¿Kʼu yuʼun skʼan jtsʼaklitik echʼel li Cristoe?
¿Kʼu yuʼun skʼan jtsʼaklitik echʼel li Cristoe?
«Mi oy buchʼu ta xʼoch yaʼi ta cajchancʼope, acʼo xtuchʼ ta yoʼnton ti xcuxlejale; [...] acʼo stsʼacliun.» (LUC. 9:23, Ch)
1, 2. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti jkʼelbetik srasonal ti ta jtsʼaklitik batel li Cristoe?
¡JAʼ JUN mukʼta muyubajel chaʼi Jeova kʼalal chil ti lik xa xchanik tal melel mantal li epal krixchanoetike, kerem-tsebetik xchiʼuk li yijil krixchanoetike! Mi jaʼ jech cha pase, chano-o me li Vivliae xchiʼuk mu me xavikta li tsobajeletike, yuʼun jaʼ jech ch-epaj li yojtikinel avuʼun ta sventa li kʼusitik ep sbalil melel mantaletik ta Vivliae. Yuʼun mi kʼot yoraile skʼan me lek xichʼ nopbel skʼoplal li kʼusi xi laj yal Jesuse: «Mi oy buchʼu ta xʼoch yaʼi ta cajchancʼope, acʼo xtuchʼ ta yoʼnton ti xcuxlejale; acʼo stsʼic svocol jujun cʼacʼal, acʼo stsʼacliun» (Luc. 9:23, Ch). Jech kʼuchaʼal chkiltike, skʼan jtuchʼ ta koʼonton li jkuxlejaltike xchiʼuk ti xi jkʼot ta yajtsʼaklom Cristoe. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti jechuk jpastike? Li ta xchanobil liʼe te ta jtabetik li stakʼobile (Mat. 16:13-16).
2 Pe ¿kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa li voʼotik ti oy xa ta sjayilal jabil yakal ta jtsʼaklitik batel li Jesuse? Ta xi j-albat ti skʼan «echʼem to jech tscʼan [ta jpastik] batel[e]» (1 Tes. 4:1, 2). Mi oy xa sjabilal jchʼamojtik li melel mantale o mi jaʼtik to, skʼan me jnopbetik skʼoplal ti kʼu yuʼun yakal ta jtsʼaklitik batel li Cristoe, yuʼun jech kʼuchaʼal laj yal Pabloe «echʼem to jech tscʼan [ta jpastik] batel». Jkʼelbetik batel voʼobuk srasonal.
Mas me lek chkil jbatik xchiʼuk Dios
3. ¿Kʼusi chaʼtos xuʼ xkojtikintik-o li Diose?
3 Kʼalal ay ta vulaʼal ta Atenas li Pabloe «lic svaʼan sba ta oʼlol yoʼ bu stsoboj sbaic [li] ta Areopagoe» xchiʼuk xi lik yale: «Bisbil yuʼun cʼu sjalil yorailic ta jujuchop, xchiʼuc chapanbil yuʼun bu cʼalal yosilalic ta jujuchop. Yuʼun [...] jech acʼo saʼic li Diose. Me ta saʼilan yaʼyique, xuʼ ta staic. Yuʼun li Diose mu nomuc oy ta jtojoltic jujunutic» (Hech. 17:22, 26, 27). Ta melel, li buchʼutik tsaʼik Diose xuʼ me chojtikinik. ¿Kʼuxi? Jtose jaʼo kʼalal ta jchanbetik skʼoplal li kʼusitik spasoj Diose, yuʼun te chkiltik ti kʼuyelan li stalelale xchiʼuk li sjuʼele. Jaʼ jech, ep kʼusitik xuʼ jchantik ta sventa li Jpasvanej kʼalal ta jnopbetik lek skʼoplal li kʼusitik spasojane (Rom. 1:20). Jech xtok, oy kuʼuntik li Vivlia ti jaʼ jun livro ti ep kʼusi chalbutik ta sventa li Jeovae (2 Tim. 3:16, 17). Kʼalal mas ta jnoptik ta sventa li yabteltake xchiʼuk ti mas ta jkʼan ta jnaʼtik ti kʼuyelan li stalelale, mas me chkojtikintik (Sal. 77:12).
