«Li bochʼotic tucʼ yoʼntonique xojobanic noʼox jech chac cʼu chaʼal cʼacʼal»
«Li bochʼotic tucʼ yoʼntonique xojobanic noʼox jech chac cʼu chaʼal cʼacʼal»
«Li bochʼotic tucʼ yoʼntonique xojobanic noʼox jech chac cʼu chaʼal cʼacʼal te yoʼ bu chventainvan li Diose yuʼun jaʼ xa Stotic.» (MAT. 13:43)
1. ¿Kʼusitik laj yalbe smelolal ta sventa Ajvalilal yuʼun Dios ta jlom lokʼolkʼopetik li Jesuse?
LI Jesucristoe la stunes ep skoʼoltasobil, o lokʼolkʼopetik, sventa chalbe skʼoplal jaytosuk kʼusitik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose. Jech kʼuchaʼal chal Vivliae, «ta puru loʼil cʼop la [xchanubtas] li cristianoetique. Cʼalal me muʼyuc loʼil cʼope, muʼyuc ichanubtasvan» (Mat. 13:34). Li lokʼolkʼopetik laj yal ta sventa li sbekʼ kʼusi melel ta sventa Ajvalilale, laj yakʼ ta aʼyel ti kʼusi chakʼ ta ilel mi chchʼam o mi moʼoj aʼyej li jun krixchanoe, jaʼ li yoʼontone. Li kʼusi yan laj yakʼ ta aʼyele jaʼ ti tsots skʼoplal yabtel tspas Jeova sventa chchʼi ta mantal li krixchanoe (Mar. 4:3-9, 26-29). Laj yakʼ ta ilel ta lokʼolkʼop xtok ti kʼuyelan labal sba chchʼi tal li abtelal sventa Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk laj yalbe smelolal ti muʼyuk onoʼox bu lek xa xvinaj ta slikebal ti kʼuyelan chchʼi tale (Mat. 13:31-33). Li ta yan lokʼolkʼop xtoke la sjambe smelolal ti mu skotoluk sta-o xventainatik yuʼun Ajvalilal yuʼun Dios li buchʼutik chchʼamik li lekil aʼyeje (Mat. 13:47-50). *
2. ¿Buchʼu skʼoplal li lekil bekʼ trigo li ta lokʼolkʼop ta sventa trigo xchiʼuk chopol jobele?
2 Pe li ta kapitulo 13 yuʼun Mateoe ta jtatik jun skoʼoltasobil ti ojtikinbil kʼuchaʼal li lokʼolkʼop ta sventa li trigo xchiʼuk chopol jobele. Li ta lokʼolkʼop taje, li Jesuse jaʼ chalbe skʼoplal li stsobel yajtsʼaklomtak ti jmoj ch-ajvalilajik li ta Ajvalilal yuʼun Diose. Akʼo mi laj xa onoʼox stunes li bekʼ trigo sventa chalbe skʼoplal li «ventainel yuʼun Diose», li ta lokʼolkʼop liʼe yan-o kʼusi chalbe smelolal: jaʼ «li xnichʼnab Diose» (Mat. 13:19, 38). Kakʼtik venta ti maʼuk chalbe skʼoplal li buchʼutik chichʼik ventainel yuʼun li Ajvalilale, yuʼun jaʼ li nichʼnabiletike, jaʼ xkaltik, li buchʼutik ch-ajvalilajik ek li ta ajvalilal taje (Rom. 8:14-17; kʼelo Gálatas 4:6, 7).
Li lokʼolkʼop ta sventa trigo xchiʼuk chopol jobele
3. ¿Kʼusi kʼopal la snup ta be li vinik ta lokʼolkʼope, xchiʼuk kʼuxi la snop chchapan?
