Li ta sjabilal 59 ta jkʼakʼaliltike, jtsop jchukeletik te ch-ochik batel ta Roma ta jun tiʼ na ti Porta Capena sbie, chabibilik yuʼun soltaroetik ti lubemik xa ta skoj ti jal xa xanavemike. Nopol te echʼik ta Monte Palatino, ti jaʼ te oy li spasobmantal mukʼta ajvalil Nerone. Li Yajsoltarotak Mukʼta ajvalile (Guardia Pretoriana) jaʼ chchabiik li spasobmantale ti oy lek yespadaik ti snakʼoj ta yolon snatil kʼuʼike. * Li bankilal soltaro Julioe xanavik batel ta jteklum xchiʼuk li jchukeletike ta patil to laj yiktaik komel li Foro Romanoe xchiʼuk muyik batel ta vits Viminal. Laje te echʼik ta jun nichimaltik ti oy ep skajleb matanal sventa sdios jromaetik xchiʼuk te echʼik ta jun amakʼ ti bu chchan yipik li soltaroetik sventa paskʼope.

Jaʼo te chukbil batel ek li jtakbol Pabloe. Te xa van ta jayibuk u ti te toʼox tikʼil ta varko ti jaʼo oy tsots mukʼta ikʼal voʼe, vaʼun xi albat yuʼun jun anjele: «Ta persa chacʼot ta stojol li mucʼta ajvalil César ta Romae» (Hech. 27:24). ¿Mi chkʼot onoʼox van ta pasel taje? Kʼalal jaʼo te skʼeloj lum Roma li Pabloe, chvul van ta sjol li kʼusi albat yuʼun Jesús ta Fortaleza Antonia ta Jerusalene. Ti xi albate: «Pablo, oyuc me lec stsatsal avoʼnton. Ti cʼu xʼelan lacʼopoj ta jventa liʼ ta Jerusalene, jaʼ noʼox me jech xacʼopoj ta jventa te ta Roma noxtoc» (Hech. 23:10, 11).

Li Pablo avie tstoy muyel sat sventa tskʼel li Castra Praetoria (ti bu chchan yipik li Yajsoltarotak Mukʼta ajvalile), jun mukʼta na ti oy smaktak sjol ti toyol tajek ti pasbil ta tsajal ladriyoe. Li mukʼta na taje jaʼ te nakalik li Yajsoltarotak  Mukʼta ajvalile, ti jaʼ chchabiik li mukʼta ajvalile xchiʼuk chtunik xtok kʼuchaʼal polisiaetik li te ta lum taje. Ta smilal xa noʼox soltaroetik xuʼ te xnakiik li ta mukʼta na taje, yuʼun te nakajtik 12,000 Yajsoltarotak Mukʼta ajvalil, yan soltaroetik ti chchabiik li jteklume xchiʼuk soltaroetik xchiʼuk li skaʼike. Li mukʼta na taje jaʼ senyail ti tsots yip li mukʼta ajvalile. Li Yajsoltarotak Mukʼta ajvalile jaʼ oy ta sbaik skʼelel li jchukeletik ti likemik talel ta bikʼtal lumetike, ta skoj taje li Julioe laj yakʼbe komel ta sbaik li jchukeletik yikʼojan batel eke. Vaʼun kʼotik li ta Romae, yuʼun oy xaʼox ta jayibuk u ti xanavemike (Hech. 27: 1-3, 43, 44).

Toj ep kʼusitik labalik sba kʼot ta pasel kʼalal jaʼo batik ta Romae. Kʼalal jaʼo chanavik batel ta varko ti jaʼo oy tsatsal ikʼal voʼe, li Diose laj yakʼbe snaʼ Pablo ti mu junuk buchʼu chcham kʼalal mi butʼij ta voʼ li varkoe, xchiʼuk jech kʼot ta pasel. Muʼyuk kʼusi pasbat xtok kʼalal tiʼat yuʼun jkot kiletel chon ti oy svenenoal ta Maltae, ti bu ep la xpoxtaan jchameletik xchiʼuk ti lik yalik ti jaʼ jun dios li Pabloe. Li kʼusitik kʼot ta pasel taje, yikʼaluk van laj yalbe sbaik li Yajsoltarotak Mukʼta ajvalile.

Kʼalal skʼan toʼox xkʼot ta Roma li Pabloe, laj yil ti tal nupatikuk ta be te «ta chʼivit Apio xchiʼuc yoʼ bu Tres Tabernas sbie» (Hech. 28:15). Li Pabloe oy tajek ta yoʼonton chchol mantal ta Roma, pe, ¿kʼuxi van chut ti chukbil ta kadena li skʼobe? (Rom. 1:14, 15.) Oy jlome chalik ti skʼan xichʼ akʼel ta stojolal jun bankilal Yajsoltarotak Mukʼta ajvalil li jchukeletike. Mi jech kʼot ta stojolal li Pabloe, xuʼ van laj yichʼ akʼel ta stojolal li Sexto Afranio Burro, ti jaʼ van li mas tsots yabtel yichʼoj ta stojolal li mukʼta ajvalile. * Akʼo mi jech, li Pabloe maʼuk laj yichʼ chabiel ta stojolal jun bankilal soltaro. Jech xtok akʼbat saʼ snailal stuk, ti akʼo xichʼ vulaʼanele, ta skoj taje muʼyuk buchʼu pajesat ta xcholel mantal (Hech. 28:16, 30, 31).

