Sloʼil xkuxlejal

Setenta jabil jtsakojbe yok skʼuʼ jun Judá vinik

Tsloʼilta Leonard Smith

Kʼalal chex jchʼielun toʼoxe, chib loʼiletik ta Vivlia kʼot ta koʼonton. Li avie, akʼo mi echʼem xa 70 jabil xvul to ta jol kʼalal laj kaʼibe lek smelolal li kʼusi skʼan xal li Zacarías 8:23, ti jaʼ chalbe skʼoplal li «lajuneb viniquetic» ti stsakojbe «yoc scʼuʼ jun judá vinic». Xi chalbeik li judá vinike: «Ta xbat jchiʼinotcutic ec, yuʼun laj caʼicutic ti te oy ta atojolic li Diose».

LI JUN judá vinike jaʼ li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele, li lajuneb viniketike jaʼik li yan chijetike o jaʼ li «Jonadab» ti jech toʼox ojtikinbilike (Juan 10:16). * Kʼalal laj kaʼibe smelolal li melel liʼe, laj kakʼ venta ti tsots skʼoplal ti skʼan tukʼ xkakʼ jba sventa jkolta li buchʼutik chbatik ta vinajel sventa xikuxi sbatel osil liʼ ta Balumile.

Li ta lokʼolkʼop laj yal Jesús ta sventa li chije xchiʼuk li tentsune, ti te chal ta Mateo 25:31-46, solel labal sba laj kaʼi xtok. Li chije jaʼik li buchʼutik ta xichʼik lek chapanel li ta slajebal kʼakʼale, yuʼun li avie lek to chilik li yermanotak Cristo ti liʼ to oyik ta Balumile. Jech kʼuchaʼal li kerem Jonadabe, xi laj kalbe jba jtuke: «Leo, mi chakʼan chayilot kʼuchaʼal uni chij li Cristoe, skʼan me chakolta li yermanotak ti buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele, chachʼam li beiltasel chakʼike yuʼun te chiʼinbilik yuʼun Dios». Li kʼusi laj kaʼibe smelolal taje, jaʼ sbeiltasojun-o ti echʼ xa mas ta 70 jabile.

¿BU OY LI KAVILE?

Li jmeʼe laj yichʼ voʼ ta 1925 ta jun salon sventa tsobobbail ti te oy ta Betel ta Inglaterrae. Li salon taje Tabernáculo de Londres toʼox sbi xchiʼuk jaʼ toʼox tstunesik li ermanoetik ti te noʼox nopol nakalike. Li voʼone livokʼ ta 15 yuʼun oktuvre ta 1926. Ta marso ta 1940 laj kichʼ voʼ ta jun mukʼ ta tsobajel ta Dover ta stiʼiltik nab ta Inglaterra. Lik jkʼan tajek li meleletik ta Vivliae. Li jmeʼe jaʼ toʼox li buchʼu tʼujbil chbat ta vinajele, ti jaʼ baʼyuk li-abtej xchiʼuk ti lek la jtsakbe «yoc scʼuʼ jun judá vinic», jaʼ xkaltik, li jmeʼe. Li vaʼ kʼakʼal taje, muʼyuk toʼox chtunik ta stojolal Jeova li jtote xchiʼuk li jvixe. Teunkutik toʼox ta tsobobbail Gillingham ta suresteal Inglaterra, li ta tsobobbail taje, jutuk mu skotolikuk jaʼik li buchʼutik chbatik ta vinajele. Li jmeʼe lek laj yakʼ komel ta ilel ti solel baxbol ta sventa li cholmantale.

Ta septiembre ta 1941, ta jun mukʼta tsobajel li ta jteklum Leicester, laj kaʼi jun mantal ti jaʼ sbi «Integridad» ti jaʼ te laj yichʼ albel skʼoplal li buchʼu sbainoj li vinajelbalumile. Li mantal taje, jaʼ la skoltaun ta yaʼibel smelolal ta sba velta ti kʼuyelan te kapal jkʼoplaltik ta sventa li kʼop lik yuʼunik Jeova xchiʼuk Satanás li ta voʼnee. Jaʼ yuʼun, skʼan xkakʼ jbatik ta stojolal Jeova xchiʼuk ti tukʼ xkakʼ jbatik ta stojolal li Mukʼul Jpasmantal ta vinajelbalumile.

