Chʼabal snup xchiʼilik, pe xmuyubajik noʼox: ¿kʼu yuʼun?

«NUPUNIK, vaʼun jun yoʼonton kuxiik sbatel osil.» Jech tsuts epal loʼiletik ta sventa li ololetike. Jaʼ jech chakʼ ta ilel ek li pelikulaetike xchiʼuk li novelaetik sventa kʼanbaile: ti jaʼ to la xi jmuyubaj mi jsaʼ jnup jchiʼiltike. Jech xtok, ta jutuk mu skotoluk lumetik chichʼ sujel ti akʼo xa saʼ snup xchiʼilik li yijil tojol kerem-tsebetike. Kʼalal yichʼoj 25 jabil li Debbye, xi chat yoʼonton laj yale: «Li krixchanoetike tstikʼ ta koʼontontik ti jaʼ to la xmuyubaj li jun tseb mi malije. Chakʼik jnoptik ti jaʼ to la te chlik jkuxlejaltik kʼalal mi li jnupune».

Pe li buchʼu yij ta mantale mu jechuk chbat ta mas ti kʼuyelan tstsak ta mukʼ taje. Li ta steklumal Israele stalel onoʼox ti chnupunike, manchuk mi jech, li Vivliae chal ti oy onoʼox viniketik xchiʼuk antsetik ti xmuyubaj noʼox echʼ ta xkuxlejalik akʼo mi muʼyuk xnupunik. Oy jlom yajtsʼaklomtak Cristo li avie tsnop muʼyuk tsaʼ snup xchiʼilik, o yantik xtoke muʼyuk xchiʼilik ta skoj yan kʼusitik. Kʼusiuk ti srasonale, li kʼusi ta jkʼan ta jnaʼtike jaʼ liʼe: ¿mi xuʼ van xmuyubajik li tojol kerem-tsebetik ti muʼyuk snup xchiʼilike?

Ta skoj ti kʼuyelan laj yichʼ akʼbel yabtel li Jesuse, xkaʼibetik lek smelolal ti kʼu yuʼun muʼyuk xnupune. Jech xtok, laj yalbe yajtsʼaklomtak ti oy junantik yajchankʼoptak ti muʼyuk tsaʼ snup xchiʼilike (Mat. 19:10-12). Li Jesús xtoke laj yal ti sventa la lek stunes ti chʼabal snup xchiʼil li jun krixchanoe, skʼan la oyuk lek ta sjol ta yoʼontonik ti «xuʼ chaʼyic jeche».

Oy buchʼutik la snop stukik ti chʼabal tsaʼ snup xchiʼilik ti kʼu sjalil kuxulike, ta skoj ti chakʼ-o ta yoʼontonik li spasbel yabtel Diose. Pe ¿mi jaʼik noʼox van ti xuʼ stabeik sbalil li tojobtasel laj yakʼ Jesuse? (1 Cor. 7:34, 35.) Mu jaʼikuk noʼox. Jnoptik ta stojolal jun ermana o jun ermano ti tskʼan chnupun yaʼie, pe muʼyuk to bu staoj ti buchʼu lek sta-o chile. Jun ermana ti chʼabal smalal ti oy xa mas ta 30 sjabilal ti Ana sbie, xi chale: «Jaʼtik toe oy jun jchiʼil ta abtel laj yalbun ti tskʼan chikʼune. Akʼo mi toj lek laj kaʼi ti vaʼ yelan laj kichʼ albele, pe ta anil noʼox laj lokʼes ta jnopben, yuʼun jaʼ ta jkʼan chi nupun xchiʼuk li buchʼu xuʼ snopajesun mas ta stojolal Jeovae».

Oy ep ermanaetik kʼuchaʼal Ana ti jaʼ noʼox tskʼan «chnupin xchiʼuc li bochʼo [...] xchʼunoj Cajvaltique», jaʼ yuʼun mu skʼan xnupun xchiʼukik li buchʼu maʼuk yajtsʼaklom Cristoe (1 Cor. 7:39; 2 Cor. 6:14). a Ta skoj ti tskʼan chchʼunbeik smantal Diose, jaʼ lek chaʼiik ti muʼyuk to chnupunike. ¿Kʼu yuʼun xuʼ xmuyubajik ti chʼabal snup xchiʼilike?

