Kichʼtik ta mukʼ li matanal yakʼoj Diose: li nupunele

«Jaʼ yuʼun li vinique ta scomtsan stot smeʼ, yuʼun ta xicʼ yajnil. Li chibic toʼoxe jun noʼox sbecʼtal ta xcʼotic.» (GÉN. 2:24)

1. ¿Kʼu yuʼun sta-o chkichʼtik ta mukʼ ta sjunul koʼontontik li Jeovae?

 TA MELEL sta-o chkichʼtik ta mukʼ ta sjunul koʼontontik li Jeovae, yuʼun jaʼ la slikes li nupunele. Li Vivliae chal ti jaʼ sNiʼoal «scotol li cʼusi leque xchiʼuc li cʼusitic lec tucʼ chijʼacʼbate», yuʼun jaʼ Jpasvanej, Mukʼul Jpasmantal xchiʼuk Totil ta vinajel kuʼuntik (Sant. 1:17; Apo. 4:11). Ta skoj ti toj ep skʼanojutike chakʼbutik epal matanal (1 Juan 4:8). Ta melel, skotol li kʼusi chchanubtasutike, skotol li kʼusi tskʼanbutik xchiʼuk skotol li kʼusi chakʼbutike jaʼ sventa jlekilaltik xchiʼuk jmuyubajeltik (Isa. 48:17).

2. ¿Kʼusi mantaletik laj yakʼbe Jeova li baʼyel nupultsʼakale?

² Li Vivliae chakʼ ta ilel ti jaʼ jun lekil matanal yakʼoj Dios li nupunele (Rut 1:9; 2:12). Kʼalal laj yakʼ nupunuk li baʼyel vinik xchiʼuk li baʼyel antse, li Adán xchiʼuk Evae, lek jamal laj yakʼbe mantaletik sventa lek chbat li xkuxlejalike (kʼelo Mateo 19:4-6). Lajuk xchʼunike, xmuyubajik sbatel osil ti jechuke. Pe ta sbolilik muʼyuk la xchʼunbeik smantal, ta skoj taje ep laj yil svokolik (Gén. 3:6-13, 16-19, 23).

3, 4. 1) ¿Kʼuxi chakʼik ta ilel epal krixchanoetik ti muʼyuk chichʼik ta mukʼ li nupunel xchiʼuk li Jeovae? 2) ¿Kʼusi skʼelobiltak ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe?

³ Kʼalal oy kʼusi tsnop tspasik sventa snupunel epal krixchanoetike, jaʼ jech tspasik kʼuchaʼal li baʼyel jtot jmeʼtike, yuʼun muʼyuk mas ta yoʼontonik xchʼunel li smantaltak Jpasvaneje, o mi jsetʼuk. Oy buchʼutik jaʼ lek chaʼiik ti jmoj chnakiik ti muʼyuk nupunemike o tspasik ti kʼuyelan tskʼan yoʼontonike (Rom. 1:24-32; 2 Tim. 3:1-5). Mu skʼan xaʼibeik smelolal ti jaʼ jun matanal yakʼoj li Diose, jech oxal kʼalal mu xichʼik ta mukʼ li matanal taje, muʼyuk yakal chichʼik ta mukʼ li buchʼu laj yakʼbe slikebe, li Jeova Diose.

⁴ Jech xtok, oy yajtsʼaklomtak Cristo ti muʼyuk xa jech chilik jech kʼuchaʼal chil Jeova li nupunele. Ta skoj taje, oy nupultsʼakaletik ti chchʼak-o sbaike o chtuchʼ snupunelik ta registro civil, ti mu jechuk srasonal kʼuchaʼal chal li Vivliae. ¿Kʼusi xuʼ spas li malalil xchiʼuk ajnilal sventa mu jechuk xkʼot ta pasele? ¿Kʼuxi chkoltaatik sventa tstsatsubtas snupunelik li mantal chakʼ Dios ta Génesis 2:24? Li buchʼutik tskʼan chnupunike, ¿kʼuxi xuʼ xchapan sbaik sventa lek xbat li snupunelike? Li kʼusi xuʼ skoltautik jkotoltike jaʼ ti jkʼelbetik skʼoplal oxib nupultsʼakal ti xmuyubajik noʼox ta skʼakʼalil Vivliae. Taje chakʼ ta ilel ti tsots skʼoplal skʼan xkichʼtik ta mukʼ Jeova sventa chjalij li nupunele.