4. ¿Kʼu yuʼun mas lek chkil jbatik xchiʼuk Jeova mi ta jtsʼaklitik li Cristoe?
4 Ti kʼalal ta jtsʼaklitik echʼel li Cristoe jaʼ me tsnopajesutik mas ta stojolal li Jeovae. «Cʼalal muʼyuc toʼox li banamile», li Jesuse oy xa onoʼox slekilal xchiʼuk yutsilal kʼalal te xchiʼuk li sTote (Juan 17:5). Yuʼun «jaʼ la sliques scotol li cʼusitic oye» (Apo. 3:14). Ti epal miyon jabiletik te xchiʼuk li sTote ep kʼusitik la spas, yuʼun «te onoʼox oy cʼalal muʼyuc toʼox cʼusitic oye». Koʼol tajek ch-abtej xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk xmuyubaj noʼox ti jech ch-abteje, jaʼ yuʼun muʼyuk bu jech yan ti toj lek laj yil sbaike. Li Jesuse maʼuk noʼox la skʼelbe ti kʼuyelan tspas sba li sTote, li kʼusi oy ta yoʼontone xchiʼuk li stalelaltake; moʼoj, yuʼun la snopbe lek skʼoplal li kʼusi laj yil ta stojolal Jeovae. Ti kʼusi kʼot ta pasele, jaʼ ti toj echʼ xa noʼox xkoʼolaj xchiʼuk sTot li jchʼunej mantal Nichʼonil liʼe; jaʼ yuʼun li Vivliae chal ti «coʼolic jech chac cʼu chaʼal li Dios ti mu xquiltique» (Col. 1:15). Lek jamal ta kʼelel chaʼa, mi lek ta jtsʼaklitik batel li Cristoe, xuʼ me mas lek xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae.
Kakʼtik lek ta ilel ti kʼuyelan stalelal li Jeovae
5. ¿Kʼusi van tskoltautik ta xchanbel lek li stalelal Jeovae, xchiʼuk kʼu yuʼun?
5 Li krixchanoutike ta slokʼol Dios pasbilutik, jaʼ yuʼun xuʼ xkakʼtik ta ilel li stalelale (Gén. 1:26). Li jtakbol Pabloe laj yalbe yajtsʼaklomtak Cristo ti akʼo «[x]chanbeic yoʼnton li Diose, yuʼun [nichʼnabiletik] xa, lec [kʼanbilik]» (Efe. 5:1). Jtos ti kʼusi tskoltautik ta xchanbel stalelale jaʼ ti jtsʼaklitik batel li Cristoe. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun lek laj yakʼ ta ilel ti kʼusi oy ta yoʼonton li Diose, li stalelale xchiʼuk ti kʼuyelan tsnope. Jech xtok, muʼyuk buchʼu yan yaloj kaʼitik ta sventa li Jeovae, jaʼ noʼox li Jesuse. Li Jesuse maʼuk noʼox laj yakʼ ta ojtikinbel li sbi sTote; yuʼun laj yakʼ ta ojtikinel xtok ti kʼuyelan stalelale (kʼelo Mateo 11:27). Jaʼ jech laj yakʼ ta ilel ta skʼopojel, ta yabtel, li ta chanubtaseletik laj yakʼe xchiʼuk li ta stalelale.
6. ¿Kʼusi chakʼ kiltik ta sventa Jeova ti kʼu yelan chanubtasvan li Jesuse?
6 Ti kʼuyelan chanubtasvan li Jesuse te laj yakʼ ta ilel ti kʼusi tskʼanbe yajtuneltak li Diose xchiʼuk ti kʼusi oy ta yoʼonton ta stojolalike (Mat. 22:36-40; Luc. 12:6, 7; 15:4-7). Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal laj yalbe skʼoplal jun li ta Lajuneb Mantale —ti bu chal: «Mu me xamulivajic», xie—, laj yalbe smelolal ti kʼusi chkʼot ta pasel ta yoʼonton li jun vinik ti kʼalal skʼan toʼox stsʼuj li ta mulile, xchiʼuk laj yal ti kʼusi tsnop Dios ta sventa taje. Xi laj yale: «Vuʼun chacalboxuc, li bochʼo jaʼ noʼox ta xpichʼ-oʼnta antse, imulivaj xa o xchiʼuc ta yoʼnton» (Éxo. 20:14; Mat. 5:27, 28). Jech xtok laj yalbe lek smelolal jun Mantal ti yan-o smelolal chalbeik li fariseoetike. Li kʼusi chalike jaʼ ti skʼan la jkʼantik li jchiʼiltike, pe jaʼ la skʼan jpʼajtik li jkontratike. Pe jaʼuk li Jesuse laj yalbe lek smelolal ti kʼusi tsnop sTot kʼalal xi laj yale: «Cʼuxubino avajcontraic; cʼopanbeic Dios ta stojol li bochʼotic chayutsʼintaoxuque» (Mat. 5:43, 44; Éxo. 23:4; Lev. 19:18). Mi laj kaʼibetik lek smelolal ti kʼuyelan tsnop xchiʼuk ti kʼusi smalaoj ta jtojolaltik li Diose, mas me kʼun chkaʼitik ta xchanbel stalelal.
