LIVOKʼKUTIK ta jun utsʼ alalil ti laj yil lajunvoʼ yalab xnichʼnabike, chi-abtejkutik ta jun rancho ta Ostrobotnia Septentrional, ta Finlandia. Ta jbikʼtal onoʼox laj kil jvokolkutik ta skoj li Xchibal Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile. Akʼo mi toj ep kilometro xil jnakutik ti bu tspasik kʼope, batsʼi te oy-o ta koʼontonkutik li kʼusi toj chopol kʼot ta pasel ta paskʼope. Kʼalal lajik ta vomba li jteklum Oulu xchiʼuk Kalajoki ti nopol xkilkutike, jkʼelojkutik tstsajub li vinajel ta akʼobaltik ta skoj taje. Yaloj xa onoʼox jtot jmeʼkutik ti skʼan jnakʼ jbakutik mi laj kilkutik tal li avionetik sventa paskʼope. Jaʼ yuʼun kʼot ta koʼontonkutik kʼalal laj yal jbankilkutik ti Tauno sbi ti ch-ayan tukʼilal xchiʼuk ti chkʼataj ta jun paraiso li Balumile.

Chanlajuneb toʼox sjabilal kʼalal lik xchan li kʼusitik chchanubtasvan Vivlia li Taunoe, jaʼo kʼalal lik xchanbe svunik li Jchanolajeletik ta Vivliae. Jaʼ yuʼun, muʼyuk bu la spas servisio militar kʼalal lik li paskʼope, yuʼun xchanubtasoj xaʼox li sjol yoʼonton ta sventa li kʼusi chal Skʼop Diose. Ta skoj taje la stikʼik ta chukel, muʼyuk xkʼuxul yoʼonton li kʼusitik la spasbeik tee. Pe kʼajomal noʼox ayan-o mas ta yoʼonton ti chtun ta stojolal Jeovae xchiʼuk kʼalal lokʼ ta chukele mas to ta sjunul yoʼonton la xchol mantal. Jaʼ la stij koʼontonkutik li slekil talelal sventa xibatkutik li ta tsobajel tspas stestigotak Jeova ta jun lum ti te noʼox nopole. Chikʼotkutik xtok li ta mukʼta tsobajeletike, pe sventa jech jpaskutike skʼan tsots xi-abtejkutik sventa jtsob jpasajekutik: ta jtsʼunkutik tuix, ta jtsobkutik makom xchiʼuk ta jpasbekutik skʼuʼ li jlakʼnakutike. Ta skoj ti toj ep abtel li ta jranchokutike mu xuʼ jmoj xibatkutik li ta mukʼta tsobajeletike, jaʼ yuʼun ta jelulan jbakutik.

Li kʼusitik la jchankutik ta sventa Jeova xchiʼuk ta sventa li kʼusi yaloj tspase jaʼ la jkʼankutik-o mas, jaʼ yuʼun laj kakʼ jkuxlejalkutik ta stojolal. Laj kichʼkutik voʼ ta 1947 sventa xkakʼ ta ilel ti laj xa kakʼ jbakutik ta stojolale (voʼlajuneb jabil yichʼoj li Annikkie, jaʼ vuklajuneb li Ailie). Jaʼo laj yichʼ voʼ ek li jvixkutik ti Saimi sbie. Jech noxtok la jchanubtaskutik ta Vivlia li jvixkutik Linnea ti malijem xaʼoxe. Kʼotik ta stestigotak Jeova xchiʼuk yutsʼ yalal. Kʼalal laj xaʼox kichʼkutik voʼe, lik kakʼ ta koʼontonkutik ti chitunkutik ta prekursor auksiliar bakʼintik ti prekursor sventa vakasion toʼox sbie.

Libatkutik ta naklej ta Kemi ta 1955, ti jaʼ jun jteklum ti mas to ta norte oye. Akʼo mi sjunul kʼakʼal chi-abtejkutik, oy ta koʼontonkutik ti xitunkutik ta prekursorale. Ta skoj ti chixiʼkutik mi xlaj jtakʼinkutike baʼyel la jtsʼin jtakʼinkutik kʼalal skʼan toʼox jlikeskutik li prekursorale. Jaʼo la jchiʼinkutik ta loʼil li prekursora ti laj kalbetik skʼoplal ta baʼyele. Li kʼusi laj yalbunkutike jaʼ te laj yakʼ kilkutik ti kʼalal chijtun ta stojolal Jeova ta tsʼakal orae maʼuk to skʼan mi oy ep kʼusitik kuʼuntik o mi tskoltautik li kutsʼ kalaltike. Li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti jpat koʼontontik ta stojolal li Jtotik ta vinajele.

Ti kʼuyepal jtsʼinoj jtakʼinkutik li vaʼ kʼakʼale, xuʼ van xikuxikutik-o chibuk u. Jaʼ yuʼun la jkʼan chitunkutik ta prekursora ta mayo ta 1957 chibuk u te ta Pello, jun  lum te ta Laponia, ta yakʼol círculo polar ártico, akʼo mi lixiʼkutik jutuk kʼalal la jnojeskutik li solisitude. Kʼalal echʼ li chib ue muʼyuk bu jlajesojkutik-o li kʼuyepal jtsʼinoj jtakʼinkutike, jaʼ yuʼun la jnojeskutik chib u yan velta li solisitude. Kʼalal laj li chib u xtoke jech-o yepal li jtakʼinkutike. Jaʼ te la jpat-o mas koʼontonkutik ti chchabiunkutik li Jeovae. Akʼo mi echʼ xa 50 jabil ti chitunkutik ta prekursorae, ¡te to oy ti kʼu yepal la jtsʼin jtakʼinkutike! Kʼalal ta jnopbekutik skʼoplal li kʼusi jnuptanoj ta jkuxlejalkutike, xkoʼolaj ti te snitoj jkʼobkutik yaʼel li Jeovae xchiʼuk ti xi chalbunkutike: «Mu [xaxiʼik], vuʼun chajcolta[ik]» (Is. 41:13).

