Li kʼusi xuʼ sokes jnopbentike: Li itʼix oʼontone

Li Napoleón Bonaparte, Julio César xchiʼuk li Alejandro Magnoe oy kʼusi xkoʼolajik-o. Yoxvoʼalik la sta yipik xchiʼuk lek laj yichʼik ojtikinel, pe laj yakʼ ochuk ta yoʼontonik li kʼusi sokesbat-o snopbenike. Taje jaʼ sokesbat-o xkuxlejalik: li itʼix oʼontone.

Li filósofo ta Inglaterra ti Bertrand Russell sbie, xi laj yale: «Li Napoleone laj yitʼixta li Cesare, li César eke laj yitʼixta li Alejandroe, pe li Alejandro eke xuʼ xkal ti laj van yitʼixta li Herculese, akʼo mi muʼyuk kuxi ta melel». Lek xvinaj ti buchʼuuk noʼox xuʼ xpʼaj li ta itʼix oʼontonale, mu ventauk mi ep o mi muʼyuk jtakʼintik, kʼusitik lek xijtojob spasel o mi lek chbat li jkuxlejaltike.

Li itʼixal oʼontonale, jaʼ ti buchʼu chat yoʼonton o kapem ta skoj ti oy kʼusitik yuʼunik o ta skoj matanaletik staojik li yantike. Jech kʼuchaʼal chal Vivliae, li jun krixchano ch-itʼixtavane maʼuk noʼox tskʼan ti xkoʼolajuk kʼuchaʼal li jun krixchanoe, moʼoj, yuʼun tskʼan tspojbe noxtok li kʼusi oy yuʼun li jun krixchanoe.

Jech un chaʼa, jkʼeltik kʼuxi chlik talel li itʼix oʼontonale xchiʼuk kʼusi chkʼot ta pasel yuʼun. Ta jkʼeltik noxtok kʼusitik xuʼ jpastik sventa mu sokes jkuxlejaltik li veneno taje.

JUN TALELAL TI XUʼ STSAN YUʼUN MAS LI ITʼIX OʼONTONE

Ta skoj ti jpas mulilutik jkotoltike oy onoʼox li itʼix oʼontonal kuʼuntike, pe oy jaytos kʼusitik mas chakʼ ayanuk-o ta koʼontontik taje (Tito 3:3). Li jtakbol Pabloe jun noʼox laj yalbe skʼoplal ti kʼuxi ch-ayan ta koʼontontik li itʼix oʼontone, kʼalal xi laj yal mantale: «Mu jtucuc xcaʼay jbatic; mu jsaʼbetic sloʼil yoʼntonic li yantique; mu xʼitʼixaj coʼntontic yuʼun yantic» (Gál. 5:26). Jech kʼuchaʼal chkiltike, li tsaltsalbaile mas to chakʼ ta koʼontontik li itʼix oʼontonal ti oy onoʼox ta koʼontontike. Li Cristina xchiʼuk José ti jaʼik yajtsʼaklomtak Cristoe, yilojik ta melel ti jaʼ jeche. *

Li Cristina ti jaʼ prekursora regulare, xi chale: «Ep ta velta chkakʼ venta ti chkitʼixta li yantike. Jaʼ ta jkʼel li kʼusitik oy yuʼunike ti muʼyuk kuʼun li voʼone». Jun velta kʼalal jaʼo chveʼ xchiʼuk jun nupultsʼakal ti jaʼik jkʼelvanejetik ta sirkuitoe. Li Cristina xchiʼuk smalal ti Eric sbie jmoj sjabilalik xchiʼuk li nupultsʼakal taje, xchiʼuk ti ta voʼnee jmoj toʼox chtunik ta mol ta tsobobbail. Vaʼun xi laj yal li Cristinae: «¡Li jmalal eke jaʼ jun mol ta tsobobbail! ¿Kʼu yuʼun jkʼelvanejoxuk ta sirkuito, ti muʼyuk kʼusi jtaojkutik li voʼonkutike?». Laj yakʼ makbatuk sat li tsalbail xchiʼuk li itʼix oʼontonale, jaʼ yuʼun muʼyuk xa sbalil laj yil li abtelal yakal tspasik xchiʼuk li smalale, ta skoj taje muʼyuk xa xmuyubaj.

¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta stojolal li Josee? Li yajtsʼaklom Cristo taje oy tajek ta yoʼonton chtun ta yajkoltaobba mol. Pe kʼalal laj yakʼ venta ti laj yichʼik biiltasel li yan ermanoetike, li Josee lik yitʼixta li ermanoetik taje. Jech xtok, lik yilta li jbabe yuʼun moletik ta stsobobbaile. Xi chale: «Ta skoj li itʼix oʼontonale lik jkontrain li ermanoe xchiʼuk lik jnop kʼu yuʼun ti jech  tspase. Kʼalal ch-och li itʼix oʼontonal ta jtojolaltike, jaʼ xa noʼox ta jnop li kʼusi ta jkʼan jtuktike xchiʼuk mu xa bu lek ta jnoptik yuʼun».