3 Jkʼeltik li lokʼolkʼope: «Ti cʼu xʼelan chventainvan li Diose, jaʼ jech chac cʼu chaʼal jun vinic bat stsʼun lequil becʼ trigo ta yosil. Pero cʼalal jaʼo chvay scotolique, ital li yajcontrae la stsʼun comel chopol jobel te yoʼ bu la stsʼun li strigoe. Cʼalal la stsʼun comele, ibat. Cʼalal ichʼi li trigoe, laj yacʼ sat. Jaʼ to te ivinaj li chopol jobele. Li yajʼabteltac yajval osile jech la sjacʼbeic li yajvalique: “Cajval, ¿me muc puru batsʼi trigouc laj atsʼun ta avosile? ¿Bu ital li chopol jobel te chʼieme?”, xutic. Itacʼov li yajval osile: “Leʼe jaʼ cajcontra la stsʼun”, xi. Li yajʼabteltaque jech laj yalic: “¿Me chacʼan chbat jbulcutic loqʼuel?”, xut li yajvalique. Itacʼov: “Moʼoj, naca me te capal chlocʼ avuʼunic li batsʼi trigoe. Te jmoj acʼo chʼiuc xchaʼchopal cʼalal to tsta yorail chichʼ tuchʼel. Cʼalal yorail chichʼ tuchʼele, jech chcalbe li jtuchʼtrigoetic cuʼune: Jaʼ tsobic baʼyuc li chopol jobele. Chuquic lec ta jujuchuc sventa chichʼ chiqʼuel. Jaʼ tsʼacal xatsobic li jtrigoe, tiqʼuic ochel ta snail cuʼun, xcut”, xi li yajval osile» (Mat. 13:24-30).
4. 1) ¿Buchʼu jaʼ li jtsʼunolajel ta lokʼolkʼope? 2) ¿Bakʼin xchiʼuk kʼuyelan lik stsʼun bekʼ trigo li Jesuse?
4 ¿Buchʼu tstsʼun li lekil bekʼ trigoe? Jaʼ laj yal stuk Jesús ta tsʼakal kʼalal la xchapbe yajtsʼaklomtak ti kʼusi smelolale: «Li bochʼo la stsʼun li batsʼi trigoe, jaʼ vuʼun ti Xnichʼon cristiano licʼote» (Mat. 13:37). Li oxib jabil xchiʼuk oʼlol la spas yabtel li «Xnichʼon cristiano» —ti jaʼ stuk Jesuse— la xchapan li osile (Mat. 8:20; 25:31; 26:64). Li ta Pentecostés ta sjabilal 33, lik stsʼun li lekil bekʼ trigoe, jaʼ xkaltik, «li xnichʼnab Diose». ¿Kʼu yelan? Taje jaʼ chakʼ kiltik ti tun kʼuchaʼal yaj-abtel sTot li Jesús kʼalal lik stsʼun li lekil bekʼ trigo kʼalal la smal tal chʼul espiritu ta stojolal li baʼyel yajtsʼaklomtak sventa tstʼujan kʼuchaʼal xnichʼnab Diose (Hech. 2:33). * Vaʼun ta xchʼi batel li bekʼ trigo jaʼ to mi yijube. Jech oxal chaʼa, ti chichʼ tsʼunel li bekʼ trigoe jaʼ sventa chichʼ tsobel skotol li yajtsʼaklomtak Cristo ti jmoj kʼusi tstaik xchiʼuk Jesús xchiʼuk ti jmoj ch-ajvalilajik li ta Ajvalilale.
5. ¿Buchʼu jaʼ li jkontrainvaneje, xchiʼuk buchʼutik skʼoplal li chopol jobele?
5 ¿Buchʼu jaʼ li jkontrainvaneje? Li Jesuse laj yal ti «jaʼ li pucuje», jaʼ xkaltik, li Diabloe. ¿Buchʼutik skʼoplal li chopol jobele? «Jaʼ li xnichʼnab pucuje.» (Mat. 13:25, 38, 39.) Kʼalal laj yalbe skʼoplal chopol jobel li Jesuse, ta melel jaʼ van yakal chalbe skʼoplal jtos jobel ti oy svenenoale, ti xkoʼolaj tajek ta trigo kʼalal yakal chchʼie. Lek tajek sta-o li skoʼoltasobil taje, yuʼun oy buchʼutik chalik ti jaʼik xnichʼnab Ajvalilal o xnichʼnab Diose, pe naka noʼox tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristo xchiʼuk muʼyuk bu chakʼ lek satik. Ta melel, li jloʼlavanejetik taje jaʼ te tsakal skʼoplalik li ta sbekʼ tsʼunobal o «snitilultac» li Satanase (Gén. 3:15, Ch).
