Kʼot ta Gran Isla Roja li Vivliae

VOʼNE xa xojtikinbeik sbi Dios li krixchanoetik ta Madagascare, ti jaʼ jun li ta xchanibal mukʼta lum ta spʼejel Balumil ti kakal ta nabe xchiʼuk ti 400 kilometro yiloj li tiʼnab ta sureste yuʼun Africae. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun oy xa mas ta 170 jabil ti oy yuʼunik li Vivlia ta malgache kʼop ti te chalbe sbi li Diose. Li sloʼilal ti kʼuxi laj yichʼ jelubtasel li Vivliae chkʼot ta koʼontontik, yuʼun toj echʼem laj yakʼbeik yipal ta spasel xchiʼuk ep laj yil svokolik ta skoj.

Te lik spasel ta jun lum ti nopol yiloj Mauricioe, jun lum ti kakal ta nabe. Li ajvalil ta lum taje, sir Robert Farquhar, lik sjelubtas ta malgache kʼop li Evanjelioetik ta 1813. Ta mas tsʼakale laj yalbe li ajvalil Radama I ta Madagascar ti akʼo xalbe li jchanubtasvanejetik ta Sociedad Misionera de Londres ti akʼo xtalik ta naklej ta Gran Isla Roja, ti jaʼ jech chichʼ biiltasel mas li Madagascare.

Ta 18 yuʼun agosto ta 1818 tal chaʼvoʼ misioneroetik ta Londres, David Jones xchiʼuk Thomas Bevan. Te vulik ta tiʼnab yuʼun Toamasina ti likik tal ta Mauricioe. Li krixchanoetik tee nopem tajek xaʼiik ta yichʼel ta mukʼ kʼusitik, batem ta yoʼontonik spasel li kʼusitik albile xchiʼuk chichʼik tajek ta mukʼ li smoltotakike. Li skʼopike likem tal ta Malaya xchiʼuk ta Polinesia, jun kʼop ti jamal lek xuʼ xkʼopojik-oe.

Vaʼun, kʼalal lik xaʼox chanun yuʼunik ta Toamasina li Jones xchiʼuk Bevane laj yikʼ tal li yutsʼ yalalik ti te toʼox kom ta Mauricioe. Kʼux ta alel, pe skotol ipajik ta sik-kʼokʼ. Li yajnil xchiʼuk stseb Jonese chamik ta disiembre ta 1818, chib u ta mas tsʼakale chamik li Bevan xchiʼuk yutsʼ yalal eke.

Muʼyuk bu xlubtsaj li Jones ti stuk xa kuxul kom ta skoj li vokoliletike. Solel laj yakʼ lek ta yoʼonton li yabtele, sventa xchanbeik sKʼop Dios li jnaklejetik ta Madagascare. Bat ta Mauricio, vaʼun kʼalal echʼ yuʼun li chamele, lik yakʼbe yipal xchanel li malgache kʼope. Mu ta sjaliluk une, lik xchapanbe skʼoplal sventa tsjelubtas li Evanjelio yuʼun Juane.

Sut echʼel ta Madagascar ta oktuvre ta 1820, vaʼun te naki ta Antananarivo ti jaʼ li kapitale, jaʼ te la slikes jun chanob vun. Toj abol sba li chanob vune: chʼabal livroetik, xilaetik, mexaetik xchiʼuk mi jaʼuk oy pisaron. Pe toj lek maʼ kʼusi chakʼ ta chanel une xchiʼuk oy ta yoʼonton chchanik vun li ololetike.

Stuk abtej vukub u li Jonese, vaʼun kʼot jun xchiʼil ti David Griffiths sbie. Ti kʼuyepal toj tsots abtejik li misioneroetik taje tun ta sjelubtasel li Vivliae.

Lik li sjelubtasel kʼope

Li vaʼ kʼakʼal taje, li malgache kʼope ta sletrail árabe chichʼ tsʼibael. Pe toj jutuk krixchanoetik xojtikinik li tsʼib ti sorabe sbie. Jaʼ yuʼun li misioneroetike la skʼanbeik permiso ajvalil mi xuʼ sjelik ta sletrail skʼop jromaetik, vaʼun lek laj yaʼi li ajvalile.

Lik me sjelubtasel kʼop ta melel un li ta 10 yuʼun septiembre ta 1823. Li Jonese jaʼ lik sjelubtas li Génesis xchiʼuk Mateoe, yan li Griffiths jaʼ lik sjelubtas Éxodo xchiʼuk Lucas. Oy  lek yipal xchaʼvoʼalik. Li yabtelik ti mas tsots skʼoplale jaʼ li sjelubtasel kʼope, pe maʼuk noʼox tspasik taje, yuʼun chchanubtasvanik ta sob, ta mal kʼakʼal, chchapanik xchiʼuk chetʼesik ta oxib kʼop li kʼusitik sventa relijione.

