«Oy yorail chʼanxijchi»

«MI JAʼ sakil takʼin kʼalal chi jkʼopoje, jaʼ kʼanal takʼin kʼalal chʼan xi jchie.» Jaʼ jech chal jun pʼijil loʼil ta voʼne ti te likem tal ta Oriente lum yaʼeluke. Li livro Glosas de Sabiduría yuʼun Sem Tob (spasoj Agustín García Calvo), xi chalbe smelolal li ta hebreoe: «Mi jun siklo sakil takʼin sbalil kʼalal chi jkʼopoje, jaʼ jun talento kʼanal takʼin sbalil kʼalal tsʼijilutik noʼoxe». Xi la stsʼiba li pʼijil ajvalil Salomone: «Scotol oy scʼacʼalil; jaʼ yuʼun scotol li cʼusi tscʼan coʼnton ta jpastic liʼ ta banamile oy yorail. [...] Oy yorail chʼanxijchi; oy yorail chijcʼopoj» (Ecl. 3:1, 7).

Pe ¿bakʼin ti skʼan chʼan xi jchi noʼoxe, ti skʼan mu xi jkʼopoje? Li jpʼel kʼop chʼan xi jchi noʼox (xchiʼuk yantik kʼuyelan chichʼ alel) xchiʼuk li jpʼel kʼop tsʼijil, xie, te chvinaj mas ta sien velta li ta Vivliae. Li ta sloʼilal chkilbetik kʼalal tstunes li kʼopetik taje chakʼ ta ilel ti oy van oxtos butik ta jkuxlejaltik ti skʼan tsʼijilutik noʼox o ti tsʼijil noʼoxe. Jkʼelbetik batel smelolal kʼusi stu ti tsʼijil xie 1) jaʼ svinajeb ti chi j-ichʼvan ta mukʼe, 2) ti oy jpʼijiltike xchiʼuk ti jnaʼtik stʼujele, xchiʼuk 3) tskoltautik sventa jnoptik lek.

Svinajeb ti chi j-ichʼvan ta mukʼe

Ti tsʼijilutik noʼoxe jaʼ svinajeb ti chi j-ichʼvan ta mukʼe. Xi laj yal li j-alkʼop Habacuque: «Jaʼuc ti Diose oy ta xchʼulna: scotoluc banomil tsʼijlicuc ta stojol» (Hab. 2:20, Ch). Li Vivliae chalbutik «ti tsʼijilotic ta smalael [kʼalal chtal] coltavanuc ti Diose» (Lam. 3:26, Ch). Li jtsʼibajom yuʼun salmoe xi chale: «Mu me xacʼopojic ta stojol li Mucʼul Diose; malao avaʼyic cʼu xʼelan chascoltaoxuc. Mu xaʼilinic ta stojol li bochʼo oy cʼusi lec tsta[e]» (Sal. 37:7).

¿Mi xuʼ jkʼupil kʼoptaik Jeova kʼalal mu jpʼeluk chi jkʼopoje? Veno, ¿mi mu xa xi jkʼopoj chi jkom ta skoj ti toj labal sba chkiltik ta yutsil li kʼusitik spasojane? Xchiʼuk kʼalal ta jnopbetik slekil yutsil li kʼusitik spasojane, ¿mi mu van ta yutiluk to koʼontontik ta jkʼupil kʼoptatik li Jpasvaneje? Xi lik stsʼiba jun li ta epal salmo la stsʼiba Davide: «Dios cuʼun, voʼot noʼox atuc ichʼbilot ta mucʼ te ta Sión; voʼot noʼox atuc ti tscʼan mu stselbuj jcʼopcutic ta atojole» (Sal. 65:1).

Maʼuk noʼox Jeova ti skʼan xkichʼtik ta mukʼe, yuʼun skʼan xkichʼbetik ta mukʼ xtok li kʼusi  chale. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal laj yalbe komel mantal j-israeletik li j-alkʼop Moisese, xi laj yal xchiʼuk li paleetike: «Jchiʼiltac, israeletic, chʼanchanic [...] yuʼun jaʼ tscʼan chachʼunbeic scotol li smantalta[k]» Jeovae, xi. Ti chichʼ tsʼetanbel lek xchikinale jaʼ li kʼusi skʼan spasik ek li ololetik ta Israel kʼalal tstsob sbaik sventa chaʼiik kʼalal chichʼ kʼelel li sMantal Diose. Xi laj yal li Moisese: «Tsobic scotol li jchiʼiltactique cʼalal ta vinic ta ants, ta ololetic [...,] yuʼun jech acʼo xchanic» (Deu. 27:9, 10; 31:11, 12).

