20:2-5). Xi laj yalik xtok ta sventa li mana ti jaʼ kuxulik-oe: «¡Xtaet xa ta slajesel ta xcaʼicutic ti veʼlil ti muʼyuc smuile!» (Núm. 21:5, Ch). La xchibal kʼoptabeik xtok li kʼusitik tspas Jeovae xchiʼuk la spʼajik ta jnitvanej yuʼunik li Moisese. «Jaʼ lec ti teuc onoʼox chamcutic ta Egiptoe —xiik—, xchiʼuc ti liʼuc chamcutic ta xocol banamile. [...] Jsaʼtic junuc banquilal cuʼuntic yuʼun jaʼ acʼo yicʼutic sutel ta Egipto.» (Núm. 14:2-4.)

¿Kʼu yelan laj yaʼi Jeova ti vaʼ yelan la stoy sba li Israele? Jun jtsʼibajom yuʼun Salmo xi la yal ta sventa li kʼusi la snop ta skoj taje: «Toj ep ta velta la stoy sbaic ta stojol te ta xocol banamil; ep laj yacʼbeic yat yoʼnton te ta taqui banamil. Tsʼacal la saʼbeic scʼacʼal yoʼnton yan velta noxtoc; laj yacʼbeic yat yoʼnton li Chʼul Dios yuʼun Israele. Muc xa svules ta yoʼntonic cʼu xʼelan li stsatsal svuʼele, xchiʼuc ti cʼu xʼelan ipojatic loqʼuel ta scʼob yajcontraique. Muc xa svules ta yoʼntonic ti ep senyailtac, ti ep sqʼuelubiltac la spas te ta Egipto[e]» (Sal. 78:40-43). Jech ta melel, yayij yoʼonton laj yaʼi Jeova ta skoj ti muʼyuk la stoj ta vokol li Israele.

Chaʼvoʼ j-israeletik ti muʼyuk xchʼay ta yoʼontonike

Akʼo mi jech, oy j-israeletik ti muʼyuk xchʼay ta yoʼontonik li Jeovae. Jlome jaʼik Josué xchiʼuk Caleb ti jaʼ te skʼoplalik li ta lajchaʼvoʼ jpaʼiej osil ti takatik batel ta Cades-barnea sventa tskʼelik kʼuyelan li Albil Balumile. Lajunvoʼ li jpaʼivanejetik taje  muʼyuk kʼusi lek kʼot yalik ta sventa li balumile, yan li Josué xchiʼuk Calebe xi laj yalbeik li jteklume: «¡Li osil ay jqʼuelcutic tale, batsʼi lec ta jyalel! Me ta melel lec chijyilutic li Diose, jaʼ chijyicʼutic ochel yoʼ bu li banamile, xchiʼuc chijyacʼbutic quichʼtic o. Yuʼun jaʼ jun banamil ti bu ta xlocʼ ep yaʼlel xchuʼ vacax xchiʼuc pom jech chac cʼu chaʼal ta xlocʼ voʼe. Pero jaʼ tscʼan ti mu xatoy abaic ta stojol li Mucʼul Diose». Kʼalal laj yaʼi j-israeletik ti vaʼ yelan kʼopoj li chaʼvoʼ viniketik taje, la snop skʼopik ti ta xakʼbeik tone. Pe li stukike tukʼ laj yakʼ sbaik xchiʼuk la spat lek yoʼontonik ta stojolal Jeova (Núm. 14:6-10).

Kʼalal echʼem xaʼox jayibuk jabile, xi laj yalbe Josué li Calebe: «La stacun tal ta sqʼuelel osil li Moisese, jaʼ li yajtunel mucʼul Diose. Cʼalal cʼot calbe yaʼyic li caʼyeje, jaʼ jech cʼot cal ti cʼu xʼelan laj caʼay ta coʼntone. Li yantic jchiʼiltac ti ay xchiʼinicune jaʼ noʼox cʼot xchibajesbeic yoʼnton li yantic jchiʼiltactique. Pero li vuʼune jʼechʼel la jchʼun o li mucʼul Dios cuʼuntique» (Jos. 14:6-8). Ta skoj ti la spat yoʼontonik ta stojolal Jeova li Caleb xchiʼuk Josuee toj ep tsʼik yuʼunik vokoliletik. Jpʼel ta yoʼontonik ti muʼyuk chchʼay ta sjolik Jeova ti kʼu sjalil kuxulike.