Jaʼ jkʼeltik li kʼusi leke

¿Kʼu van yuʼun ta jchʼamtik jtosuk kʼusi akʼo mi maʼuk ti kʼusi toj lek chkiltike? Ta jutuk mu skotoluk veltae jaʼ ti kʼuyelan jtalelaltike. Jun ermana ti chʼabal snup xchiʼil ti mas xa ta 40 sjabilal ti Carmen sbie xi chale: «Ta jkʼupin li kʼusi oy kuʼune, maʼuk oy ta koʼonton li kʼusi  muʼyuk kuʼune». Jech ta melel, oy onoʼox van bakʼintik ti jtuk tajek chkaʼi jbatike xchiʼuk ti mu xa kʼusi xuʼ kuʼuntik chkaʼitike. Pe ti jnaʼojtik ti ep tajek ermanoetik jech yakal tsnuptanik ta spʼejel Balumil eke jaʼ me xuʼ jun-o koʼontontik chkakʼtik-o batel persa. Li Jeovae ep tajek skoltaoj yajtuneltak sventa lekuk stunesik ti chʼabal snup xchiʼilike xchiʼuk skoltaoj ti akʼo stsal yuʼunik yantik vokolile (1 Ped. 5:9, 10).

Ep tajek ermanoetik xchiʼuk ermanaetik yakʼojik venta ti oy sbalil ti chʼabal snup xchiʼilike. Jun ermana ti chʼabal smalal ti te van 35 sjabilal ti Ester sbie, xi tsnope: «Chkal voʼone jaʼ ta jtatik-o muyubajel kʼalal jaʼ mas chkakʼ ta koʼontontik skʼupinel li kʼusi mas lek ta sventa ti kʼuyelan oyutike». Xi chal li Carmen eke: «Mi nupunemun o mi muʼyuk, jnaʼoj ta melel ti chakʼbun Jeova li kʼusi lek mi jaʼ chkakʼ ta baʼyel li kʼusitik sventa Ajvalilal yuʼune» (Sal. 84:11). Xchiʼuk xi to chale: «Yikʼaluk van mu jechuk tajek ti kʼuyelan ta jkʼan jkuxlejale, pe ti kʼusie jech chi muyubaj-o echʼel».

Tojol kerem-tsebetik ti chalbe skʼoplal Vivliae

Li stseb Jeftee snopoj chmalij, pe ta skoj li kʼusi laj yalbe Jeova li stote ta persa bat tunuk ta xchʼulna Jeova ti kʼu sjalil kuxule. Ta melel, ti vaʼ yelan la snuptan yabtele jel li xkuxlejale xchiʼuk maʼuk jech oy ta yoʼonton, jaʼ yuʼun mu labaluk chkaʼitik ti bat yokʼita sba chib ue, jaʼ ti muʼyuk xa bu chmalij-oe xchiʼuk ti muʼyuk bu chil yalabe. Pe la xchʼam ti vaʼ yelane xchiʼuk ta sjunul yoʼonton tun ta stojolal Jeova ti kʼu sjalil kuxie. Jech xtok, li Vivliae chal kaʼitik ti chkʼot svulaʼanbeik jun velta ta jabil stseb Jefté li j-israelal antsetik sventa «tspatbeik yoʼontone, [NM]» (Jue. 11:36-40).

