1, 2. ¿Kʼusi toj labal sba la skoʼoltas li Jeovae, xchiʼuk kʼu yuʼun skʼan jkʼelbetik skʼoplal?

 ¿MI LEK chavaʼi sloʼel li igoe? Epal krixchanoetike lek chaʼiik akʼo mi tokʼon o mi takin xa, jaʼ yuʼun li ta yantik lumetike oy ep steʼel igoetik stsʼunojik. Li judioetik ta skʼakʼalil Vivliae toj lek tajek chaʼiik sloʼel li igoe (Nah. 3:12; Luc. 13:6-9). Li sat teʼ taje toj lek sventa jbekʼtaltik. Jaʼ yuʼun oy buchʼutik chalik ti lek la sventa li koʼontontike.

² Oy jun velta laj yalbe skʼoplal igo li Jeovae, pe maʼuk chalbe skʼoplal ti toj lek sventa jbekʼtaltike. Moʼoj, yuʼun la skoʼoltas ta krixchanoetik. Li kʼusi laj yal Dios ta stojolal Jeremiase te chalbe skʼoplal li koʼontontike xchiʼuk li yoʼonton kutsʼ kalaltike. Kʼalal ta jkʼelbetik batel skʼoplal li kʼusi laj yale, skʼan jnoptik kʼusi skʼan xal ta stojolal li yajtsʼaklomtak Cristoe.

3. ¿Kʼusi skʼan xal li chaʼtos igo te chalbe skʼoplal li ta kapitulo 24 yuʼun Jeremiase?

³ Kalbetik baʼyel skʼoplal li kʼusi albat yuʼun Dios li Jeremiase. Li ta sjabilaltik 617 kʼalal maʼuk toʼox jkʼakʼaliltike, li jteklum ta Judae toj ipik ta mantal. Li j-alkʼope akʼbat yil yuʼun Dios li kʼusi chkʼot ta pasel ta mas tsʼakale xchiʼuk la skoʼoltas ta chaʼtos igo: jaʼ li batsʼi lekil igoe xchiʼuk li batsʼi chopol igoe (kʼelo Jeremías 24:1-3). Li chopol igoe jaʼ skʼoplal li ajvalil Sedequiase xchiʼuk li yan krixchanoetik ti koʼol stalelalike, ti chlajik ta ilbajinel ta stojolal ajvalil Nabucodonosor xchiʼuk ta stojolal li soltarotake. ¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta stojolal li Ezequiel, Daniel xchiʼuk li oxvoʼ xchiʼiltak ti te oyik ta Babiloniae? Xchiʼuk, ¿kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa li judioetik ti jutuk xa skʼan x-ikʼatik batel ta mosoile? Taje xkoʼolajik ta lekil igo. Ta mas tsʼakale oy jlom tsutik batel sventa xbat xchaʼvaʼanik li Jerusalén xchiʼuk li chʼulnae. Taje jaʼ jech kʼot ta pasel (Jer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10).

4. ¿Kʼuxi tspat koʼontontik li kʼusi laj yal Dios ta sventa li lekil igoe?

⁴ Xi laj yal Jeova ta sventa li j-israeletik ti jaʼ skʼoplalik  li lekil igoe: «Ta jelbe yoʼntonic, yuʼun jech chlic cʼotuc ta yoʼntonic ti vuʼun Mucʼul Diosune. Jaʼ jteclumal chcʼotic o» (Jer. 24:7). Taje jaʼ li teksto ta Vivlia yichʼoj talel ta slikebal li xchanobil liʼe, ti tspat koʼontontike. ¡Li Diose tskʼan ti chapaluk koʼontontik sventa xkojtikintike! Li oʼontonal chalbe skʼoplal liʼe jaʼ te tsakal skʼoplal xchiʼuk li kʼusi oy ta koʼontontik spasele. Ta melel ta jkʼantik ti oyuk ta koʼontontik yojtikinel li Diose xchiʼuk ti xijkʼot ta steklumale. Sventa spas kuʼuntike skʼan jchantik xchiʼuk jchʼuntik li kʼusi chal ta Skʼope, jsutes koʼontontik, jel jtalelaltik, kakʼ jkuxlejaltik ta stojolal xchiʼuk kichʼtik voʼ ta sbi Totil, Nichʼonil xchiʼuk chʼul espiritu (Mat. 28:19, 20; Hech. 3:19). Li yantike spasojik xa taje, li yantik xtoke jaʼ to yakalik spasel xchiʼuk chkʼotik xa li ta jtsobajeltike.