Li chaʼvoʼ j-israeletik liʼe la stojik ta vokol xchiʼuk laj yakʼik lek venta ti kʼot ta pasel yuʼun Jeova ti yaloj chakʼbe Israel jun yaxal balumile. Ta melel, jaʼ koliyal Jeova ti jech kuxul skotol li jteklume. Xi la stsʼiba li Josuee: «Li Mucʼul Diose jaʼ jech laj yacʼbe yichʼic yosilic li israeletique yuʼun jech onoʼox yalojbe ta jamal li smoltotaquic ta voʼonee [...]. Scotol li cʼusi yalojbe onoʼox israeletic li Mucʼul Diose icʼot ta pasel yuʼun scotol, me jbeluc muʼyuc xlaj scʼoplal» (Jos. 21:43, 45). ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li Caleb xchiʼuk Josuee?

Jtojtikuk me ta vokol

Xi la sjakʼ jun velta jun yajtunel Diose: «¿Cʼuxi xuʼ ta jtojbe Mucʼul Dios ta sventa scotol li cʼusi lec la spasbune?» (Sal. 116:12). Li Jeovae chakʼbutik li kʼusitik chtun kuʼuntike, tsbeiltasutik ta mantal xchiʼuk yakʼojbutik li kʼusi chtun kuʼuntik sventa jta jkolebaltike. Toj ep kiltik ta stojolal, mi jaʼuk onoʼox xtoj kuʼuntik sbatel osil. Ta melel, mi jaʼuk onoʼox xtoj kuʼuntik ta jyalel skotol li kʼusi spasoje. Pe li kʼusi xuʼ jpas jkotoltike jaʼ ti oyuk ta koʼontontik jtojtik ta vokole.

¿Mi skoltaojot li tojobtaseletik yuʼun Dios sventa mu xa nuptan vokolile? ¿Mi yakal xa cha kʼupin yan velta ti lek sak ajol avoʼonton ta skoj ti spasojot ta perton li Jeovae? Li bendisionetik chakʼbutik Diose te-o me sbatel osil, jaʼ yuʼun jaʼ  jech sbatel osil skʼan jtojtik ta vokol ek. Jun tseb ti Sandra sbi ti yichʼoj chanlajuneb jabil ti tsots vokoliletik kuch yuʼun ta skoltaobba Diose, xi chal kaʼitike: «La jkʼanbe Jeova ti akʼo xi skoltaune, toj labal to sba laj kil ti kʼuyelan la skoltaune. Li avi une jnaʼoj xa lek kʼu yuʼun chalilanbun jtot ti akʼo mu jchʼay ta jol li kʼusi xi chal Proverbios 3:5, 6: “Jaʼ noʼox pato avoʼnton ta stojol li Mucʼul Diose; mu me jaʼuc xapat avoʼnton yuʼun li abijil atuque. Acʼo sventain Mucʼul Dios scotol li cʼusi chapase, yuʼun jaʼ xuʼ chayicʼot batel ta tuqʼuil be”. Jpatoj lek koʼonton ti jaʼ jech tskoltaun-o Jeova kʼuchaʼal kiloj tale».

Jaʼ me svinajeb ti muʼyuk chchʼay ta joltik Jeova mi tstsʼik kuʼuntik li prevaetike

Li Vivliae chalbe yan stalelal li buchʼutik te-o ta sjolik li Jeovae: «Me oy smucʼul avoʼntonique, tscʼan lec chbat yabtelal noxtoc, jech lec tsʼacal chbat avuʼunic; muʼyuc xa cʼusi yan scʼan avuʼunic» (Sant. 1:4). ¿Kʼusi smelolal ti «lec tsʼacal chbat avuʼunic», xie? Taje jaʼ smelolal ti oy li jtalelaltik ti chtun kuʼuntik sventa xkuch kuʼuntik kʼusiuk vokolilal ta jnuptantike, ti jpʼeluk koʼontontike xchiʼuk ti jpat lek koʼontontik ta stojolal Jeovae. Ti vaʼ yelan chkuch kuʼuntike jaʼ me chakʼ jmuyubajeltik kʼalal mi echʼ xaʼox li prevaetike. Xchiʼuk mu me jchʼay ta joltik liʼe: ta onoʼox me xlaj li jvokoltike (1 Cor. 10:13).