LI KʼUSI XUʼ JCHANTIK TA STOJOLAL KRIXCHANOETIK TA VOʼNEE

Li ta Vivliae ep te ta jta jpʼijubtaseltik (1 Cor. 10:11). Maʼuk noʼox chalbutik kʼuxi chlik talel li itʼix oʼontone, yuʼun chal xtok kʼuxi tsokbe yoʼonton li buchʼutik chakʼ ch-ayan ta yoʼonton taje.

Kalbetik skʼoplal li Caine, li sbaʼyel kerem Adán xchiʼuk Evae. Li Caine solel kap tajek yuʼun muʼyuk chʼambat li matanal laj yakʼbe Jeovae, yuʼun jaʼ chʼambat li matanal laj yakʼ Abele. Akʼo mi xuʼ xchapaj yuʼun taje, laj yakʼ makbatuk sat yuʼun li itʼixale, vaʼun la smil li yitsʼine (Gén. 4:4-8). Jaʼ yuʼun chal Vivlia ti «jaʼ xnichʼon [pukuj]» li Caine, jaʼ xkaltik li Satanase (1 Juan 3:12).

Li avi une, jaʼ kalbetik skʼoplal li lajuneb sbankiltak Josee. Li bankilaletike laj yitʼixta li yitsʼinike yuʼun lek xil sbaik xchiʼuk li stotike. Mas to la skontrainik kʼalal laj yalbe xvayich sbankiltak li Josee. ¡Yuʼun tskʼan ox tsmilik! Ta tsʼakale la xchonik batel ta mosoil xchiʼuk muʼyuk xkʼuxul yoʼonton laj yalbe stotik ti cham li xnichʼone (Gén. 37: 4-11, 23-28, 31-33). Pe ta jayibuk jabil ta mas tsʼakale, laj yakʼ venta li smulike: «Ta melel muʼyuc lec cʼusi la jpasbetic li quitsʼintique. Laj onoʼox quiltic ti ep laj yat yoʼntone, xchiʼuc laj yalbutic ti mu me jpasbetic jeche, pero muc jchʼuntic» (Gén. 42:21; 50:15-19).

Li yan skʼelobil xtoke jaʼ li Coré, Datán xchiʼuk li Abirame, ti pʼajik li ta itʼixal ta skoj ti la skoʼoltas li matanal yichʼoj Moisés xchiʼuk li Aarone. Li stukike la sabeik smul li Moisese yuʼun oy la ta yoʼonton chkʼot ta «banquilal [jpasmantal]» xchiʼuk ti mas la mukʼ skʼoplal chaʼi sba ta stojolal li yantike (Núm. 16:13). Taje mu meleluk li kʼusi laj yalike (Núm. 11:14, 15). Jaʼ tʼujbil yuʼun Jeova li Moisese, pe li jtoyba viniketik taje tskʼan ox chuʼuninik li yabtel yichʼoje. Ta skoj li yitʼixal yoʼontonike, jaʼ laj yichʼik-o milel yuʼun li Diose (Sal. 106:16, 17).

Li ajvalil Salomone laj yakʼ venta ti toj chopol li itʼix oʼontonale. Jun ants ti cham yol ti naka toʼox vokʼeme, tskʼan ox chakʼbe xchʼun yan meʼil ti jaʼ yol li olol chameme. Laj yichʼik chapanel, pe li chopol antse tskʼan ox ti akʼo smilik li olol ti kuxule. Pe li Salomone laj yakʼbe sutel li melel meʼile (1 Rey. 3:16-27).

Li skʼelobiltak ta Vivliae, lek xvinaj ti toj chopol li itʼix oʼontonale, yuʼun chopol kʼusi chkʼot ta pasel yuʼun, chlik pʼajbail, muʼyuk tukʼilal xchiʼuk xuʼ xijmilvan-o yuʼun. Skotol li kʼusitik kʼot ta pasel ta stojolal li buchʼutik laj yil svokol ta skoj li itʼixale, mu staik-o ti jech pasbatike. ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu sokes jkuxlejaltik li itʼix oʼontonale? ¿Mi oy van xpoxil li veneno taje?

TSATSAL POXIL TI CHPOXTAVANE

Skʼan jkʼantik xchiʼuk lekuk xkiltik li kermanotaktike. Li jtakbol Pedroe, xi laj yalbe li yajtsʼaklomtak Cristoe: «Li voʼoxuque pocbil xa avoʼntonic ta sventa ti achʼunojic xa li scʼop Dios ti jaʼ melele, yuʼun chacʼanan abaic ta sventa ti achiʼil xa abaic ta voqʼuel cʼoteme. Jech tscʼan jʼechʼel chacʼanan abaic o  ta scotol avoʼntonic xchiʼuc ta scotol atsatsalic» (1 Ped. 1:22). Pe, ¿kʼu van yelan li melel kʼanelale? Li jtakbol Pabloe xi chale: «Li bochʼo chcʼanvane oy smucʼul yoʼnton, lec yoʼnton, mu xtiʼetuc yoʼnton. Mu xacʼ sba ta ichʼel ta mucʼ ta sventa cʼusi xuʼ yuʼun; mu stoyilan sba. Muc scʼaʼepal satinojuc xchiʼiltac; muc jaʼuc noʼox tsaʼ cʼusi lec chaʼay stuc» (1 Cor. 13:4, 5). Ta melel, mi jech chkakʼtik ta ilel li kʼanelal jech kʼuchaʼal taje jaʼ me chakʼbe slajeb mi chij-itʼixaje (1 Ped. 2:1, Ch). Li Jonatane toj lek ta chanbel ta sventa taje, yuʼun muʼyuk laj yitʼixta li Davide, «toj lec la scʼan jech chac cʼu chaʼal cʼux ta yoʼnton sbecʼtal stuc» (1 Sam. 18:1).

