1, 2. 1) ¿Kʼusi tskoltautik sventa xkuch kuʼuntik li vokoliletike? 2) ¿Kʼusi jaʼ li xchʼunel oʼontonale? Albo junuk skʼelobil.

 KʼALAL chijtun ta stojolal Jeovae chijmuyubaj yuʼun. Akʼo mi jech, koʼol chkil jvokoltik kʼuchaʼal chil svokol jutuk mu skotoluk li krixchanoetike xchiʼuk xtok xuʼ xkil jvokoltik ta «scoj lec cʼusitic» ta jpastik (1 Ped. 3:​14; 5:​8, 9; 1 Cor. 10:​13). Ta melel, sventa xkuch kuʼuntik batele skʼan oyuk xchʼunel xchiʼuk stsatsal koʼontontik.

² Pe, ¿kʼusi jaʼ li xchʼunel koʼontontike? Li jtakbol Pabloe xi la stsʼibae: «Li xchʼunojel coʼntontique jaʼ chacʼ ti jbel scʼoplal ta jtatic o li cʼusi ta jmalatic ti muʼyuc to quilojtique» (Heb. 11:1). Li baʼyel jtuchʼ tekstoe xuʼ xi xichʼ jelubtasel xtoke: «Li xchʼunel oʼontonale jaʼ li svunal ti chkichʼtik akʼbel li kʼusitik jmalaojtike» (Imágenes verbales en el Nuevo Testamento, de Archibald T. Robertson). Mi te kichʼojbetik li svunal jpʼejuk nae, lek jpatoj koʼontontik ti jaʼ kuʼuntike, ¿mi mu jechuk? Kʼalal oy xchʼunel koʼontontik ta stojolal Dios ti chkʼot onoʼox ta pasel li kʼusi chale, jaʼ jech kʼuchaʼal kichʼojbetik lek svunal li kʼusi oy kuʼuntik yaʼeluke. Koliyal taje, muʼyuk bu xijnaʼet ti chkiltik ta melel chkʼot ta pasel li kʼusitik albil ta Vivliae xchiʼuk jpatoj koʼontontik ti chkʼot ta pasel akʼo mi mu to xkiltik li avie.

3, 4. 1) ¿Kʼusi jaʼ li stsatsal oʼontonale? 2) ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa oyuk lek xchʼunel xchiʼuk stsatsal koʼontontik?

³ ¿Kʼusi jaʼ li stsatsal koʼontontike? Jlik diksionario ta sventa Vivliae chal ti jaʼ kʼalal «tsotsutik ta mantale, ti tsotsuk ti kʼuyelan chkaʼi jbatike xchiʼuk ta jtalelaltik kʼalal chijkʼopoje o ti mu xijxiʼ kʼalal oy kʼusi xuʼ xibal sba chkʼot ta pasele». Li buchʼu tsots yoʼontone, mu snaʼ xiʼ xchiʼuk mu teuk noʼox xnaʼet ta spasel kʼusitik (Mar. 6:​49, 50; 2 Tim. 1:7).

⁴ Melel onoʼox, jkotoltik ta jkʼantik ti oyuk xchʼunel xchiʼuk stsatsal koʼontontike. Pe, ¿kʼusi skʼan jpastik mi muʼyuk lek xchʼunel koʼontontik xchiʼuk muʼyuk lek stsatsal koʼontontik chkaʼitike? Epal viniketik xchiʼuk antsetik li ta skʼakʼalil Vivliae, laj yakʼik ta ilel li talelaletik taje. Mi la jkʼelbetik batel li sloʼil xkuxlejalike jaʼ me chakʼbutik xchʼunel xchiʼuk stsatsal koʼontontik.

5. ¿Kʼusi chtun yuʼun li Josué sventa spas li kʼusi oy ta sbae?