Jaʼ jech li yajtuneltak Jeova avi eke, skʼan lek tukʼ xchikintaik li kʼusi chichʼ alel ta tsobajeletik yuʼun yajtsʼaklom Cristoe xchiʼuk li ta mukʼta tsobajeletike. Muʼyuk me chi jtsakvan ta mukʼ mi jecheʼ noʼox chlik loʼilajkutik kʼalal jaʼo chalik tal mantaletik ta plataforma ti tsotsik skʼoplale. Jech, skʼan me chʼan xi jchi kʼalal jaʼo ch-echʼ mantal ta tsobajeletike xchiʼuk ti jtsʼetanbetik lek xchikinale.

Jech xtok kʼalal ta jtsʼetanbetik lek xchikinal kʼusi chal li buchʼu ta jchiʼintik ta loʼile jaʼ me svinajeb ti chkichʼtik ta mukʼe. Li moltotil Jobe xi laj yalbe li buchʼutik tsabat smule: «Chanubtasicun caʼtic, muʼyuc xa chicʼopoj li vuʼune». Oy ta yoʼonton Job tstsʼiji kʼalal jaʼo chkʼopojike. Kʼalal jaʼ xa chkʼopoj li stuke xi laj yale: «Chʼanchanic, aʼyic cʼusi ta xcal, ta xicʼopoj» (Job 6:24; 13:13).

Akʼo ta ilel ti oy apʼijil xchiʼuk ti xa naʼ stʼujele

Li Vivliae chal ti «bochʼo tspajes yee jaʼ bij» xchiʼuk chal xtok ti «bochʼo bije muʼyuc cʼusi chalbe li xchiʼile» (Pro. 10:19; 11:12). Jkʼeltik kʼuyelan toj yan sba yutsil laj yakʼ ta ilel spʼijil li Jesús xchiʼuk ti snaʼ stʼujel kʼusi lek xchiʼuk kʼusi chopol akʼo mi muʼyuk kʼusi laj yal. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal laj yakʼ venta ti chopol xa lik kʼopojikuk li yajkontratake, laj yakʼ venta ti muʼyuk stu mi chkʼopoje, jaʼ yuʼun «tsʼijil com» (Mat. 26:63, Ch). Kʼalal sabat smul ta stojolal Pilato li Jesuse «muʼyuc icʼopoj». Ti jech la spase laj yakʼ ta ilel spʼijil xchiʼuk jaʼ laj yakʼ ti jaʼuk xkʼopoj li kʼusitik spasoj ta stojolal epal krixchanoetike (Mat. 27:11-14).

Jech li voʼotik eke jaʼ me lek mi chi jtsʼiji kʼalal oy buchʼu tsaʼ joltike. Xi chal jun pʼijubtasele: «Li bochʼo mu xlic scʼacʼal yoʼnton ta orae jaʼ svinajeb ti lec snaʼbe smelole; yan li bochʼo mu stsʼic yuʼune jaʼ svinajeb ti toj bole, ti mu snaʼbe smelole» (Pro. 14:29). Mi ta anil chi j-ilin kʼalal tsaʼik joltike, xuʼ van xlokʼ ta alel kuʼuntik li kʼusitik mu stakʼ xkaltike. Vaʼun, xuʼ van xkakʼtik venta ti muʼyuk lek li kʼusi laj kaltike xchiʼuk chopol xa chkaʼitik ta tsʼakal.

Kʼalal jaʼ te jchiʼuktik li krixchanoetik ti muʼyuk chchʼunbeik smantal Jeovae, li kʼusi mas lek skʼan jpastike jaʼ ti jkʼeltik lek li kʼusi chkaltike. Jaʼ yuʼun chaʼa, mi tslabanutik li krixchanoetik kʼalal ta jcholtik mantale, xuʼ van mas lek mi chi jtsʼiji kʼalal jech tspasike. Jech xtok, mi tsots ch-ixtol loʼilajik o mi chalik bol kʼopetik li jchiʼiltaktik ta chanun o ta abtele jaʼ me lek ti chʼan xi jchie, sventa mu xkakʼtik ta ilel ti lek xa chkiltik li kʼusi chalike (Efe. 5:3). Xi laj  yal li jtsʼibajom yuʼun salmoe: «Ta xcacʼbe lec freno li quee, yuʼun liʼ oyic ta jtojol li bochʼotic chopol yoʼntonique» (Sal. 39:1).

«Li bochʼo bije» muʼyuk bu chchibajesbe yoʼonton li buchʼutik spatoj yoʼontonik ta stojolale (Pro. 11:12). Jaʼ yuʼun chaʼa, mi junuk melel yajtsʼaklom Cristo xuʼ spuk echʼel li kʼusi mu stakʼ pukbel batel skʼoplale. Mas to me jech skʼan oyuk spʼijil li moletik yajtsʼaklomtak Cristo sventa jech-o spatoj yoʼontonik li ermanoetik ta stojolalike.