Li ta mukʼta tsobajel taje, jaʼ mas laj yalbeik skʼoplal ta sventa li prekursorale, la stijbun koʼontonkutik li  kerem tsebunkutik sventa jtamkutik li prekursorale. Li mantal ti jaʼ sbi: «Li yavil prekursoretik ta s-organisasion Jeovae», kʼalal laj kaʼi taje, xi la jakʼbe jbae: «¿Bu oy li kavile?». Li tsobajel taje laj yakʼ jchʼun ta melel ti kʼuchaʼal Jonadabune skʼan jkolta ti bu kʼalal xuʼ kuʼun li buchʼutik chbatik ta vinajele. Li ta jteklum taje, jaʼ te la jnojes li solisitud sventa xi-och ta prekursorale.

LITUN TA PREKURSOR KʼALAL JAʼO YORAIL PASKʼOPE

Ta 1 yuʼun disiembre ta 1941, kʼalal jaʼo kichʼoj voʼlajuneb jabilale, laj yalbikun ti chi-och ta prekursor espesiale. Li jmeʼe jaʼ li buchʼu baʼyel la jchiʼin ta cholmantale, pe kʼalal echʼ xaʼox jun jabile laj yikta li prekursorale, yuʼun tsakat ta chamel. Li Betel ta Londrese laj yakʼbikun yan jchiʼil ta cholmantal ti jaʼ sbi Ron Parkin, li avie chtun ta komite sventa Betel ta Puerto Rico.

La stakunkutik batel ta jun lum ti te oy ta stiʼiltik nab ta Broadstairs xchiʼuk ta Ramsgate ta munisipio Kent, ti te la jchʼamun jkuartokutike. Li buchʼutik chtunik ta prekursor espesiale chichʼik akʼbel 40 chelines jujun u, jaʼ xkaltik 8 dolar. Vaʼun, kʼalal jaʼo ta jtojtkutik li slokʼ jkuartokutike, jutuk xa chkom jtakʼinkutik xchiʼuk mu jnaʼkutik lek bu chiveʼkutik li ta yan kʼakʼale. Pe li Jeovae laj onoʼox skoltaunkutik ta sventa li kʼusi chtun kuʼunkutike.

Ep ta jtsʼot li jvisikletakutike, solel chkakʼ kipalkutik ta stsʼotel, yuʼun toj ol ta jyalel ta skoj ti ep kʼusitik jkuchojkutike xchiʼuk xtok li ta kelovalkutike chtal tsatsal ikʼ ti te chtal ta Snorteal nabe. Jech xtok, ep la jta jvokolkutik ta skoj ti toj pekʼel ch-echʼ ta Kent li vombaetik ti jaʼ sbi V-1, ti jaʼ yuʼun li j-alemanetike, taje jaʼ sventa tstsakik ta kʼop li Londrese. Jun veltae la jip jba yalel ta jvisikleta ta jun bevoʼ, yuʼun te echʼ jun vomba ta jol, vaʼun te tʼom ta yaxaltik ti te noʼox nopole. Pe akʼo mi jech, ti kʼu sjalil litun ta Kent ta prekursorale, toj echʼ noʼox limuyubaj.

LIKʼOT TA BETEL

Li jmeʼe toj lek onoʼox kʼusitik chalbun ta sventa li Betele. Xi onoʼox chalbun li jmeʼe: «Ta jkʼan ti teuk oyot ta Betele». Jaʼ yuʼun, toj echʼ xa noʼox limuyubaj kʼalal laj yalbikun ta enero ta 1946, ti chibat tunkun ta Betel ta Londres oxibuk xemanae. Kʼalal echʼ xaʼox li oxib xemanae, li Pryce Hughes, li buchʼu sbainoj skʼelel Betele, la sjakʼbun mi ta jkʼan chikom-o ta Betel. Ti kʼusitik la jchan ta Betele jaʼ la skoltaun-o ta jkuxlejal.

Li buchʼutik te chtunik ta Betel ta Londrese te van 30 ta voʼ, mas ep li keremetik ti xokolik toe xchiʼuk xtok oy jayvoʼ li buchʼutik chbatik ta vinajele, taje te oyik li ermano Pryce Hughes, Edgar Clay xchiʼuk Jack Barr, ta mas tsʼakale kʼot ta Jtsop Jbeiltasvanej. Jaʼ jun mukʼta matanal laj kaʼi ti la jkolta li yermanotak Cristo kʼalal chi-abtej kʼuchaʼal keremune, ti jaʼ oy ta sbaik skʼelel li kʼusitik ta sventa mantale, ti «jech ilbilic jech chac cʼu chaʼal mero yoyale» (Gál. 2:9).