Li ta skʼakʼalil j-alkʼop Isaiase, oy van muʼyuk jun yoʼonton chaʼi sbaik jlom eunuco viniketik ta skoj taje. Muʼyuk chal kaʼitik Vivlia ti kʼu yuʼun pasemik ta eunucoe, pe ti kʼusi une jaʼ mu xuʼ stsob-o sbaik xchiʼuk li steklumal Israele, mu xuʼ xnupunik xchiʼuk mu xuʼ xnichʼnajik xtok (Deu. 23:1). Akʼo mi jech, xaʼibe lek smelolal Jeova ti kʼuyelan chaʼi sbaike xchiʼuk la skʼupil kʼopta ta skoj ti muʼyuk kʼusi smalaojik kʼalal la spasik li kʼusi chal strato Jeovae. Xi laj yal Dios ta sventa li eunucoetike: «Ta xcacʼbe lec yavilic te ta jchʼulna, xchiʼuc te ta yut coraltonetic cuʼun. [...] Ta xcacʼbe lec sbiic sventa sbatel osil». Jaʼ xkaltik, li Jeovae laj yalbe ta melel ti tskʼupin xkuxlejalik sbatel osil kʼalal ch-ajvalilaj xaʼox li Ajvalilal yuʼun Mesiase. Li Jeovae muʼyuk chchʼay ta sjol (Isa. 56:3-5).

Yan li Jeremiase toj jelel li xkuxlejale. Kʼalal biiltase ta j-alkʼop yuʼun Diose, albat mantal ti mu stakʼ saʼ yajnil ta skoj ti toj tsots li kuxlejale xchiʼuk ta skoj li yabtel akʼbate. Xi albat yuʼun li Jeovae: «Mu me xasaʼ avajnil, mu me xvocʼ aquerem atseb liʼ ta avosilalique» (Jer. 16:1-4). Li Vivliae muʼyuk bu chal kaʼitik kʼuyelan laj yaʼi Jeremías taje, pe ti kʼusi chalbutike jaʼ ti laj la skʼupinbe tajek skʼop li Jeovae (Jer. 15:16). Ta melel, kʼalal echʼ xaʼox jayibuk jabile laj yakʼ venta ti jaʼ toj lek ti la xchʼun li mantal ti mu stakʼ saʼ yajnile, ta skoj ti toj chopol xa noʼox ti vaxaklajuneb u joybil laj yil svokol li Jerusalene (Lam. 4:4, 10).

Ti kʼuxi xuʼ xi jmuyubaj noʼox ta jkuxlejaltike

Li buchʼutik laj kalbetik skʼoplal ti te chal ta Vivliae muʼyuk bu saʼ snup xchiʼilik, pe koltaatik yuʼun Jeova xchiʼuk laj yakʼ xkuxlejalik ta spasbel yabtel. Li abtelaletik ta jpastik avi eke ta me xakʼ muyubajel ta jkuxlejaltik. Jtos li abtelal taje jaʼ li xcholbel skʼoplal Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk yaloj Vivlia ti xkoʼolaj kʼuchaʼal «epal soltaroetik»  li antsetik ti chcholik batel li lekil aʼyeje (Sal. 68:11, NM). Li ta «epal soltaroetik» taje te skʼoplal ta smilal noʼox ermanaetik ti chʼabal snup xchiʼilike. Lek kʼusitik kʼotem ta pasel yuʼun li chol mantal tspasike, jaʼ yuʼun ep ti buchʼutik staojik bendisione, yuʼun staoj yalab xnichʼnabik ta steklumal Jeova (Mar. 10:29, 30; 1 Tes. 2:7, 8).

Xi chal kaʼitik li ermana Loli ti oy xa mas ta chanlajuneb jabil chtun ta prekursorae: «Yakʼojbe tajek sbalil jkuxlejal li prekursorale. Muʼyuk mas xokolun, jaʼ yuʼun muʼyuk mas ti jtuk chkaʼie. Xi muyubaj noʼox ch-echʼ jujun kʼakʼal, yuʼun toj ep tskolta krixchanoetik chkil li chol mantal ta jpase. Jaʼ xi muyubaj-o tajek».

Ep ermanaetik ti tojol tsebetike xchanojik yan kʼopetik, vaʼun jaʼ jech yepajesoj li yabtelik kʼalal chcholbeik mantal li buchʼutik jech skʼopike. Ana ti laj xa kalbetik skʼoplale xmuyubaj noʼox chchol mantal ta francés kʼop. Xi chal kaʼitike: «Ta smilal noʼox jyanlum krixchanoetik oy li bu nakalune. Ti la jchan yan kʼop ti xuʼ xa jchiʼin-o ta loʼil ep krixchanoetike la jta yan bu ta jchol mantal ti toj achʼ toe xchiʼuk ti jaʼ kʼupil-o chkaʼi li chol mantal ta jpase».