Jchʼiestik li tukʼil oʼontonale

5, 6. ¿Kʼusi akʼatik ta preva li Zacarías xchiʼuk Isabele, xchiʼuk kʼusi smoton la staik ta skoj ti tukʼ yoʼontonike?

⁵ Li Zacarías xchiʼuk Isabele (Elizabet) jaʼ toʼox jun nupultsʼakal ti lek kʼusi la spasik ti nakalik toʼox ta Judae. Xchaʼvoʼalik la saʼ snup xchiʼilik ti lekik ta mantale. Li Zacariase tukʼ la spas yabtel li ta paleale, xchiʼuk xchaʼvoʼalik laj yakʼbeik yipal ti bu kʼalal xuʼ yuʼunik ta spasel li kʼusi chal sMantal Diose. Oy ep srasonal yuʼunik sventa tstojik ta vokol. Pe ti ayuk avulaʼan ta snaike, ta ora noʼox la avakʼ venta jechuk ti oy kʼusi skʼan yuʼunike, yuʼun chʼabal yalab xnichʼnabik. Li Isabele mu snaʼ x-alaj, xchiʼuk malubemik xa (Luc. 1:5-7).

⁶ Li ta voʼneal Israele, li ants ti snaʼ x-alaje oy  lek sbalil ilbil, xchiʼuk jutuk mu skotoluk li utsʼ-alaliletike oy ep yalab xnichʼnabik (1 Sam. 1:2, 6, 10; Sal. 128:3, 4). Pe li j-israel vinik ti mu snaʼ x-alaj yajnil li vaʼ kʼakʼal taje, xuʼ tsutes. Yan li Zacariase jaʼ jun tukʼil malalil ti te yikʼoj-o li Isabele. Mi junuk buchʼu la sabe srasonal sventa chtuchʼ snupunelik. Akʼo mi kʼux chaʼiik ti chʼabal yalab xnichʼnabike, tukʼ-o itunik ta stojolal Jeova. Ta tsʼakale, akʼbat smotonik yuʼun Jeova kʼalal ta skʼelobil juʼelal laj yil yuni keremik ta smalubelike (Luc. 1:8-14).

7. ¿Kʼuxi yan laj yakʼ ta ilel stukʼil yoʼonton ta stojolal smalal li Isabele?

⁷ Li Isabele oy to yan kʼuyelan laj yakʼ ta ilel li kʼupil sba tukʼil oʼontonale. Kʼalal ivokʼ li skereme, li Zacariase mu xkʼopoj, yuʼun mak ye ta skoj ti la xchibal kʼopta li kʼusi laj yal yaj-anjel Jeovae. Pe li Zacariase laj onoʼox van yalbe yajnil ti Juan chakʼbe sbi li neneʼe, jech kʼuchaʼal albat yuʼun li anjele. Li slakʼnatakik xchiʼuk li yutsʼ yalalike, tskʼanik ox akʼo jech xakʼbeik sbi kʼuchaʼal li stote. Pe li Isabele tukʼ yoʼonton la xchʼun li kʼusi albil yuʼun smalale. Xi laj yale: «Moʼoj, Juan ta xcacʼbe sbi» (Luc. 1:59-63).

8, 9. 1) ¿Kʼuxi tspas ta jun li nupultsʼakaletik li tukʼil oʼontonale? 2) ¿Kʼu yelan xuʼ chakʼbe sbaik ta ilel stukʼil yoʼontonik li nupultsʼakaletike?

