Sloʼil xkuxlejal

60 jabil laj yamigoin sbaik... taje slikebal to noʼox

Ta jun akʼobal ta oʼloltik batel sjabilal 1951, chanvoʼ keremetik ti te van jtob sjabilalike kʼopojik batel kʼalal to ta Michigan, Iowa xchiʼuk ta California ta jun kaseta sventa telefono ta Ithaca (Nueva York). ¡Yuʼun oy jun lekil aʼyej chalik batel!

LI TA yuilal fevrero ta jabil taje, oy 122 prekursoretik te kʼotik ta South Lansing (Nueva York) sventa xbatik ta Chanobvun ta Galaad numero 17. Li ta chanobvun taje te oyik Lowell Turner xchiʼuk William (Bill) Kasten (te likemik talel ta Michigan), Richard Kelsey (likem ta Iowa) xchiʼuk Ramon Templeton (likem ta California) ti chkʼotik ta misioneroale. Mu ta jaluk noʼox lek laj yamigoin sbaik xchanvoʼalik.

Te van voʼobuk u ta mas tsʼakale, laj yichʼ alel jun aʼyej ti toj chʼayal to kʼot oʼontonal yuʼune, yuʼun li ermano Nathan Knorr ti te chlik talel ta smeʼ nail abtelale, jaʼ chtal xchiʼinan ta loʼil li jchanunetike. Li chanvoʼ ermanoetik taje laj yalik ti tskʼanik jmoj chbat tunikuk ta junuk mukʼta lum mi xuʼe. ¿Mi jutuk xa van skʼan snaʼik bu chbat tunikuk kʼuchaʼal misioneroal ta yan lum?

Pe mas to lik svul yoʼontonik kʼalal li ermano Knorr, laj yalanbe jchanunetik ti bu jotukal chichʼik takel batele. Li buchʼutik baʼyel laj yichʼik takel ta ikʼel sventa xmuyik ta plataformae jaʼ li chanvoʼ keremetike. Solel xiʼem xa muyik, akʼo mi xmuyubajik ta skoj ti snaʼojik xa ti muʼyuk chchʼak sbaike. Pe, ¿bu chbatik un? Kʼalal laj yichʼ alele, la xtʼax skʼobik li xchiʼiltakik ta chanun kʼalal laj yaʼiik ti koʼol chbat tunikuk ta Alemaniae.

Li yajrextikotak Jeova ta spʼejel Balumile solel labal sba laj yilik ti tukʼ laj yakʼ sbaik li ermanoetik ta Alemania kʼalal jaʼo yakal ta ajvalilal li Hitler ta sjabilal 1933. Li jchanunetik taje, xvul to ta sjolik ti ep la stakik batel kʼuʼiletik xchiʼuk kʼusitik chtun yuʼunik li yermanotakik ta Europa kʼalal laj xaʼox li xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile. Li yajtuneltak Dios te ta lum taje, jaʼ jun skʼelobil ti lek tsots xchʼunel yoʼontonik, jpʼel yoʼontonik, lek tsots yoʼontonik xchiʼuk lek spatoj yoʼontonik ta stojolal Jeova. Li Lowell xvul to ta sjol ti xi la snope: «¡Jaʼ to chkojtikintik li kermanotik ti jkʼanojtike!». Jaʼ yuʼun mu labaluk ta aʼyel ti solel xmuyubajik ti tskʼan tskʼopon yutsʼ yalalik xchiʼuk yamigotakik li vaʼ akʼobal taje.

CHBATIK TA ALEMANIA

Li ta 27 yuʼun julio ta 1951, li varko ti jaʼ sbi Homeland ti te lik batel ta skotleb varkoetik ta East River (Nueva York) ti chanavik batel buluchib  kʼakʼal sventa xkʼotik ta Alemania li chanvoʼ keremetik ti yamigo sbaike. Li ermano Albert Schroeder —jchanubtasvanej ta Galaad xchiʼuk ti kʼot ta Jtsop Jbeiltasvaneje— chanubtasatik xaʼox ta jaypʼeluk kʼopetik ta alemán. Ta skoj ti oy jayvoʼuk krixchanoetik ti likemik ta Alemania li ta varko taje, la snopik ti xuʼ van xchanik mas li alemán kʼope. Pe jelel li alemán chkʼopojike. ¡Mas to la svul-o yoʼontonik!