Ta sventa ti mas jutuk kʼusi sbainoj li tojol kerem-tsebetike jlome chbat tunikuk ti bu chtun mas jchol mantaletik sventa Ajvalilal yuʼun Diose. Lidiana ti jaʼ jun ermana ti te van 35 sjabilale stunesoj ta chol mantal ti muʼyuk malijeme, jaʼ te batem ti bu chtun tajek jchol mantaletike, xi chal kaʼitike: «Ta sjunul koʼonton jchʼunoj ti mas anil ta jta kamigotaktik xchiʼuk ti mas kʼanbil chkaʼi jbatik kʼalal chkakʼbetik tajek yipal li spasbel yabtel Jeovae. Oy lek kamigotak ta yantik balumil ti ep tajek jtaojbe sbalil ta jkuxlejale».

Li Vivliae chalbe skʼoplal Felipe ti oy chanvoʼ stsebetak ti jaʼik j-alkʼopetike (Hech. 21:8, 9). Ta melel, jaʼ van jech xmuyubajik kʼuchaʼal stotik ta sventa li yabtelik ta stojolal Diose xchiʼuk ti jaʼ van sventa tskolta yermanotakik ta Cesarea ti xtojobik ta j-alkʼope (1 Cor. 14:1, 3). Jaʼ jech li avi eke, oy ep ermanaetik ti tojol tsebike ta me spatbeik yoʼonton yantik kʼalal chkʼotilanik ta tsobajeletik, chakʼ sloʼilik xchiʼuk yan kʼusitik.

Yan ti buchʼu toj lek ta chanbel stalelal xtok li ta baʼyel sigloe jaʼ li Lidia ti te nakal ta Filipose (Hech. 16:14, 15, 40). Yikʼaluk van tojol tseb o meʼon ants. Toj echʼem laj yakʼ ta ilel slekil yoʼonton ta stojolal li jkʼelvanejetik ti nom chanavike, jaʼ yuʼun la sta smoton jaʼ ti patbat yoʼonton yuʼun li Pablo, Silas xchiʼuk li Lucase. Jaʼ me jech chichʼ tabel sbalil avi ek mi ta sjunul koʼonton oy kʼusi chkakʼtike.

Kʼuxi xuʼ kʼanbil xkaʼi jbatik

Maʼuk noʼox skʼan jpastik li abteletik ti chakʼbe sbalil jkuxlejaltike, jtekeltik ta jkʼantik ti kʼanbil chkaʼi jbatike xchiʼuk ti ichʼbilutik ta kʼuxe. ¿Kʼuxi xuʼ kʼanbil xaʼi sbaik xchiʼuk ichʼbil ta kʼux xaʼi sbaik li buchʼutik chʼabal snup xchiʼilike? Baʼyel, skʼan me te oyuk ta joltik ti stekel ora skʼanojutik li Jeovae, tstsatsubtasutik xchiʼuk chaʼi li kʼusi chkalbetike. Xi laj yat yoʼonton bateltik li ajvalil Davide: «Jtuc noʼox oyun, xchiʼuc toj ep jvocol», pe snaʼoj onoʼox ti xuʼ xalbe Jeova li svokole (Sal. 25:16; 55:22). Xi la stsʼibae: «Acʼo me chisjip chistenun li jtot jmeʼe, pero li voʼote Mucʼul Dios, aventainojun o» (Sal. 27:10). Li Diose chalbe stekel yajtuneltak ti akʼo xnopajik ta stojolale, ti akʼo xamigoin sbaik ta melele (Sal. 25:14; Sant. 2:23; 4:8).