⁸ Jech kʼuchaʼal li Zacarías xchiʼuk Isabele, li malaliletik xchiʼuk ajnilaletik avie tsnuptanik vokoliletik. Li tukʼil oʼontonale tsots skʼoplal sventa xnichimaj noʼox li nupunele. Li sloʼlael jolil, li pornografia xchiʼuk li mulivajele jaʼ noʼox junantik li kʼusitik xuʼ tsokes ti kʼuyelan jun yoʼontonike. Vaʼun, kʼalal mu xa spat yoʼonton ta stojolal li snup xchiʼil li jun krixchanoe, ta anil noʼox chlaj batel li kʼanelale. Chkaltike, li tukʼil oʼontonale jech kʼuchaʼal jun mok ti sjoyoj jpʼej nae xchiʼuk ti chchabi sventa mu xil svokol li buchʼutik te nakajtike. Kʼalal tukʼ yoʼontonik li nupultsʼakale, xuʼ jun yoʼonton chnakiik xchiʼuk chalbe sbaik li kʼusi oy ta yoʼontonike, vaʼun jaʼ jech mas ch-ayan yuʼunik kʼanelal. Kʼuchaʼal chkiltike, toj tsots skʼoplal li tukʼil oʼontonale.

⁹ Li Jeovae xi laj yalbe li Adane: «Jaʼ yuʼun li vinique ta scomtsan stot smeʼ, yuʼun ta xicʼ yajnil. Li chibic toʼoxe jun noʼox sbecʼtal ta xcʼotic» (Gén. 2:24). Taje jaʼ skʼan xal ti kʼalal oy buchʼu chnupune chjel li kʼusitik tsots kʼoplal chil ta xkuxlejal ta sventa ti kʼuyelan chil yamigotak xchiʼuk li yutsʼ yalale. Mu xuʼ ti jaʼ mas tsots skʼoplal chile, yuʼun li skʼakʼal xchiʼuk li buchʼu skʼan oyuk ta yoʼontone jaʼ li snup xchiʼile. Jaʼ xa jun achʼ utsʼ-alalil, jech oxal mu stakʼ stikʼ sba li totil-meʼiletik ta sventa li kʼusitik tsnop spasike o kʼalal chlik skʼopike. Toj tsots skʼoplal ti jmojuk oyikuk li nupultsʼakale. Jech onoʼox yakʼoj mantal li Jeovae.

10. ¿Kʼusi chkoltaatik li nupultsʼakaletik sventa xchʼiesik li tukʼil oʼontonale?

¹⁰ Li tukʼil oʼontonale oy-o sbalil, akʼo mi maʼuk yajtunel Jeova junuk li ta xchaʼvoʼalike. Jun ermana ti jech svokole, xi chale: «Ta jtojbe tajek ta vokol Jeova, yuʼun xchanubtasojun ta xchʼamel li smantaltak jmalale xchiʼuk ti xkichʼ ta mukʼ ta sjunul koʼontone. Ta skoj ti tukʼ kakʼoj jbae jkʼupinoj 47 jabil ti oy kʼanelal xchiʼuk ichʼel ta mukʼ li ta jnupunele» (1 Cor. 7:10, 11; 1 Ped. 3:1, 2). Melel onoʼox, sventa lekuk xbat li anupunele skʼan tsots cha abtej. ¿Kʼusi skʼan xa spas sventa junuk noʼox yoʼonton li anup achiʼile? Saʼo kʼuyelan xuʼ xavakʼbe yil ta akʼopojel xchiʼuk ta kʼusitik cha pas yoʼ xavakʼbe yil ti jaʼ mas tsots skʼoplal chavile. Paso bu kʼalal xuʼ avuʼun sventa mu kʼusi o mu buchʼu xa xchʼakoxuk (kʼelo Proverbios 5:15-20). Jaʼ jech ikʼot ta nopel yuʼunik li Ron xchiʼuk Jeannette, ti 35 jabil snupunelik ti xmuyubajik noʼoxe. Xi chalike: «Ta skoj ti tukʼ koʼontonkutik xchiʼuk ti ta jpaskutik li kʼusi tskʼanbunkutik Diose, lek batem li jnupunelkutike».