⁵ Kalbetik skʼoplal li kʼusi kʼot ta pasel leʼ xa ta 3,500 jabil. Li ta jabil taje, echʼem xaʼox 40 jabil ti laj yichʼik koltael lokʼel yuʼun Jeova ta mosoil ta Egipto ta smiyonal noʼox li j-israeletike. Li j-alkʼop Moisese, ti jaʼ jbeiltasvanej yuʼunik talele, cham kʼalal yichʼoj xaʼox 120 jabil te ta svitsal Nebo, kʼalal laj xaʼox yil batel ta nom li Albil Balumile. Li Josué ti jaʼ och ta xkʼexol li Moisese, «la sta ep sbijil» (Deut. 34:​1-9). Li j-israeletike jutuk xaʼox skʼan xuʼuninik li Canaane, jaʼ yuʼun li Josuee chtun yuʼun li pʼijilal chakʼ Dios sventa lek sbeiltas batel li jteklume. Jech noxtok, skʼan xakʼ ta ilel xchʼunel xchiʼuk stsatsal yoʼonton ta stojolal Jeova xchiʼuk ti mu teuk noʼox xnaʼete (Deut. 31:​22, 23).

6. 1) Jech kʼuchaʼal chal ta Josué 23:6, ¿kʼu yuʼun skʼan ti oyuk stsatsal koʼontontike? 2) ¿Kʼusi chchanubtasutik li ta Hechos 4:​18-​20 xchiʼuk 5:​29?

 ⁶ Ti laj yakʼ ta ilel spʼijil, xchʼunel xchiʼuk stsatsal yoʼonton Josué ti kʼu sjalil la stsalik-o li jteklum Canaane, jaʼ van akʼbat-o stsatsal yoʼontonik li j-israeletike. Pe jech noxtok, maʼuk noʼox skʼan xakʼik ta ilel stsatsal yoʼontonik li ta paskʼope, yuʼun skʼan xakʼik ta ilel xtok kʼalal chchʼunbeik smantal li Josuee. Kʼalal jutuk xaʼox skʼan xcham li Josuee, xi laj yalbe li jteklume: «Aqʼuic me persa xchʼunel spasel scotol li cʼusi tsʼibabil comel ta svunal mantaletic yuʼun li Moisese. Xquechet xachʼunic spasel scotol» (Jos. 23:6). Li voʼotik eke skʼan tsotsuk koʼontontik ta xchʼunbel smantal Jeova ta kʼusuk noʼox ora. Bakʼintike xuʼ van oy krixchanoetik chalbutik ti jpastik li kʼusi mu lekuk chil Jeovae (kʼelo Hechos 4:​18-​20; 5:​29). Mi jpatoj koʼontontik ta stojolal Dios xchiʼuk mi la jpastik orasione, jaʼ chakʼbutik stsatsal koʼontontik sventa te oyutik-o ta stojolal li Jeovae.

7. ¿Kʼusi skʼan spas li Josué sventa lekuk tsots yoʼonton xchiʼuk ti lekuk xbat yuʼun li kʼusi oy ta sba spasele?

⁷ Mi ta jkʼantik oyuk stsatsal koʼontontik sventa jpastik li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose, skʼan ta jchantik xchiʼuk xkakʼ ta jkuxlejaltik li kʼusi chal Skʼope. Taje jaʼ li tojobtasel laj yakʼbe Jeova li Josué ti kʼalal chamem xaʼox li Moisese: «Jaʼ noʼox chacalbot ti acʼo oyuc lec stsatsal avoʼntone; mu me xaxiʼ. Cʼotuc me ta pasel avuʼun li jmantaltac ti laj yalbot comel li Moisese. [...] Alilano me scotol cʼacʼal cʼusi chal ta svunal li mantaletic cuʼune. Nopilano ta cʼacʼal ta acʼubal yuʼun jech chcʼot ta pasel avuʼun li cʼusitic te tsʼibabile. Jech lec chbat avuʼun buyuc noʼox chaxanov, xchiʼuc lec chbat avuʼun scotol cʼusi chapas» (Jos. 1:​7, 8). Li Josuee la spas xchiʼuk lek bat yuʼun li kʼusi la spase. Mi jech ta jpastik eke, mas me tsots koʼontontik xchiʼuk lek me ta jpasbetik li yabtel Jeovae.