Jun veltae, laj yalbun jun ermano ti oy la jun ermana te tsmalaun ta tiʼnae. Jaʼ to laj kile jaʼ li jmeʼe, ti oy kʼusi te slatsʼoj batele. Li jmeʼe laj yalbun ti mu skʼan x-oche, yuʼun mu la skʼan xchʼaybun koʼonton ta abtel, jaʼ yuʼun jaʼ noʼox laj yakʼbun li kʼusi yichʼoj talele, vaʼun bat noʼox. Li kʼusi laj yakʼbune jaʼ smakobil sik. Li slekil yoʼonton laj yakʼbun ta ilel li jmeʼe, jaʼ vul-o ta jol li Samuel kʼalal te tun ta stojolal Jeova ta chʼulna pasbil ta nukule (1 Sam. 2:18, 19).

MU XCHʼAY-O TA JOL LI GALAADE

Ta 1947, voʼobunkutik ti te chitunkutik ta Betele, laj kichʼkutik ikʼel ta Chanobvun ta Galaad ta Estados Unidos, jun jabil ta mas tsʼakale libatkutik ta Chanobvun ta Galaad  numero 11. Kʼalal likʼotkutike, solel toj echʼ xa noʼox sik li ta snorteal Nueva Yorke, ti jaʼ te lichanunajkutike. ¡Limuyubaj tajek ti laj kichʼ batel li jmakob sik la skʼelanbun jmeʼe!

Ti vakib u te li-ay ta Galaade solel mu xchʼay-o ta jol. Ti laj kojtikin ermanoetik ti likemik talel ta vaklajuneb lumetike, jaʼ jel-o li jnopbene. Maʼuk noʼox te lichʼi ta mantal, yuʼun la jchiʼinan li buchʼutik lek yijik ta mantale. Te laj kojtikin oxvoʼ ermanoetik ti kʼotik ta Jtsop Jbeiltasvanej ta mas tsʼakale, li june jaʼ Lloyd Barry ti jaʼ toʼox jchiʼil ta chanune, Albert Schroeder ti jaʼ li buchʼu la xchanubtasune xchiʼuk li John Booth ti jaʼ toʼox sbainoj skʼelel li Hacienda del Reino, ti jaʼ toʼox te ch-echʼ li Chanobnun ta Galaade. Toj echʼ noʼox ep sbalil laj kaʼi li mantaletik laj yakʼbikun li ermanoetik taje xchiʼuk ti tukʼ laj yakʼ sbaik ta stojolal Jeova xchiʼuk li s-organisasione.

ABTELAL TA SIRKUITO XCHIʼUK LISUT BATEL TA BETEL

Kʼalal lilokʼ ta chanun ta Galaade, la stakikun batel ta jkʼelvanej ta sirkuito ta yosilal Ohio ta Estados Unidos. Akʼo mi kʼajomal toʼox 21 jabilal, li ermanoetike toj lek laj yilik ti solel baxbolun tajeke. Li ta sirkuito taje, toj ep kʼusitik la jchan ta stojolal li ermanoetik ti lek xa yijik ta mantale.

Kʼalal echʼ xaʼox jayibuk ue, laj kichʼ ikʼel sutel ta Betel ta Brooklyn sventa xkichʼ chanubtasel mas. Kʼalal jaʼo te oyune, laj kojtikin li «mero [yoyal]» ta organisasione, ti jaʼik li Milton Henschel, Karl Klein, Nathan Knorr, Thomas J. Sullivan xchiʼuk li Lyman Swingle, skotolik taje kʼotik ta Jtsop Jbeiltasvanej. Toj echʼ noʼox lek laj kil ti kʼuyelan ch-abtejike xchiʼuk ti toj lek stalelal chakʼik ta ilele. Ti kʼuyelan jpatoj koʼonton ta stojolal li s-organisasion Jeovae, solel epaj ta jyalel. Ta mas tsʼakale, la stakikun sutel ta Europa sventa te ta jchol mantal.