Kʼalal jmoj ch-abtejike tstsatsub li nupunele

11, 12. ¿Kʼu yelan la skolta sbaik li Aquila xchiʼuk Priscila 1) li ta snaike? 2) li ta yabtelike? 3) li ta spasbel yabtel Diose?

¹¹ Kʼalal laj yalbe skʼoplal yamigotak li jtakbol Pablo ti jaʼ li Aquila xchiʼuk Priscilae, maʼuk noʼox jun laj yalbe skʼoplal. Li nupultsʼakal taje jmoj oyik, vaʼun jaʼ jech laj yakʼik ta ilel li kʼusi la skʼan laj yal Dios kʼalal «jun noʼox sbecʼtal ta xcʼotic» li malalil xchiʼuk li ajnilale  (Gén. 2:24). Ta melel, jmoj abtej xchaʼvoʼalik ta snaik, ta yabtelik xchiʼuk ta chol mantal li jchʼunolajeletik taje. Kʼalal la svulaʼan ta sba velta Corinto li Pabloe, albat yuʼun Aquila xchiʼuk Priscila ti xuʼ te xkom ta snaike. Yaʼeluke te van kʼu sjaliluk jaʼ te chchapan skotol yabtel li jtakbole. Ta mas tsʼakale, tun sventa ch-echʼ tsobajeletik li ta snaik ta Efesoe xchiʼuk jmoj la skoltaik achʼ jchʼunolajeletik sventa xchʼi ta mantal, jech kʼuchaʼal li Apolose (Hech. 18:2, 18-26). Li nupultsʼakal taje, ti oy tajek ta yoʼontonik mantale, bat nakiikuk ta Roma. Tee laj yakʼ snaik xtok sventa ch-echʼ li tsobajeletike. Vaʼun sutik yan velta ta Éfeso, ti bu la stsatsubtasbeik-o yoʼonton li ermanoetike (Rom. 16:3-5).

¹² Te van kʼu sjaliluke, li Aquila xchiʼuk Priscila xtoke koʼol abtejik xchiʼuk Pablo ta stsʼisel nukul sventa karpanaetik. Jech kʼuchaʼal chkiltik xtoke, li nupultsʼakal taje jmoj la spas yabtelik, muʼyuk la stsal sbaik mi jaʼuk laj yut sbaik (Hech. 18:3). Pe li kʼusi tsatsub-o ta mantal li snupunelike jaʼ ti jmoj ch-abtejik ta spasbel yabtel Diose. Jech, akʼo mi ta Corinto, ta Éfeso xchiʼuk ta Roma, laj yichʼik ojtikinel kʼuchaʼal «[j-abteletik] ta sventa li Cristo Jesuse» (Rom. 16:3). Ta melel, buyuk noʼox ti chbatike, koʼol xlotetik ta chol mantal.

13, 14. 1) ¿Kʼusitik chchʼak li nupultsʼakale? 2) ¿Kʼusi xuʼ spas li malalil o ajnilal sventa mas «jun noʼox sbecʼtal» chkʼotike?