6. ¿Bakʼin lik vinajuk talel li chopol jobele, xchiʼuk kʼusi skʼan xal «cʼalal jaʼo chvay scotolique»?
6 ¿Kʼusi ora vul ta lokʼel li vaʼ yajtsʼaklomtak Cristo ti jaʼ skʼoplalik chopol jobele? «Cʼalal jaʼo chvay scotolique», xi la stakʼ li Jesuse (Mat. 13:25). ¿Bakʼin kʼot ta pasel taje? Ta jtabetik stakʼobil li ta kʼusi laj yalbe moletik ta Éfeso li jtakbol Pabloe: «Cʼalal batemun xaʼoxe, jnaʼoj ti chtal jtiʼval oqʼuiletic ta atojolique, chtal smil li chijetique. Oy te noʼox ta xlocʼ ta atojolic li bochʼotic toj chopol cʼusi chalic sventa tsloʼlaic batel li jchʼunolajeletique» (Hech. 20:29, 30). Te une la spʼijubtas li moletik taje sventa julavemikuk-o ta mantal. Pe kʼalal jaʼo «chvay[ik]» batel li jtakboletike —jaʼ xkaltik, kʼalal chamik batel li viniketik taje ti tunik kʼuchaʼal «spajeso[bil]» li svalopatinel mantale—, ep yajtsʼaklomtak Cristo vayik ta mantal ek (kʼelo 2 Tesalonicenses 2:3, 6-8). Jaʼ te lik talel li smukʼta valopatinel mantale.
7. ¿Mi kʼataj ta chopol jobel jlomuk li trigoe? Alo kʼu yuʼun jech cha takʼ.
7 Li Jesuse muʼyuk laj yal ti chkʼataj ta chopol jobel li trigoe, moʼoj, laj yal ti chichʼ tsʼunel ta oʼlol trigo li chopol jobele. Jech oxal chaʼa, li lokʼolkʼop liʼe maʼuk chalbe skʼoplal melel yajtsʼaklomtak Cristo ti chchʼak sbaik ta mantale. Moʼoj, jaʼ chakʼ ta ilel li yip chakʼ Satanás sventa tsokes li stsobobbail yajtsʼaklomtak Cristo kʼalal tstikʼ ochel chopol krixchanoetike. Ta melel, kʼalal jutuk xaʼox skʼan xcham li slajeb jtakbole, li Juane, epik xaʼox ta jyalel li jecheʼ jchanubtasvanejetike (2 Ped. 2:1-3; 1 Juan 2:18).
«Te jmoj acʼo chʼiuc xchaʼchopal cʼalal to tsta yorail chichʼ tuchʼel»
8, 9. 1) ¿Kʼu yuʼun muʼyuk toj labal sba laj yaʼiik li kʼusi laj yal yajval osil li buchʼutik laj yaʼiik li kʼusi laj yal Jesuse? 2) ¿Kʼuxi jmoj chʼiik talel ta epal siglo li trigo xchiʼuk chopol jobele?
8 Li j-abteletike bat yalbe yajvalik ti oy chopol jobel ta yosile, vaʼun xi la sjakʼbeike: «¿Me chacʼan chbat jbulcutic loqʼuel?» (Mat. 13:27, 28). Laj yal ti moʼoje, ti akʼo la jmoj chʼiikuk xchaʼchopal jaʼ to mi sta yorail chichʼ tuchʼele. Xuʼ van toj labal sba chkaʼitik li stakʼobil taje, pe mu jechuk laj yaʼiik li buchʼutik laj yaʼiik kʼusi laj yal Jesuse, yuʼun snaʼojik ti toj vokol ta ilel bu junukal li trigo xchiʼuk li chopol jobele. Li jtsʼunolajeletike snaʼojik ti toj lek xaʼi tskʼam yibel ta trigo li chopol jobele. * ¡Toj lek sta-o li mantal laj yal li yajval osile!