Li jmeʼe cham ta fevrero ta 1950. Kʼalal laj xaʼox jmukutike, la jchiʼinik ta loʼil lek li jtot xchiʼuk li jvix Dorae. La jakʼbeik kʼusi tsnopik ta sventa mantal ta skoj ti cham xa li jmeʼe xchiʼuk ti muʼyuk xa te oyun eke. Li stukike xojtikinik xaʼox xchiʼuk stsakojik lek ta mukʼ jun ermano ti Harry Browning sbie, vaʼun la xchʼamik ti akʼo xchanubtasatike. Jun jabil ta mas tsʼakale, laj yichʼ voʼ li jtot xchiʼuk li jvix Dorae. Ta mas jelavele, li jtote laj yichʼ biiltasel ta yajkoltaobba mol ta tsobobbail ta Gillingham. Kʼalal chamem xaʼox li jtote, li Dorae nupun xchiʼuk jun mol ta tsobobbail ti tukʼ yakʼoj sba ta stojolal Jeovae, Roy Moreton sbi. Li jvixe cham ta 2010, tukʼ-o laj yakʼ sba.

LIKOLTAVAN TA FRANCIA

Li ta chanobvune laj chan francés, alemán xchiʼuk latín, li ta yoxibale, jaʼ mas tsots laj kaʼi li francés kʼope. Jaʼ yuʼun, mu jnaʼ kʼusi ta jpas kʼalal laj kichʼ albel ti akʼo xbat koltavankun ta Betel ta París ti te oy ta Franciae. Tee, li-abtej xchiʼuk jun ermano ti jaʼ sbainoj skʼelel Betel ti Henri Geiger sbie, jun uni mol ti tʼujbil chbat ta vinajele. Li abtel laj kichʼ akʼbele, mu toj kʼunuk laj kaʼi, xchiʼuk oy kʼusitik muʼyuk lek xkʼot ta pasel kuʼun, pe ep kʼusitik la jchan ta sventa ti kʼuyelan skʼan xkil jba xchiʼuk li yantike.

Jech xtok, li baʼyel mukʼta tsobajel internasional ti echʼ ta París kʼalal echʼem xaʼox li paskʼope, laj yichʼ chapanel sventa x-echʼ ta 1951, taje voʼon la jchapan. Jun jkʼelvanej ta sirkuito ti kerem to ti Léopold Jontèse sbie, tal ta Betel sventa tskoltaun. Ta tsʼakal li Léopolde, laj yichʼ akʼbel sbain skʼelel li Betele. Li mukʼta tsobajele te echʼ ta Palais des sports ti nopol xil li Torre Eiffel. Li buchʼutik ayik ta mukʼta tsobajele likemik talel ta 28 lumetik. Li ta slajeb kʼakʼale, li vakmil yajrextikotak Jeova ti jaʼik francesetike solel muyubajik kʼalal laj yilik 10,456 ti kʼu yepal la stsob sbaike.

 Kʼalal likʼot ta sba velta ta Franciae, mu xkaʼitik lek kʼalal chikʼopoj ta francese. Jaʼ noʼox chikʼopoj kʼalal jnaʼoj ti lek x-al kuʼune, pe taje muʼyuk lek ti jech la jpase. Mi muʼyuk kʼusi chopol chkʼot ta alel avuʼune, muʼyuk tstukʼibtasoxuk xchiʼuk muʼyuk chtukʼib-o li akʼopojele.

Jaʼ yuʼun la jnop ti jaʼ lek ti jtikʼ jba ta chanune, ti jaʼ te chchanubtasik ta francés li buchʼutik maʼuk te slumalike. Jaʼo chibat ta chanun kʼalal jaʼo chʼabal jtsobajele. Solel lik jkʼan tajek li francés kʼope xchiʼuk kʼalal ch-echʼ jujun jabile mas to ch-ayan ta koʼonton. Taje ep skoltaojun, yuʼun skoltaojun sventa jkolta Betel ta Francia sventa jelubtas ta francés kʼusitik. Ta mas jelavele, la jelubtas ta francés kʼop li kʼusitik ta inglese. Jaʼ jun mukʼta matanal ti voʼon ta jelubtas ta francés li veʼlil ta mantal ti jaʼ chakʼ li j-abtel ti tukʼ yoʼonton ta sventa li krixchanoetik ti chkʼopojik ta francese (Mat. 24:45-47).