Kʼalal chanavik batel ta varkoe laj yil svokolik, yuʼun xenik xchiʼuk xjimet sjolik, li ermanoetik taje jaʼ to xanavik ta balumil kʼalal kʼotik ta Hamburgo ta sob martes 7 yuʼun agosto. Li kʼusitik kʼot ta pasel yuʼun li xchibal paskʼop ti jaʼ toʼox vakib jabil yechʼele, ta buyuk noʼox xvinaj. Laj yat tajek yoʼontonik ta skoj li kʼusi laj yilike, jaʼ yuʼun la stsakik batel jun tren ta akʼobaltik ti chbat ta Wiesbaden, ti jaʼ toʼox te oy li Betele.

Li ta sob mierkolese, jaʼ to laj yojtikinik jun ermano ta Alemania. Li ermano taje —ti toj lek ojtikinbil li sbie— jaʼ li Hanse, jaʼ ikʼatik batel ta Betel. Te iktaatik komel xchiʼuk jun ermana ti oy xa sjabilale xchiʼuk ti tsots skʼopojele ti mu jpʼeluk snaʼ xkʼopoj ta inglese. Li ermana taje, tsnop ti mi mas tsots kʼopoje xkaʼitik li kʼusi chale. Pe kʼalal mas tsots chkʼopoje, mas to chopol chaʼiik. Ta mas tsʼakale tal li ermano Erich Frost ti jaʼ li buchʼu sbainoj skʼelel Betele, vaʼun kʼoponatik ta inglés. ¡Yileluke yantik xlekub batel!

Ta slajebtik xa batel agostoe, li chanvoʼ keremetik taje jmoj batik li ta sba mukʼta tsobajel ta Francfort ta Main ta Alemania, ti xi sbi li mukʼta tsobajel taje: «Adoración Limpia». Ti ayik 47,432 krixchanoetik xchiʼuk ti 2,373 laj yichʼik voʼe, jaʼ tijbat-o mas yoʼontonik ta xcholel mantal li vaʼ misioneroetik taje. Pe jun-chib kʼakʼal ta mas tsʼakale, albatik yuʼun ermano Knorr ti chbat abtejikuk ta Betele, ti maʼuk chbatik ta cholmantale.

Oy xaʼox kʼuk sjalile, li Ramone muʼyuk la xchʼam ti xuʼ ox chbat tunuk ta Betel ta Estados Unidose, yuʼun li kʼusi tskʼane jaʼ ti xtun kʼuchaʼal misioneroe. Pe jaʼuk li Richard xchiʼuk Bill muʼyuk snopojik ti chtunik ta Betele. Pe kʼalal xmuyubajik  noʼox tee, laj yakʼik venta ti jaʼ snaʼoj Jeova li kʼusi mas lek ta jtojolaltike. Ta melel, jaʼ mas lek ti jaʼ jpat koʼontontik ta stojolal Jeovae, yuʼun jaʼ muʼyuk lek ti jaʼ jpastik li kʼusi ta jkʼan jtuktike. Mi laj kaʼibetik smelolal taje, jaʼ me tskoltautik sventa xijmuyubaj noʼox mu ventauk bu chijtunutik ta stojolal Jeova o kʼusiuk abtelal chkichʼtik akʼbel.

«VERBOTEN!»

Epal ermanoetik ta Betele xmuyubajik tajek ta skoj ti oy buchʼutik likemik talel ta Estados Unidos sventa chchanik li inglese. Pe akʼo mi jech, oy kʼusi la spajes li kʼusi snopojik xaʼoxe. Ta jun veltae, kʼalal jaʼo te oyik ta veʼebale, li ermano Froste lik kʼopojuk ta alemán ti lek xvinaj tsots chkʼopoj xchiʼuk ti maʼuk ta ixtol loʼil chale. Skotol chʼanxi komik xchiʼuk nijajtik komik. Li chanvoʼ keremetik ti chkʼopojik ta inglese mu snaʼik li kʼusi yakal chkʼot ta pasele, pe ta kʼunkʼun laj yakʼik venta ti jaʼ skʼoplalike. Solel chopol laj yaʼi sbaik kʼalal xi tsots laj yal li ermano Frost: «VERBOTEN!» (jaʼ xkaltik, «¡mu xuʼ!»). Laje mas to tsots laj yal sventa xichʼ aʼiel. ¿Kʼusi la spasik sventa jech kʼot ta pasel taje?

