¡Kʼelo me aba li ta spetsʼtak Diabloe!
¡Kʼelo me aba li ta spetsʼtak Diabloe!
«Ta xlic loqʼuicuc tal ta scʼob li pucuj ti te chucbilic [o «ta spetsʼtake», NM].» (2 TIM. 2:26)
¿KʼUSI CHATAKʼ?
¿Kʼusi skʼan jpastik sventa jkʼeltik mi nopem xkaʼitik jchopol kʼoptatik li yantike?
¿Kʼuxi xuʼ skoltautik li kʼusi kʼot ta stojolal Pilato xchiʼuk Pedro ta sventa li xiʼele xchiʼuk li sujele?
¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu jaʼuk slajesutik ta skoj ti oy jmul chkaʼi jbatike?
1, 2. ¿Kʼusi spetsʼtak Satanás chkalbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe?
LI Diabloe jaʼ tsloʼla yaʼi li yajtuneltak Jeovae. Pe li kʼusi tskʼane maʼuk ti tsmil jech kʼuchaʼal ta spas li jun jnutsolajele. Yuʼun li kʼusi tskʼane jaʼ ti ta kuxul tstsake, sventa tspasbe li kʼusi xal yoʼontone (kʼelo 2 Timoteo 2:24-26).
2 Li jun jnutsol ti tskʼan kuxul tstsak jkotuk chonbolome, ep ta tos petsʼetik tstunes. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van tsloʼla lokʼel ti bu nakʼale, vaʼun jech tsyak ta chʼojon ta anil o xuʼ van te snakʼoj junuk petsʼ ti bu mu xil li chonbolome. Sventa kuxul stsakutik li Diabloe, tstunes petsʼetik kʼuchaʼal taje. Sventa mu stsakutike, skʼan me vikʼil lek li jsatike xchiʼuk jchʼuntik li pʼijubtasel ti chalbutik ti bu oy li spetsʼtak Satanase. Li ta xchanobil liʼe ta jkʼeltik kʼuxi mu xijtsʼuj li ta oxtos petsʼetik ti toj lek tunem yuʼun li Satanase: 1) li kʼusi chkaltik ti muʼyuk ta jnoptik baʼyuke 2) li xiʼel xchiʼuk li sujele, xchiʼuk 3) ti oy jmul chkaʼi jbatike. Li ta yan xchanobil chtale chkalbetik to skʼoplal chaʼtos petsʼetik.
LI KOKʼTIKE XKOʼOLAJ KʼUCHAʼAL KʼOKʼ TI SKʼAN JPAJESTIKE
3, 4. ¿Kʼusi van xuʼ xkʼot ta pasel mi muʼyuk ta jpajtsan li ketike? Albo junuk skʼelobil.
3 Kʼalal te nakʼal ta xchʼen li jkot chonbolome, jlom jnutsoletike tstsanbeik skʼakʼal li jobeltik ti te nopol oy ta sna sventa xlokʼ talel, vaʼun ta stsakik. Li Diablo eke, jaʼ jechtik tstunes petsʼetik kʼuchaʼal taje. Li kʼusi tskʼan tspas li ta tsobobbail eke jaʼ ti «stsanbe skʼakʼal» xkaltike, yuʼun li kʼusi tskʼane jaʼ ti xkiktatik li jpojobbailtik ta mantale, vaʼun ti xijpʼajutik li ta spetsʼe. ¿Kʼuxi xuʼ xijpʼajutik ta spetsʼ ti mu xkakʼtik ventae?
4 Li yajtsʼaklom Cristo Santiagoe laj yal ti «quetique xcoʼlaj xchiʼuc cʼocʼ» (kʼelo Santiago 3:6-8). Mi muʼyuk ta jkʼeltik li kʼusi chkaltik ta tsobobbaile, xuʼ me «stsak skʼakʼal» kuʼuntik. ¿Kʼuxi xuʼ xkʼot ta pasel taje? Jnoptik ta sventa liʼe. Ta jun tsobajel laj yichʼ alel ti oy jun ermana laj yichʼ alel ti jaʼ xa prekursora regulare. Kʼalal tsuts xaʼox li tsobajele, oy chaʼvoʼ ermanaetik chalbeik skʼoplal taje. Li june toj lek chaʼi li aʼyej laj yichʼ alele xchiʼuk tskʼan ti lekuk xbat yuʼun li achʼ prekursorae. Pe li june oy kʼusi chopol tsnop ta stojolal li ermanae yuʼun chal ti jaʼ noʼox la tskʼan ti tsotsuk xa skʼoplal li ta tsobobbaile. Li ta xchaʼvoʼalike, ¿buchʼu van ta jkʼan chkamigointik? ¿Buchʼu van junukal ti xuʼ stsanbe skʼakʼal li tsobobbail ta skoj li yee? Taje mu tsotsuk ta tabel stakʼobil.
5. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa jkʼeltik kʼuyelan oy li koʼontontik yoʼ mu stsak kʼokʼ yuʼun li ketike?
5 ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu stsan yuʼun kʼokʼ li kʼusi chkaltike? Xi laj yal li Jesuse: «Yuʼun li cʼusi oy ta avoʼntonique jaʼ jech chlocʼ ta aveic» (Mat. 12:34). Jaʼ yuʼun chaʼa, li kʼusi skʼan jpastike jaʼ ti jkʼeltik kʼuyelan oy li koʼontontike. ¿Mi chkakʼtik persa ta jkʼel jbatik sventa mu chopoluk xijkʼopoj ta stojol li yantike? Jech kʼuchaʼal liʼe, mi laj kaʼitik ti oy jun ermano yakal chakʼ persa ta stael jtosuk abtelal ta tsobobbaile, ¿mi ta jnoptik ti ta slekil yoʼonton tspase, o mi jaʼ van ta jnoptik ti yuʼun jaʼ noʼox tsaʼ li kʼusi tskʼan yoʼonton stuke? Mi solel mu jpat koʼontontik ta stojolal li yantike, lek me ti jvules ta joltik ti Satanás eke la xchibal kʼopta li kʼusi oy ta yoʼonton li tukʼil Jobe (Job 1:9-11). Skʼan mu chopoluk jnoptik, skʼan jkʼeltik ti kʼu yuʼun ta jchopol kʼoptatik li kermanotike. ¿Mi ta melel oy kʼusi chopol spasoj ti mu jpat koʼontontik ta stojolale? ¿O mi yuʼun van jech xa jtalelaltik kʼuchaʼal chal Vivlia ta sventa ti chʼabal xa li kʼanelal ta slajebal kʼakʼale? (2 Tim. 3:1-4.)
6, 7. 1) ¿Kʼusitik chikʼutik batel ta xchopol kʼoptael li yantike? 2) ¿Kʼusi xuʼ jpastik ti mi oy buchʼu kʼusi chopol laj yal ta jtojolaltike?
6 ¿Kʼusitik xuʼ xakʼ ti jchopol kʼoptatik li yantike? Yikʼal van jaʼ ta skoj ti ta jkʼantik akʼo xojtikinik li kʼusitik ta jpastike o ti ta jkʼantik ti mas toyol jkʼoplaltike, ti jaʼ xa ta jtsulesbetik skʼoplal li yantike. O jaʼ noʼox ta jpak-o jkʼoplaltik sventa mu xkakʼtik persa spasel li kʼusi leke. Mi jaʼ tstij koʼontontik ta spasel li toybaile, li itʼix oʼontonale o ti xijnaʼet noʼoxe, li kʼusitik chkʼot ta pasel yuʼune toj chopolik me.
7 Bateltike xuʼ van jnoptik ti oy srasonal kuʼuntik ti kʼalal oy buchʼu ta jchopol kʼoptatike, jech kʼuchaʼal jun ermano ti oy kʼusi chopol laj yal ta jtojolaltik ti muʼyuk la snop baʼyuke. Pe teuk me ta joltik ti muʼyuk lek kʼusi ta jtatik mi ta jpak jkʼoplaltike, yuʼun mi jech ta jpastike jaʼ noʼox chkakʼbetik mas siʼil li kʼokʼe. Jech noxtok, mi jech ta jpastike jaʼ me yakal ta jpasbetik li kʼusi tskʼan Satanase, maʼuk li kʼusi tskʼan Jeovae (2 Tim. 2:26). Jaʼ me lek ti jaʼ jchanbetik stalelal li Jesuse, yuʼun «cʼalal laj yichʼ chopolcʼoptaele, muʼyuc xchopolcʼoptavan ec [...] jaʼ noʼox laj yacʼbe sventain li Dios ti tucʼ chchapanvane» (1 Ped. 2:21-23). Li Jesuse snaʼoj ta melel ti chkoltavan Jeova kʼalal jaʼo yorail xchiʼuk ti kʼuyelan chtun chile. Jaʼ jech skʼan jpat koʼontontik li voʼotik eke. Kʼalal ta jtunes ketik sventa ta jpatik oʼontonale, jaʼ jech chijkoltavan ta tsobobbail ti «lijpasutic xa ta jun jcotoltique» (kʼelo Efesios 4:1-3).
