Kakʼtik ta ilel ti chapalutike

«Tscʼan ti lec chapaloxuque. Yuʼun ti cʼalal muʼyuc anopoj chamalaicune, jaʼo chital, vuʼun ti Xnichʼon cristiano licʼote.» (MAT. 24:44)

1, 2. 1) ¿Kʼusi yaloj Vivlia chkʼot ta pasel ti stakʼ koʼoltasel kʼuchaʼal tstsakvan ta kʼop li tigree? 2) ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa mu xi jlaje?

 JUN ojtikinbil vinik ti ep xa jabil tspas ta manxo tigreetik ti ta India talem stsʼunubalike, muʼyuk kʼusi tspasbat kʼalal chakʼ elove. Xi laj yal jun veltae: «Li kʼusi toj tsots skʼoplal chkaʼie, jaʼ ti xuʼ lek xkil jbakutik xchiʼuk li chonbolometike». Pe li ta 3 yuʼun oktuvre ta 2003, jkot sakil tigre ti te van 172 kilo yalale, lik tsakatuk ta jech noʼox yileluk, taje jaʼ te vinaj ti mu toj lekuk xil sbaike. Ti kʼusi pasbate, muʼyuk bu smalaoj yuʼun chʼayal yoʼonton taat li buchʼu tspas ta manxo tigree.

² Taje jaʼ chakʼ kiltik ti kʼuyelan tstsakvan ta kʼop li «jtiʼvanej bolom[e]», ti skʼan chapalukutik ta skoje (kʼelo Apocalipsis 17:15-18). Li Vivliae chal li tsajal jtiʼvanej bolom ti «lajuneb xulub[e]» —jaʼ xkaltik, li Naciones Unidas xchiʼuk skotol li ajvaliletik avie— chbat stsakik ta kʼop li yan bu smakoj batel li Satanase vaʼun ta slilin komel, taje xuʼ van labal sba chkaʼitik. ¿Kʼusi jaʼ taje? Jaʼ skotol li jecheʼ relijionetik ta balumile, ti koʼoltasbil ta jun jpas mulil ants ti ojtikinbil kʼuchaʼal Mukʼta Babiloniae. Mu jnabetik skʼakʼalik xchiʼuk yorail ti kʼusi ora chkʼot ta pasel li kʼusi toj xibal sbae (Mat. 24:36). Li kʼusi jnaʼojtike jaʼ ti muʼyuk malabil ti kʼalal chkʼot ta pasele xchiʼuk ti mu xa jaluk skʼane (Mat. 24:44; 1 Cor. 7:29). Kʼalal mi kʼot xaʼox ta pasel taje, li Cristoe chtal yakʼbe slajeb li chopol krixchanoetike xchiʼuk chtal skolta li tukʼil yajtsʼaklomtake. Jaʼ yuʼun toj tsots me skʼoplal ti lekuk chapalutik ta mantale (Luc. 21:28). Li kʼusi tskoltautike jaʼ ti jkʼelbetik skʼoplal xkuxlejal jlom yajtuneltak Dios ta voʼne ti lek chapalike, koliyal ti jech la spasike laj yilik kʼot ta pasel li kʼusi yaloj onoʼox Diose. ¿Mi chkakʼ ta koʼontontik ti kʼusi laj yakʼik jchantike?

Lekuk chapalutik kʼuchaʼal Noé

3. ¿Kʼu yuʼun mu toj kʼunuk laj yaʼi ti tukʼ chtun ta stojolal Dios li Noee?