9 Jech kʼuchaʼal yaloj onoʼox Jesuse, li ta sigloetik xtale toj echʼ noʼox epaj chopol jobel li ta jeltos relijionetik ti skuyoj sbaik ta yajtsʼaklomtak Cristoe, li baʼyele jaʼ li relijion Katolika Romanae xchiʼuk li Ortodoxae, ta tsʼakale jaʼo ti kʼalal lik tal yan epal relijionetik ti xchʼunojik Cristoe. Pe li kʼu sjalil taje laj yichʼ tsʼunel jayibuk sbekʼ trigo ek li ta «osile», jaʼ xkaltik, li ta balumile. Li yajval osil ta lokʼolkʼope jun yoʼonton jal la smala ti akʼo xchʼi talel li trigo xchiʼuk li chopol jobel jaʼ to mi kʼot yorail chichʼ tuchʼele, ti jaʼ muʼyuk xa bu jale.
Kʼot xa me yorail ti chichʼ tuchʼel li tsʼunobale
10, 11. 1) ¿Bakʼin kʼot yorail li xtuchʼel trigoe? 2) ¿Kʼuxi yakal chichʼ tsobel ta snail strigo Jeova li trigoe?
10 Xi to chal batel li Jesuse: «Li yorail tuchʼ trigoe jaʼ li slajebal cʼacʼale. Li jtuchʼtrigoetique jaʼ li jʼalmantaletique», jaʼ xkaltik, li anjeletike (Mat. 13:39). Jaʼ jech, li ta slajebal chopol balumil liʼe oy kʼusi skʼan chʼakel: chichʼ tsobel xnichʼnab Ajvalilal o xnichʼnab Dios xchiʼuk chichʼ chʼakel ta stojolal li jecheʼ yajtsʼaklomtak Cristoe, ti jaʼ skʼoplalik li chopol jobele. Li jtakbol Pedroe xi laj yal ta sventa taje: «Li nucul chacʼ Diose laj xa sliques ta stojol yalab xnichʼnab. Me jaʼ baʼyuc tsliques ta stojol yalab xnichʼnabe, ¿cʼu to xʼelan chichʼic ta slajebal li bochʼotic mu xchʼunic li Lequil Aʼyeje?» (1 Ped. 4:17).
11 Kʼalal mu toʼox jaluk slikel «li slajebal cʼacʼale», lik yichʼik chapanel li buchʼutik chal jaʼik melel yajtsʼaklomtak Cristoe, ti te tsakal skʼoplal «li xnichʼnab Diose» xchiʼuk «li xnichʼnab pucuje». Jech kʼuchaʼal chal li lokʼolkʼope, ¿kʼusi kʼot ta pasel kʼalal lik yichʼ tuchʼel li trigoe? «Baʼyuc» tsʼuj li Mukʼta Babiloniae, «tsʼacal» lik yichʼ tsobel li xnichʼnab Ajvalilale (Mat. 13:30). ¿Kʼuxi chichʼik tsobel ta snail strigo Jeova li yajtsʼaklomtak Cristo ti jaʼ skʼoplalik li trigoe? Jaʼo kʼalal chichʼik chʼamel ta stsobobbail yajtsʼaklomtak Cristo ti chaʼlekubtasbile —ti bu lek ch-ilatik xchiʼuk chchabiatik yuʼun Diose— o kʼalal chichʼ smotonik ta vinajele.
12. ¿Kʼu sjalil chjalij li xtuchʼel trigoe?
12 ¿Kʼu sjalil chjalij li nukul o chapanel chakʼ Diose? Li Jesuse la stunes li jpʼel kʼop «yorail» sventa chalbe skʼoplal li xtuchʼel trigoe, jaʼ yuʼun lek jal chjalij (Apo. 14:15, 16). Ta melel, li xchapanel tʼujbil tsobobbaile chjalij ti kʼu sjalil li slajebal kʼakʼale xchiʼuk jaʼ to chlaj mi yichʼojik xaʼox ta j-echʼel «smarcail» o seyoalike (Apo. 7:1-4).