Ti tsʼijilutik noʼoxe oy me sbalil ta yan xtok. Li jtsʼibajom ta siglo 19 ti chkʼopoj ta inglés ti Sydney Smith sbie xi laj yalbe skʼoplal jun buchʼu xojtikine: «Ti kʼalal muʼyuk chkʼopoj bateltike, jaʼ toj lek ta chiʼinel ta loʼil». Kʼalal ta jchiʼintik ta loʼil jun kamigotike skʼan me oyuk yorail xi jkʼopoj ta jujuntal. Jaʼ yuʼun chaʼa, sventa xi jtojob ta loʼile skʼan me jnaʼtik xchikintael li kʼusi chi j-albate.

Li ajvalil Salomone xi pʼijubtasvane: «Li bochʼo toj ep chloʼilaje ep tsta smul; yan li bochʼo tspajes yee jaʼ bij» (Pro. 10:19). Jech: kʼalal jutuk chi jkʼopoje jaʼ me jutuk chlokʼ ta alel kuʼuntik li kʼusi mu lekuke. Jech ta melel, «me snaʼ spajesel sba li bol vinique xuʼ chcuyat ta bijil vinic; me mu xloʼilaje xuʼ chcuyat ta razón vinic» (Pro. 17:28). Jaʼ yuʼun chaʼa, jkʼanbetik Jeova ti akʼo xchabi lek li kʼusi chlokʼ ta ketike (Sal. 141:3).

Ti bu tsʼijil noʼoxe tskoltautik sventa jnoptik lek

Ta sventa li vinik ti jaʼ ta stam batel li tukʼilale, xi chal li Tsʼibetik ta stojolale: «Jaʼ tsnopilan o ta yoʼnton ta cʼacʼal ta [akʼobal]» «li smantaltac Mucʼul Diose» (Sal. 1:2). ¿Kʼusi van ora jaʼo xuʼ jnoptik lek? Jkʼelbetik batel jayibuk skʼoplal.

«Cʼalal bat xaʼox cʼacʼale, li Isaaque ilocʼ batel ta paxal [«sventa tsnop lek», NM]», ti jaʼ xnichʼon li moltotil Abrahame (Gén. 24:63). Li Isaaque la stʼujbe lek yorail xchiʼuk bu ta snop lek. Li ajvalil Davide jaʼ la stʼuj li akʼobaltik ti tsʼijil noʼoxe (Sal. 63:6). Li Jesús ti jaʼ jun tukʼil vinik echʼe la saʼ bu xuʼ snop lek stuk ek, ti mu nopoluk xil li epal krixchanoetik ti tskʼanik vokole, bat ta vitsetik xchiʼuk ta taki xokol balumil (Mat. 14:23; Luc. 4:42; 5:16).

Toj echʼ noʼox sbalil ta melel ti kʼalal jtuk oyutik bateltike xchiʼuk ti tsʼijil noʼoxe. Jaʼo te xuʼ jnoptik lek ti kʼu kelantik ta melele, ti toj tsots skʼoplal sventa xlekub-o batel li jtalelaltike. Jaʼ jech xkuxet noʼox yuʼun li jnopbentik xtoke. Ti jaʼo ta jnoptik lek ti kʼalal jtuk oyutike xuʼ me te xkakʼtik ta ilel ti mu jnaʼtik skotole xchiʼuk ti bikʼit chkakʼ jbatike, jech xtok jaʼ me tstij koʼontontik ta xkʼuxubinel li kʼusitik toj jtunelik ta jkuxlejaltike.

Akʼo mi toj jtunel ti tsʼijilutik noʼox bateltike, «oy yorail chijcʼopoj» xtok (Ecl. 3:7). Li yajtuneltak Jeova avie yakal chcholik «ta sbejel banomil» li lekil aʼyej sventa li Ajvalilal yuʼun Diose (Mat. 24:14, Ch). Yantik xvinaj batel li yan sba yutsil chol mantal tspasik ta skoj ti yantik x-epajik batele (Miq. 2:12). Jaʼ yuʼun chaʼa, ta sjunuluk me avoʼonton xa chol-o echʼel li mantal ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk alo batel li kʼusi labalik sba tspase. Ti kʼalal yakal cha chol mantale, mu me xchʼay ta ajol ti jech sbalil bakʼintik kʼuchaʼal «kʼanal takʼin kʼalal chʼan xi jchie».

[Lokʼol ta pajina 3]

Skʼan me jtsʼetan jchikintik xchiʼuk jchantik li ta tsobajeletike

[Lokʼol ta pajina 4]

Mi ch-ilin li krixchanoetik kʼalal ta jcholtik mantale, xuʼ van mas lek mi chi jtsʼijie

[Lokʼol ta pajina 5]

Jaʼo xuʼ jnoptik lek kʼalal tsʼijil noʼoxe