«Junuc coʼntontic acʼo cacʼtic persa batel li canilajebti[ke]»
«Junuc coʼntontic acʼo cacʼtic persa batel li canilajebti[ke]»
«Junuc coʼntontic acʼo cacʼtic persa batel li canilajebtic ti jtamojtic xae.» (HEB. 12:1)
1, 2. ¿Kʼusi skʼelobil la stunes Pablo sventa chakʼ ta ilel kʼuyelan xkuxlejal li jun yajtsʼaklom Cristoe?
TA EPAL lumetike nopem xaʼiik spasel jujun jabil anilajel. Pe mu skotoluk j-anilajeletik oy ta yoʼontonik tskʼan spasik kanal, jaʼ noʼox li buchʼu mas chapalike. Jutuk mu skotolikuk jaʼ noʼox oy ta yoʼontonik tskʼan chkʼotik li bu skʼan taele.
2 Li Vivliae tstunes tsalbail ta anilajel sventa chakʼ ta ilel kʼuyelan xkuxlejal li jun yajtsʼaklom Cristoe. Kʼalal la stakbe batel li sbaʼyel karta jcorintoetik li Pabloe, xi laj yalbee: «Xanaʼic cʼu xʼelan li bochʼotic tstsal sbaic ta anile; coʼol chaqʼuic persa scotolic, pero jun noʼox li bochʼo chichʼ smotone. Tscʼan jaʼ jech chavaqʼuic persa anil ec li voʼoxuque, yuʼun jech xuʼ chata amotonic» (1 Cor. 9:24).
3. ¿Kʼusi la skʼan laj yal Pablo ti jun noʼox buchʼu chichʼ smotone?
3 Li Pabloe maʼuk chalbe smelolal ti jun noʼox yajtsʼaklom Cristo tsta li matanale, li kuxlejal sbatel osile. ¡Ti jechuk taje, chʼabal sbalil ti chakʼbeik yipal li yantike! Vaʼun chaʼa, ¿kʼusi skʼan chakʼ ta aʼiel? Jaʼ ti skʼan xichʼ chanbel li j-anilajeletike. Yuʼun li stukike lek tajek chchapan sbaik xchiʼuk chakʼik persa sventa spasik kanal. Taje jech tskʼan chalbe yermanotak li jtakbol ti akʼo jech x-anilajike. ¡Jaʼ noʼox jech xuʼ tstaik li matanale, li kuxlejal sbatel osile! Ta melel, li ta anilajel taje skotolik xuʼ staik li matanal mi kuch yuʼunike.
4. ¿Kʼusi skʼan jvules ta joltik ta sventa li anilajel sventa kuxlejale?
4 Li voʼotik ti yakalutik xa ta anilajel sventa kuxlejale, li kʼusi laj yal li Pabloe tspat koʼontontik, pe jech xtok chakʼ kʼusi jnoptik. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun mi ta vinajel o mi ta Balumil li matanal ta jtatike ep tajek sbalil xchiʼuk mu jkʼan jchʼaytik. Jnaʼojtik ta melel ti nat li bee xchiʼuk ti tsotse, ti oy kʼusi ep chmakvane, ti ep kʼusi chchʼay oʼontonale xchiʼuk ti oy kʼusitik xibal sbae (Mat. 7:13, 14). Jech xtok jnaʼojtik ti oy buchʼu tskʼunibtas yokike, chpajik o moʼoje chiktaik li anilajele. ¿Kʼusitik li jlom petsʼetik xchiʼuk li vokoliletik xuʼ jnuptantike? ¿Kʼuxi xuʼ jkʼel jbatik? ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa jtatik li kuxlejal sbatel osile?
Skʼan xkakʼtik persa sventa xkuch kuʼuntik
5. ¿Kʼusi laj yalbe yan velta skʼoplal Pablo ta Hebreos 12:1?
5 Kʼalal la stsʼibabe batel j-hebreoetik ta Jerusalén xchiʼuk ta sjunlej Judea li Pabloe laj yalbe yan velta skʼoplal li anilajele xchiʼuk li tajimoletike (kʼelo Hebreos 12:1). Maʼuk noʼox laj yalbe srasonal kʼu yuʼun jaʼ lek ti mu xiktaik li anilajele, laj yalbe xtok kʼuxi xuʼ xkuch yuʼunik. Pe yoʼ to mu xlik jkʼeltik li tojobtaseletik laj yale xchiʼuk ti kʼuxi xuʼ xkakʼ ta jkuxlejaltike, jkʼeltik baʼyel kʼu yuʼun la stakbe batel karta li j-hebreoetike xchiʼuk kʼusi talelaletik skʼan xakʼik ta ilel.