³ Li Noee laj yakʼ ta ilel ti lek chapal sventa xil chkʼot ta pasel li kʼusi yaloj Diose, akʼo mi toj echʼ xa noʼox chopol li kʼusitik ta skʼakʼalile. ¡Nopo xa noʼox avaʼi li vokoliletik la snuptane! Yuʼun li jtoyba anjeletike la spas sbaik kʼuchaʼal viniketik xchiʼuk laj yikʼik li alakʼ sba antsetike. Ti kʼusi la spasik ti mu xa staleluk jeche, jaʼ te vokʼ tal xnichʼnabik ti mu xkoʼolaj kʼuchaʼal krixchanoetike, ti «ven tsatsal cristianoetic» ti la stunes yipik sventa ch-ilbajinvanike (Gén. 6:4). Li vaʼ mukʼta natil tsatsal krixchanoetik ti toj echʼ xa noʼox xmajvanike, toj echʼ xa noʼox chopol li kʼusitik la spasike. Toj echʼ xa noʼox chopol stalelal li krixchanoetike, yuʼun la xchanbeik li xchopol talelal xchiʼuk xchopol nopben li chopol mukʼta natil tsatsal krixchanoetik taje. Ta skoj taje, li Mukʼul Jpas mantal Jeovae laj yal jun mantal ti jaʼ te lik tal li slajeb chopol balumil taje (kʼelo Génesis 6:3, 5, 11, 12). a

4, 5. ¿Kʼuxi xkoʼolaj-o li jkʼakʼaliltik xchiʼuk li skʼakʼalil Noee?

⁴ Li Jesuse laj onoʼox yal ti xkoʼolaj la tajek li jkʼakʼaliltik kʼuchaʼal skʼakʼalil Noee (Mat. 24:37). Jech kʼuchaʼal liʼe, jnaʼojtik ta melel ti toj tsots ch-abtej li pukujetik avie (Apo. 12:7-9, 12). Melel onoʼox ti mu xa xuʼ spas sbekʼtalik kʼuchaʼal krixchanoetike, pe tsots tstikʼ sba ta snopben kerem-tsebetik xchiʼuk yijil krixchanoetik. Manchuk mi mu xil krixchanoetik ti kʼuyelan  ch-abtej li chopol anjeletik taje kʼupil tajek chilik ti tskʼelik li kʼusitik chopol tspas li krixchanoetik sokesojike (Efe. 6:11, 12).

⁵ Li sKʼop Diose chal ti «jmilvanej» li Diabloe xchiʼuk jaʼ «li bochʼo sventainoj lajele» (Juan 8:44; Heb. 2:14). Li chopol anjel taje mu xuʼ tajek yuʼun smilel li buchʼu tskʼane, akʼo mi jech, toj manya kʼuyelan tspukbe skʼoplal li jutkʼope xchiʼuk jaʼ tstikʼbe ta snopben xchiʼuk ta yoʼonton milvanej li krixchanoetik sventa xkʼot ta pasel li kʼusi tskʼane. Jech kʼuchaʼal liʼe: mi vokʼ 142 ololetik li ta Estados Unidose jun chlaj ta milel te van bu ora. Ta melel, toj chopol chil Jeova ti muʼyuk xa noʼox smelolal li choplejal jech kʼuchaʼal ta skʼakʼalil Noee, jech oxal mu xuʼ te noʼox smeyoj skʼob tskʼel, ¿mi mu jechuk xa naʼ?

6, 7. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel Noé xchiʼuk yutsʼ yalal ti xiʼtaojik Dios xchiʼuk ti lek tsots xchʼunel yoʼontonik ta stojolale?

⁶ Kʼot yorail ti albat yuʼun Jeova li Noé ti chakʼ tal nojelal ta voʼ sventa tslajes «scotol li cristianoetique» (Gén. 6:13, 17). Vaʼun laj yalbe ti akʼo spas junuk arkae, jtos kaxa ti batsʼi mukʼ ta jyalele. Jaʼ yuʼun ta anil noʼox lik ta abtel li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale. La xchʼunbeik smantal Dios, vaʼun jaʼ te laj yakʼik ta ilel ti chapalik sventa li chapanel chakʼ Diose. ¿Kʼusi koltaatik ti jech la spasike?