¹³ Ta melel, li nupunele tstsatsub kʼalal koʼol kʼusi tskʼan tstaik xchiʼuk ti jmoj kʼusitik tspasike (Ecl. 4:9, 10). Kʼux ta alel, pe ep nupultsʼakaletik avie chʼabal lek yorail yuʼunik sventa jmoj oyikuk. Jaʼ jal yakʼojbeik yorail li yabtelike. Yantike chlokʼilanik tajek ta skoj yabtelik o chbatik ta yan balumil sventa tstakbeik takʼin li yutsʼ yalalike. Manchuk mi oy ta snaik, li jlome chchʼak sbaik ta skoj television, yantik chʼayob oʼontonal, tajimoletik, videojuegoetik o ta Internet. ¿Mi jech li ta anae? Mi jaʼ jeche, xuʼ oy kʼusitik cha jel sventa masuk oy yorail koʼol kʼusitik cha pasik, jech kʼuchaʼal li spasel veʼlile, sukʼel platoetik, xchʼubael li anaike, ti xa kʼelik li avalab anichʼnabike o li atot ameʼik ti malubemik xae.

¹⁴ Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale, jaʼ ti koʼol akʼo xa pasbeik yabtel Dios jujun xemanae. Li xchanel teksto sventa jujun kʼakʼale xchiʼuk spasel li tsobajel ta Akʼobal sventa Yichʼel ta Mukʼ Jeova ta Kutsʼ Kalaltike, jaʼ jun lekil koltael sventa jmojuk kʼusitik cha nopik xchiʼuk li kʼusitik cha kʼan cha taik ta avutsʼ avalalike. Jaʼ jech ek mi jmoj cha batik ta chol mantale. ¿Mi xuʼ xa tunik ta prekursor, akʼo mi jun noʼox u o mi jun jabil? (Kʼelo 1 Corintios 15:58.) Jun ermana ti koʼol chtun ta prekursor xchiʼuk smalale, xi chale: «Li chol mantale la skoltaunkutik sventa jmoj oyunkutik xchiʼuk ti xi loʼilajkutike. Ta skoj ti koʼol oy ta koʼontonkutik ta skoltael ta mantal li krixchanoetike, laj kil ti komon abtel ta jpaskutike. Mas nopol laj kaʼi jba ta stojolal maʼuk noʼox kʼuchaʼal jmalal, yuʼun kʼot ta jlekil amigo». Skʼan jaʼ jech jmoj cha abtejik ek sventa cha taik li kʼusitik oy sbalile. Jaʼ jech jujun kʼakʼal mas xa koʼol li kʼusitik oy ta avoʼontonike, li kʼusitik mas tsots skʼoplal ta akuxlejalike xchiʼuk li kʼusitik nopem xavaʼiike. Jech kʼuchaʼal li Aquila xchiʼuk Priscilae, mas «jun noʼox [a]becʼtal» cha kʼotik jujun kʼakʼal ta sventa li kʼusitik cha nopike, li kʼusitik chavaʼiike xchiʼuk ta sventa li kʼusitik cha pasike.

 Jaʼuk sbeiltas jkuxlejaltik li kʼusitik ta mantale

15. Li nupultsʼakaletike, ¿kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti baʼyel xakʼ ta snupunelik Dios sventa xmuyubajike? Albo smelolal.

¹⁵ Li Jesuse snaʼoj lek jtos ti kʼusi toj tsots skʼoplale: jaʼ ti baʼyel xichʼ akʼel Dios li ta nupunele. Li Jesuse laj yil kʼalal la spas li baʼyel nupunel li Jpasvaneje. Jech xtok, laj yil ti muyubajik li Adán xchiʼuk Eva ti kʼu sjalil la xchʼunbeik smantal Diose. Xchiʼuk laj yil xtok skotol li vokoliletik la snuptanik ta skoj ti muʼyuk la xchʼunik mantale. Jech oxal, kʼalal la xchanubtas krixchanoetik li Jesuse, la xchaʼal li mantaletik yakʼoj xaʼox sTot ta Génesis 2:24, xchiʼuk xi to laj yale: «Li bochʼotic laj xa spas ta jun li Diose, muʼyuc bochʼo xuʼ ta svocʼ» (Mat. 19:6). Kʼalal to li avie, li kʼusi toj tsots skʼoplal sventa lek chbat xchiʼuk ti xmuyubaj li nupunele jaʼ ti xichʼik ta mukʼ ta sjunul yoʼontonik li Jeovae. Taje jaʼ jech chkiltik ta stojolal stot smeʼ Jesús kʼalal liʼ toʼox ta Balumile.