13. ¿Kʼuxi chakʼ spʼosi yok krixchanoetik li jecheʼ yajtsʼaklomtak Cristoe, xchiʼuk kʼusitik tspasik ti mu jechuk chal smantal Diose?
13 Li lokʼolkʼope chal batel ti chichʼ lokʼesel ta Ajvalilal yuʼun Dios skotol li buchʼutik chakʼ spʼosi yok yantike xchiʼuk ti tspasik li kʼusi chal smantal Dios ti mu stakʼ pasele (Mat. 13:41). ¿Buchʼutik skʼoplal taje? Veno, li ta chopol jobele jaʼ mas xvinaj skʼoplal li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklom Cristoe. Ep xa siglo sloʼlaoj tal ta smiyonal noʼox krixchanoetik ta skoj ti «chaqʼuic ta pasel cʼusi chopole», jaʼ xkaltik, chanubtaseletik ti chchopol kʼopta Diose, jech kʼuchaʼal li Trinidad ti mu stakʼ nabel lek smelolale xchiʼuk ti chalik chkil jvokoltik sbatel osil ta kʼatinbake. Ta yan xtoke, ep jnitvanejetik ta relijion chopol kʼusi chakʼbeik xchan li jchʼunolajeletik yuʼunike, yuʼun mulivajemik ta mantal kʼalal lek chil sbaik xchiʼuk li balumile, bakʼintik xtoke, toj chopol xa noʼox kʼuyelan mulivajemik (Sant. 4:4). Jech noxtok, li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklomtak Cristoe mas xa lek chilik jujun kʼakʼal li mulivajel tspasik li yajchʼunolajelike (kʼelo Judas 4). Akʼo mi jech, yakal chakʼik ta ilel ti chichʼik ta mukʼ Dios yilele. Ta melel, xmuyubajik li xnichʼnab Ajvalilal ta skoj ti laj xa yichʼik chʼakel lokʼel li ta kʼusitik chopol jech kʼuchaʼal li chopol jobele xchiʼuk li jecheʼ chanubtaseletik ti chakʼik ta pasel kʼusi chopole.
14. ¿Kʼu yuʼun chokʼita sbaik xchiʼuk xkʼuxet yeik «li xnichʼnab pucuje»?
14 «Li xnichʼnab pucuje» —ti jaʼ skʼoplalik chopol jobele— chokʼita sbaik xchiʼuk xkʼuxet yeik (Mat. 13:42). ¿Kʼusi ch-akʼbat svokolik? Jaʼ ti chalik ta jamal «li xnichʼnab [Dios]» kʼusi jaʼik ta melele: chopol jobel ti oy svenenoale. Jech noxtok, li buchʼutik tskuy sbaik ta yajtsʼaklomtak Cristoe tsvul yoʼontonik ta skoj ti yantik xjutukaj li koltael ch-akʼbat yuʼun yajchʼunolajeltake xchiʼuk ti mu xa spas yuʼunik ta mantale (kʼelo Isaías 65:13, 14).
15. ¿Kʼuxi ti chichʼik jipel ochel ta kʼokʼ li jecheʼ yajtsʼaklomtak Cristoe?
15 ¿Kʼusi skʼan xal ti chichʼ tsobel xchiʼuk chichʼ chikʼel li chopol jobele? (Mat. 13:40.) Jaʼ li kʼusi smalaoj chkʼot ta stojolalik li jecheʼ yajtsʼaklomtak Cristoe. Ti ta xichʼik jipel ochel ta mukʼta kʼokʼe, ti ta babakʼop chkaltike, jaʼ skʼan xal ti chlajik sbatel osile (Apo. 20:14; 21:8). Li jloʼlavanejetik taje chichʼik lajesel kʼalal ta «xtal li tsots vocole» (Mat. 24:21).
«Xojobanic noʼox jech chac cʼu chaʼal cʼacʼal»
16, 17. ¿Kʼusi abtelal chichʼ pasel ta xchʼulna Dios laj yal li Malaquiase, xchiʼuk kʼuxi ilik kʼotuk ta pasel li albil kʼop taje?