Jun ermano ti oy xa ta sjayibal jabil chtun tal ta stojolal Jeovae xchiʼuk ti ep chameletik snuptanoje xi chal kaʼitik ti kʼusi chkoltaat-o sventa kuchem tal yuʼune: «Jaʼ chkakʼ ta koʼonton snopel li kʼusi yakal tspas Jeovae, maʼuk li kʼusi ta jkʼan ta jpas kaʼi voʼone. Chkal voʼone, li stukʼil koʼontone jaʼ te chvinaj kʼalal tukʼ ta jkʼel batel li kʼusitik tskʼan tspas Diose, maʼuk ta jkʼel batel li kʼusi ta jkʼan jtuke. Kʼalal yakal chkil jvokole, muʼyuk xi chkale: “¡Ay Jeova!, ¿kʼu yuʼun ti voʼon chkil jvokole?”. Moʼoj, yuʼun ti kʼusie muʼyuk chkikta jba ti chi tun ta stojolale xchiʼuk tsots jpatoj koʼonton ta stojolal, kʼusiuk ti vokolal chtale».

Li avi kʼakʼale, li steklumal Diose yakal chichʼik ta mukʼ «ta espiritu xchiʼuk ta melel» li Jeovae (Juan 4:23, 24, NM). Li stsobobbail yajtsʼaklom Cristoe muʼyuk chchʼay ta sjol ta jyalel li Diose, mu jechuk tspas kʼuchaʼal li steklumal Israele. Akʼo mi te oyutik li ta yut tsobobbail taje maʼuk me skʼan xal ti tukʼ xa oyutik-oe. Jkotoltik li yajtunelutik Diose skʼan jech jpastik kʼuchaʼal Caleb xchiʼuk Josuee, skʼan jtojtik ta vokol xchiʼuk skʼan xkuch kuʼuntik. Oy lek srasonal kuʼuntik ti jech ta jpastike, yuʼun li Jeovae yokel-o tsbeiltasutik xchiʼuk chchabiutik ta jujuntal li avi ta slajebal kʼakʼal ti toj tsots ta ichʼel batele.

Li tonetik ti la slats muyel Josuee jaʼ sventa xvul-o ta sjolik j-israeletik li kʼusi yilojike. Jaʼ jechtik ek, li kʼusitik spasoj Dios sventa chpojvane jaʼ me svinajeb ta melel ti muʼyuk tsten komel li steklumale. Jech oxal, chkalkutik avaʼi ti akʼo jechuk xaval kʼuchaʼal laj yal li jtsʼibajom yuʼun Salmo liʼe: «Ta to jnaʼ cʼu xʼelan yabtel li Bochʼo te oy ta vinajele; ta to jnaʼilan ti ep sqʼuelubiltac la spas ta voʼonee. Ta to xvul ta coʼnton, ta to jnopilan li cʼusitic toj tsotsic, toj mucʼtic la spase» (Sal. 77:11, 12).

[Lokʼol ta pajina 7]

Skotol li jteklume xanav ta yokik ta jun balumil «ti muʼyuc voʼ tee»

[Stojel ta vokol ta pajina 7]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Stojel ta vokol ta pajina 8]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Lokʼol ta pajina 8]

Kʼalal jaʼo te spasoj skarpanaik ta Cades-barnea li Israele, laj yichʼ takel echʼel jpaʼivanejetik sventa tskʼelik kʼuyelan li Albil Balumile

[Lokʼol ta pajina 9]

Oy me lek srasonal sventa tstojik ta vokol j-israeletik ti te xa oyik li ta yaxal Albil Balumile yuʼun ep jabil te echʼik li ta taki xokol balumile

[Stojel ta vokol ta pajina 9]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Lokʼol ta pajina 10]

Mi chkakʼ ta koʼontontik li kʼusitik tskʼan tspas Jeovae jaʼ me tskoltautik sventa xkuch kuʼuntik kʼusiuk vokolal