Kʼalal laj li veʼele, skotolik batik ta anil ta skuartoik. Ta mas tsʼakale, albatik yuʼun jun ermano ti kʼu yuʼun jech kʼot ta pasele: «Sventa xakoltaunkutike skʼan xachanik li alemane. Jaʼ yuʼun li ermano Froste laj yalbutik ti jaʼ to mi la achanik li alemane, jaʼ to la xuʼ jkʼoponotkutik ta inglés».

Li buchʼutik te ch-abtejik ta Betele la xchʼunik li mantal taje, taje maʼuk noʼox koltaatik li buchʼutik achʼik to sventa chchanik alemane, moʼoj, yuʼun oy kʼusi yan akʼbat xchanik xtok: kʼalal ta slekil yoʼonton chal mantal li jun ermanoe, akʼo mi vokol ta chʼamel ta slikebale, jaʼ sventa jlekilaltik. Li kʼusi tijbat-o yoʼonton li ermano Froste jaʼ ti oy ta yoʼonton li s-organisasion Jeovae xchiʼuk ti skʼanoj li yermanotake. * Mu labaluk chkaʼitik ti xchanvoʼal li keremetike solel la skʼanik tajek li ermano taje.

EP KʼUSI TA JCHANTIK TA STOJOLAL LI KAMIGOTAKTIKE

Li slekil kʼelobiltak chakʼbutik li kamigotik ti tukʼ chakʼ sbaik ta stojolal Diose, xuʼ me skoltautik sventa jtsatsubtastik ti kʼuyelan xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae. Jech kʼuchaʼal li chanvoʼ keremetike, ep kʼusitik la xchanik ta stojolal li tukʼil ermanoetik ta Alemaniae —ti mu xlaj kalbetik sbiike—, pe ep kʼusitik la xchanik ta jujuntalik xtok. Li Richard xi chale: «Li Lowelle mas xaʼox lek snaʼ li alemane, pe li voʼonkutike kʼajomal noʼox ti kʼuxi jpak-o jkʼoplalkutike. Ta skoj ti jaʼ mas oy xa sjabilal kʼuchaʼal  voʼonkutike, jaʼ ta jakʼbekutik li kʼusitik mu jnaʼkutik ta sventa li alemán kʼope xchiʼuk ti jaʼ akʼo yichʼ batel jbabe kuʼunkutike». Li Ramone xi chvul ta sjole: «Jun ermano laj yalbunkutik ti xuʼ xikomkutik ta sna ti bu oy epal osiltik ta Suiza li ta baʼyel velta lilokʼkutik ta vakasion kʼalal echʼem xaʼox jun jabil te oyunkutike. ¡Toj echʼ noʼox limuyubajkutik! ¡Chib xemana ti muʼyuk ta jnopkutik ta sventa li alemán kʼope! Pe muʼyuk toʼox jnaʼojkutik kʼusi snopoj li Lowelle, yuʼun laj yalbunkutik ti ta jchankutik li teksto sventa jujun kʼakʼal ta jujun sob li ta alemán kʼope. Chkal noʼoxe, muʼyuk la xchʼunbunkutik li kʼusi laj kalbekutike. Pe laj kakʼkutik venta ti kʼalal oy buchʼu tskʼan ti akʼo lek xijbate skʼan xachʼunbe li kʼusi chalbote, akʼo mi bakʼintike muʼyuk lek chavaʼi li voʼote. Ti kʼu xa sjalil echʼem talele, li mantal taje jtaojbekutik ep sbalil xchiʼuk jaʼ skoltaojunkutik talel sventa mu masuk tsots xkaʼikutik xchʼunel li kʼusi chalbunkutik li s-organisasion Jeovae».

Li chanvoʼ keremetik taje laj yilik ti ep sbalil tstabeik ti kʼalal tstsakik ta venta ti oy buchʼutik mas lek xtojobike, jech kʼuchaʼal chal ta Filipenses 2:3: «Biqʼuit xavacʼ abaic, oyuc me stu ta avoʼntonic ec li achiʼilique». Jech kʼuchaʼal li Lowell, Richard xchiʼuk li Ramone laj yakʼik venta ti jaʼ mas oy kʼusitik snaʼ li Bille. Li Lowelle xi chale: «Mi oy kʼusitik skʼan chapanel ti tsots skʼoplale xchiʼuk mi la jnopkutik ti oy kʼusi chichʼ pasel ta anile o ti mu toj lekuk li kʼusitik chkʼot ta pasele, jaʼ ta jakʼbekutik li Bille. Li voʼonkutike mu spas kuʼunkutik, pe jaʼuk li Bille tspas xchiʼuk oy lek stsatsal yoʼonton ta spasel».