Koliyal ti koltavanik lajcheb jchanunetike ta vaxaklajuneb noʼox u pas yuʼunik li Tsʼibetik ta Griego Kʼop ti chalbe skʼoplal Cristoe xchiʼuk ep pas yuʼunik ek li Tsʼibetik ta Hebreo Kʼope. Li ta 1824 laj xaʼox sjelubtasik sliklej li Vivliae, akʼo mi mu to bu tsutsem lek tajek. Ta skoj ti skʼan to tukʼibtasel leke, tal chaʼvoʼ viniketik ta Inglaterra ti lingüista (xchanbel skʼoplal kʼopetik) yabtelike, David Johns xchiʼuk Joseph Freeman.

La snuptanik yan vokoliletik

Kʼalal laj yichʼ jelubtasel skotole, li Sociedad Misionera de Londres la stak batel Charles Hovenden sventa tstsʼak li sba spasobil vun ta Madagascare. Li Hovendene kʼot ta 21 yuʼun noviembre ta 1826, pe kʼalal mu to chlokʼ jun u skʼotele ipaj ta sik-kʼokʼ, cham; jaʼ yuʼun muʼyuk xa buchʼu la stsutses li abtelale. Jun jabil ta mas tsʼakale, li James Cameron ti likem ta Escocia ti jaʼ jun jpʼolmal ti snabe skʼoplal li makinaetike, la skʼel kʼuxi ta utel ti jaʼ koltavan li svunal makina ti chal kʼuxi ch-abteje. Li ta 4 yuʼun disiembre ta 1827, ep xaʼox pas yuʼun li sba skapituloal Génesis kʼalal toj ep xaʼox ta velta la spas prevae. a

Laj yil makel ta be xtok li sjelubtasel kʼop ta 27 yuʼun julio ta 1828 ta skoj ti cham li Radama I, ti laj toʼox skolta sba li ta abtelal taje. Li David Jones xi la stsʼiba ta sventa li ajvalile: «Li ajvalil Radamae toj lek xa noʼox yoʼonton. Toj lek snaʼ spakbe skʼoplal li chanubtasele; yuʼun toj tsots skʼoplal chaʼi li xchanubtasel krixchanoetik ta sventa ti kʼuyelan skʼan xkuxiike, ti jaʼ xkom to skʼoplal chaʼi li kʼanal takʼin xchiʼuk sakil takʼine». Kʼalal jaʼ och ta xkʼexol ajvalil li Ranavalona I, ti jaʼ toʼox yajnil li ajvalile, lek ivinaj ti mu jechuk ta skolta sbae.

Kʼalal mu toʼox jaluk yochel ta abtel li meʼ ajvalile, jun jvulaʼal ta Inglaterrae la sjakʼ mi xuʼ xloʼilajik ta sventa li sjelubtasel kʼope, pe albat ti moʼoje. Jech xtok, kʼalal laj yalbeik meʼ ajvalil ti ep to kʼusi skʼan xakʼbeik xchan li jteklume —jech kʼuchaʼal li griego xchiʼuk hebreoe—, xi laj yale: «Mu masuk kʼusi jventa-o li griego xchiʼuk hebreoe. Jaʼ lek jaʼ xavakʼik ta chanel li kʼusi mas leke, jech kʼuchaʼal spasel xavon». Li Camerone laj yakʼ venta ti yikʼaluk snutse lokʼel li ta lum kʼalal mu to tstsuts yuʼun spasel li Vivliae, jaʼ yuʼun laj yalbe meʼ ajvalil ti tsnop junuk xemana li kʼusi albat akʼo spase.

Vaʼun kʼalal echʼ li jun xemanae, li Camerone laj yakʼbe echʼel chapʼej xavon li j-ichʼkʼopetik yuʼun ajvalile, taje jaʼ la spasik-o li kʼusi te noʼox la staike. Li kʼusi la spasik ta stojolal jteklume jaʼ kʼunib-o yoʼonton li meʼ ajvalile xchiʼuk jaʼ jech akʼbat smeltsanik sliklej li Vivliae, akʼo mi oy to onoʼox jayibuk livroetik ta Tsʼibetik ta Hebreo Kʼop ti muʼyuk spas yuʼunike.