5. Kʼalal la stsʼiba Jeremías ta sventa li oʼontonale, ¿buchʼutik skʼoplalik?

⁵ Mu ventauk kʼu xa yepal jpasojtik talel taje, jkotoltik skʼan jkʼelilantik-o batel ti kʼuyelan li jtalelaltike. ¿Kʼu yuʼun? Li srasonale te ta jtabetik li ta kʼusi la stsʼiba Jeremías ta sventa li oʼontonale. Junantik kapituloe jaʼ chalbe skʼoplal li yantik jteklum ti te nopol oyike, pe jaʼ mas chalbe skʼoplal li Judá kʼalal jaʼo echʼik ta ajvalil li voʼob ajvalil yuʼunike (Jer. 1:15, 16). Li j-alkʼope jaʼ mas laj yalbe skʼoplal li viniketik, antsetik xchiʼuk ololetik ti yakʼoj xa sbaik ta stojolal Jeovae. Li smoltotakike la xchʼamik ta sjunul yoʼontonik ti chkʼotik ta steklumal Diose (Éx. 19:3-8). Li j-israeletik ta skʼakʼalil Jeremiase laj yalik ta jamal ti yakʼoj xa sbaik ta stojolal Dios kʼalal xi laj yalike: «Lec oy, ta xitalcutic ta atojol, yuʼun voʼot Mucʼul Diosot cuʼuncutic» (Jer. 3:22). Pe ¿kʼusi van oy ta yoʼontonik xanaʼ?

6. ¿Kʼu yuʼun skʼan oyuk ta koʼontontik li kʼusi laj yal Dios ta sventa li oʼontonale?

⁶ Li doktoretik avie oy xa kʼusitik achʼ tstunesik sventa tskʼelik mi lek oy li koʼontontike. Pe li Jeovae mas xtojob ta skʼelel jech kʼuchaʼal la spas ta skʼakʼalil li Jeremiase, yuʼun xi chale: «Li oʼntonale toj chopol, jaʼ noʼox ven jloʼlavanej ta scotol. ¿Me oy bochʼo xaʼibe smelol leʼe? Vuʼun li Mucʼul Diosune, xcotquin cʼu xʼelan yut yoʼnton, [...] yuʼun jech ta xcacʼbe stojolic jujun li cʼusi tspasique xchiʼuc ti cʼu xʼelan yabtelique» (Jer. 17:9, 10). Sventa skʼel li koʼontontike mu persauk skʼel jun doktor ti kʼuyelan ch-abtej li jbatsʼi oʼontontike, ti xuʼ chpʼit oxmil miyon ta velta li ta 70 o 80 jabile. Moʼoj, yuʼun li Jeovae jaʼ chalbe skʼoplal li koʼontontik chal Vivliae, ti jaʼ ti kʼu kelantike, ti te smakoj skotol li kʼusi ta jkʼantike, li kʼusi ta jnoptike, li kʼusi oy ta koʼontontike, li jtalelaltike xchiʼuk li kʼusi ta jkʼan ta jtatike. Li oʼontonal taje oy kuʼun jkotoltik. Li Diose xkʼel yuʼun xchiʼuk xuʼ xkʼel kuʼuntik jutuk ek.

7. ¿Kʼusi laj yal Jeremías ta sventa ti kʼuyelan oy yoʼontonik jutuk mu skotoluk li judioetik ta skʼakʼalile?