Jech noxtok, li ta ermanoetik ta spʼejel Balumile xuʼ te jta jtot jmeʼtik xchiʼuk jchiʼiltik ta vokʼel ta mantal ti jaʼ xi jmuyubaj-o ta jkuxlejaltik ti skʼanojutike (Mat. 19:29; 1 Ped. 2:17). Li Dorcase «lec cʼusitic la spas xchiʼuc ep icoltavan», kʼalal jaʼ jech tspasik li ermanoetik ti muʼyuk snup xchiʼilike jaʼ jun-o yoʼontonik  (Hech. 9:36, 39). Li Lolie xi chale: «Ta buyuk noʼox chi bate, ta jsaʼ jmelel amigatak li ta tsobobbail ti chi yichʼikun ta kʼux xchiʼuk tskoltaikun kʼalal chkat koʼontone. Sventa kamiga-o jbakutike, chkakʼ ta ilel ti jkʼanojane xchiʼuk ti oyik ta koʼontone. Tunemun xa ta vaxakib tsobobbail, vaʼun te onoʼox ta jta jmelel amigatak. Ep ti maʼuk jchiʼil ta chʼiele, yuʼun yayailetik xa li jlome o chex jchʼieletik». Ta melel, ta skotol li tsobobbailetike oy onoʼox ermanoetik ti skʼanik kʼuxubinele xchiʼuk ti jchiʼintik ta loʼile. Mi oy ta koʼontontik li ermanoetik taje xuʼ me ep jkoltatik, jech xtok un jaʼ me jun-o koʼontontik ti chi jkʼanvane xchiʼuk ti jech kʼanbil chkaʼi jbatike (Luc. 6:38).

Li Diose muʼyuk chchʼay ta sjol

Li Vivliae chal ti skotol yajtsʼaklom Cristoe oy onoʼox kʼusi skʼan mu spasik ta skoj ti toj tsots li kuxlejal avie (1 Cor. 7:29-31, Ch). Ta melel, li buchʼutik chchʼunik li mantal ti jaʼ noʼox skʼan xnupunik xchiʼuk li yajtunel Jeovae xchiʼuk ti jaʼ ta skoj ti chʼabal-o snup xchiʼilike, staik-o me ti xkichʼtik ta mukʼe xchiʼuk ti oyuk ta koʼontontike (Mat. 19:12). Pe ti vaʼ yelan muʼyuk snup xchiʼilike maʼuk me skʼan xal ti muʼyuk tskʼupin ta melel li xkuxlejalike.

Xi chal li Lidianae: «Xi muyubaj noʼox ta jkuxlejal, jaʼ mas kakʼoj ta koʼonton li spasbel yabtel Jeovae xchiʼuk ti lekuk xkil jba xchiʼuke. Xkojtikin nupultsʼakaletik ti xmuyubajik noʼoxe, pe xkojtikin nupultsʼakaletik xtok ti muʼyuk xmuyubajike. Ti vaʼ yelan taje jaʼ chakʼ kil ti maʼuk te ta jta-o jmuyubajel mi li nupun o ti mi chʼabale». Ta melel, jech kʼuchaʼal laj yal Jesuse, li kʼusi ta jta-o jmuyubajeltike jaʼ ti oy kʼusi chkakʼtike, ti chi jtun ta stojolal Dios xchiʼuk ta stojolal jchiʼiltaktike. Taje jaʼ ti kʼusi xuʼ spas skotol li yajtsʼaklom Cristoe (Juan 13:14-17; Hech. 20:35).

Ta melel, li kʼusi mas xi jmuyubaj-oe jaʼ ti jnaʼojtik ti chakʼbutik sbendision Jeova ta sventa ti oy kʼusi muʼyuk ta jpastik o ta jkʼupintik ta skoj ti chi jtun ta stojolale. Li Vivliae xi onoʼox tspat koʼontontike: «Li Diose tucʼ cʼusi tspas. Mu xchʼay ta yoʼnton ti lec avabtelique, ti chacʼuxubinvanique» (Heb. 6:10).

[Tsʼib ta yok vun]

[Lokʼol ta pajina 25]

«Ta jkʼupin li kʼusi oy kuʼune, maʼuk oy ta koʼonton li kʼusi muʼyuk kuʼune.» (Carmen)

[Lokʼol ta pajina 26]

Li Loli xchiʼuk Lidianae xmuyubaj noʼox chtunik ti bu chtun mas jchol mantaletik sventa Ajvalilal yuʼun Diose

[Lokʼol ta pajina 27]

Li Diose chalbe stekel yajtuneltak ti akʼo xnopajik ta stojolale