MU ME STSALUTIK LI XIʼEL XCHIʼUK LI SUJELE
8, 9. ¿Kʼu yuʼun laj yal ti xuʼ xichʼ milel Jesús li Pilatoe?
8 Kʼalal tikʼil xa ta petsʼ li jkot chonbolome mu xa xuʼ xbakʼ. Jaʼ jech ek li krixchano mi chiʼ xchiʼuk mi la xchʼun sujele, maʼuk xa tspas ta mantal stuk li xkuxlejale (kʼelo Proverbios 29:25). Jkʼelbetik skʼoplal chib viniketik ti tsʼujik ta petsʼ ta skoj xiʼel xchiʼuk li sujele xchiʼuk jkʼeltik kʼusi xuʼ jchantik.
9 Li ajvalil ta Roma ti jaʼ li Poncio Pilatoe snaʼoj ti Jesuse chʼabal smul, yaʼeluke mu toʼox skʼan xakʼ ta milel. Yuʼun xi onoʼox laj yale: «Muʼyuc smul ti xuʼ ta xmilat oe». Pe akʼo mi jech laj onoʼox yakʼ ta milel. ¿Kʼu yuʼun? Jaʼ ta skoj ti xiʼ ta stojolal li epal krixchanoetike (Luc. 23:15, 21-25). Li epal krixchanoetike xi laj yalbeik li Pilatoe: «Me chacolta batel li vinic leʼe, mu coʼoluc avoʼnton achiʼuc li mucʼta ajvalil Cesare» (Juan 19:12). Li Pilatoe yikʼaluk chiʼ mi xpojbat li yabtele o ti xuʼ xmile-o mi la spoj li Cristoe. Jaʼ yuʼun la xchʼun li sujele, vaʼun jaʼ la spas li kʼusi tskʼan yoʼonton li Diabloe.
10. ¿Kʼu yuʼun laj yal ti mu xojtikin ta jyalel Cristo li Pedroe?
10 Li jtakbol Pedroe yamigo sbaik tajek xchiʼuk li Jesuse. Li stuke jamal laj yal ti jaʼ li Mesiase (Mat. 16:16). Kʼalal oy kʼusi muʼyuk laj yaʼibeik smelolal li kʼusi laj yal Jesús li yantike xchiʼuk ti laj yiktaik-o komele, li Pedroe tukʼ laj yakʼ sba (Juan 6:66-69). Xchiʼuk kʼalal bat tsakatuk yuʼun skontratak li jchanubtasvanej yuʼune, la stsak lokʼel s-espada sventa tspoj (Juan 18:10, 11). Pe akʼo mi jech, ta mas tsʼakale xiʼ xchiʼuk laj yal ti mu xojtikin ta jyalele. Ta jlikel noʼox och xiʼel ta yoʼonton ta skoj li krixchanoetike, vaʼun muʼyuk xa laj yakʼ ta ilel stsatsal yoʼonton (Mat. 26:74, 75).
11. ¿Kʼusitik sujel skʼan stsal kuʼuntik?
11 Li yajtsʼaklomutik Cristoe ta onoʼox xkichʼtik sujel sventa jpastik li kʼusi muʼyuk lek chil Diose. Li ta kabteltike xuʼ van tsujutik ta sjutel kʼop li yajval abtelale o li jchiʼiltik ta abtele. O xuʼ van li jchiʼiltik ta chanune chalbutik ti xuʼ jpastik kopiar ta junuk eksamen, skʼelel pornografia, sikʼolajel, stunesel droga, yuchʼel pox o mulivajel. ¿Kʼuxi xuʼ jtsaltik li xiʼel xchiʼuk li sujeletik taje?
12. ¿Kʼusitik xuʼ jchantik ta sventa li kʼusi kʼot ta stojolal Pilato xchiʼuk Pedroe?