Kʼalal muʼyuk toʼox chbat ta stojolal Nerón li Pabloe, xuʼ van chiʼinat ta loʼil yuʼun Afranio Burro ta snail pasobmantal o ta mukʼta na ti bu nakajtik Yajsoltarotak Mukʼta ajvalile. Li jtakbol Pabloe chcholbe mantal skotol krixchanoetik «cʼalal ta mucʼ, ta biqʼuit» (Hech. 26:19-23). Akʼo mi mu jnaʼtik kʼusi la snop ta stojolal Pablo li Afranio Burroe, pe li kʼusi jnaʼtike jaʼ ti muʼyuk te laj yichʼ chukel ti bu chchan yipik li Yajsoltarotak Mukʼta ajvalile. *

 Li Pabloe la xchʼamun jpʼej na ti lek mukʼe sventa stsob «li bochʼotic ichʼbilic ta mucʼ yuʼun judioetique» yoʼ chcholbe mantal xchiʼuk li buchʼutik «ep italic yoʼ bu nacal li Pabloe». Li Yajsoltarotak Mukʼta ajvalil ti chchabiat Pabloe persa la xchikintaik kʼalal laj yalbe smelolal lekil aʼyej li judioetike, li buchʼutik chalanbe ta sventa Jesús xchiʼuk li Ajvalilal yuʼun Diose ta «sob la sjapuic, te oyic o cʼalal to ta mal cʼacʼal» (Hech. 28:17, 23).

Li Yajsoltarotak Mukʼta ajvalil ti te oyik li ta spasobmantal ajvalile jujun kʼakʼal tsjel sbaik. Jaʼ yuʼun jelajtik buchʼutik la xchabiik Pablo li chib jabil och ta chukele. Jech oxal persa la xchikintaik li kartaetik laj yakʼ ta tsʼibael Pablo ta sventa li jchʼunolajeletik ta Efesios, Filipenses, Colosenses, Hebreos xchiʼuk kʼalal la stsʼibabe batel li jun jchʼunolajel ti Filemón sbie. Kʼalal jaʼo tikʼil ta chukel li Pabloe la skolta xtok li Onésimo ti jaʼ jun mosoil ti jatavem ta stojolal yajval ti xkoʼolaj xchiʼuk te laj yakʼ vokʼuk ta yut chukinabe xchiʼuk ti la stak batel ta stojolal yajval ta tsʼakale (Filem. 10). Ta melel ayan van ta yoʼonton skoltael ek li buchʼutik chabiate (1 Cor. 9:22). Xuʼ jnoptik kʼuxi la sjakʼbe jun soltaro kʼusi chtunan-o li jeltos kʼusitik tsmak-o sbaik li soltaroetike, vaʼun la stunes ta jun lokʼolkʼop ta tsʼakal (Efes. 6:13-17).

Kʼalal laj yichʼ chukel li Pabloe jaʼ koltavan-o «sventa lec chpuc batel li Lequil [Aʼyej]» ta stojolal li Yajsoltarotak Mukʼta ajvalile xchiʼuk li yan krixchanoetike (Filip. 1:12, 13). Li buchʼutik te nakajtik li ta mukʼta na ti bu chchan yip li soltaroetike, epal krixchanoetik xojtikinik ti bu kʼalal sventainoj li Romae xchiʼuk li ta spasobmantal ajvalile. Li ta snail pasobmantale maʼuk noʼox te nakal li mukʼta ajvalil xchiʼuk li yutsʼ yalale, moʼoj, yuʼun te nakal xtok li yajtuneltake xchiʼuk li smosotake, taje kʼotik ta yajtsʼaklomtak Cristo jlomuk (Filip. 4:22). Ta skoj ti tsots yoʼonton la xchol mantal li Pabloe, la stijbe yoʼonton ermanoetik ta Roma ti «lec tsots yoʼntonic jamal chalic batel li scʼop Diose» (Filip. 1:14).

Li kʼusi la spas Pabloe tstijbutik koʼontontik ek sventa tsotsuk koʼontontik jcholtik mantal «acʼo me yorail lec chaʼyic, o me yorail muʼyuc lec chaʼyic» (2 Tim. 4:2). Jlom kermanotike mu stakʼ xlokʼik ta cholmantal, yuʼun te oyik ta snailal mol meʼeletik ta skoj ti yijik xae o tikʼajtik ta ospital. Yantik xtoke tikʼilik ta chukel ta skoj xchʼunel yoʼontonik. Kʼusiuk li vokoliletik jnuptanojtike, xuʼ jcholbetik mantal li buchʼutik tsvulaʼanutike, jech kʼuchaʼal jun doktor o yan krixchano. Kʼalal ta jcholilantik mantal ti bu xuʼ chkiltike, chkakʼtik venta ti «scʼop Diose mu stacʼ chuquel ta cadena» (2 Tim. 2:8, 9).