6. ¿Kʼu yelan ilatik yuʼun jbabeetik ta relijion li yajtsʼaklomtak Cristoe?
6 Li kermanotik ta Jerusalén xchiʼuk ta Judea ta baʼyel sigloe, ep laj yil svokolik. Ch-ilbajinatik yuʼun li jbabeetik ta relijion yuʼun judioetike, ti jaʼ tspasik ta mantal li jteklume. Oy xaʼox sjabilal ti laj yichʼ chapanel yuʼunik li Jesuse, ti jaʼ la smul ti la skontrain li ajvalile. Jech oxal laj yichʼ milel jech kʼuchaʼal jun jmilvanej. Jaʼ jech-o ch-ilbajinatik li yajtsʼaklomtake. Li slivroal Hechose te chalbe skʼoplal li kʼuyelan ch-ilvajinatike, ti jaʼo lik kʼalal echʼem xaʼox jutuk li kʼusi labal sba ikʼot ta pasel ta Pentecostés ta sjabilal 33. ¡Toj vokol ta stsʼakliel Cristo ti vaʼ kʼakʼal taje! (Hech. 4:1-3; 5:17, 18; 6:8-12; 7:59; 8:1, 3.)
7. ¿Kʼu toʼox yelan svokolik yajtsʼaklomtak Cristo kʼalal la stsʼibabe batel karta li Pabloe?
7 Li yajtsʼaklom Cristo taje, ikuxiik kʼalal poʼot xaʼox xlaj li skʼakʼalil judioetike. Li Jesuse laj xa onoʼox yalbe skʼoplal ti chichʼ lajesel li jtoyba jteklum taje. Jech xtok laj yal komel li kʼusitik chkʼot ta pasel kʼalal jutuk xaʼox skʼan xjin li Jerusalene xchiʼuk laj yal kʼuxi xuʼ kuxul chkomik (kʼelo Lucas 21:20-22). Skʼan teuk noʼox ta sjolik li pʼijubtasel i-akʼbatik liʼe: «Qʼuelo me aba atuquic. Mu me stsatsub avoʼntonic ta scoj li cʼusitic tscʼan abecʼtalique, ta sventa li yacubele, xchiʼuc ta sventa scʼop oʼntonal ti cʼu xʼelan chacuxiique. Yuʼun jech mu chʼayemuc avoʼntonic cʼalal chcʼot ta pasel[e]» (Luc. 21:34).
8. ¿Kʼu van yuʼun la skʼunibtas yokik xchiʼuk yikta sbaik ta anilajel li jlom yajtsʼaklomtak Cristoe?
8 Kʼalal la stsʼiba Pablo li skarta la stakbe batel li j-hebreoetike, sta xaʼox batel 30 jabil ti baʼyel jech ipʼijubtasvan li Jesuse. ¿Kʼusi van la spasik ti kʼu xa sjalil jelave? Jlome jaʼ batem xaʼox ta yoʼontonik saʼel li kʼusitik xtun yuʼunik jujun kʼakʼale xchiʼuk li chʼayob oʼontonale, ta skoj taje muʼyuk la skʼel kʼusi xuʼ spasik sventa lek tsotsikuk-o ta mantal (Heb. 5:11-14). Jlome tsnopik ti jaʼ mas lek ti chchanbeik stalelalik li krixchanoetik ti oy ta spat xokonike. Li judioetik taje snopik ti muʼyuk bu yiktaojik li Diose, ta skoj ti chakʼ to ta xkuxlejalik li Mantaletike. Jech xtok oy toʼox krixchanoetik ta tsobobbail ti tsujvanik ta xchʼunel ti skʼan to pasel li kʼusitik chal li Smantal Moisese xchiʼuk ti skʼan to la pasel li kʼusi nopem onoʼox xaʼiik spasel li judioetike. Jlom yajtsʼaklomtak Cristoe la xchʼunik taje, yuʼun chiʼtaik. ¿Kʼusi laj yalbe Pablo yermanotak sventa vikʼiluk-o satik ta mantal xchiʼuk xkuch yuʼunik li anilajel sventa kuxlejale?