⁷ Jaʼ ti lek tsots xchʼunel yoʼontonike xchiʼuk ti xiʼtaojik lek Diose (Gén. 6:22; Heb. 11:7). Vikʼil lek sat ta mantal li Noé ta skoj ti jaʼ jolil ta utsʼ-alalile xchiʼuk muʼyuk la xchanbe li xchopol talelal xchiʼiltake (Gén. 6:9). Snaʼoj ti mu onoʼox stakʼ xchan yutsʼ yalal ti toj echʼ xa noʼox xmajvanik li krixchanoetike xchiʼuk ti toj simaronike. Mu me stakʼ ti jaʼ xa noʼox batem ta yoʼontonik li yabtel stukike. Yuʼun akʼbat yabtelik yuʼun Dios, jech oxal toj tsots me skʼoplal ti jaʼ baʼyel xakʼ ta xkuxlejalik mi tskʼan kuxul chkomike (kʼelo Génesis 6:14, 18).

Laj yakʼ ta ilel ti lek chapalik li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale

8. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti ta sjunul yoʼonton tunik ta stojolal Dios li yutsʼ yalal Noee?

⁸ Li Vivliae jaʼ mas chalbe skʼoplal li Noee, pe lek jamal xvinaj ti yajtunel Jeova ta melel ek li yajnile, li xnichʼnabtake xchiʼuk li yalibtake. Jaʼ jech laj yal li j-alkʼop Ezequiele. Ti jaʼuk-o la kuxi Noé ta skʼakʼalil li Ezequiele, muʼyuk la me bu xkolik jechuk li xnichʼnabtak ti jaʼuk noʼox spatoj-o yoʼontonik ti oy lek xchʼunel yoʼonton stotike. Xuʼ xa snop stukik li kʼusi tspasike, yuʼun staoj xa lek svaʼlejik. Kuxul komik ta skoj ti la xchʼunik mantale, ti jaʼ te laj yakʼik ta ilel ti skʼanojik li Dios xchiʼuk smantaltake (Eze. 14:19, 20). Laj yakʼ ta ilel ti oy xchʼunel yoʼonton li yutsʼ yalale, la xchʼunik li kʼusi laj yal Noee xchiʼuk la spasik li abtelale, muʼyuk xakʼ kʼusi xmakatik ta be.

9. ¿Buchʼutik chakʼbeik yipal ta xchanbel stalelal Noé li avie?

⁹ Xi jmuyubaj yuʼun ti ep tajek jolil ta utsʼ-alalil ti chakʼbeik yipal xchanbel stalelal Noee. Snaʼojik lek ti skʼan xakʼbeik li kʼusi chtun yuʼun ta mantal yutsʼ yalalike, mu jaʼuk noʼox li kʼusi tslajesike, ti oyuk snaike, ti oyuk skʼuʼ spokʼike xchiʼuk ti xchanunajike. Kʼalal tspasik li kʼusi sbainojike chakʼik ta ilel ti chapalik xa lek kʼalal chtal skʼakʼalil Jeovae.

10, 11. 1) ¿Kʼu van yelan laj yaʼi sbaik xa naʼ li Noé xchiʼuk yutsʼ yalal kʼalal te tikʼilik ta yut arkae? 2) ¿Kʼusi skʼan jakʼbe jbatik ti jechuke?

 ¹⁰ Te van 50 jabiluk jalijik ta smeltsanel arka li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale. Nopo xa noʼox avaʼi li kʼusi la spasike. Maʼuk noʼox la svaʼanik, yuʼun laj yakʼbeik xuchʼ sventa mu x-och voʼ. Ep tajek ta velta te xlokʼ x-ochik yuʼun la stikʼik ochel epal veʼlil, vaʼun la stikʼik ochel li chonbolometike. Li ta sjabilal 2370 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltik li ta svuklajunebal kʼakʼal yochel li xchibal u taje, kʼot yorail li kʼusi smalaojike. Ochik li ta arkae, vaʼun li Jeovae jaʼ la smakbe stiʼ. Laje tal li tsatsal voʼe. Taje maʼuk noʼox te noj ta voʼ ti bu nakalike. Yuʼun skotol li voʼ te oy ta vinajele, ti xkoʼolaj kʼuchaʼal nabe, yal tal xchiʼuk lik snikes li arkae (Gén. 7:11, 16). Yakal chjikʼavik li buchʼutik muʼyuk ochemik ta arkae, pe jaʼuk li ta yute mu kʼusi chaʼiik. ¿Kʼu van yelan laj yaʼi sbaik xa naʼ li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale? Ta melel la stojbeik ta vokol li Jeovae. Xi van la snopike: «¡Toj lek ti la jchiʼintik ta xanbal li melel Diose xchiʼuk ti laj kakʼtik persa la jchapan jbatik leke!» (Gén. 6:9). Tana un jkʼeltik batel avil liʼe. Naka to tsuts li Armagedone, ¡pe kuxul la kom li voʼote! Nopo avaʼi taje. ¿Mi mu meleluk ti xa muyubaj tajeke xchiʼuk ti cha tojbe ta vokol li Jeovae?

