Chkalbetik skʼoplal junchib loʼiletik ta Gran Bretaña ti tskoltaot sventa mu xachibaje. Xchiʼuk te chavil kʼusi stakʼ xapas sventa xavilbe sbalil li avabtele yoʼ xakolta li buchʼutik mu to xkʼot ta yoʼontonik mantale (Ecl. 11:1, Ch).

Li kʼusi tsots tajek skʼoplale jaʼ ti kuchuk kuʼuntike. Skʼan xijnopaj ta stojolal li Jeovae xchiʼuk ti ta sjunuluk koʼontontik xkichʼtik ta mukʼe (Deut. 10:20). Taje jaʼ jech la spas li Georginae. Kʼalal lik xchan Vivlia xchiʼuk stestigotak Jeova ta 1970, li smalal ti Kyriacos sbie ilin tajek. Oy kʼusi la spas sventa mu xchan Vivlia li yajnile, kʼalal chtal ta snaik li stestigotak Jeovae mu xakʼ ochuk xchiʼuk tspojbe svuntak li yajnil mi la stae.

Kʼalal lik batuk ta tsobajel li Georginae, li Kyriacose mas to ilin. Jun veltae bat ta Salon sventa Tsobobbail sventa noʼox tsaʼ kʼop. Laj yakʼ venta jun ermana ti jaʼ mas lek xkʼopoj ta griego li Kyriacose ti jaʼ mu snaʼ lek li inglese, jaʼ yuʼun la skʼopon batel jun ermano ta yan tsobobbail ti likem ta Grecia sventa xtal skoltae. Ta skoj ti ta slekil yoʼonton chiʼinat ta loʼil yuʼun li ermanoe lek laj yaʼi xchiʼuk jmoj la xchanik jayibuk u li Vivliae. Pe ta tsʼakale laj yikta xchanel Vivlia li Kyriacose.

Kʼalal oxib xaʼox jabil yakal chchan Vivlia li Georginae yakal-o chkontrainat yuʼun li smalale. Li Kyriacose laj yal ti chikta komel mi laj yichʼ voʼe. Kʼalal kʼot skʼakʼalil chichʼ voʼ li Georginae ta sjunul yoʼonton la skʼopon Jeova sventa mu x-iktaat yuʼun li smalale. Kʼalal kʼotik ta sna li stestigotak Jeova sventa x-ikʼat batel ta mukʼta tsobajel li Georginae, xi laj yal li Kyriacose: «Jelavanik batel te ta jtaotkutik ta be, yuʼun chibat ta jkarokutik». ¡Ay ta sob li ta mukʼta tsobajele xchiʼuk laj yil kʼalal laj yichʼ voʼ li yajnile!

Ta mas tsʼakale muʼyuk xa mas chkontrainvan li Kyriacose xchiʼuk lik sjel stalelal. Kʼalal jutuk xa mu 40 jabiluk yochel ta mantal li Georginae jaʼ to laj yichʼ voʼ li smalale. ¿Kʼusi koltaat-o li Kyriacose? Xi chale: «Ximuyubaj tajek ti muʼyuk kʼusi pajtsanat sventa xichʼ ta mukʼ Jeova li kajnile». Xi chal li Georginae: «Akʼo mi tskontrainun tajek li jmalale, jpʼel onoʼox ta koʼonton ti muʼyuk chkikta yichʼel ta mukʼ li Jeovae. Akʼo mi jech, laj onoʼox jkʼopon li Jeovae xchiʼuk la jpat koʼonton ti chkʼot ta yajtunele».

Li kʼusi yan xuʼ xapas sventa xakolta li anup achiʼile jaʼ ti jechuk atalelal kʼuchaʼal li yajtsʼaklom Cristoe. Li jtakbol Pedroe xi la stojobtas li ajnilaletik ti jaʼik yajtsʼaklom Cristoe: «Ichʼic me ta mucʼ li amalalique. Yuʼun me oy muʼyuc xchʼunojic scʼop Dios li amalalique, cʼalal chilic ti lecubenoxuque, xuʼ ta xlic xchʼun ta aventaic. Mu persauc chavalbeic» (1 Ped. 3:1). Li Christine la xchʼun li tojobtasel taje manchuk mi jalij jayibuk jabil sventa xkʼot ta yoʼonton mantal li smalale, ti jaʼ John sbie. Kʼalal kʼot ta stestigo Jeova li Christine, li smalale mu toʼox xchʼun mi oy li Diose. Li Johne mu skʼan stikʼ sba li ta relijione, pe laj yakʼ venta ti tsots skʼoplal chaʼi Christine li achʼ relijion stamoje. Xi chal li Johne: «Laj kil ti mas xa xmuyubaj-o yuʼun li srelijione xchiʼuk ti mas xa stsal yuʼun li vokoliletike, taje jaʼ la skoltaun ek sventa stsal kuʼun li tsatsal vokoliletike».