12 ¿Kʼusitik xuʼ jchantik ta sventa li kʼusi kʼot ta stojolalik Pilato xchiʼuk Pedroe? Li Pilatoe mu xojtikin lek li Cristoe, kʼajomal noʼox snaʼ ti stuk noʼox jeche xchiʼuk ti chʼabal smule. Pe li ajvalil taje, muʼyuk bikʼit yakʼoj sba xchiʼuk muʼyuk skʼanoj li melel Diose, jaʼ yuʼun tsalat yuʼun li Diabloe. Pe jaʼuk li Pedroe xojtikin lek xchiʼuk skʼanoj li Diose. Pe akʼo mi jech, bakʼintike muʼyuk bikʼit laj yakʼ sba xchiʼuk muʼyuk laj yakʼ ta ilel stsatsal yoʼonton, jaʼ yuʼun muʼyuk stsal yuʼun li sujele. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal skʼan toʼox xichʼ chukel li Jesuse spatoj lek yoʼonton xi laj yale: «Acʼo me chlaj stsatsal yoʼnton scotolic li yantique, pero li vuʼune muʼyuc onoʼox ta xlaj stsatsal coʼnton» (Mar. 14:29). Li jtakbol Pedroe tsal yuʼun li prevaetik ti lajuk spat yoʼonton ta stojolal Dios jech kʼuchaʼal la spas li jtsʼibajom yuʼun Salmoe: «Li Mucʼul Diose liʼ xchiʼinojun, jech muʼyuc chixiʼ. ¿Cʼusi xuʼ yuʼun chispasbicun li cristianoetique?» (Sal. 118:6). Li ta slajebal xa akʼobal liʼ oy ta Balumile, li Jesús xchiʼuk Pedroe, batik ta nichimaltik Getsemaní xchiʼuk yan chaʼvoʼ jtakboletik. Pe och svayel yoxvoʼalik yuʼun muʼyuk xkuchʼ yuʼunik li vayele. Li Jesuse la stijanan likel, vaʼun xi laj yalanbee: «Mu me xavayic; cʼopanic Dios, yuʼun jech mu xachʼunic sujel ta mulil» (Mar. 14:38). Akʼo mi jech, li Pedroe chaʼvay noxtok, xchiʼuk ta mas tsʼakale tsalat yuʼun li xiʼel xchiʼuk li sujele.
13. ¿Kʼusi skʼan oyuk kuʼuntik sventa stsal kuʼuntik li sujele?
13 Li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal Pilato xchiʼuk Pedroe oy to yan kʼusi xuʼ jchantik ti tsots skʼoplale: sventa stsal kuʼuntik li sujele skʼan oy lek yojtikinobil kuʼuntik ta sventa li Diose, ti bikʼit xkakʼ jbatike, ti mu jpat koʼonton ta jtuktike, ti jkʼantik xchiʼuk ti jxiʼtatik li Diose, maʼuk jxiʼtatik li krixchanoetike. Mi oy xchʼunel koʼontontik ta skoj ti lek xkojtikintike, muʼyuk me chijxiʼ xchiʼuk ta sjunul koʼontontik ta jpakbetik skʼoplal li kʼusi jchʼunojtike. Mu me stakʼ jnoptik ti mu xijxiʼutik ta jyalel jech kʼuchaʼal laj yal li Pedroe, yuʼun ta onoʼox xijxiʼutik ta melel. Skʼan bikʼit xkakʼ jbatik xchiʼuk jvules ta joltik ti ta onoʼox xtun kuʼuntik li koltael chakʼ Jeova sventa stsal kuʼuntik li sujele. Skʼan jkʼanbetik Jeova ti akʼo xakʼbutik li xchʼul espiritue xchiʼuk skʼan oyuk kʼanelal kuʼuntik tajek ta stojolal Jeova sventa jchʼuntik li mantaletik yakʼoj xchiʼuk jpakbetik skʼoplal li sbie. Jech noxtok, skʼan kak jchapan jbatik sventa stsal kuʼuntik li sujele. Jaʼ yuʼun, toj lek me ti jmoj spasik orasion xchiʼuk li yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike xchiʼuk ti jmoj xchanilanik sventa snaʼik kʼusi xuʼ spasik kʼalal mi laj yichʼik sujel xchiʼuk li xchiʼilik ta chanun ta spasel li kʼusi chopole (2 Cor. 13:7). *
MU ME XKAKʼTIK SLAJESUTIK TI OY JMUL CHKAʼI JBATIKE
14. ¿Kʼusi tskʼan akʼo jchʼuntik Satanás ta sventa li jmultik jpasojtik ta voʼnee?