⁷ Sventa jchapan jbatik ta skʼelel li koʼontontike skʼan xi jakʼbe jbatike: «¿Kʼu yelan oy yoʼontonik jutuk mu skotoluk li judioetik ta skʼakʼalil Jeremiase?». Sventa xtakʼ kuʼuntike jkʼeltik kʼusi laj yal Jeremías ti toj labal sbae: «Scotolic [...] li israeletique muʼyuc yichʼojic circuncisión ta yoʼntonic». Li sirkunsision taje maʼuk chalbe skʼoplal ti kʼu toʼox yelan tspasik ta voʼne li judioetike, yuʼun xi xa onoʼox yaloje: «Ta xcʼot scʼacʼalil cuʼun ta jtsits scotol ti xi sʼelan ti jteclumetic ti ta sbecʼtal noʼox yichʼojic ti circuncísione». Jaʼ yuʼun li judioetike manchuk mi yichʼojik sirkunsision «muʼyuc yichʼojic circuncisión ta yoʼntonic» (Jer. 9:25, Ch; 9:26). ¿Kʼusi skʼan xal taje?

8, 9. ¿Kʼusi skʼan spas sventa yoʼontonik jutuk mu skotoluk li judioetike?

⁸ Oy jtos kʼusi xuʼ skoltautik sventa xkaʼibetik kʼusi smelolal ti «muʼyuc yichʼojic circuncisión ta [yoʼontonike]», yuʼun xi laj yalbe steklumal Dios ti kʼusi skʼan spasike: «Loqʼuesic li cʼusi macal o, li cʼusi pixil o avoʼntonique; yuʼun naca me stsan jech chac cʼu chaʼal cʼocʼ li scʼacʼal coʼonton ta scoj  amulique». ¿Bu chlik tal li smulik taje? Ta yut yoʼontonik (kʼelo Marcos 7:20-23). Ta stojolal Jeremías laj yal Dios ti bu chlik tal xchoplejalik li judioetike. Toj toyba li yoʼontonike, li kʼusi tskʼanike xchiʼuk li kʼusi tsnopike muʼyuk lek chil li Jeovae (kʼelo Jeremías 5:23, 24; 7:24-26). Jaʼ yuʼun xi albatike: «Ichʼic circuncisión ta avoʼntonic, ta jventa vuʼun li Mucʼul Diosune. Loqʼuesic li cʼusi macal o, li cʼusi pixil o avoʼntonique» (Jer. 4:4; 18:11, 12).

⁹ Ta melel li judioetik taje, skʼan xichʼik operasion ta yoʼontonik yaʼeluk jech kʼuchaʼal laj yichʼik sirkunsision ta sbekʼtalik li smoltotakik ta skʼakʼalil Moisese (Deut. 10:16; 30:6). Ti kʼalal albatik «loqʼuesic li cʼusi macal o, li cʼusi pixil o avoʼntonique», jaʼ skʼan xal ti akʼo slokʼesik skotol li kʼusi tsatsubem-o yoʼontonike: li kʼusi tsnopike, li kʼusi tskʼanike xchiʼuk li kʼusi tskʼan tspasik ti mu jechuk chal li smantal Diose (Hech. 7:51).

10. ¿Kʼusi skʼan jpastik sventa jchanbetik li stalelal Davide?

¹⁰ Skʼan jtojbetik ta vokol Dios ta skoj ti tskoltautik ta yaʼibel smelolal li kʼusi xuʼ xkʼot ta pasel ta stojolal li koʼontontik chal Vivliae. Vaʼun chaʼa, ¿kʼu yuʼun skʼan oyuk ta koʼontontik li stestigoutik Jeova taje? Maʼuk ti yuʼun oy ep buchʼutik yakal tspasik li choplejale o ti jaʼik batsʼi chopol igoetik jech kʼuchaʼal kʼot ta pasel ta stojolalik jutuk mu skotoluk li judioetik ta voʼnee. Mu jechuk, yuʼun li yajtuneltak Dios avie lek sak yakʼoj sbaik xchiʼuk lek tukʼik. Pe skʼan onoʼox xanopbe skʼoplal ti kʼalal xi la skʼanbe vokol Jeova li tukʼil Davide: «Qʼuelun lec avil cʼu xiʼelan, Dios cuʼun; otquino lec li cʼusi oy ta coʼntone; qʼuelbun avil cʼu xʼelan coʼnton, otquino lec avil li cʼusitic ta jnope. Qʼuelavil me oy cʼusi chopol ta [koʼonton]» (Sal. 17:3; 139:23, 24).

