Jchanubtastik-o li jnopbentike

TOJ lek ta kʼelel ti kʼuyelan toj anil xchiʼuk toj kʼupil sba chbakʼik li jtajimoletik ta jimnasiae. ¡Skʼan van xakʼbeik tajek yoʼontonal sventa chchapan sbaik! Jaʼ yuʼun chaʼa, li Vivliae jaʼ ta stunesan sventa chakʼ kiltik kʼuyelan skʼan jchanubtas jnopbentik li yajtsʼaklomutik Cristoe.

Xi cha Pablo li ta karta sventa Hebreose: «Li tsatsal veʼlile jaʼ sventa mucʼtic cristiano, jaʼ li bochʼotic xchanojic xa lec [o ti xchanubtasoj xa lek sbekʼtal kʼuchaʼal jun jtajimol ta jimnasia], ti cʼun xa ta tʼujel chaʼyic li cʼusi leque xchiʼuc li cʼusi chopole» (Heb. 5:14). ¿Kʼu yuʼun la stijbe yoʼonton yajtsʼaklomtak Cristo li Pablo sventa akʼo xchanubtas lek snopbenik jech kʼuchaʼal chchanubtas sbekʼtal li jun jtajimol ta jimnasiae? ¿Kʼuxi ta jchanubtastik lek li jnopbentike?

«Jchanubtasvanejoxuc xa ti jechuque»

Li Pabloe jaʼo chalbe skʼoplal yabtel Cristo ti jaʼ «jech chac cʼu chaʼal yabtel li Melquisede[k]» kʼalal xi la stsʼibae: «Oy to ep cʼusi ta jcʼan ta xcalboxuc ta sventa li cʼusi naca to laj calboxuque [jaʼ xkaltik, ta sventa li Jesuse], pero tsots ta albel smelol, yuʼun toj macal avoʼntonic. Voʼone xa laj achʼunic, jchanubtasvanejoxuc xa ti jechuque. Pero tana tscʼan chavichʼic chanubtasel ta sliqueb yan velta cʼusi lec chal li scʼop Diose. Yuʼun lacʼotic jech chac cʼu chaʼal olol ti chuʼil to tscʼane, yuʼun mu to xuʼ avuʼunic li tsatsal veʼlile» (Heb. 5:10-12).

Jamal ta ilel ti ta baʼyel sigloe, oy van jayvoʼuk yajtsʼaklom Cristo ti judío stsʼunbalike, pajem xchʼielik ta yaʼibel smelolal li kʼusi melele xchiʼuk muʼyuk bu chchʼiik ta mantal. Jech kʼuchaʼal liʼe, tsots chaʼiik ta chʼunel li kʼusitik achʼ chichʼ aʼibel smelolal ta sventa Mantal xchiʼuk li sirkunsisione (Hech. 15:1, 2, 27-29; Gál. 2:11-14; 6:12, 13). Oy buchʼutik mu skʼan xiktaik li kʼusitik nopem xaʼiik spasel ta voʼne ta sventa li skʼakʼalil kuxob oʼontonal ta sabado ta jujun xemanae xchiʼuk li sKʼakʼalil Chʼayob mulil ta jujun jabile (Col. 2:16, 17; Heb. 9:1-14). Ta skoj taje, li Pabloe laj yalbe ti akʼo xchanubtas snopbenik yoʼ xuʼ stʼujik li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole sventa «[xchʼiikuk] lec batele» (Heb. 6:1, 2). Li kʼusi laj yale ep buchʼu la stijbe yoʼonton sventa tsnopbeik lek skʼoplal ti kʼuyelan yakal stunesik li snopbenike, ti jaʼ van koltaatik sventa xchʼi li xchʼunel yoʼontonike. Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi xuʼ xkaltik li ta jtojolaltike?

Jchanubtastik lek li jnopbentike

¿Kʼuxi xuʼ jchanubtastik li jnopbentik ti jaʼ chakʼ xi jchʼi ta mantale? Jaʼo kʼalal ta jtunestike. Jech kʼuchaʼal jun jtajimol ta jimnasia skʼan xchanilan tajek sventa xchanubtas li sbekʼtale xchiʼuk xuʼ kʼupil sba xbakʼ akʼo mi toj vokolike, li voʼotike skʼan jchanubtastik lek li jnopbentike sventa xuʼ jtʼujtik li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole.

«Li ejersisioe jaʼ ti kʼuxi mas lek xuʼ jchabitik li jchinabtike», jech chal John Ratey, jun jchanubtasvanej sventa Psiquiatría (chchanbe skʼoplal chameletik ta jchinabtik) ta Facultad de Medicina de la Universidad de Harvard. Ta yan xtoke, Gene Cohen, li direktor ta Centro de Envejecimiento, Salud y Humanidades de la Universidad George Washington, xi chale: «Kʼalal chkakʼbetik spas kʼusitik achʼ ti tsotsik li jchinabtike, li neuronas chlokʼanan dentritas (yibeltak) yuʼun, ta skoj taje ch-epaj li sinapsis, jaʼ xkaltik, li bu tstsakan sbae».