16 ¿Bakʼin chojobajik «jech chac cʼu chaʼal cʼacʼal» li buchʼutik tukʼ yoʼontonik ti jaʼ skʼoplalik li trigoe? (Mat. 13:43.) Jtos ti kʼusi tskoltautik ta snaʼele jaʼ li albil kʼop yuʼun Malaquías ta sventa li sakubtasel xchʼulna Dios ti xi chale: «“Ta ora noʼox ta xtal ochuc ta xchʼulna li Ajvalil chasaʼique. Chvul xa ta loqʼuel li bochʼo tacbil tal sventa chtal yal cʼusi chapanbil onoʼox, ti chacʼanic acʼo taluque. Leʼ xa nopol xtale”, xi. ¿Bochʼo chcuch yuʼun ti cʼalal yorail chtale? ¿Bochʼo xuʼ lec vaʼal chcom ti cʼalal chvul ta loqʼuele? Yuʼun jaʼ jech chvul jech chac cʼu chaʼal cʼocʼ ti chchicʼ loqʼuel li cʼusi mu xtune; jaʼ jech ch-abtej chac cʼu chaʼal lequil xavon ti tsloqʼues scotol li icʼubale. Chlic chotluc, chlic slecubtas, chlic sloqʼues scotol li icʼubale. Chlic slecubtas li paleetic smomnichʼnab Levie, tslecubtas lec jech chac cʼu chaʼal bochʼo tslecubtas saquil taqʼuin xchiʼuc cʼanal taqʼuin. Jech xuʼ chlic yacʼbeic smoton li Mucʼul Dios jech chac cʼu chaʼal yabtelic onoʼoxe» (Mal. 3:1-3).
17 Jamal chkiltik ti albil kʼop taje, kʼot ta pasel ta jkʼakʼaliltik xtok ta 1918. Li ta jabil taje, li Jeovae —ti tal xchiʼuk Jesucristo, «li bochʼo tacbil tal sventa chtal yal cʼusi chapanbil[e]»— ay li ta xchʼulnae, jaʼ xkaltik, li kʼusi xchapanoj sventa chichʼ ichʼel ta mukʼe sventa tal skʼel xchiʼuk sventa tsakubtas. Li Malaquiase laj yal li kʼusi chkʼot ta pasel ta tsʼakale: «Jech chlic avotquinic ti mu coʼoluc chquil li bochʼotic lec, xchiʼuc li bochʼotic chopolique; xchiʼuc ti mu coʼoluc chquil li bochʼotic yichʼojicun ta mucʼ xchiʼuc li bochʼotic muʼyuc yichʼojicun ta muqʼue», xi (Mal. 3:18). Li melel yajtsʼaklomtak Cristoe la stsak yipalik, vaʼun laj yepajes li yabtelike, ti jaʼ chakʼ ta ilel ti jaʼo yorail ilik li xtuchʼel trigoe.
18. ¿Kʼusi laj yal Daniel ti chkʼot ta pasel ta jkʼakʼaliltike?
18 Li j-alkʼop Daniele xi onoʼox laj yal ta sventa li jkʼakʼaliltike: «Li bochʼotic bijique sacmesanic noʼox jech chac cʼu chaʼal vinajel; li bochʼotic la xchanubtasic, la sbijubtasic ep cristianoetique sbatel osil jaʼ jechic o jech chac cʼu chaʼal cʼanaletic» (Dan. 12:3). ¿Buchʼutik jaʼ li krixchanoetik taje ti sakmesanik o ti chakʼ tajek xojobalike? Muʼyuk buchʼu yan, jaʼik li yajtsʼaklomtak Cristo ti tʼujbilike, li trigo laj yal ta slokʼolkʼop Jesuse. Ta yan xtoke, li epal krixchanoetik ta yan chijetike yakʼojik venta ti yakal xichʼ lokʼesel li chopol jobele, li jecheʼ yajtsʼaklomtak Cristoe, xchiʼuk yakal skolta li skomenal Israel sventa Diose. Li buchʼutik chichʼik ventainel yuʼun Ajvalilal yuʼun Dios ta tsʼakale, jmoj xchiʼuk li buchʼutik tʼujbilike, chakʼ xojobajuk slusalik ek li ta balumil liʼe ti oy ta ikʼal osile (Zac. 8:23; Mat. 5:14-16; Fili. 2:15).