¹¹ Li Dios ti skotol xuʼ yuʼune yalojbutik ta melel ti tslajes li sbalumil Satanase xchiʼuk muʼyuk buchʼu chmakat ta be. Pe skʼan me xi jakʼbe jbatik ta jujuntale: «¿Mi jpatoj lek koʼonton ta melel ti chkʼot ta pasel skotol li kʼusitik yaloj Diose xchiʼuk ti ta yorail chkʼot ta pasele?». Mi jaʼ jeche, skʼan xkakʼtik ta ilel ti lek chapalutike xchiʼuk ti mu xchʼay ta jsatik jlikeluk ti toj poʼot xa «scʼacʼalil li Diose», li Jeovae (2 Ped. 3:12).

Lek vikʼil sat li Moisese

12. ¿Kʼusi ox xuʼ xmakbat sat ta mantal jechuk li Moisese?

¹² Kalbetik skʼoplal Moisés li avie. Ta sat krixchanoetike oy noʼox yuʼun skotol yilel li ta jteklum Egiptoe. Ta skoj ti jaʼ tsʼitese yuʼun stseb faraone, lek van ichʼbil ta mukʼ li Moisese. Lekik van tajek sveʼel, skʼuʼ spokʼ xchiʼuk ep kʼusitik lekik yuʼun. Jech xtok jaʼ laj yichʼ li lekil chanubtasel ta skʼakʼalile (kʼelo Hechos 7:20-22). Ta melel, laj van yichʼ ox komel epal kʼulejal xtok ti jechuke.

13. ¿Kʼusi koltaat Moisés sventa mu xchʼay ta sjol li kʼusitik yaloj ta melel Diose?

¹³ Li chanubtasel akʼbat yuʼun stot smeʼ ta sbikʼtal li Moisese, yikʼaluk van jaʼ koltaat ta yaʼibel smelolal ti mu lekuk ti chichʼ ta mukʼ lokʼoletik kʼuchaʼal tspas j-egiptoetike (Éxo. 32:8). Li Moisese muʼyuk bu laj yikta li melel relijione, akʼo mi oy lekil chanubtasel xchiʼuk kʼulejal li ta sna ajvalil ta Egiptoe. Laj van snopbe lek smelolal li kʼusi albat yuʼun Jeova li smoltotake xchiʼuk oy tajek ta yoʼonton chakʼ ta ilel ti chapal ta spasel li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose. Jech oxal kʼalal kʼopoj ta stojolal j-israeletike xi laj yale: «Li Mucʼul Diose [li Jeovae], jaʼ li Dios yuʼun Abraham, Isaac, xchiʼuc Jacobe, jaʼ la stacun tal liʼ ta atojolique» (kʼelo Éxodo 3:15-17).

14. ¿Kʼuxi laj yil preva xchʼunel yoʼonton xchiʼuk stsatsal yoʼonton li Moisese?