LINUPUN XCHIʼUK LA JTA MAS MATANALETIK

Li ta 1956, linupun xchiʼuk Esther, jaʼ jun prekursora ta Suiza, ti oy xaʼox jayibuk jabil xkojtikine. Te linupunkutik ta jun Salon sventa Tsobobbail ti te nopol xil li Betel ta Londrese ti jaʼ li mol Tabernáculo ta Londrese, ti bu laj yichʼ voʼ jmeʼe. Li ermano Hughes jaʼ laj yakʼ li mantal sventa jnupunelkutike xchiʼuk ay ta jnupunelkutik li smeʼ Esthere, ti tʼujbil chbat ta vinajel eke. Taje maʼuk noʼox laj yakʼ jun jnup jchiʼil ti lek xkʼanvan xchiʼuk ti tukʼ yoʼontone. Yuʼun toj lek laj kil jbakutik xchiʼuk li jmeʼniʼe, jaʼ to ti tsuts yabtel ta stojolal Jeova ta Balumil ta 2000.

Kʼalal nupunemunkutik xaʼoxe, muʼyuk te nakalunkutik ta Betel xchiʼuk li Esthere. Kʼalal yakal chi-abtej ta Betel sventa ta jelubtas ta francés li vunetike, li Esthere chtun ta prekursora espesial ta slokʼebaltik xa París. Li Esthere, ep buchʼutik la skolta sventa xkʼotik ta yajtuneltak Jeova. Ta 1964, laj kichʼkutik ikʼel sventa te xinakikutik ta Betel. Vaʼun ta 1976, kʼalal laj yichʼ biiltasel ta sba velta li komite sventa Betele, te laj kichʼ tʼujel ek. Ti kʼuxa sjalil echʼeme, li Esthere ta sjunul yoʼonton skoltaojun tal.

«LI VUʼUNE MU SCOTOLUC CʼACʼAL LIʼ ACHIʼINOJICUN[E]»

Ep ta velta jtaoj jmoton sventa ta jvulaʼan li Betel ta Nueva Yorke. Kʼalal jaʼo chikʼotilan ta vulaʼale, laj yakʼbikun lekil tojobtaseletik jlom li buchʼutik jaʼik Jtsop Jbeiltasvaneje. Jun veltae, laj kalbe ermano Knorr ti solel chkat koʼonton ta sventa ti kʼusi ora chkakʼ li kabtele, vaʼun xi stseʼet laj yalbune: «¡Mu xavat avoʼonton, jaʼ lek abtejan!». Jaʼ yuʼun, kʼalal jaʼo ep kabtele, ta jtsutses baʼyuk li kʼusi yakal ta jpase, mi laje ta jtsak yan, jaʼ to mi tsuts kuʼune, vaʼun muʼyuk xa ta jvul koʼonton.

Kʼalal jutuk xaʼox skʼan xcham li Jesuse, xi laj yalbe li yajtsʼaklomtake: «Li vuʼune mu scotoluc cʼacʼal liʼ achiʼinojicun[e]» (Mat. 26:11). Li voʼotik ti jaʼutik li yan chijetike, jnaʼojtik onoʼox ti muʼyuk liʼo jchiʼuktik li yermanotak Cristo liʼ ta Balumile. Jaʼ yuʼun, jaʼ jun mukʼ ta matanal laj kaʼi ti la jchiʼinan mas ta 70 jabil li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele, ti la jtsakbe yok skʼuʼ jun judá vinike.

[Tsʼib ta yok vun]

[Tsʼib ti mukʼtik sletraile ta pajina 21]

Li ermano Knorr xi stseʼet laj yalbune: «¡Mu xa vat avoʼonton, jaʼ lek abtejan!»

[Lokʼol ta pajina 19]

(Ta tsʼetkʼobil) Jmeʼ xchiʼuk jtot

(Ta batsʼikʼobil) Ta Chanobvun ta Galaad ta 1948, jaʼ jlapoj li kuni makob sik ti laj yakʼbun jmeʼe

[Lokʼol ta pajina 20]

Yakal ta jelubtas ta francés kʼop li mantal chakʼ ermano Lloyd Barry kʼalal laj yichʼ akʼel ta stojolal Dios li achʼ Betel ta Francia ta 1997

[Lokʼol ta pajina 21]

(Ta tsʼetkʼobil) Xchiʼuk Ester kʼalal linupunkutike

(Ta batsʼikʼobil) Koʼol ta jcholkutik mantal