7, 8. ¿Kʼusi ta jchantik ta stojolal Jeova kʼalal ta jkʼelbetik li stalelal Jesuse?
7 Ti kʼuyelan la spas stalelal li Jesuse, jaʼ te laj yakʼ kiltik ti kʼuyelan li sTote. Li Evanjelioetike chakʼ kiltik ti kʼuxubaj ta yoʼonton Jesús li buchʼutik oy kʼusitik chtun yuʼunike, li buchʼutik chil svokolike, jech xtok chopol laj yil ti kʼalal la smakik ta be ololetik li yajtakboltake. ¿Mi mu tauk xkaʼibetik smelolal ti kʼuyelan laj yaʼi sba Jeova kʼalal ta jkʼeltik li loʼiletik taje? (Mar. 1:40-42; 10:13, 14; Juan 11:32-35.) Li kʼusitik la spas Jesuse chakʼ kiltik li chantos stalelaltak Dios ti mas tsotsik skʼoplale. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal la spas skʼelobiltak juʼelale jaʼ te chakʼ kiltik ti toj ep sjuʼele, ti muʼyuk bu stunes sventa jaʼ noʼox tstabe sbalil stuk o ti jaʼ noʼox sventa chilbajin li yantike (Luc. 4:1-4). Ta yan xtoke, kʼalal la snuts lokʼel ta chʼulna li jpʼolmaletik ti jaʼ noʼox tsaʼ li kʼusi tskʼan stukike jaʼ te laj yakʼ ta ilel ti oy tukʼilal yuʼune (Mar. 11:15-17; Juan 2:13-16). Jaʼ mas to «echʼem sbijil» kʼuchaʼal li Salomone, taje jaʼ te chakʼ kiltik ti kʼalal chanubtasvane xchiʼuk li kʼopetik la stunes sventa xkʼot ta yoʼonton yuʼun li krixchanoetike (Mat. 12:42). ¿Kʼusi xuʼ xkaltik xtok ti laj yakʼ ta ilel kʼanelal kʼalal laj yakʼ xkuxlejal ta stojolal krixchanoetike? ¿Mi mu meleluk ti «muʼyuc bochʼo jech toj ep cʼanel yuʼun» kʼuchaʼal taje? (Juan 15:13.)
8 Li Nichʼonile la xchanbe lek stalelal sTot ta sventa li kʼusitik laj yal xchiʼuk li kʼusitik la spase. Jaʼ yuʼun xi laj yale: «Li bochʼotic laj xa yilicune laj xa yilic o li Jtote» (kʼelo Juan 14:9-11). Kʼuchaʼal chkiltike, jaʼ me yakal ta jchanbetik stalelal Jeova kʼalal ta jtsʼaklitik echʼel li Cristoe.
Jaʼ tʼujbil yuʼun Jeova li Jesuse
9. ¿Kʼusi ora xchiʼuk kʼuxi kʼot ta Tʼujbil yuʼun Jeova li Jesuse?