Mu jsetʼuk la suj smalal li Christine sventa xchʼun li kʼusi xchʼunoje. Xi chal li smalale: «Li Christine laj yakʼ venta ti jaʼ lek mu sloʼiltabun ta sventa li srelijione xchiʼuk oy smalael yuʼun sventa kʼunkʼun jchan batel jtuk». Kʼalal tsta junuk mantal li Christine li ta revista ¡Despertad! xchiʼuk Li Jkʼel osil ta toyole, ti chalbe skʼoplal siensia o li kʼusitik pasbile, ti snaʼoj tskʼupin skʼelel li smalale, xi chalbee: «Lek chavaʼi skʼelel jnaʼ maʼ liʼe».

Ta mas tsʼakale la spas juvilar li Johne, vaʼun lik yabtelan stsʼunel nichim. Ta skoj ti mas xa xokol ta snopel li sjakʼobil ti mas tsotsik skʼoplal ta xkuxlejale, xi lik sjakʼbe sbae: «¿Mi te noʼox vul ta lokʼel stuk li krixchanoetike o kʼu yuʼun ti laj yichʼik pasele?». Jun veltae chiʼinat ta loʼil yuʼun jun ermano li Johne, xi albate: «¿Kʼu yelan chavaʼi ti jchantik li Vivliae?». Xi chal li Johne: «Ta skoj ti lik xaʼox jchʼun ti oy li Diose laj kalbe ti leke».

Toj tsots skʼoplal ti muʼyuk lubtsaj li Christine. Kʼalal echʼem xaʼox jtob jabil ti tspasilan orasion sventa xchʼam mantal li Johne, jaʼ to laj yichʼ voʼ. Li avie jmoj xa chtunik ta stojolal Jeova. Xi chal li Johne: «Oy chaʼtos kʼusi la stijbun koʼonton. Baʼyuke jaʼ li slekil yoʼonton li stestigotak Jeovae. Li ta xchibale jaʼ ti kʼalal nupunemot xchiʼuk junuk stestigo Jeovae, nupunemot xchiʼuk jun krixchano ti tukʼ yoʼontone, ti apatoj avoʼonton ta stojolale xchiʼuk ti ta sjunul yoʼonton tskoltaote». Li Christine laj yakʼ ta  xkuxlejal li kʼusi chal 1 Pedro 3:1, vaʼun te laj yakʼ venta ti lek li kʼusi chkʼot ta pasele.

¿Kʼusi xuʼ xkaltik ta sventa li buchʼutik ta jchanubtastik toʼox ta Vivlia ti muʼyuk xa oy ta yoʼontonik mantale? Xi laj yal li ajvalil Salomone: «Ovolajan noʼox ta sob xchiʼuc ta mal cʼacʼal, yuʼun mu xanaʼ bu junucal lec chbat, me jaʼ ti baʼyuc laj atsʼune o me jaʼ ti bu tsʼacal laj atsʼune, o me xchibal lec chbat» (Ecl. 11:6). Li mantal ta jtsʼunbetik ta yoʼontonik krixchanoetike, bakʼintike chjalij epal jabiletik sventa xchʼi. Akʼo mi jech, xuʼ van xakʼik venta ta mas tsʼakal ti toj tsots skʼoplal ti xijnopajutik ta stojolal li Diose (Sant. 4:8). Xuʼ van ta mas tsʼakale labal to chavil li kʼusi chkʼot ta pasele.

Nopo avaʼi li kʼusi kʼot ta stojolal Alice ti te toʼox nakal ta India ti bat nakluk ta Inglaterrae. Ta 1974 lik xchan Vivlia. Li Alice chkʼopoj ta hindi kʼop, pe tskʼan chchan lek li inglese. Oy van jayibuk jabil la xchan li Vivliae xchiʼuk ay jayibuk velta ta tsobajel ta jun tsobobbail ta inglés. Snaʼoj ti jaʼ melel li kʼusi yakal chchane, pe li stuke xkoʼolaj noʼox kʼuchaʼal jun chʼayob oʼontonal chil. Jech noxtok, oy tajek ta yoʼonton li saʼel takʼine xchiʼuk lek tajek xaʼi xbat ta kʼinetik. Ta mas tsʼakale laj yikta xchanel Vivlia li Alice.