Pas ta at-oʼonton li kʼusi toj labal toʼox sbae

Akʼo mi jelel toʼox kʼusi tsnop ta baʼyel li meʼ ajvalile, pe li ta mayo ta 1831 laj yal jun labal sba mantal: li buchʼutik sventainojane xuʼ xichʼik voʼ xchiʼuk ti spasik ta yajtsʼaklomtak Cristoe. Pe muʼyuk bu xjalij mas li kʼusi lek taje. Jech kʼuchaʼal chal li vun A History of Madagascar sbie, «li buchʼutik te ch-abtejik ta sna ajvalile solel xiʼik ta jyalel ta skoj ti toj ep laj yichʼik voʼe, jaʼ yuʼun la xchʼun yuʼunik meʼ ajvalil ti jaʼ la skʼan xal ti tukʼ chakʼ sba ta stojolal ajvalil ta Gran Bretaña kʼalal ch-ochik ta yajtsʼaklom Cristoe». Jaʼ yuʼun pojbat li spermisoik ta slajebaltik batel 1831, akʼo mi naka toʼox lokʼ vakib u ti oy spermisoike.

Ta skoj li kʼusitik chal meʼ ajvalile xchiʼuk ta skoj li kʼusitik nopem xaʼi tspasik li buchʼutik  oy ta stojolal ajvalile, jaʼ yuʼun laj yakʼ ta yoʼontonik stsutsesel Vivlia li misioneroetike. Tsutsem xaʼox yuʼunik spasel li Tsʼibetik ta Griego Kʼop ti chalbe skʼoplal Cristo xchiʼuk ta smilal xa noʼox ti yakal chichʼ pukele. Pe li ta 1 yuʼun marso ta 1835 mu xa xakʼ akʼo spas yabtel yajtsʼaklomtak Cristo li meʼ ajvalile xchiʼuk laj yal ti chichʼ akʼel ta skʼob j-abteletik li slivrotakike.

Li smantal ajvalile chal xtok ti mu la skolta sbaik ta spasel Vivlia li jchanunetik ta malgache kʼope. Jaʼ yuʼun ta kʼakʼal ta akʼobal abtejik li juteb misioneroetike, li ta junio ta 1835 tsuts li yabtelik une. ¡Jaʼ to kʼot yorail un ti lokʼ li baʼyel Vivlia ta malgache kʼope!

Ta skoj ti mu to x-akʼbat spas yabtelik li misioneroetike lik spukik ta anil li vivliaetike xchiʼuk te van 70 la smukik ta balumil, yuʼun jaʼ ti mi xpojbatik stekele. Toj lek ti kʼusi la spasike, yuʼun kʼalal naka toʼox lokʼ jun jabile laj yichʼik nutsel lokʼel xchiʼuk kʼajomal xa noʼox chaʼvoʼ te komik li ta Madagascare. Akʼo mi jech kʼot ta pasel, puk batel ta Gran Isla Roja li sKʼop Diose.

Jun jteklum ti skʼanojik li sKʼop Diose

¡Xmuyubajik tajek li krixchanoetik ti xuʼ xa xchan ta skʼop stukik li sKʼop Diose! Jutuk mu stekeluk jnaklom ti oy jun sVivliaik li avi kʼakʼale xchiʼuk ep krixchanoetik ti chchanilanike. Melel onoʼox ti mu jechuk junantik li kʼusi chal Vivlia taje xchiʼuk ti toj voʼne li kʼopetik la stunesike. Pe toj alakʼ sba ta kʼelel ti toj ep ta velta chalbe sbi Dios li Tsʼibetik ta Hebreo Kʼope: Jeova. Li ta baʼyel Vivliaetik eke te onoʼox chalbe sbi Dios li ta Tsʼibetik ta Griego Kʼop ti chalbe skʼoplal Cristoe. Jaʼ yuʼun jutuk mu skotoluk krixchanoetik snabeik li sbi Diose.

Kʼalal naka toʼox lokʼ li Tsʼibetik ta Griego Kʼop ti chalbe skʼoplal Cristoe, xi laj yal li buchʼu la sbain makina ti Baker sjol sbi ta skoj ti kʼuyelan xmuyubaj li krixchanoetik ta Madagascare: «Maʼuk ti yuʼun ta jkʼan chkal albil kʼopetike, pe maʼ chkale mu xchʼay-o skʼoplal sKʼop Dios li ta lum liʼe». Jech onoʼox xal yaʼuk un. Kʼot ta sjunul Madagascar li sKʼop Diose, akʼo mi laj yakʼ vokol li sik-kʼokʼe, ti vokol ta chanel li kʼope xchiʼuk akʼo mi makvanik ox ta be li ajvaliletike.

Mas xa lek li avi une. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun li ta sjabilal 2008 lokʼ li Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras ta malgache kʼope. Taje mas xa lek, yuʼun jaʼ xa la stunesik li kʼopetik ti kʼuyelan chkʼopojik avie xchiʼuk mas xa kʼun ta aʼibel smelolal. Jaʼ yuʼun mas xa lek stsakoj yibel li sKʼop Dios ta Gran Isla Rojae (Isa. 40:8).

[Tsʼib ta yok vun]

[Lokʼol ta pajina 31]

Tstoybe skʼoplal sbi Jeovae li Traducción del Nuevo Mundo ta malgache kʼope