11, 12. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼeltik li kʼusi oy ta koʼontontik ta jujuntale? 2) ¿Kʼusi ti muʼyuk tspas li Diose?

¹¹ Li Jeovae oy ta yoʼonton ti lekuk-o xkil jbatik xchiʼuke. Xi laj yal li Jeremiase: «Voʼot li Mucʼul Diosot ti chapas ta mantal scotol te ta vinajele, xavotquinbe cʼu xʼelan yoʼnton li bochʼotic tucʼ yoʼntonique, xchiʼuc anaʼoj cʼusi oy ta yut yoʼnton li cristianoetique» (Jer. 20:12). Mi tskʼelbe kʼuyelan yoʼonton buchʼu tukʼ li Jeovae, ¿mi mu jaʼuk skʼan xal ti skʼan jkʼeltik kʼuyelan oy ta melel li koʼontontik eke? (Kʼelo Salmo 11:5.) Xuʼ van xkakʼtik venta ti oy jtosuk jtalelaltik, kʼusi ta jkʼan ta jtatik xchiʼuk oy kʼusi ta koʼontontik ti skʼan jlekubtastike. Xuʼ van oy kʼusi xkiltik ti tsyijubtas li koʼontontik ti skʼan jlokʼestike. Mi jech ta jpastike xkoʼolaj ti chkichʼtik operasion ta koʼontontik yaʼeluke. ¿Kʼusi van skʼan jsaʼtik li ta koʼontontike? Xchiʼuk, ¿kʼuxi van xuʼ jel li jtalelaltike? (Jer. 4:4.)

¹² Melel onoʼox ti muʼyuk tsujutik sventa jel jtalelaltik li Jeovae. Ta sventa li lekil igoe, xi laj yale: «Ta jelbe yoʼntonic, yuʼun jech chlic cʼotuc ta yoʼntonic ti vuʼun Mucʼul Diosune». Muʼyuk laj yal ti tsujatik sventa sjel li yoʼontonike. Moʼoj, yuʼun li kʼusi skʼan spasik jechuke jaʼ ti chapaluk yoʼontonik sventa xojtikinik li Diose. ¿Mi mu jechuk ti skʼan oyuk ta koʼontontik spasel jech eke?

13, 14. ¿Kʼuxi xuʼ x-akʼbat-o svokol jun yajtsʼaklom Cristo li kʼusi oy ta yoʼontone?

¹³ Xi jamal laj yal li Jesuse: «Ta yut yoʼnton cristiano ta xlic tal li cʼusi chopol tsnope, li  milvaneje, li mulivajele, li cʼopanejbaile, li eleqʼue, li epalcʼope, li xchopolcʼoptael yantique» (Mat. 15:19). Mi oy jun ermano ti yij yoʼontone xuʼ sloʼla xchiʼil ta nupunel o xmulivaj, xchiʼuk mi muʼyuk la sutes yoʼontone muʼyuk xa lek ch-ilat-o yuʼun li Diose. Pe manchuk mi muʼyuk spasoj mulil li jun yajtsʼaklom Cristoe, xuʼ van yakal tstikʼ ta yoʼonton ti kʼusi chopole (kʼelo Mateo 5:27, 28). Mi ta jnopbetik skʼoplal taje jaʼ tskoltautik sventa jkʼeltik lek li koʼontontike. Mi jech ta jpastike, ¿mi te van chkakʼtik venta ti oy ta koʼontontik ti ta jkʼan chijmulivaj xchiʼuk junuk krixchanoe? O ¿mi oy van kʼusi mukul ta jkʼan ta jpastik ti muʼyuk lek chil Dios xchiʼuk ti skʼan jlokʼestike?

¹⁴ ¿Kʼusi chkʼot ta stojolal li buchʼu muʼyuk milvaneme pe ti chakʼ chʼiuk ta yoʼonton ti te xtiʼet sjol ta stojolal li yermanoe? (Lev. 19:17.) ¿Mi chakʼ van persa slokʼesel ta yoʼonton taje? (Mat. 5:21, 22.)