9 Jkʼeltik li kʼusi kʼot ta pasel ta yorail unenaltik ta sjabilal 29 ta jkʼakʼaliltike. Taje jaʼo kʼalal ay skʼel Juan J-akʼvanej ta voʼ li Jesús ti yichʼoj xaʼox 30 jabile. Xi chal li Vivliae: «Cʼalal laj yichʼ voʼ li Jesuse ilocʼ ta ucʼum; ta ora ijam li vinajele. Laj yil iyal tal ta sba li Espíritu yuʼun Diose, xcoʼlaj xchiʼuc stsumut yilel». Taje jaʼo te kʼot ta Cristo o ta Mesías li Jesuse. Jaʼ te laj yakʼ lek ta naʼel stuk Jeova ti jaʼ Tʼujbil li Jesús kʼalal xi laj yale: «Liʼi jaʼ Jnichʼon; lec jcʼanoj, lec jpatoj coʼnton yuʼun» (Mat. 3:13-17). ¡Jaʼ jun slekil rasonal sventa jtsʼaklitik echʼel li Jesuse!
10, 11. 1) ¿Kʼuxitik chichʼ tunesel ta Vivlia li «Cristo», xie? 2) ¿Kʼu yuʼun skʼan jtsʼaklitik-o echʼel li Jesuse?
10 Xi chbiiltasat bateltik ta Vivlia li Jesuse: «Jesucristo», «Cristo Jesús» xchiʼuk «li Cristoe». Kʼalal jaʼ tsʼakal chichʼ tsʼibael li «Cristo», xie, ti jaʼ baʼyel chichʼ tsʼibael li biil Jesuse, chakʼ ta ilel ti jaʼ tsots chichʼ albel skʼoplal li Jesuse, ti take tal yuʼun Diose xchiʼuk ti jaʼ Tʼujbil yuʼun Jeovae. Taje jaʼ baʼyel jech laj yal Jesús kʼalal xi laj yalbe sTote: «Ti jech ta xcuxiic sbatel osile, yuʼun xayotquinicot ti atuc noʼox batsʼi cuxul Diosote, xchiʼuc xotquinic noxtoc li Jesucristo laj atac tale» (Juan 17:3). Kʼalal jaʼ baʼyel chichʼ alel li «Cristo» xie, ti jaʼ tsʼakal to chichʼ alel li biile, jech kʼuchaʼal ti «Cristo Jesús» xie, li kʼusi mas tsots chalbe skʼoplale jaʼ li yabtel yichʼoje (Efe. 2:10). Kʼalal xi chichʼ biiltasel li Jesuse: «Li Cristoe» (ti baʼyel yichʼoj jun li ta slikebale), jaʼ tsots chichʼ albel skʼoplal xtok li yabtel ta Mesiase (Hech. 2:31).
11 Buuk junuk li kʼusi oxtos laj xa kaltike, oy kʼusi tsots chalbe skʼoplal li «Cristo», xie: akʼo mi jech kuxi ta Balumil kʼuchaʼal jun krixchano li Jesuse xchiʼuk ti laj yakʼ ta ojtikinel li kʼusi tskʼan Diose, maʼuk noʼox jecheʼ krixchano echʼ ta balumil xchiʼuk maʼuk noʼox jun j-alkʼop. Jaʼ Tʼujbil yuʼun Dios li Jesuse. Jaʼ yuʼun skʼan jtsʼaklitik-o echʼel.
Li Jesuse jaʼ noʼox chikʼutik echʼel li ta sbelel kolebale
12. ¿Kʼusi toj tsotsik skʼoplal yal yalbe jtakbol Tomás li Jesuse?
12 Yan srasonal ti skʼan jtsʼaklitik echʼel li Cristoe te ta jtatik li ta sloʼilik xchiʼuk li tukʼil yajtakboltak kʼalal jun-chib xaʼox ora skʼan xchame. Jtos ti kʼusi laj yalbe li yajtakboltake jaʼ ti chbat xa la xchapanbe yavilike. Vaʼun li Tomase la sjakʼ kʼusi smelolal ti kʼusi laj yal Jesuse, xi takʼbate: «Vuʼun li beune, vuʼun li melelune, vuʼun li cuxlejalune. Muʼyuc bochʼo xuʼ chbat ta stojol Jtot ti me mu xtal ta jtojole» (Juan 14:1-6). Akʼo mi jaʼ laj yalbe li buluchib tukʼil yajtakboltake —ti laj yal chchapanbe yavilik ta vinajele—, toj tsots me skʼoplal ek ta sventa li buchʼu smalaoj chkuxiik sbatel osil ta Balumile (Apo. 7:9, 10; 21:1-4). ¿Kʼu yuʼun ti jech chkaltike?