16. ¿Kʼuxi laj yakʼik ta ilel José xchiʼuk María ti jaʼ baʼyel yakʼoj ta xkuxlejalik li kʼusitik sventa mantale?

¹⁶ Li Josee la xkʼuxubin xchiʼuk laj yichʼ ta mukʼ li Mariae, akʼo mi slekom toʼox sbaik. Kʼalal laj yaʼi ti xchiʼinoj xaʼox yole, la xkʼuxubin, akʼo mi muʼyuk toʼox albil yuʼun yaj-anjel Dios li kʼusi kʼotem ta pasele (Mat. 1:18-20). Kʼalal nupunemik xaʼoxe, la xchʼunbeik smantal César xchiʼuk li sMantal Moisese (Luc. 2:1-5, 21, 22). Li ta mukʼtikil kʼin ta Jerusalene, jaʼ noʼox chbat li viniketike, akʼo mi jech, li Mariae skotol jabil chkʼot xchiʼin li Josee xchiʼuk li yan yutsʼ yalaltake (Deu. 16:16; Luc. 2:41). Jaʼ jech la spasik li nupultsʼakal taje xchiʼuk oy to kʼusitik yan la spasik yoʼ chakʼbeik yipal sventa lek ch-ilatik yuʼun li Jeovae xchiʼuk laj yakʼik ta ilel ti chichʼik ta mukʼ li kʼusitik sventa mantale. Jaʼ yuʼun mu labaluk chkaʼitik ti jaʼ tʼujatik yuʼun Jeova sventa tskʼelbeik li xNichʼon kʼalal bikʼit toʼoxe.

17, 18. 1) ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel nupultsʼakal ti jaʼ baʼyel chakʼ ta xkuxlejal li Diose? 2) ¿Kʼuxi tstabe sbalil taje?

¹⁷ ¿Mi jaʼ tsbeiltas avutsʼ avalal ek li kʼusitik sventa mantale? Kʼalal oy kʼusi tsots skʼoplal cha nop cha pasike, ¿mi cha chanbeik skʼoplal li beiltaseletik ta Vivliae? ¿Mi cha kʼanbeik koltael Jeova xchiʼuk mi cha jakʼbeik li yajtsʼaklomtak Cristo ti yijik xa ta mantale? ¿O mi jaʼ cha chap-o akʼopik ta sventa li kʼusi cha nop atukike o li kʼusi chalboxuk avutsʼ avalal xchiʼuk li avamigotakike? ¿Mi chavakʼbeik yipal ta yakʼel ta akuxlejalik li beiltaseletik ta sventa utsʼ-alalil ti nopajtik noʼox chakʼ li j-abtel ti tukʼ yoʼontone? ¿O mi jaʼ jech cha pasik kʼuchaʼal nopem xaʼiik li bu nakalote o ti kʼuyelan nopem xaʼi chtojobtasvan li balumile? ¿Mi nopem xavaʼiik cha pasik orasion, mi koʼol cha chanunajik, mi koʼol cha nop kʼusi cha kʼan cha taik ta mantal xchiʼuk mi cha loʼiltaik li kʼusi baʼyel chavakʼ ta akuxlejalike?

¹⁸ Ray, ti skʼupinoj xa 50 jabil snupunele, xi chale: «Akʼo mi oy jkʼopkutik ta onoʼox xchapaj kuʼunkutik, yuʼun kakʼojbekutik yipal ti jaʼuk Jeova li jpʼej sat chʼojon ti mas tsots skʼoplal li ta “oxcʼol [...] chʼojone”» (kʼelo Eclesiastés 4:12). Jaʼ jech tsnopik ek li Danny xchiʼuk Trinae, xi chalike: «Ta skoj ti koʼol chi tunkutik ta stojolal Diose, jaʼ tstsatsub yuʼun jujun kʼakʼal li jnupunelkutike». Oy xa mas ta 34 jabil xmuyubaj li ta snupunelike. Ta melel, mi baʼyel chkakʼtik ta jnupuneltik li Jeovae, ta me skoltautik sventa lekuk xbat li jnupuneltike xchiʼuk chakʼbutik epal bendision (Sal. 127:1).