9, 10. 1) Li ta slajebal kapitulo 10 yuʼun Hebreose, ¿kʼu yelan la spatbe yoʼonton yajtsʼaklomtak Cristo li Pabloe? 2) Li Pabloe, ¿kʼu yuʼun laj yalbe skʼoplal kʼuxi laj yakʼik ta ilel xchʼunel yoʼontonik li epal testigoetik ta voʼnee?
9 Jkʼeltik batel li smantal Dios laj yal Pablo sventa tstsatsubtasbe yoʼonton li j-hebreoetike. Li ta kapitulo 10, ta skarta la stakbe batele, laj yal ti Smantal Moisese «jaʼ noʼox laj yacʼ ta pasel puru senyailtac li cʼusi scʼoplal chcʼot ta pasele» xchiʼuk laj yakʼ ta ilel li sbalil ti laj yakʼ sba ta matanal li Cristoe. Li ta slajebal kapituloe xi laj yale: «Tsots scʼoplal ti oy lec smucʼul avoʼntonique yuʼun jech xuʼ avuʼun chapasic cʼusitic tscʼan li Diose, xchiʼuc jech chcʼot ta pasel chavichʼic li cʼusi yaloj Dios chijyacʼbutique. Yuʼun jutuc xa scʼan sta yorail. Jech tsʼibabil: “Li bochʼo scʼoplal tsut tale ta onoʼox xtal, mu xa xjalij”» (Heb. 10:1, 36, 37).
10 Li ta skapituloal 11 ta Hebreose, li Pabloe te chalbe lek smelolal kʼusi smakoj li xchʼunel oʼontonal ta melele. Sventa tsjambe smelolale laj yalbe skʼoplal viniketik xchiʼuk antsetik ta voʼone ti oy lek xchʼunel yoʼontonike. Kʼalal jech la spase, ¿mi maʼuk xa van chalbe skʼoplal ti skʼan xkuch kuʼuntike? Moʼoj. Jaʼ noʼox skʼan tsvulesbe ta sjol yermanotak ti mi oy xchʼunel yoʼontonike skʼan tsotsuk yoʼontonik xchiʼuk chakʼbeik yipal. Snaʼoj lek ti ch-akʼbat lek stsatsal yoʼontonik sventa stsal yuʼunik vokoliletik xchiʼuk prevaetik kʼalal tsvulesbe ta sjol xkuxlejal li voʼne yajtuneltak Diose. Jaʼ yuʼun kʼalal laj yal kʼuyelan laj yakʼik ta ilel xchʼunel yoʼontonik li tukʼil yajtuneltak Dios ta voʼne taje, laj yalbe xtok ti kuchuk yuʼunike, xi laj yale: «Li vuʼutique joyibtabilutic ta qʼuelel yuʼun epal testigoetic. Jech tscʼan acʼo jiptic loqʼuel scotol li cʼusi chismacutique xchiʼuc li mulil chispajesutique. Junuc coʼntontic acʼo cacʼtic persa batel li canilajebtic ti jtamojtic xae» (Heb. 12:1).
Li «epal testigoeti[ke]»
11. ¿Kʼusi sbalil ta jtatik mi ta jnopbetik skʼoplal li «epal testigoeti[ke]»?
11 Li «epal testigoeti[ke]» maʼuk skʼoplalik buchʼutik te smeyoj skʼob chkʼelvanik. Maʼuk noʼox te oyik ta jun estadio ti jaʼ noʼox tskʼelik li j-anilajeletike o sventa tskʼelik mi tspas kanal li buchʼu lek chilike o li s-ekipoike, moʼoj, te oyik xtok sventa spatbeik yoʼonton. Xuʼ lek tspatik oʼontonal, yuʼun j-anilajeletik toʼox ta voʼone xchiʼuk ikuch yuʼunik. Akʼo mi chamemik xa, pe chichʼ albel skʼoplalik kʼuchaʼal krixchanoetik ti kuxajtike, ti yakal tspatik oʼontonale. ¿Kʼuxi chkoltaat li achʼ j-anilajeletik kʼalal tsnaʼik ti kʼelbilik yuʼun li voʼneal j-anilajeletik ti kuchem xa yuʼunike? Chtijbat yoʼontonik sventa chakʼbeik-o batel yipal bu kʼalal xuʼ yuʼunik li anilajele. Li «epal testigoetic» ti te ta xokonike, chakʼik ta ilel ta melel ti xuʼ xkuch yuʼunik li tsatsal anilajele. Li j-anilajeletik avie, mi snopbeik skʼoplal kʼuyelan i-anilajik li krixchanoetik ta voʼnee, ta me sta stsatsal yoʼontonik sventa «acʼo [yakʼik] persa batel» li anilajele. Li tojobtasel taje toj ep sbalil laj yaʼiik li j-hebreoetik ta baʼyel sigloe, li voʼotike ep sbalil chkiltik ek.
12. ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik xchʼunel yoʼontonik li viniketik xchiʼuk antsetik laj yalbe skʼoplal Pabloe?
12 Li jkuxlejaltik avi eke xkoʼolaj kʼuchaʼal li epal yajtuneltak Dios ti laj yalbe skʼoplal Pabloe. Jkʼelbetik skʼoplal jayvoʼuk. Jaʼo kuxul Noé kʼalal chtal xaʼox li Nojelal ta voʼe. Li voʼotik eke, kuxulutik kʼalal poʼot xa chtal slajeb li sbalumil Satanase. Li Abraham xchiʼuk Sarae laj yichʼik albel ti skʼan skomtsanik li slumalike, ti jaʼ te chichʼik ta mukʼ li melel Diose xchiʼuk ti bu tsmalaik li kʼusi yaloj tspas Diose. Li voʼotik eke, ta xijkʼanbat ti skʼan xkiktatik li kʼusi ta jkʼan jtuktike xchiʼuk ti chkakʼbetik yipal spasel li kʼusitik tskʼan yoʼonton Jeovae. Jech xtok yoʼ to mu xkʼot ta pasel taje ta jmalatik li bendisionetik chtal ta tsʼakale. Li Moisese ep jabil laj yil svokol kʼalal ixanav ta taki xokol balumil sventa xbat li ta Albil Balumile. Jech ek, li voʼotike persa skʼan stsʼik kuʼuntik li kʼusitik chopol chkʼot ta pasel avie, li ta jbetik sventa achʼ kuxlejale. Ta melel, ep sbalil ta jtatik kʼalal ta jchanbetik skʼoplal li viniketik xchiʼuk antsetik taje. Xuʼ jkʼeltik li kʼusi lek la spasike xchiʼuk stalelalik, jech xtok li kʼusitik muʼyuk lek ikʼot ta pasel yuʼunike (Rom. 15:4; 1 Cor. 10:11).
Li kʼusi kuch-o yuʼunike
13. ¿Kʼusi vokoliletik la snuptan li Noee xchiʼuk kʼusi talelal ikoltaat?
13 Li yajtuneltak Jeova laj yalbe skʼoplal Pabloe oy jtos talelal ti ikoltaatik sventa mu xiktaik li anilajele xchiʼuk ti xkuch yuʼunike. Jkʼeltik kʼuyelan laj yakʼ ta ilel li Noee (kʼelo Hebreos 11:7). Li Jeovae laj yal ti «ta [xakʼ] taluc pulel ta voʼ [sventa] xmuc ta voʼ li banamile yuʼun acʼo uluc stsʼunubal scotol li cʼusitic cuxajtic ta sbejel banamile» (Gén. 6:17). ¿Kʼu yuʼun laj yal Pablo ti chtal li «cʼusi muʼyuc to yiloj» Noee? Yuʼun muʼyuk jech ilbil-o li kʼusi tsots ikʼot ta pasele. Pe akʼo mi muʼyuk toʼox bu kʼotem ta pasel, li Noee muʼyuk bu la snop mi muʼyuk chkʼot ta pasel li kʼusi albile. Yuʼun li stuke oy xchʼunel yoʼonton. Yuʼun snaʼoj ta melel ti chakʼ kʼotuk ta pasel li kʼusi yaloj Jeovae, jaʼ yuʼun muʼyuk toj tsots laj yaʼi spasel li kʼusi i-albate. Li kʼusie, «la spas scotol jech cʼu chaʼal iʼalbat yuʼun li Diose» (Gén. 6:22). Maʼuk kʼun li yabtele, yuʼun skʼan spas jun arka, tstsob li chonbolometike, tsnojes ta veʼlil sventa tslajes stukik xchiʼuk li chonbolometike xchiʼuk laj yal ti chtal jun nojelal ta voʼe, xchiʼuk xtok la xchabi ta mantal li yutsʼ yalale. Ta skoj li xchʼunel yoʼonton xchiʼuk li stsatsal yoʼonton li Noee i-akʼbat smoton, yuʼun ikolik xchiʼuk la staik epal bendision xchiʼuk li yutsʼ yalale.