13. ¿Kʼuxi ti jaʼ be li Jesuse?
13 Jaʼ be li Jesucristoe, jaʼ xkaltik, jaʼ noʼox ta stojolal xuʼ xi jnopaj ta stojolal Dios. Jaʼ yuʼun kʼalal ta jpastik orasione skʼan me ta sbi Jesús xkaltik: jaʼ noʼox me jech chakʼbutik jTotik li kʼusi ta jkʼanbetik kʼuchaʼal oy ta yoʼontone (Juan 15:16). Pe oy to yan smelolal xtok ti jaʼ be li Jesuse. ¿Kʼusi jaʼ? Veno, yuʼun la xchʼakutik ta stojolal Dios li mulile (Isa. 59:2). Jaʼ yuʼun li Jesuse persa «tal [s]poj loqʼuel ep cristianoetic sventa mu xbatic ta chʼayel» (Mat. 20:28). Jech oxal, «chispocbutic loqʼuel scotol jmultic ta xchʼichʼal» kʼuchaʼal chal Vivliae (1 Juan 1:7). Jaʼ jech la sjam echʼel jbetik li Jesús sventa lek xkil jbatik yan velta xchiʼuk li jTotike (Rom. 5:8-10). Mi chkakʼ xchʼunel koʼontontik ta stojolal li Jesuse xchiʼuk mi ta jchʼunbetik li smantale, xuʼ me lek xkil jbatik xchiʼuk li Diose (Juan 3:36).
14. ¿Kʼusi skʼan xal ti jaʼ melel li Jesuse?
14 Jaʼ melel li Jesuse, yuʼun jaʼ onoʼox laj yal li kʼusi melele xchiʼuk laj yakʼ ta xkuxlejal, pe jech xtok un, ep albil kʼopetik ti tsʼibabil ta sventa Mesiase kʼot ta pasel ta stojolal. Xi laj yalbe smelolal li jtakbol Pabloe: «Scotol li cʼusitic yaloj Diose chcʼot ta pasel yuʼun ta sventa li Jesucristoe» (2 Cor. 1:20). Jech xtok, li ta sMantal Moisés ti laj yakʼ ta ilel «senyailtac li cʼusi scʼoplal chcʼot ta pasele», kʼot ta pasel ta stojolal Jesús (Heb. 10:1; Col. 2:17). Skotol li albil kʼopetike jaʼ skʼoplal Jesús, xchiʼuk chal kʼusi yabtel tspas ta sventa li kʼusi tskʼan Diose (Rev. 19:10, NM). Sventa xkiltik xkʼot ta pasel li kʼusi tskʼan Dios taje, skʼan me jtsʼaklitik echʼel li Cristoe.
15. ¿Kʼusi skʼan xal-o ti jaʼ kuxlejal li Jesuse?
15 Jaʼ kuxlejal li Jesuse, yuʼun jaʼ la sman ta xchʼichʼel li krixchanoetike. Ta sventa li «Cajvaltic Cristo Jesuse» chakʼbutik kuxlejal sbatel osil li Jeovae (Rom. 6:23). Jaʼ me kuxlejal chkʼot xtok li Jesús ta stojolal li animaetike (Juan 5:28, 29). Xchiʼuk ti jaʼ Mero Bankilal pale ti tskolta lokʼel ta mulil li krixchanoetik ti tsventaine xchiʼuk tskolta li ta lajel kʼalal yakal li Ajvalilal ta Jmil Jabil yuʼune (Heb. 9:11, 12, 28).
16. ¿Kʼusi srasonal oy kuʼuntik ti ta jtsʼaklitik Cristoe?