19, 20. ¿Kʼusi smalaoj ta sjunul yoʼontonik «li xnichʼnab Diose», xchiʼuk kʼusi ta jchantik li ta yan xchanobil chtale?
19 «Li xnichʼnab Diose» ta sjunul yoʼonton smalaoj tstaik li smotonik ta vinajele (Rom. 8:18, 19; 1 Cor. 15:53; Fili. 1:21-24). Pe yoʼ to mu staike, skʼan tukʼ yoʼontonik ta stojolal Dios, chakʼ lek xojobalik xchiʼuk jeleluk xvinajik ta stojolal «li xnichʼnab pucuje» (Mat. 13:38; Apo. 2:10). Jaʼ jun matanal jtaojtik ti kuxulutik li ta skʼakʼalil ti chʼakbil xa komel ta stojolal steklumal Dios li chopol jobele.
20 Pe, ¿kʼuxi snitoj sba skʼoplalik li xnichʼnab Ajvalilal o xnichʼnab Dios xchiʼuk li epal krixchanoetik ti yantik ch-epaje, ti smalaoj chkuxiik sbatel osil ta Balumil ti jaʼ tsventain li ajvalilal yuʼun Diose? Te chichʼ takʼel li ta yan xchanobil chtale.
[Tsʼibetik ta yok vun]
^ Sventa cha kʼelbe mas smelolal li lokʼolkʼopetik taje, kʼelo Li Jkʼel osil ta toyole 15 yuʼun julio ta 2008, pajina 12 kʼalal ta 21.
^ Li ta lokʼolkʼop liʼe, li stsʼunel bekʼ trigo ta osile (li balumile) maʼuk chalbe skʼoplal li abtelal ta chol mantal xchiʼuk ta chanubtasvaneje, ti jaʼ sventa chichʼ ikʼel tal li achʼ yajtsʼaklomtak Cristo ti chichʼik tʼujel ta tsʼakal yoʼ chbatik ta vinajele. Moʼoj, yuʼun jaʼ chalbe skʼoplal li tʼujel ta xichʼik li xNichʼnab Ajvalilal o xNichʼnab Diose. ¿Kʼuxi jnaʼojtik? Yuʼun xi laj yal Jesús ta sventa li bekʼ trigoe: «Jaʼ li xnichʼnab Diose», maʼuk laj yal «jaʼ chkʼotik ta xnichʼnab Dios».
^ Tskʼambe tajek yibel trigo li chopol jobele, jaʼ yuʼun mi laj yichʼ bulele toj ep trigo chchʼay. Jaʼ mas lek ti chichʼ malael jaʼ to mi kʼot yorail chichʼ tuchʼele (kʼelo Perspicacia para comprender las Escrituras, volumen 1, pajina 1205).
¿Mi xvul ta ajol?
¿Buchʼutik skʼoplal li kʼusitik chichʼ alel ta lokʼolkʼop ta sventa trigo xchiʼuk chopol jobele?
• Li lekil bekʼ trigoe
• Li vinik ti tstsʼun li bekʼ trigoe
• Li stsʼunel bekʼ trigoe
• Li jkontrainvaneje
• Li chopol jobele
• Li xtuchʼel trigoe
• Li snail trigoe
• Li yokʼitael sbaik xchiʼuk xkʼuxetel yeike
• Li mukʼta kʼokʼe
[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]
[Lokʼol ta pajina 20]
Ta Pentecostés ta sjabilal 33 lik yichʼ tsʼunel li lekil bekʼ trigoe
[Lokʼol ta pajina 23]
Li trigo ta babakʼope yakal chichʼ tsobel ta snail strigo Jeova
[Lokʼol ta pajina 23]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.