Ta melel, chkakʼ ta ilel ti pʼijutik mi ta jchanubtastik li jnopbentike xchiʼuk ti chkepajestik  li yojtikinobil kuʼuntik ta sKʼop Diose. Jaʼ me jech lek chapalutik sventa ta jpastik «cʼusi tscʼan li Diose, [...] li cʼusitic tuqʼue» (Rom. 12:1, 2).

Jtabetik smuil «li tsatsal veʼlile»

Mi oy ta koʼontontik «acʼo chʼicutic lec batele», xi jakʼbe jbatike: «¿Mi yakal xkaʼibe batel mas smelolal li Vivliae? ¿Mi yijun ta mantal chilikun li yantike?». Jnoptik avaʼi kʼuyelan chaʼi sba jun meʼil ti ta xkʼuxul yoʼonton chakʼbe xchuʼ xchiʼuk kʼusitik tslajes ololetik li sneneʼe, pe vaʼun ch-echʼ chib-oxib jabil xchiʼuk muʼyuk bu chchʼam tsatsal veʼlil li yole. Ta mantale xuʼ jech chkʼot ta jtojolaltik ek. Chi jmuyubaj ti chlik xchan Vivlia xchiʼuk voʼotik, ti chakʼ sba ta stojolal Dios xchiʼuk chichʼ voʼ li jun krixchanoe. Pe ¿kʼusi van chkʼot ta pasel mi muʼyuk chchʼi batel ta mantale? ¿Mi mu kʼuxuk ta aʼyel? (1 Cor. 3:1-4.) Li jchanubtasvaneje smalaoj ti chkʼot ta jchanubtasvanej ek li yajchanune.

Skʼan chkakʼbetik yipal stunesel jnopbentik sventa jnopbetik skʼoplal li kʼusitik tsots skʼoplale (Sal. 1:1-3). Mu me xkakʼtik kʼusi smakutik sventa jpastik taje, sventa jechuke skʼan jkʼeltik noʼox kʼu sjalil ta jkʼeltik television, ti jpastik li kʼusitik lek chkiltike xchiʼuk yantik chʼayob oʼontonal ti bu mu masuk jtunes jnopbentike. Sventa jchʼiestik li jnopbentike skʼan me jtabetik smuil li xchanel Vivliae xchiʼuk li vunetik ti slokʼesoj li «jʼabtel ti jun [«tukʼ», NM] yoʼnton [...], ti lec bije» (Mat. 24:45-47). Maʼuk noʼox ti skʼan jkʼeltik Vivlia ti jchapanojbetik yoraile, yuʼun tsots skʼoplal xtok ti jchʼakbetik yorail li Akʼobal sventa Yichʼel ta Mukʼ Jeova ta Kutsʼ Kalaltike xchiʼuk ti jchanbetik lek skʼoplal loʼiletik ta Vivliae.

Li Jerónimo ti chtun ta jkʼelvanej ta sirkuito ta Mexicoe, kʼalal chichʼ Li Jkʼel osil ta toyole tskʼel ta anil. Jech noxtok, li Jerónimo xchiʼuk yajnile xchapanojbeik yorail sventa jmoj chchan sVivliaik. Xi chale: «Nopem xkaʼikutik ti jmoj ta jkʼel jVivliakutik skotol kʼakʼale, xchiʼuk ta jtuneskutik yan vunetik kʼuchaʼal li foyeto Veamos “la buena tierra”». Yan yajtsʼaklom Cristo ti Ronald sbie, tukʼ chchan batel li skʼelel Vivlia jujun xemana sventa li tsobobbailetike, xchiʼuk chchanbe lek smelolal jun o chib loʼil ta Vivlia ti chjalij skʼelel yuʼune. Xi chal eke: «Li kʼusitik ta jchane jaʼ chakʼ ta koʼonton ti ta jkʼan xa jchan yan velta xtoke».

¿Mi ta jchʼakbetik lek yorail sventa ta jchantik xchiʼuk ta jnopbetik skʼoplal sKʼop Dios ek li voʼotike? ¿Mi lek ta jchanubtastik li jnopbentike? ¿Mi yakal xi jpʼijub ta snopel kʼusitik ta jpastik jech kʼuchaʼal chal beiltaseletik ta Vivliae? (Pro. 2:1-7.) Ta jkʼan chkepajestik li kʼusitik xkojtikintike xchiʼuk li jpʼijiltike, ti jaʼutik yajtsʼaklom Cristo ti yijutik ta mantale. Taje jaʼ noʼox tspas kuʼuntik mi ta jchanubtastik li jnopbentik sventa ta jtʼujtik li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole.

[Lokʼol ta pajina 23]

Ta jchanubtastik jnopbentik mi ta jtunestike