14. ¿Kʼusi vokoliletik la snuptanik li Abraham xchiʼuk Sarae xchiʼuk kʼusi xuʼ jchanbetik?
14 Ti «joyibtabilutic ta qʼuelel yuʼun epal testigoeti[ke]» tey tsakal skʼoplal ek li Abraham xchiʼuk li Sarae. Li stukike ep toʼox kʼusitik oy yuʼunik li ta jteklum Ure, vaʼun mi ibatik ta yan lume xuʼ van chʼabal xa kʼusitik oy yuʼunik. Akʼo mi jech, lek laj yakʼik ta ilel xchʼunel yoʼontonik xchiʼuk la xchʼunik mantal akʼo mi ep laj yil svokolik. Li Abrahame ch-albat skʼoplal ti jaʼ li «totil yuʼunic ti buchʼutic jech ta xcʼot ta yoʼntonic ta xchʼunele» yuʼun jaʼ ta skoj li kʼusitik la spas ta stojolal li Jeovae (Rom. 4:11, Ch). Li kʼusi la stsʼiba Pablo ta stojolal Abrahame, jaʼ noʼox laj yal jaytos li kʼusitik la spase yuʼun lek onoʼox xojtikinik. Akʼo mi jech, oy kʼusi lek laj yil ti stakʼ chanele, jaʼ yuʼun xi la stsʼibae: «Scotolic leʼe [li yajtuneltak Dios, jech kʼuchaʼal Abraham xchiʼuk li yutsʼ yalale] oy xchʼunojel yoʼntonic cʼalal to ichamic. Muʼyuc to yichʼoj cʼalal ichamic li cʼusi albilic onoʼox yuʼun Dios ch-acʼbatique. Pero yilojic xa batel ta nom laj yaʼyic, xcoʼlaj xa xchiʼuc staoj laj yaʼyic. Jech jamal laj yalic ti jelovel noʼox chjelovic liʼ ta banamile, ti muc jaʼuc mero slumalic oe» (Heb. 11:13). Li kʼusi ikoltaatik sventa xkuch yuʼunik li anilajele, jaʼ li xchʼunel yoʼontonik xchiʼuk ti lek laj yil sbaik xchiʼuk li Jeovae.
15. Li Moisese, ¿kʼu yuʼun maʼuk la stʼuj li ichʼel ta mukʼ xchiʼuk li kʼulejale?
15 Li Moisese te skʼoplal ek li ta «epal testigoeti[ke]». Maʼuk la stʼuj li ichʼel ta mukʼ xchiʼuk li kʼulejale, yuʼun «jaʼ la scʼan ti coʼol acʼo yichʼ utsʼintael xchiʼuc li xchiʼiltaque, jaʼ li steclumal Diose». ¿Kʼu yuʼun? Jech kʼuchaʼal laj yal li Pabloe, «yuʼun jaʼ te batem sat yoʼ bu oy li smoton chcʼot yichʼe» xchiʼuk «tsots yoʼnton laj yaʼay, yuʼun xcoʼlaj xchiʼuc yilojbe sat laj yaʼay li Bochʼo mu xquil ta jsatique» (kʼelo Hebreos 11:24-27). «Muc jaʼuc la scʼan li cʼusi sventa noʼox banamil ti jliquel noʼox xcuxet yoʼnton yuʼune.» Ti jech la spas taje, yuʼun yiloj xa yilel li Diose xchiʼuk li kʼusi yaloj tspase. Jaʼ yuʼun laj yakʼ ta ilel stsatsal yoʼonton xchiʼuk ikuch yuʼun vokoliletik ti mu kʼunuke. Li Moisese ep tajek i-abtej sventa tslokʼes ta Egipto li j-israeletike xchiʼuk sventa chikʼ batel li ta Albil Balumile.