15, 16. 1) ¿Kʼuxi xa noʼox ti «muʼyuc yichʼojic circuncisión ta yoʼntonic» li jlom yajtsʼaklomtak Cristoe? 2) ¿Kʼu yuʼun xanaʼ ti toj chopol chil Jeova li buchʼu «muʼyuc [yichʼoj] circuncisión ta [yoʼontone]»?

¹⁵ Xijmuyubaj ti jutuk mu skotoluk li yajtsʼaklom Cristoe muʼyuk jech xchamel ta yoʼontonik. Pe li Jesuse laj yalbe skʼoplal xtok «li cʼusi chopol [tsnop]» li jun krixchanoe, jaʼ xkaltik, li jchopol nopbentik xchiʼuk li jtalelaltik ti toj ep bu tsokes li kʼusitik ta jkuxlejaltike. Jech kʼuchaʼal liʼe, xuʼ van oy buchʼu mu xaʼibe smelolal ti kʼuyelan skʼan tukʼ xakʼ sbaik ta stojolal li yutsʼ yalalike. Melel onoʼox ti yajtsʼaklom Cristoe skʼan oyuk ta yoʼonton li yutsʼ yalaltake ti mu jechuk tspas kʼuchaʼal li yan krixchanoetik ti «muʼyuc slequil yoʼntonic» li ta «slajebal cʼacʼale» (2 Tim. 3:1, 3). Pe li yantike tsnopik ti jaʼ xa noʼox mas tsots skʼoplal chaʼiik li yutsʼ yalalike xchiʼuk ti toj echʼ xa noʼox tspakbeik skʼoplal o tskoltaik akʼo mi muʼyuk lek li kʼusi tspasike. Mi oy kʼusi chopol laj yichʼik pasbel li yutsʼ yalalike, jaʼ xa laj yichʼik pasbel chaʼiik ek. Nopo ta sventa kʼusi la spasik li xchiʼiltak ta vokʼel Dina ti kʼuyelan toj echʼ xa noʼox kʼux laj yaʼiike (Gén. 34:13, 25-30). O nopo ta sventa li Absalón ti kʼuyelan xtiʼet tajek sjol ta stojolal li xchaʼbankil ti Amnón sbie, yuʼun la smil-o (2 Sam. 13:1-30). ¿Mi mu jechuk ti oy «cʼusi chopol [la snop]» ti vaʼ yelan kʼusi toj chopol la spase?

¹⁶ Ta melel, muʼyuk onoʼox me chmilvan li melel yajtsʼaklom Cristoe. Akʼo mi jech, xuʼ jech xkʼot ta stojolal junuk ermano, ti chlik snakʼ skʼakʼal yoʼonton ta stojolal junuk ermano ta skoj ti tsnop ti oy kʼusi chopol pasbil junuk yutsʼ yalale, akʼo mi mu meleluk. Xuʼ van mu xa xbat mi ikʼat ta veʼele o ti mu xa xikʼ ochel ta sna eke (Heb. 13:1, 2). Ti vaʼ yelan chopol chkaʼi jbatik xchiʼuk ti mu xa jkʼopon jbatike mu me teuk noʼox  jkʼelojtik, yuʼun jaʼ chakʼ ta ilel ti chʼabal jkʼanoj jbatike. Yuʼun li buchʼu tskʼel koʼontontike ta xakʼ venta ti «muʼyuc [yichʼoj] circuncisión ta [yoʼonton]» li ermano taje (Jer. 9:25, 26). Xchiʼuk vuleso ta ajol ti xi laj yalbe judioetik li Jeovae: «Loqʼuesic li cʼusi macal o, li cʼusi pixil o avoʼntonique» (Jer. 4:4).

17. ¿Kʼuxi tskoltautik li yichʼel ta mukʼ o xiʼtael Dios sventa chapaluk li koʼontontike?