Jaʼ jchiʼintik li buchʼutik lek oyik ta mantale. Li jtsʼibajom yuʼun Salmo 73 laj yitʼixta li buchʼutik chopolik ti mu noʼox kʼusi chat-o yoʼontonik xchiʼuk ti lek noʼox xkuxlejalik yileluke. ¿Kʼusi la spas sventa mu jaʼuk stsalat li kʼusitik tsnope? Jaʼ kʼalal och ta xchʼulna Diose (Sal. 73:3-5, 17). Kʼalal laj xchiʼin yan velta li yajtuneltak Jeovae, laj yakʼ venta ti oy sbalil ti lek oyutik xchiʼuk li Diose (Sal. 73:28). Taje jaʼ me jech chkʼot ta jtojolaltik mi muʼyuk chkikta-o jbatik ti ta jtsob jbatik xchiʼuk li kermanotaktik ta tsobajeletike.

Jpastik li kʼusitik leke. Kʼalal lik ayanuk ta yoʼonton Caín li itʼix oʼontonal xchiʼuk li kontrainele, ¿kʼusi tojobtasel akʼbat yuʼun li Diose? Jaʼ ti lekuk spas sbae (Gén. 4:7, Ch). Li tojobtasel taje, toj lek ti stsakik ta venta li yajtsʼaklomtak Cristo avie. Li Jesuse xi laj yale: «Cʼano me ta scotol avoʼnton li Dios avuʼune, xchiʼuc ta scotol achʼulel, xchiʼuc ta scotol ajol». Xi to chale: «Cʼano me achiʼil jech chac cʼu chaʼal cʼux ta avoʼnton abecʼtal atuc» (Mat. 22:37-39). Kʼalal chijtun ta stojolal Jeova xchiʼuk kʼalal ta jkoltatik li yantike, jun noʼox koʼonton chkaʼi jbatik xchiʼuk jaʼ tskoltautik sventa mu xij-itʼixaj. Mi chijtun ta stojolal Dios xchiʼuk mi ta jkoltatik li krixchanoetik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntik ta xcholbel mantal xchiʼuk ti ta jchanubtastike, ta me xkichʼtik «bendición yuʼun Mucʼul [Dios]» (Pro. 10:22).

Muyubajan xchiʼuk «li bochʼo xcuxet yoʼntone» (Rom. 12:15). Li Jesuse muyubaj xchiʼuk li yajtakboltake xchiʼuk laj yalbe ti jaʼ mas ep kʼusitik chkʼot ta pasel yuʼunik ta sventa li cholmantal tspasike, ti jaʼ mu sta ti kʼuyepal la spas stuke (Luc. 10:17, 21; Juan 14:12). Li yajtunelutik Jeovae jmoj noʼox tsobolutik, kʼalal oy kʼusi lek chkʼot ta pasel ta stojolal junuk kermanotike, xijmuyubaj noʼox xchiʼuk (1 Cor. 12:25, 26). Jaʼ yuʼun, kʼalal chichʼ akʼbel junuk matanal li kermanotike, ¿mi mu jaʼuk lek ti xijmuyubaj ta stojolal xchiʼuk ti mu xkitʼixtatike?

SKʼAN ME PʼIJUKUTIK-O

Li stsalel itʼixale, mu me kʼunuk ta pasel. Li Cristinae xi chale: «Toj tsots chkaʼi skomtsanel. Akʼo mi ta jpʼaj tajek te oy-o ta koʼonton, jaʼ yuʼun chkakʼilan persa ta yiktael skotol ora». Li Josee jaʼ jech ta spas ek: «Li Jeovae skoltaojun ta yakʼel venta li slekil talelaltak li jbabe yuʼun moletike. Ti muʼyukuk lek laj kil jba xchiʼuk li Diose, muʼyuk pas kuʼun ti jechuke».

Mu me xchʼay ta joltik ti jaʼ jtos «yabtel [jbekʼtaltik]» li itʼix oʼontonale, ti jkotoltik skʼan jpʼajtik komel kʼuchaʼal yajtsʼaklomutik Cristoe (Gál. 5:19-21). Mi tsal kuʼuntik taje, mas me xijmuyubaj xchiʼuk chkakʼtik ti xmuyubaj kuʼuntik li Jtotik ta vinajele, li Jeovae.

[Tsʼib ta yok vun]

[Tsʼib ta mukʼtik sletraile ta pajina 17]

«Cuxetuc avoʼnton achiʼuquic li bochʼo xcuxet yoʼntone»