16. ¿Kʼu yuʼun muʼyuk chibaj yoʼonton Moisés kʼalal i-albat yuʼun Jeova ti muʼyuk xa ch-och ta Albil Balumile?
16 Jech kʼuchaʼal li Abrahame, li Moisese muʼyuk bu laj yil xkʼot ta pasel li kʼusi yaloj tspas Diose. Kʼalal poʼot xaʼox ch-ochik ta Albil Balumil li j-israeletike, xi i-albat yuʼun Jeova li Moisese: «Ta nom xa noʼox xuʼ chacʼupin batel li osil ti ta xcacʼbeic achiʼiltaque, yuʼun li voʼote mu xuʼ chaʼoch batel». ¿Kʼu yuʼun jech i-akʼbat stoj smulik li Moisés xchiʼuk Aarone? Yuʼun ikap sjolik ta skoj li jtoyba j-israeletike xchiʼuk ta skoj ti muʼyuk bu laj yichʼik ta mukʼ li Jeovae. Vaʼun xi i-albatik yuʼun Jeovae: «Yuʼun li voʼoxuque achibalic muc tucʼuc xapas abaic ta stojol scotol li achiʼiltaquique. Muc xavaqʼuicun ta ichʼel ta mucʼ ti cʼalal te oyoxuc ta voʼetic ta Meriba-cades[e]» (Deu. 32:51, 52). ¿Mi chibaj van yoʼonton Moisés ta skoj taje? Muʼyuk. Kʼalal laj yakʼbe bendision li jteklume, xi laj yale: «Toj xcuxet noʼox avoʼnton, voʼot Israel. Muʼyuc bochʼo yan xacoʼlaj achiʼuc. Jaʼ amac cʼotem stuc li Mucʼul Diose; jaʼ ta xchabiot; jaʼ ta scoltaot. Jaʼ avespada cʼotem sventa chatsal avajcontratac» (Deu. 33:29).
Li kʼusitik xuʼ jchantike
17, 18. 1) ¿Kʼusitik xuʼ jchanbetik li «epal testigoeti[ke]»? 2) ¿Kʼusi ta jchantik li yan xchanobil chtale?
17 Kʼalal ta jchanbetik xkuxlejalik li tukʼil «epal testigoeti[ke]», oy kʼusi chakʼ jchantik, sventa jtatik li kuxlejal sbatel osile tsots skʼoplal jpat lek koʼontontik ta stojolal li Diose xchiʼuk li kʼusi yaloj tspase (Heb. 11:6). Li xchʼunel koʼontontike jaʼ li kʼusi mas tsots skʼoplal skʼan xkiltik ta jkuxlejaltike. Li krixchanoetik ti mu xojtikinik Jeovae jaʼ batem ta yoʼontonik li kʼusitik oy ta balumile xchiʼuk mu xilik li Jeovae, yan li voʼotike «xcoʼlaj xchiʼuc [kilojbetik] sat [...] li Bochʼo mu xquil ta jsatique», ta skoj taje jaʼ chkuch-o kuʼuntik li anilajele (2 Cor. 5:7).
18 Li xkuxlejal li jun yajtsʼaklom Cristoe maʼuk kʼun. Akʼo mi jech, jkotoltik xuʼ xkuch kuʼuntik. Li ta yan xchanobil chtale ta jkʼeltik kʼusitik yan xuʼ tskoltautik sventa jtatik li kuxlejal sbatel osile.
¿Mi xuʼ xavalbe smelolal?
• ¿Kʼu yuʼun ep laj yalbe skʼoplal «epal testigoetic» li Pabloe?
• ¿Kʼuxi tstsatsubtas koʼontontik kʼalal ta jkʼelbetik stalelalik li «epal testigoetic» ti sjoyobtaojutike?
• ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik li tukʼil yajtuneltak Dios ta voʼone jech kʼuchaʼal Noé, Abraham, Sara xchiʼuk Moisese?
[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]
[Lokʼol ta pajina 19]
Li Abraham xchiʼuk Sarae ta sjunul yoʼonton laj yiktaik li kʼusitik oy yuʼunik ta Ure