8. ¿Kʼusi jaʼ li teksto sventa sjabilal 2013, xchiʼuk kʼuxi xuʼ xa skoltaot?

⁸ Li kʼusi albat yuʼun Jeova li Josuee jaʼ van patbat-o yoʼonton: «Tsotsan me, oyuk lek stsatsal avoʼonton. Mu me xaxiʼ, yuʼun te xchiʼinojot li Jeova Dios avuʼune ti buyuk noʼox chabate» (Jos. 1:9 TNM). Li avie eke, muʼyuk srasonal kuʼuntik sventa chijxiʼutik, yuʼun kʼusuk noʼox prevail ti yakal ta jnuptantike li Jeovae te xchiʼinojutik. Sventa jechuk-o tspat koʼontontik li teksto taje, li teksto sventa sjabilal 2013 jaʼ: «Tsotsan me, oyuk lek stsatsal avoʼonton. [...] Te xchiʼinojot li Jeova Dios avuʼune». Li avie ta jkʼeltik batel yan skʼelobiltak ta Vivlia ti laj yakʼik ta ilel xchʼunel xchiʼuk stsatsal yoʼontonik ta sventa li kʼusitik laj yalik xchiʼuk li kʼusi la spasike.

9. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel ti oy xchʼunel xchiʼuk stsatsal yoʼonton li Rahabe?

⁹ Kʼalal la stak batel chaʼvoʼ jpaʼivanejetik ta Canaán li Josuee, li Rahab ti jaʼ jun ants ti chchon sbae, la snakʼ li jpaʼivanejetike xchiʼuk la xchʼaybe yoʼonton li yajkontratak j-israeletike. Ta skoj li xchʼunel xchiʼuk stsatsal yoʼontone, li Rahab xchiʼuk yutsʼ yalale muʼyuk xchamik kʼalal la stsalik Jericó li j-israeletike (Heb. 11:​30, 31; Sant. 2:​25). Melel onoʼox, sventa lek x-ilat yuʼun li Jeovae persa laj yikta li xchopol talelale. Junantik ermanoetik avi eke, skʼan xchʼunel xchiʼuk stsatsal yoʼontonik sventa sjel li stalelalike.

10. ¿Kʼu toʼox yelan svokol Rut kʼalal och li ta melel relijione, xchiʼuk kʼu yelan akʼbat bendision yuʼun Jeova?

¹⁰ Kʼalal chamem xaʼox li Josuee, oy jun ants likem ta Moab ti Rut sbie laj yakʼ ta ilel stsatsal yoʼonton kʼalal och li ta melel relijione. Ta skoj ti jaʼ j-israelal vinik li anima smalale, yikʼal van snaʼoj xa onoʼox jutuk ta sventa li Jeovae. Li smeʼalib ti jaʼ sbi Noemí ti chamem smalal ek ti te toʼox nakal ta Moabe, la snop ti jaʼ lek chchaʼsut batel ta naklej ta Belén li ta slumal j-israeletike. Kʼalal yakal ta xanbal li Noemie la skʼanbe vokol yalib ti akʼo sut batel ta Moabe, pe li Rute xi la stakʼbee: «Mu xatacun sutel, yuʼun ta jcʼan chbat jchiʼinot [...]. Li achiʼiltac ta alumale jaʼ jchiʼiltac chcʼot ec; li Dios avuʼune jaʼ Dios cuʼun ec» (Rut 1:​16). Li Rute melel li kʼusi chale. Ta mas tsʼakale, li Noemie oy jun yutsʼ yalal ti jaʼ sbi Booze nupun xchiʼuk li Rute xchiʼuk laj yil jun skeremik. Li kʼusi lek kʼot ta pasel ta stojolal li Rute jaʼ ti jaʼ kʼot ta snitilulal li David xchiʼuk Jesuse. Li kʼusi kʼot ta stojolale, chakʼ ta ilel ti Jeovae chakʼbe bendision li buchʼu chakʼ ta ilel xchʼunel xchiʼuk stsatsal yoʼontone (Rut 2:​12; 4:​17-​22; Mat. 1:​1-6).