16 Kʼuchaʼal chkiltike, li kʼusi takʼbat yuʼun Jchanubtasvanej li Tomase ep kʼusi skʼan xal-o ta sventa li voʼotike. Li Jesuse jaʼ li bee, li melele xchiʼuk li kuxlejale. Li Jesuse laj yichʼ tʼujel yuʼun Dios sventa tal liʼ ta Balumile, sventa tal spoj li krixchanoetike (Juan 3:17). Jaʼ noʼox ta stojolal Jesús xuʼ xi jnopaj ta stojolal li Totile. Li Vivliae xi lek jamal chale: «Muʼyuc bu yan xuʼ ta jtatic coltael; muʼyuc bochʼo yan albil scʼoplal yuʼun Dios liʼ ta banamil ti xuʼ chijcolutic yuʼune» (Hech. 4:12). Jaʼ yuʼun chaʼa, kʼusiuk ti jchʼunojtik toʼoxe, li kʼusi xuʼ jpastik avie jaʼ ti jchʼuntik ta stojolal Jesuse xchiʼuk ti jtsʼaklitik echʼele, yuʼun mi jech ta jpastike jaʼ me jech xuʼ jta jkuxlejaltik (Juan 20:31).
Kichʼojtik mantal ti akʼo kaʼibetik skʼop Cristoe
17. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti xkaʼibetik li skʼop Nichʼonile?
17 Li Pedro, Juan xchiʼuk Santiagoe laj yil ta sat stukik ti kʼalal la skʼatajes sba li Cristoe. Laj yaʼiik oy buchʼu kʼopoj tal ta vinajel ti xi laj yale: «Liʼi jaʼ Jnichʼon, Tʼujbil cuʼun. Aʼibeic scʼop» (Luc. 9:28, 29, 35). Toj tsots me skʼoplal ti jchʼuntik li mantal liʼe xchiʼuk ti kaʼibetik li skʼop Mesiase (kʼelo Hechos 3:22, 23).
18. ¿Kʼusi smakoj ti chkaʼibetik li skʼop Jesuse?
18 Ti chkaʼibetik skʼop Jesuse jaʼ skʼan xal ti ta jnopilantik lek li kʼusi la spase (Heb. 12:2, 3). Jaʼ yuʼun tsots skʼoplal ti «jtsʼetan jniʼ jchiquintic ta yaʼyiel» li kʼusi ta jchantik ta Vivlia ta sventa Jesuse xchiʼuk li ta vunetik ti chakʼ tal li «jʼabtel ti jun [«tukʼ», NM] yoʼnton [...], ti lec bije», xchiʼuk ti jtsʼetanbetik lek xchikinal li kʼusi chkaʼitik ta tsobajeletik ta sventa li Jesuse (Heb. 2:1, Ch; Mat. 24:45). Jaʼ xchijutik; jaʼ yuʼun skʼan xkaʼibetik li skʼope xchiʼuk ti jtsʼaklitik echʼele (Juan 10:27).
19. ¿Kʼusi tskoltautik sventa jtsʼaklitik-o echʼel li Jesuse?
19 ¿Mi ta van jtsʼaklitik-o echʼel li Cristo akʼo mi jnuptantik kʼusiuk vokolile? Tana, pe jaʼ to mi ta jchʼuntik liʼe: «Jech xachanubtasvan o jech cʼu chaʼal ti lequil chanubtasel[e]», jaʼ xkaltik, chkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi la jchantik «ti cʼotemuc ta chʼunel [kuʼuntik] ti Cajvaltique, ti oyuc syail xcʼuxul [koʼontontik] ti jtaojtic ta sventa ti oyotic ta stojol ti Cristo Jesuse» (2 Tim. 1:13, Ch).
¿Kʼusi la achan?
• ¿Kʼu yuʼun chi jnopaj ta stojolal Jeova mi ta jtsʼaklitik li Cristoe?
• ¿Kʼu yuʼun chkaltik ti jaʼ ta jchanbetik stalelal Jeova kʼalal ta jchanbetik stalelal Jesuse?
• ¿Kʼusi smelolal ti «vuʼun li beune, vuʼun li melelune, vuʼun li cuxlejalune», ti xi Jesuse?
• ¿Kʼu yuʼun skʼan xkaʼibetik skʼop li buchʼu Tʼujbil yuʼun Jeovae?
[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]
[Lokʼol ta pajina 29]
Ti kʼuyelan chanubtasvan Jesuse jaʼ te chakʼ ta ilel ti toj lek snopben li Jeovae
[Lokʼol ta pajina 30]
Tukʼuk me koʼontontik jtsʼaklitik-o echʼel li buchʼu Tʼujbil yuʼun Jeovae
[Lokʼol ta pajina 32]
Xi laj yal li Jeovae: «Liʼi jaʼ Jnichʼon [...]. Aʼibeic scʼop»