 ¹⁴ Li Jeova jaʼ li melel Diose, jech oxal batsʼi kuxul laj yil li Moisese, mu xkoʼolaj kʼuchaʼal li diosetik chichʼik ta mukʼ j-egiptoetik ti muʼyuk kuxulike. Ta sjunul xkuxlejale «xcoʼlaj xchiʼuc yilojbe sat laj yaʼay li Bochʼo mu xquil ta jsatique» xchiʼuk xchʼunoj lek ti chkol lokʼel ta mosoil li steklumal Israele, akʼo mi mu snaʼ bakʼin (Heb. 11:24, 25, 27). Oy tajek ta yoʼonton ti xkolik ta mosoil li yermanotak ti jaʼik li j-hebreoetike, yuʼun la spoj jun j-israel vinik kʼalal laj yil ti chmajat yuʼun jun j-egipto vinike (Éxo. 2:11, 12). Pe ta skoj ti maʼuk to li yorail xchapanoj Diose, jatav batel ta jun namal balumil. Toj vokol van laj yaʼi ti bat ta taki xokol balumil ta skoj ti ep toʼox kʼusitik oy yuʼun ta sna ajvalil ta Egiptoe. Akʼo mi jech, laj yakʼ ta ilel ti lek chapale. ¿Kʼuxi? Jaʼ ti smalaoj lek li kʼusi ch-albat yuʼun Jeovae. Kʼalal echʼem xaʼox 40 jabile tunesat yuʼun Jeova sventa xkol lokʼel li steklumal Diose. Li Moisese tukʼ la xchʼun li mantal ti akʼo xikta Madiane, ti akʼo xbat yan velta ta Egiptoe. Kʼot me yorail tspas li kʼusi albat yuʼun Dios une, pe jaʼ xa me jech tspas un ti kʼuchaʼal oy ta yoʼonton Diose (Éxo. 3:2, 7, 8, 10). Li «vinic ti toj biqʼuit yacʼoj sba[e]» skʼan xchʼunel yoʼonton xchiʼuk stsatsal yoʼonton kʼalal bat ta stojolal faraone (Núm. 12:3). Pe mu junuk noʼox velta jech la spas, chbat skʼopon li ajvalil kʼalal chkʼot ta pasel jujutos vokolile, akʼo mi mu snaʼ jayib to velta jech tspas.

15. ¿Kʼu yuʼun skotol ora laj yichʼ ta mukʼ Jeova li Moisés akʼo mi ep laj yil svokole?

¹⁵ Ep ta velta laj yil svokol Moisés li 40 jabil ti lik ta 1513 kʼalal ta 1473 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike. Akʼo mi jech, skotol ora laj yichʼ ta mukʼ li Jeovae xchiʼuk jech laj yalbe akʼo spasik ek li j-israeletike (Deu. 31:1-8). ¿Kʼu yuʼun jech la spas? Yuʼun jaʼ mas skʼanojbe li sbi xchiʼuk li mukʼul pas mantal yuʼun Diose (Éxo. 32:10-13; Núm. 14:11-16). Skʼan me tukʼ koʼontontik xkakʼ jbatik ta stojolal Jeova ek xchiʼuk ta stojolal li ajvalilal yuʼune, akʼo mi ep vokoliletik chkʼot ta pasel xchiʼuk akʼo mi ep loʼlael, yuʼun jnaʼojtik ti jaʼ noʼox toj pʼij xchiʼuk toj tukʼ kʼusitik tspas li Jeovae (Isa. 55:8-11; Jer. 10:23). ¿Mi jaʼ jech chkaʼi jbatik?

«Viqʼuiluc me asatic»

16, 17. ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal chavaʼi li kʼusi chal Marcos 13:35-37?

¹⁶ «Qʼuelo me abaic, viqʼuiluc me asatic, yuʼun mu xanaʼic bu ora ta xcʼot ta pasel.» (Mar. 13:33.) Li pʼijubtasel laj yal Jesuse, jaʼo laj yal kʼalal laj yalbe skʼoplal li slajeb chopol balumil avie. Jkʼeltik kʼuxi la stsutses li albil kʼope, jech kʼuchaʼal te chal ta Marcose: «Viqʼuiluc me asatic, yuʼun mu xanaʼic cʼusi ora ta xtal li yajval nae, me ta bat cʼacʼal, me ta oʼlol acʼubal, me ta xʼocʼ cots, o me ta sob. Mu me vayemucoxuc chvul staoxuc. Li cʼusi laj calboxuque jaʼ jech ta xcalbe scotolic: Viqʼuiluc me asatic» (Mar. 13:35-37).