11. ¿Kʼuxi laj yakʼik ta ilel stsatsal yoʼontonik li Joiada xchiʼuk Josabae, xchiʼuk kʼusi lek kʼot ta pasel?

¹¹ Li xchʼunel xchiʼuk stsatsal koʼontontike tstsatsub kʼalal chkakʼtik venta ti tskolta Jeova li buchʼutik tspas li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose xchiʼuk ti jaʼ ta skoltaik li yantik ti maʼuk tspasik li kʼusi tskʼan stukike. Jchantik batel li kʼusi la spas li bankilal pale Joiada (Jehoiadá) xchiʼuk li yajnil ti jaʼ sbi Josabae (Jehoseba). Kʼalal chamem xaʼox li ajvalil Ocoziase, li smeʼ ti jaʼ sbi Ataliae, la smilbe li yan xnichʼnabtak ajvalil ti jaʼ xuʼ x-ochik ta ajvalile xchiʼuk laj yal ti jaʼ xa ch-och ta meʼajvalil li stuke. Pe li Joiada xchiʼuk Josabae laj yakʼ ta vokol xkuxlejalik kʼalal la spojik xchiʼuk la snakʼik vakib jabil li Joás (Jehoás) ti jaʼ xnichʼon li ajvalile. Li ta svukubal jabile, li nupultsʼakal taje ti tsots yoʼontonik tajeke laj yakʼik ti akʼo x-och ta ajvalil li Joase xchiʼuk ti akʼo yakʼ ta milel li Ataliae (2 Rey. 11:​1-​16). Ta mas tsʼakale, li Joiadae la skolta sba kʼalal la xchaʼmeltsan chʼulna li ajvalile. Kʼalal cham li Joiada ti yichʼoj 130 jabile, te la smukik li yoʼ bu smukinal ajvaliletike, «yuʼun toj lec cʼusi la spas ta stojol israeletic, xchiʼuc ta stojol Dios, xchiʼuc ta chʼulna yuʼun Dios» (2 Crón. 24:​15, 16). Koliyal ti tsots yoʼontonik li Joiada xchiʼuk li yajnile muʼyuk xtuchʼ ta be ti jaʼ ch-ajvalilaj-o batel li David xchiʼuk ti jaʼ te kʼot ta lokʼel li Mesiase.

12. ¿Kʼuxi laj yakʼ ta ilel stsatsal yoʼonton li Ébed-Meleque?

¹² Li Ébed-Mélec ti jaʼ jun eunuko vinik ti te ch-abtej ta spasobmantal li Ajvalil Sedequiase, laj yakʼ ta vokol xkuxlejal sventa mu xichʼ milel li j-alkʼop Jeremiase. Li bankilaletik ta Judae la stikʼbeik smul li Jeremías ti skontrainoj la li ajvalile. Li Sedequiase laj yakʼbe ta skʼob li viniketike, vaʼun la stikʼik ochel ta poso ti oy achʼel ta yut sventa te xchame (Jer. 38:​4-6). Li Ébed-Meleque la xchiʼin ta loʼil Sedequías sventa tskolta li Jeremiase, pe taje toj xibal sba, yuʼun li jnitvanejetik ta Judeae spʼajojik tajek li Jeremiase. Pe li Sedequiase laj yaʼibe li kʼusi laj yale xchiʼuk la stak batel 30 viniketik sventa xbat xchiʼinik Ébed-Mélec ta slokʼesel ta poso li Jeremiase. Ta mas tsʼakale, li Jeovae laj yalbe Ébed-Mélec ta stojolal Jeremías ti muʼyuk te kapal chcham mi la stsalik Jerusalén li jbabiloniaetike (Jer. 39:​15-​18). Jech kʼuchaʼal chkiltike, li Jeovae chakʼbe bendision li buchʼu tsots yoʼontonike.

13. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼik ta ilel stsatsal yoʼontonik li oxvoʼ j-hebreoetike? 2) ¿Kʼusi xuʼ jchanbetik li oxvoʼ j-hebreoetike?

¹³ Li ta siglo 7 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike, li oxvoʼ tukʼil yajtuneltak Jeova ti jaʼik j-hebreoetike, laj yakʼik venta ti ch-akʼbatik bendision yuʼun Jeova li buchʼu tsots yoʼonton xchiʼuk mi oy xchʼunel yoʼontonike. Li ajvalil Nabucodonosor ta Babiloniae la stsob yaj-abteltak xchiʼuk laj yalanbe mantal ti akʼo yichʼik ta mukʼ li mukʼta lokʼol ti pasbil ta oroe. Li buchʼutik mu xichʼik ta mukʼe, ta xichʼik tikʼel ochel ta orno sventa te xchamik. Li oxvoʼ j-hebreoetike ta slekil yoʼonton xi la stakʼbeik li ajvalile: «Li Dios cuʼuncutic ti quichʼojcutic ta muqʼue jaʼ xuʼ yuʼun chiscoltauncutic ta sventa li horno ti tsanbil lec scʼacʼale, xchiʼuc xuʼ yuʼun chiscoltauncutic loqʼuel ta acʼob. Acʼo me mu xiscoltauncutic, pero ta jcʼancutic chanaʼ lec ti mu xquichʼcutic ta mucʼ li diosetic avuʼune, jech noxtoc muʼyuc ta xquichʼcutic ta mucʼ li mucʼta locʼom laj avacʼ ta pasel ta cʼanal taqʼuine» (Dan. 3:​16-​18). Li ta Daniel 3:​19-​30 te jamal chal ti kʼuxi la staik koltael ta stojolal li Jeovae. Manchuk mi mu xkichʼtik albel ti chkichʼtik tikʼel ta orno li avie, pe ta onoʼox xkiltik ep ta tos vokoliletik ti chakʼ ta preva li stukʼil koʼontontike. Pe xuʼ jpat koʼontontik ta stojolal Jeova ti chakʼbutik bendision mi oy xchʼunel xchiʼuk stsatsal koʼontontike.

14. Jech kʼuchaʼal chal ta kapitulo 6 yuʼun Daniele, ¿kʼuxi laj yakʼ ta ilel stsatsal yoʼonton li j-alkʼope, xchiʼuk kʼusi kʼot ta pasel?

 ¹⁴ Li j-alkʼop Daniele laj yakʼ ta ilel xchʼunel xchiʼuk stsatsal yoʼonton, yuʼun oy yajkontratak ti laj yalbeik ajvalil Darío ti akʼo yal jun mantale. Xi laj yalbeik li ajvalile: «Voʼot noʼox acʼo scʼanbicot li cʼusi tscʼanique. Jech acʼo comuc lajunebuc xchaʼvinic (30) cʼacʼal. Me oy bochʼo tscʼopan cʼusiuc noʼox diosal o me cristianoe, acʼo yichʼ jipel ochel ta xchʼen leonetic». Kʼalal laj yaʼi Daniel ti laj xa spas firmar vun li ajvalile, «iʼoch batel ta sna; la sjambe lec sventanail li svayab na ti sqʼueloj batel ta stuqʼuil Jerusalene. La scʼopan Dios oxib velta ta cʼacʼal; la squejan sba, laj yichʼ ta mucʼ, la stojbe ta vocol jech chac cʼu chaʼal tspas onoʼoxe» (Dan. 6:​6-​10). Li j-alkʼop Daniel ti tsots yoʼontone laj yichʼ tikʼel ochel ta xchʼen li leonetike, pe li Jeovae la skolta lokʼel (Dan. 6:​16-​23).