Kichʼtik-o ta mukʼ li matanal yakʼoj Diose

19. ¿Kʼu yuʼun laj yakʼ oyuk nupunel li Jeovae?

¹⁹ Epal krixchanoetik avie, li kʼusi noʼox oy ta  yoʼontonike jaʼ ti xmuyubajikuk stukike. Pe li yajtunelutik Jeovae mu jechuk ta jpastik. Li voʼotike jnaʼojtik ti jaʼ sventa chkʼot ta pasel kʼusi tskʼan Dios ti laj yakʼ li matanal ti jaʼ li nupunele (Gén. 1:26-28). Ti lajuk yichʼik ta mukʼ li matanal akʼbatik yuʼun Dios li Adán xchiʼuk Evae, pasem ta paraiso jechuk spʼejel li Balumile, jun lekil balumil xchiʼuk ti oy muyubajel ti bu xuʼ chtunik ta stojolal Dios jechuk skotol li krixchanoetike.

20, 21. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan chʼul chkiltik li nupunele? 2) ¿Kʼusi matanal ta jchanbetik skʼoplal li ta yan xemanae?

²⁰ Akʼo mi jech, li yajtsʼaklomutik Cristoe xuʼ jmuyubtatik-o Jeova li ta jnupuneltike (kʼelo 1 Corintios 10:31). Jech kʼuchaʼal laj xa jchantike, li tukʼil oʼontonal, ti jmoj ch-abtejik xchiʼuk li kʼusitik sventa mantale jaʼ talelaletik ti tstsatsubtas li nupunele. Akʼo mi jnopoj chi jnupun, mi yakalutik ta stsatsubtasel li jnupuneltike o mi yakal ta jchapan jkʼoptik xchiʼuk jnup jchiʼiltik yoʼ mu jchʼak jbatike, skʼan chʼul chkiltik, yuʼun jaʼ yakʼoj stuk li Diose. Mi te ta joltik taje, chkakʼbetik me yipal bu kʼalal xuʼ kuʼuntik ta xchʼunel li beiltaseletik ta Vivlia kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastik ta jnupuneltike. Kʼalal jech ta jpastike, chkakʼtik ta ilel ti chkichʼtik ta mukʼ li matanal ti jaʼ li nupunele xchiʼuk li buchʼu laj yakʼe, li jTotik ta vinajele.

²¹ Melel onoʼox, li nupunele maʼuk noʼox stuk li matanal yakʼojbutik Jeovae. Xchiʼuk maʼuk noʼox xuʼ te jtatik muyubajel. Li ta yan xchanobil chtale ta jchantik jun labal sba matanal ti yakʼoj Diose: li buchʼu muʼyuk snup xchiʼilike.

¿Kʼusi ta jtakʼtik?

• Li yajtsʼaklomtak Cristo ti nupunemike, ¿kʼuxi xuʼ xakʼik ta ilel li stukʼil oʼontonale?

• ¿Kʼu yuʼun mas jmoj oyik kʼalal koʼol ch-abtejik li malalil xchiʼuk ajnilale?

• ¿Kʼutik yelan xuʼ baʼyel xakʼ ta snupunelik kʼusitik sventa mantal li nupultsʼakaletike?

• ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti chkichʼtik ta mukʼ li Buchʼu la slikes li nupunele?

[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]

[Lokʼol ta pajina 15]

Kʼalal koʼol kʼusi tspasik li nupultsʼakaletike jmoj oyik-o