NUPUNIK XCHIʼUK XMUYUBAJIK NOʼOX

Li chanvoʼ keremetik taje xcholet lik nupunikuk. Ta skoj ti skʼanojik tajek li Jeovae xchiʼuk ti oyik xaʼox ta tsʼakal orae, la snopik ti jaʼ mas lek ti jaʼ saʼik li ermanaetik ti oy ta yoʼontonik chtunik ta stojolal li Jeovae. Li abtelal ta tsʼakal orae jaʼ chanubtasatik ti buchʼu chakʼe jaʼ mas xmuyubaj, jaʼ jutuk li buchʼu chichʼe xchiʼuk ti skʼan jaʼ xakʼik ta baʼyel li kʼusitik ta sventa li Ajvalilal yuʼun Diose, maʼuk li kʼusi tskʼanike. Jaʼ yuʼun nupunik xchiʼuk ermanaetik ti yakal xa onoʼox chtunik ta tsʼakal orae, jech xtok xmuyubajik noʼox li ta snupunelike xchiʼuk lek xil sbaik.

Sventa lekuk noʼox xkil jbatik xchiʼuk yantik o lekuk tsots li nupunele, skʼan teuk ta jkuxlejaltik li Jeovae (Ecl. 4:12). Akʼo mi meʼonal vinik komik li Bill xchiʼuk li Ramone, xchaʼvoʼalik la skʼupinik muyubajel xchiʼuk ti koltaat yuʼun yajnilik ti tukʼ yakʼoj sbaike. Li Richard xchiʼuk Lowelle xmuyubajik-o ta snupunelik, li Bille nupun yan velta, pe jaʼ la saʼ jun ants ti xuʼ xtunik ta tsʼakal orae.

Li ta sjayibal xa jabil yechʼele, ta skoj ti kʼusitik sbainojike la xchʼak sbaik, yuʼun batik ta naklej ta Alemania, Austria, Luxemburgo, Canadá xchiʼuk Estados Unidos. Ta skoj ti nom oye, muʼyuk xa mas la xchiʼin sbaik, jech kʼuchaʼal oy ta yoʼontonike, pe akʼo mi jech la onoʼox skʼopon sbaik xchiʼuk laj yalbe sbaik li kʼusi xmuyubajik-oe o li kʼusi chat-o yoʼontonike (Rom. 12:15). Li amigoiletik kʼuchaʼal  taje jaʼ matanal chakʼ Jeova ti skʼan mu xchʼay xkaʼitike (Prov. 17:17). Li melel amigoiletike vokol ta tael, pe li yajrextikotak Jeovae oy lek yamigotakik ta spʼejel Balumil, pe li bu mas tsots skʼoplale jaʼ ti lek xkil jbatik xchiʼuk Jeova xchiʼuk li Jesucristoe.

Li kʼusi melel onoʼoxe jaʼ ti mu skotoluk velta xmuyubajik li chanvoʼ keremetik taje. Yuʼun jlome yiloj svokolik ta skoj ti cham yajnilik, tsakatik ta tsatsal chamel, la xchabi stot smeʼik ti mol meʼelik xae, ta skoj li molibele, la stsʼites yalab xnichʼnabik akʼo mi ch-abtejik ta tsʼakal ora xchiʼuk abtelaletik ta s-organisasion Jeova ti mu snaʼik kʼusi ora ch-akʼbatike. Pe li kʼusi kʼot ta xkuxlejalike chanubtasatik ti lekil amigoiletike —akʼo mi nopol oyik o mi moʼoj— te onoʼox oyik sventa tskolta sbaik ta skoj ti koʼol skʼanojik Jeova sventa xkuch yuʼun li svokolike.

YAMIGO SBAIK TA SBATEL OSIL

Li Lowell, Ramon, Richard xchiʼuk li Bille lek kʼot ta nopel yuʼunik kʼalal laj yakʼ xkuxlejalik ta stojolal Jeova kʼalal 18, 12, 11 xchiʼuk 10 toʼox sjabilalike xchiʼuk ti la slikesik ta 17 xchiʼuk 21 sjabilalik li abtelal ta tsʼakal orae. Yuʼun jaʼ la xchʼunik li tojobtasel chakʼ ta Eclesiastés 12:1: «Ti cʼalal achʼiumalic to tale, naʼic me ti oy Bochʼo la spasoxuque».