15. 1) ¿Kʼuxi laj yakʼbutik ta ilel xchʼunel xchiʼuk stsatsal yoʼonton li Áquila xchiʼuk Priscilae? 2) ¿Kʼusi skʼan xal li kʼusi laj yal Jesús ta Juan 13:​34, xchiʼuk kʼuxi yakʼojik ta ilel epal yajtsʼaklomtak Cristo li kʼanelal taje?

¹⁵ Li Áquila xchiʼuk Priscilae «jutuc xa mu lajic ta milel» ta skoj ti la skoltaik Pablo ta jtos vokolil ti muʼyuk bu chal Vivlia kʼusi jaʼe (Hech. 18:2; Rom. 16:​3, 4, Ch). Ta stsatsal yoʼontonik la xchʼunik li mantal laj yal Jesús liʼe: «Ta xcalboxuc comel jun achʼ mantal, cʼanano me abaic. Jech chac cʼu chaʼal la jcʼanoxuc li vuʼune, jaʼuc me jech chacʼanan abaic li voʼoxuque» (Juan 13:​34). Li ta Smantal Moisese laj yichʼik albel j-israeletik ti akʼo skʼanik li yantike, jech kʼuchaʼal skʼanoj sbaik li stukike (Lev. 19:​18). Pe li smantal Jesús  taje jaʼ jun achʼ mantal, yuʼun li kʼusi la skʼan laj yalbe li yajtsʼaklomtake jaʼ ti akʼo skʼanik li yantike akʼo mi skʼan xakʼ xkuxlejalik jech kʼuchaʼal la spas li stuke. Epal yajtsʼaklomtak Cristo ti tsots yoʼontonike «jutuc xa mu lajic ta milel» sventa mu xichʼik ilbajinel xchiʼuk xichʼik milel ta stojolal yajkontraik li yermanotakike (kʼelo 1 Juan 3:​16).

16, 17. 1) ¿Kʼusi prevail la snuptanik li baʼyel yajtsʼaklomtak Cristoe? 2) ¿Kʼusi prevail jechtik snuptanojik jlom yajtsʼaklomtak Cristo li avie?

¹⁶ Li baʼyel yajtsʼaklomtak Cristoe oy lek stsatsal yoʼontonik sventa jaʼ noʼox Jeova laj yichʼik ta mukʼ, yuʼun jech la spasik kʼuchaʼal Jesuse (Mat. 4:​8-​10). Jech kʼuchaʼal liʼe, muʼyuk la xchikʼik pom sventa xichʼik ta mukʼ li ajvalil ta Romae (kʼelo li lokʼole). Jun jtsʼibajom ti Daniel P. Mannix sbie xi chale: «Toj jutuk yajtsʼaklomtak Cristo ti la spasik li kʼusi laj yal li ajvalile, akʼo mi jech, li ta estadioe te oy jun skajleb matanal ti tsanal-o skʼakʼal sventa mu toj tsotsuk xaʼiik yakʼel li matanale. Li kʼusi noʼox skʼan spas li jun jchukele, jaʼ ti sjip ochel jutebuk pom li ta kʼokʼe, vaʼun chichʼik akʼbel svunal sventa kolem xa xkomik. Jech noxtok chichʼik albel lek ti maʼuk la sventa chichʼik ta mukʼ li ajvalile, moʼoj, ti yuʼun jaʼ noʼox la sventa snaʼik ti likem talel ta diose, ti jaʼ jbabe yuʼunik li ta steklumal Romae. Akʼo mi jech, toj jutuk yajtsʼaklom Cristo jech la spas sventa mu xil svokolik», (Breve historia de los gladiadores).