Kʼalal jutuk xaʼox mu 30 jabiluk yechʼele, li Stellae ti jaʼ toʼox chakʼbe chanubtasel ta Vivlia li Alice takbat tal jlik karta ti xi chale: «Jnaʼoj ti xamuyubaj tajek mi la avaʼi ti laj xa kichʼ voʼ ta mukʼta tsobajel ta oxib kʼakʼal ti la achanubtasun ta Vivlia ta 1974. Toj tsots akʼoplal li ta jkuxlejale. La atsʼun ta koʼonton li kʼusi melele xchiʼuk akʼo mi muʼyuk toʼox xkakʼ jba ta stojolal li Diose, pe te kom-o ta jol xchiʼuk ta koʼonton li kʼusi melele».

¿Kʼusi kʼot ta stojolal? Li Alice chal ti ipaj toʼox tajek ta at-oʼonton ta skoj ti cham smalal ta 1997. La skʼopon Dios ta orasion, vaʼun lajuneb minuto ta mas tsʼakale chaʼvoʼ stestigotak Jeova kʼot tijbatuk stiʼ sna ti chkʼopojik ta punjabi kʼope xchiʼuk akʼbat li tratado ¿Qué esperanza hay para los seres queridos que han muerto? Li Alice laj yakʼ venta ti takʼbat li s-orasione xchiʼuk la snop ti skʼan chbat saʼ li stestigotak Jeovae. Pe ¿bu van xuʼ sta? La sta jlik slivreta ti voʼne xa te oy yuʼune ti te tsakal bu stukʼil xkom li tsobobbail ta punjabi kʼope, ti jaʼ akʼbil yuʼun li Stellae. Li Alice ay li ta Salon sventa Tsobobbaile, li ermanoetik ti chkʼopojik ta punjabi kʼope ta slekil yoʼonton la xchʼamik. Xi chal li Alice: «Jech-o skʼanojikun laj kaʼi kʼalal lajem xaʼox li tsobajele, jaʼ yuʼun jaʼ la skoltaun sventa mu xa masuk xkat koʼonton».

Lik batuk li ta tsobajeletike xchiʼuk lik xchan yan velta li Vivliae, la xchan lek xkʼopoj xchiʼuk stsʼibael li kʼop ta punjabie. Ta 2003 laj yichʼ voʼ. Li skarta la stakbe batel li Stellae xi la stsʼiba ta slajebe: «Kolaval tajek ti la atsʼunbun ta koʼonton li kʼusi melel leʼ xa ta 29 jabile xchiʼuk ti la avakʼ kil ta atalelal li kʼusi leke».

«Kolaval tajek ti la atsʼunbun ta koʼonton li kʼusi melel leʼ xa ta 29 jabile xchiʼuk ti la avakʼ kil ta atalelal li kʼusi leke.» (Alice)

¿Kʼusi xuʼ xachan ta sventa li loʼiletik taje? Xuʼ van mas xjalij ti mu jechuk amalaoje, pe mi oy jun krixchano ti oy ta yoʼonton chchan li mantale, mi melel li kʼusi chale xchiʼuk mi bikʼit chakʼ sbae, li Jeovae chakʼ chʼiuk ta yoʼonton li kʼusi melele. Jvules ta joltik ti xi onoʼox laj yal ta lokʼolkʼop li Jesuse: «Li stsʼunube te ta xlic javuc tal stuc, ta xlic chʼiuc tal, pero mu snaʼ cʼu xʼelan ta xchʼi. Yuʼun te ta xchʼi tal stuc ta banamil. Baʼyuc ta xlocʼ yanal, jaʼo ta xacʼ xnich, jaʼo ta xcom sat» (Mar. 4:27, 28). Ta «xlic javuc tal stuc» xchiʼuk kʼunkʼun chchʼi. Yuʼun li jujun jcholmantale mu snaʼ kʼuyelan chkʼot ta pasel li yabtele. Jaʼ yuʼun tsʼunolajan noʼox, te chavil ti ep chatsobbe sat ta tsʼakale.

Mu me xchʼay xavaʼi ti tsots skʼoplal li orasione. Li Georgina xchiʼuk Christine muʼyuk laj yikta sbaik ta spasel orasion. Jaʼ yuʼun chaʼa, «cʼopanic Dios scotol ora» xchiʼuk mu xachibajik, yuʼun «cʼalal me iʼechʼ jayibuc cʼacʼale» chavilbeik sbalil li avabtelike (Rom. 12:12; Ecl. 11:1).