14 Bakʼintik li jnutsolajeletike ta sjokʼanik jpʼej ton o jpʼosuk teʼ ta be ti bu snaʼojik ch-echʼ li kʼusi tskʼan tsmilike. Vaʼun mi te echʼ jkotuk chonbolom ti chʼayal yoʼonton ti tsta ta nitel li chʼojone, chpʼaj yalel ta sba li teʼe o li tone. Jaʼ me jech chkʼot ta pasel ek mi solel oy smul chaʼi sba li jun yajtsʼaklom Cristo ta skoj li kʼusi spasoj ta voʼone, yuʼun «solel chevbil scotol li [sbekʼtal]» chaʼi sbae (kʼelo Salmo 38:3-5, 8). Li Satanase lek tajek chaʼi ti jchʼuntik ti muʼyuk chakʼutik ta perton li Jeovae xchiʼuk ti muʼyuk tspas kuʼuntik ta jyalel li kʼusi chal smantaltake.
15, 16. ¿Kʼusi xuʼ xapas sventa mu xapʼaj li ta petsʼ ti oy noʼox amul chavaʼi abae?
15 ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu xijpʼaj li ta spetsʼ Satanase? Mi oy apasoj tsatsal mulile, kʼelo kʼusi skʼan xapas ta anil sventa lek xavil abaik yan velta xchiʼuk li Jeovae. Kʼanbo koltael li moletik ta tsobobbaile (Sant. 5:14-16). Paso li kʼusi skʼan xapas sventa xa chapan li akʼope (2 Cor. 7:11). Mi laj avichʼ jtosuk mantale, mu me jaʼuk xchibaj-o avoʼonton, yuʼun jaʼ jun skʼelobil ti skʼanojot tajek li Jeovae (Heb. 12:6). Kʼelo me aba sventa mu xa xapas li kʼusi laj yikʼot batel ta spasel li mulile. Mi laj xaʼox asutes avoʼontone xchiʼuk mi te xaʼox oyot li ta lekil bee, oyuk me xchʼunel avoʼonton ti xuʼ xchʼaybot amul li matanal laj yakʼ Jesucristoe (1 Juan 4:9, 14).
16 Jlome oy smul chaʼi sbaik-o manchuk mi chʼaybil xa li smulike. Mi jaʼ jech kʼotem ta atojolal taje, vuleso ta ajol ti laj yichʼik akʼbel perton yuʼun Jeova li Pedro xchiʼuk li yan jtakboletik kʼalal jaʼo laj yiktaik komel stuk li skʼanbil Nichʼon kʼalal jaʼo ta xtun tajek yuʼune. Jech noxtok, kʼalal laj yichʼ lokʼesel ta tsobobbail li jun vinik ta Corinto ti solel pukem skʼoplal ti toj echʼem xmulivaje, laj yichʼ akʼbel perton kʼalal la sutes yoʼontone (1 Cor. 5:1-5; 2 Cor. 2:6-8). Li ta Skʼop Diose, chalbe skʼoplal epal krixchanoetik ti laj toʼox spasik tsatsal mulile, la sutes yoʼontonik, vaʼun akʼbatik perton yuʼun li Diose (2 Crón. 33:2, 10-13; 1 Cor. 6:9-11).
17. ¿Kʼusi xuʼ spas ta jtojolaltik li pojelale?
17 Mi ta melel jsutesoj xa koʼontontike xchiʼuk mi la jchʼamtik li xkʼuxul yoʼonton Jeovae, ta me xakʼbutik perton xchiʼuk chchʼay li jmultike. Mu me jnoptik ti mu xchʼay-o yuʼun jmultik li matanal laj yakʼ li Jesucristoe. Mi jech ta jnoptik taje, jaʼ me jech ta xijpʼaj li ta spetsʼ Satanase. Yuʼun li matanal laj yakʼ Jesuse chchʼaybe smul ta melel skotol li buchʼu tsutes yoʼontone, akʼo mi chalbutik Satanás ti mu jechuke (Prov. 24:16). Li xchʼunel koʼontontik li ta matanal laj yakʼ Jesuse, jaʼ me tskoltautik sventa muʼyukuk xa ol chkaʼitik li kikatstik ta skoj li jmultike, yuʼun jaʼ chakʼbutik stsatsal koʼontontik sventa xijtun ta skotol koʼontontik, ta jkuxlejaltik xchiʼuk ta jnopbentik (Mat. 22:37).