¹⁷ Kʼalal chakʼel li avoʼonton chalbe skʼoplal Vivliae xuʼ van chavakʼ venta ti mu xchʼunbe smantal Jeova xchiʼuk ti muʼyuk lek yichʼoj sirkunsision li avoʼontone. Xuʼ van te chavakʼ venta ti ta to xaxiʼta li krixchanoe, ti oy ta avoʼonton ti lekuk ojtikinbilote, ti chakʼan kʼusi lekik avuʼune, ti mu xakʼan pasel ta mantale xchiʼuk ti chakʼan chachʼak abae. Mi jech taje, mu atukuk (Jer. 7:24; 11:8). Xi onoʼox la stsʼiba ta stojolal jtoyba judioetik ta skʼakʼalil li Jeremiase: «Toj tsots avoʼntonic, batsʼi jtoybaoxuc». Xi to laj yal xtoke: «Muʼyuc jech laj aval ta avoʼntonic: Jaʼ acʼo quichʼtic ta mucʼ [o jxiʼtatik] li Mucʼul Dios cuʼuntique yuʼun jaʼ chiyacʼbutic tal voʼ ta yorail voʼolaltic xchiʼuc ta yorail qʼuinubaltic» (Jer. 5:23, 24). Sventa xichʼ «circuncisión» li koʼontontike, ¿mi mu van skʼanuk jxiʼtatik li Diose xchiʼuk ti jtojbetik tajek ta vokole? Li xiʼtael Dios taje jaʼ me tskoltautik sventa chapaluk koʼontontik ta spasel li kʼusi tskʼane.

18. ¿Kʼusi laj yal chakʼbe Jeova li buchʼutik la spas jun achʼ trato xchiʼuke?

¹⁸ Jech xtok, xuʼ jchiʼintik ta abtel Jeova mi chkakʼtik akʼo sjelbutik koʼontontik sventa xkojtikintike. Taje jaʼ li kʼusi yalojbe xa onoʼox li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajel ti jaʼ te skʼoplalik li ta achʼ tratoe: «Ta xcacʼbe ta sjolic li jmantaltaque, ta jtsʼibabe ta yoʼntonic, vuʼun Diosun yuʼunic chicʼot; jaʼ jteclumal chcʼotic o ec». * Ti kʼuyelan xuʼ chkojtikintik ta melele xi to chale: «Jech muʼyuc xa bochʼo jech chalbe xchiʼilic, muʼyuc xa bochʼo jech chalbe yutsʼyalalic: “Tscʼan chavotquin lec li Mucʼul Diose”, muʼyuc xa bochʼo xut. Yuʼun scotolic chlic yotquinicun cʼalal ta mucʼ, ta biqʼuit. Yuʼun jʼechʼel ta jchʼaybe o ta coʼnton li xchopolilique; muʼyuc xa ta jtʼabbe o ta coʼnton li smulique» (Jer. 31:31-34).

19. ¿Kʼusi labal sba ch-akʼbatik li melel yajtsʼaklomtak Cristoe?

¹⁹ Manchuk mi amalaoj chakuxi ta sbatel osil ta vinajel o liʼ ta Balumile skʼan oyuk ta avoʼonton yojtikinel Jeova xchiʼuk ti teuk oyot li ta steklumale. Sventa xatabe li sbaliltak taje skʼan xavichʼ pasbel perton amul ta stojolal li matanal laj yakʼ Cristoe. Ta skoj ti tspasbot perton amul li Diose jaʼ tstij avoʼonton sventa xapasbe perton smul li yantike xchiʼuk xuʼ jech xapas ta stojolal ek li buchʼu xtiʼet ajol yuʼune. Mi laj xa alokʼes li skʼakʼal avoʼonton taje jaʼ me chakʼ ti xkuxet noʼox avoʼontone. Maʼuk noʼox chavakʼ ta ilel ti chakʼan chatun ta stojolal li Jeovae, moʼoj, yuʼun chavakʼ ta ilel xtok ti ta kʼunkʼun yakal chavojtikin batel mase. Jaʼ jech xapas kʼuchaʼal la spas li krixchanoetik ti xi laj yalbe skʼoplal Jeova ta stojolal li Jeremiase: «Chlic asaʼicun, jech chataicun yuʼun scotol avoʼnton chasaʼicun. Ta xcacʼ acʼo ataicun» (Jer. 29:13, 14).