Mi keremot ti jaʼot yajtsʼaklom Cristoe, li Jeovae tstij avoʼonton sventa xatun ta tsʼakal ora. ¿Mi xuʼ xachʼam li takel ta ikʼel taje? Mi jech la apase, xuʼ me xakʼunpinbe slekil yoʼonton —jech kʼuchaʼal li chanvoʼ keremetik ti yamigo sbaike—, ti xuʼ xa xakʼotik ta jkʼelvanej ta sirkuito, jkʼelvanej ta distrito o ta sona, chatun ta Betel, jech xtok xuʼ xatun ta Komite sventa Betel, chavakʼ chanubtasel ta Chanobvun sventa Moletik xchiʼuk Yajkoltaobbatak o chachanubtas li prekursoretike o chavetʼes mantaletik ta mukʼta tsobajeletik. Li chanvoʼ ermanoetik taje xmuyubajik noʼox kʼalal laj yilik ti ep sbalil tstabeik li smilal xa noʼox ermanoetik ta sventa li yabtel tspasike. Taje jaʼ koliyal ti la xchʼamik ta sjunul yoʼontonik li takel ta ikʼel ti chtunik ta stojolal Jeovae (Col. 3:23).

Li avi kʼakʼale koʼol ch-abtejik ta Betel ta Alemania li Lowell, Richard xchiʼuk li Ramone, li avie te oy ta Selters li Betele. Kʼux ta alel, pe li Bille cham ta 2010, ti jaʼo te chtun ta prekursor espesial ta Estados Unidose. Toj tsots laj yaʼiik ti cham li yamigoik ti jutuk mu 60 jabil laj yamigoin sbaike. Pe li Jeova Diose mu xchʼay ta sjol li yamigotake. Ta stojolal li Ajvalilal yuʼun Diose ta me xakʼbe yan velta yajtuneltak li yamigotakik ti chamemik to avie.

Kʼalal jutuk xaʼox skʼan xcham li Bille xi la stsʼibae: «Li 60 jabil laj kamigoin jbakutike mi junuk velta oy kʼusi kʼot ta pasel sventa mu xa xkamigoin jbakutik. Ti kʼu yelan laj kil jbakutike toj echʼ noʼox lek tajek». Li oxvoʼ ermanoetik taje, jaʼ skʼelojik batel li achʼ balumile, xi laj yalike: «Taje slikebal to noʼox».

[Tsʼib ta yok vun]

[Lokʼol ta pajina 17]

Ta tsʼetkʼob kʼalal ta batsʼikʼob: Richard, Lowell, Ramon xchiʼuk Bill te laj yamigoin sbaik ta Galaad

[Lokʼol ta pajina 18]

Ta akʼol: Ramon yakal chakʼ Chanobvun sventa Moletik xchiʼuk Yajkoltaobbatak; ta batsʼikʼob: Richard yakal tspas plaka sventa chichʼ pasel imprimir sdireksional Betel ta Wiesbaden

[Tsʼib ti mukʼtik sletraile ta pajina 18]

Pe kʼalal xmuyubajik noʼox tee, laj yakʼik venta ti jaʼ snaʼoj Jeova li kʼusi mas lek ta jtojolaltike

[Lokʼol ta pajina 19]

Ta akʼol: Erich Frost (ta batsʼikʼob) xchiʼuk yan ermanoetik kʼalal jaʼo chvulaʼanvan li Nathan Knorr (ta tsʼetkʼob); ta batsʼikʼob: kʼalal jaʼo libatkutik ta vakasion ta Suiza ta 1952

[Lokʼol ta pajina 20]

Ta tsʼetkʼob kʼalal ta batsʼikʼob: Richard, Bill, Lowell xchiʼuk Ramon koʼol te oyik ta Selters kʼalal jaʼo laj yichʼ akʼel ta stojolal Jeova li achʼ Betel ta 1984

[Tsʼib ti mukʼtik sletraile ta pajina 21]

«Li 60 jabil laj kamigoin jbakutike mi junuk velta oy kʼusi kʼot ta pasel sventa mu xa xkamigoin jbakutik»

[Lokʼol ta pajina 21]

Ta tsʼetkʼob kʼalal ta batsʼikʼob: Ramon, Richard xchiʼuk Lowell