«JNAʼOJTIC XA LI CʼUSI OY TA YOʼNTON TSPASE»
18. ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu xijpʼaj li ta spetsʼtak Diabloe?
18 Li Satanase mu sventa kʼusiuk petsʼal tstunes, yuʼun li kʼusi tskʼane jaʼ ti xijtsʼuje. Pe mu me xuʼ xkaltik ti chʼayal koʼontontik tstautike, «yuʼun jnaʼojtic xa li cʼusi oy ta yoʼnton tspase» (2 Cor. 2:10, 11). Mi la jkʼanbetik jpʼijiltik Jeova sventa stsal kuʼuntik li prevaetike, muʼyuk me chijtsʼuj ta spetsʼ li Diabloe. Xi pʼijubtasvan li Santiagoe: «Me oy bochʼo muʼyuc sbijil avuʼunique, cʼanbeic li Diose; jaʼ chayacʼboxuc. Yuʼun li stuque yutsil yoʼnton ta xacʼ; mu snaʼ xʼechʼ yoʼnton ta cʼanbel» (Sant. 1:5). Sventa tstakʼbutik li Jeovae, skʼan jech jpastik kʼuchaʼal ta jkʼanbetik ta j-orasiontike, kʼalal ta jchantik li Vivliae xchiʼuk ti chkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi ta jchantike. Li vunetik tslokʼes li j-abtel ti tukʼ yoʼonton, ti lek pʼije, lek jamal chalbutik kʼusitik petsʼal tstunes li Diabloe xchiʼuk chalbutik kʼusi xuʼ jpastik sventa mu xijtsʼuj.
19, 20. ¿Kʼu yuʼun skʼan jpʼajtik li kʼusi chopole?
19 Kʼalal ta jpastik orasion xchiʼuk ta jchantik li Vivliae, ta jchantik skʼanel li kʼusi leke xchiʼuk ta spʼajel li kʼusi chopole (Sal. 97:10). Jech noxtok, ta me skoltautik kʼalal ta jnoptik ta sventa li kʼusitik chkʼot ta pasel mi ta jkʼan ta jpastik li kʼusi chopole (Sant. 1:14, 15). Li voʼotike skʼan jchantik skʼanel li kʼusi leke xchiʼuk jpʼajtik li kʼusi chopole. Vaʼun li kʼusitik tstunes Satanás sventa tsloʼlautike muʼyuk xa kʼupil chkiltik yuʼun jpʼajojtik xa.
20 ¡Toj echʼ noʼox ta jtojbetik ta vokol Jeova ti tskoltautik ta stsalel li spetsʼtak Satanase! Tskoltautik ta xchʼul espiritu, ta Skʼop xchiʼuk li ta s-organisasione, li Diose jaʼ jech tskoltautik «ta scʼob li pucuje» (Mat. 6:13). Li ta yan xchanobil chtale te chkalbetik skʼoplal chaʼtos spetsʼtak Diablo ti lek tunem yuʼun sventa kuxul tstsʼuj li yajtuneltak Jeovae.
[Tsʼib ta yok vun]
^ par. 13 Li kʼusi toj lek ta pasele, jaʼ ti akʼo xchanik li livro Lo que los jóvenes preguntan. Respuestas prácticas (volumen 2) ta rekuadro pajina 132 xchiʼuk 133 ti bu chal: «Estrategia contra la presión de grupo» li ta Akʼobal sventa Yichʼel ta Mukʼ Jeova ta Kutsʼ Kalaltike.
[Sjakʼobiltak sventa xchanobil]
[Lokʼol ta pajina 21]
Mi muʼyuk ta jkʼeltik li kʼusi chkaltike, xuʼ me «stsak skʼakʼal» kuʼuntik li tsobobbaile
[Lokʼol ta pajina 24]
Ti kʼusi xuʼ xapas kʼalal oy amul chavaʼi abae