¹⁷ Mu to jaluk yechʼel tale, li yajtsʼaklomtak Cristo ti chtakatik batel ta tsatsal abtel kʼuchaʼal jchukeletik kʼalal jaʼo tspas mantal li jnazietike, jutuk xa mu chlajik ta milel. Akʼo mi xuʼ kolem xkomik mi la spasik firmar junuk vun ti bu chal ti tspʼajik li Jeovae, toj jutuk ti buchʼu jech la spasike. Kʼalal echʼ mukʼta milbail li ta Ruandae, li stestigotak Jeova ti jaʼik jhutuetik xchiʼuk jtutsietike, laj yakʼ ta vokol xkuxlejalik sventa tskolta sbaik. Mu ta naʼeteluk, kʼalal oyutik ta preva kʼuchaʼal taje, skʼan oyuk xchʼunel xchiʼuk stsatsal koʼontontik.

18, 19. ¿Kʼusi skʼelobil oy ta Vivlia sventa li xchʼunel xchiʼuk stsatsal oʼontonal ti xuʼ skoltautik li ta cholmantale?

¹⁸ Jtaoj jmotontik ta spasel jun abtelal ti tsots skʼoplal yakʼojbutik Diose, jaʼ li cholmantale xchiʼuk ti jpastik ta yajtsʼaklom Cristo li krixchanoetike (Mat. 24:​14; 28:​19, 20). Ta jtojtik ta vokol ti laj yakʼbutik komel slekil kʼelobil ti «ibat ta yantic lum xchiʼuc ta tsobtsobnaetic li Jesuse. La xchol batel li Lequil Aʼyej ta sventa ventainel yuʼun Diose» (Luc. 8:1). Jech kʼuchaʼal li Jesuse skʼan oyuk xchʼunel xchiʼuk stsatsal koʼontontik sventa xkaltik batel li Ajvalilal yuʼun Diose. Koliyal ti tskoltautik li Jeovae xuʼ jchanbetik li Noé ti laj yakʼ ta ilel stsatsal yoʼonton kʼalal «laj yal ta jamal cʼusi tucʼ ta pasel» ta jun balumil ti toj chopole xchiʼuk ti albil xa onoʼox skʼoplal ti chichʼik lajesel ta nojelal ta voʼe (2 Ped. 2:​4, 5).

¹⁹ Li orasione jaʼ xuʼ skoltautik sventa spas kuʼuntik li cholmantal akʼbilutik ta jbatik spasele. Kʼalal junantik yajtsʼaklom Cristo ti laj yichʼik nutsele la skʼanbeik koltael Dios ti x-akʼbatik stsatsal yoʼontonik sventa xalik-o batel li Skʼope, li Jeovae la skoltaan (kʼelo Hechos 4:​29-​31). Mi toj tsots chavaʼi cholmantal ta naetik ta skoj ti xatsʼijet noʼoxe, kʼanbo xchʼunel xchiʼuk stsatsal avoʼonton, vaʼun chakʼbot li Jeovae (kʼelo Salmo 66:​19, 20). *

20. ¿Kʼusi koltael oy kuʼuntik li yajtunelutik Jeovae?

²⁰ Mu kʼunuk ta chʼunbel smantal Jeova li avi ti noj ta choplejal xchiʼuk epal kʼopetik li balumile. Pe mu jtuktik liʼ oyutike: liʼ xchiʼinojutik li Jeovae xchiʼuk li Xnichʼon ti jaʼ jolil li ta tsobobbaile. Jech xtok li ta spʼejel Balumile, oy mas ta vukub miyon stestigotak Jeova. Vaʼun chaʼa, jech-o jmoj kakʼtik ta ilel xchʼunel koʼontontik xchiʼuk jcholtik-o batel li lekil aʼyejetike, teuk-o ta joltik li teksto sventa sjabilal 2013 ti jaʼ: «Tsotsan me, oyuk lek stsatsal avoʼonton. [...] Te xchiʼinojot li Jeova Dios avuʼune» (Jos. 1:9, TNM).