¹⁷ Li pʼijil tojobtasel liʼe oy kʼusi chakʼ jnoptik. Li Jesuse jaʼ laj yalbe skʼoplal ti oy chankoj yorail chchabivanik ta akʼobale. Li slajeb buchʼu chchabivane toj vokol chaʼi ti julaveme, yuʼun ta oxib ora sob chlik li yabtele, jaʼ to tstsuts kʼalal chlokʼ Kʼakʼale. Li chanem soltaroetike snaʼojik ti jaʼ yorail sventa chbat tsakvanikuk ta kʼope, yuʼun jaʼo xuʼ vayem sta li skontraike. Li avie ep krixchanoetik vayemik ta mantal, jaʼ yuʼun li voʼotike skʼan xkakʼbetik yipal ti mu xi jvaye. Xi laj yal li Jesuse: «Qʼuelo me abaic, viqʼuiluc me asatic». Skʼan me jech vikʼiluk-o  jsatik jaʼ to mi kʼot li slajeb li kʼusitike xchiʼuk mi kʼot yorail li jpojeltike.

18. ¿Kʼusi jun mukʼta matanal jtaojtik li yajrextikoutik Jeovae?

¹⁸ Li vinik tspas ta manxo tigreetik laj kalbetik skʼoplal ta slikebale, kuxul kom kʼalal tsakat yuʼun li tigree. Pe li Vivliae jamal chal ti muʼyuk bu kuxul chkom li jecheʼ relijion ta skʼakʼalil Jeovae mi jaʼuk li chopol krixchanoetik ta balumile (Apo. 18:4-8). Skotol li yajtuneltak Diose, kerem-tsebetik, mol-meʼeletik skʼan me jnaʼtik ti xibal sba li kʼakʼal kuxulutike xchiʼuk skʼan xkakʼbetik yipal yoʼ chapalutik, mi jech ta jpastike yakal me ta jchanbetik stalelal li Noé xchiʼuk li yutsʼ yalale. Yuʼun koʼol nakalutik xchiʼuk li krixchanoetik ti muʼyuk bu chichʼik ta mukʼ Diose. Li jnitvanejetik ta relijione, jech kʼuchaʼal li agnósticos (li buchʼutik chalik ti mu la stakʼ naʼel li kʼusitik ta sventa Diose) xchiʼuk li buchʼutik mu xchʼunik mi oy Diose, tslabanik li Jpasvaneje. Muʼyuk xa xkʼexlal chalik, jaʼ yuʼun mu me stakʼ xkakʼ jbatik ta loʼlael. Jtsaktik me ta mukʼ li kʼusi laj xa jkʼelbetik skʼoplale xchiʼuk chapalukutik me lek sventa jpakbetik skʼoplal skotol ora xchiʼuk xkichʼtik ta mukʼ li Jeova ti «jaʼ Dios yuʼun scotol li yan diosetique [...]. Jaʼ noʼox stuc sventainoj scotol, echʼem [s]tsatsal. Jaʼ noʼox stuc xiʼbil» (Deu. 10:17).

[Tsʼib ta yok vun]

¿Mi xvul ta ajol?

• ¿Kʼu yuʼun jaʼ baʼyel skʼan xakʼbe kʼusi chtun yuʼun ta mantal yutsʼ yalal li Noee?

• ¿Kʼuxi xkoʼolaj-o li jkʼakʼaliltik xchiʼuk li skʼakʼalil Noee?

• ¿Kʼu yuʼun la spat-o lek yoʼonton Moisés li kʼusi yaloj tspas Dios akʼo mi ep laj yil svokole?

• ¿Kʼusitik albil kʼop tskoltaot sventa vikʼiluk-o asat ta mantal?

[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]

[Lokʼol ta pajina 25]

Li Noé xchiʼuk yutsʼ yalale jaʼ laj yakʼ ta yoʼontonik li spasbel yabtel Jeovae

[Lokʼol ta pajina 26]

Jaʼ koltaat sventa vikʼiluk-o sat Moisés li kʼusi yaloj tspas Diose