Ta 1958, li jkʼelvanej ta sirkuito kuʼunkutike laj yalbunkutik ti xuʼ xibatkutik ta Sodankylä (Laponia), sventa te xitunkutik ta prekursor espesial. Li vaʼ kʼakʼal taje kʼajomal noʼox jun stestigo Jeova oy li ta lum taje, jun ermana ti toj labal sba ti kʼuyelan lik yojtikin li mantale. Yuʼun bat ta Helsinki ti jaʼ kapital yuʼun Finlandia xchiʼuk xchiʼiltak ta chanun li skereme. Vaʼun kʼalal yakal chanavik batel ta kaye xchiʼuk xchiʼiltak ta chanun li kerem taje, ti jaʼ ta slajeb xa xlokʼ batele, te nopaj tal jun ermana ti meʼel xae; vaʼun laj yakʼbe jlik Li Jkʼel osil ta toyole xchiʼuk laj yalbe ti akʼo yakʼbe smeʼe. Laj onoʼox yakʼbe li revista une, vaʼun li meʼile laj yakʼ venta ta anil ti laj xa sta li melel relijione.

La jchʼamunkutik jkʼol jkuartokutik ta xchaʼkojal na, ta yakʼol ti bu tsjisik teʼe xchiʼuk sventa te x-echʼ tsobajel kuʼunkutik. Kʼalal lik jtsob jbakutike kʼajomal noʼox ta jtsob jbakutik xchiʼuk li ermana ti te nakale xchiʼuk jun stseb. Jmoj ta jchankutik li mantal ti chapbil skʼoplal chichʼ chanele. Ta mas tsʼakale te tal abtejuk jun vinik ta jisteʼ, taje chchan xa onoʼox Vivlia xchiʼuk stestigotak Jeova. Vaʼun tal xchiʼinunkutik ta tsobajel xchiʼuk yutsʼ yalal. Ta mas tsʼakale laj yichʼik voʼ xchiʼuk yajnil, vaʼun jaʼ xa la sbain skʼelel li tsobajeletike. Jech xtok te tal junantik viniketik ti te ch-abtejike, tal xchiʼinunkutik ta tsobajel xchiʼuk la xchʼamik li kʼusi melel chal Vivliae. Chib jabil ta mas tsʼakale, epaj xaʼox li buchʼutik chkʼotik li ta grupo taje, jaʼ yuʼun pas ta tsobobbail.

Tsots chkaʼikutik xcholel mantal ta skoj ti toj nom li bu ta jcholkutik mantale. Kʼalal chbat jvulaʼankutik li krixchanoetik ta yorail kʼepelaltike ta kok chixanavkutik, ta kanova xchiʼuk ta visikleta. Toj jtunel kuʼunkutik li visikletae, yuʼun jaʼ ta jtuneskutik kʼalal chibatkutik ta mukʼta tsobajeletik o kʼalal chbat jvulaʼan jtot jmeʼkutike, ti ta sienal noʼox kilometro xkilkutike. Li ta yorail siktike ta autovus chibatkutik ta jun bikʼit jteklum li ta lum taje, vaʼun ta kok xa ta  jcholkutik mantal ta jujupʼej na. Kʼalal chlaj koʼontonkutik ta svulaʼanel skotol li jnaklejetike, chibatkutik ta kokutik ta yan jteklum. Batsʼi pim chmuy li taive, jaʼ yuʼun noj ta taiv bakʼintik li bee. Jech oxal, nopoltik noʼox te chixanavkutik batel ti bu xpolet chkom sbe li trineo ti jochbil ta kaʼe. Bakʼintike solel mu xa xvinaj bu chkom sbeik li yan jxanviletike, jech xtok kʼalal chlik xa li primaverae tsvos li taive, vaʼun solel mu xa xixanavkutik.

Ta skoj ti toj echʼ xa noʼox sike batsʼi pim ta jlap jkʼuʼkutik. Ta jlap lek jmediakutik ti pasbil ta batsʼi tsotse, ta jlap chaʼlom o oxlom sna kokutik xchiʼuk jvotakutik. Akʼo mi lek natik li jvotakutike ta onoʼox xnoj ta taiv, jaʼ yuʼun kʼalal chikʼotkutik ta s-eskalerail jpʼejuk nae, ta jlokʼkutik sventa ta jtanibekutik li staivale. Jech xtok, chtʼuxij stiʼiltak li jnatil kʼuʼkutik kʼalal ch-echʼ chjux sba ta taive, jech oxal mi sikub tajek li osile chyijub tajek kʼuchaʼal tsatsal takʼin. Xi laj yalbunkutik jun antse: «Toj ep xa onoʼox maʼ xchʼunel avoʼontonike; yuʼun laj avakʼ talel avokolik ti toj echʼ xa noʼox sike». Yuʼun sventa xikʼotkutik ta snae lixanavkutik xaʼox buluchib kilometro.

Ta skoj ti toj nom ti bu chikʼotkutike, nopolik noʼox ti te chivaykutik ta sna li krixchanoetike. Kʼalal chbat xa kʼakʼal chkilkutike chlik jsaʼ bu xuʼ jchʼamunkutik na. Toj abol yuni ba li naetike, pe toj lek xkʼopojik xchiʼuk toj lek xchʼamvan ta snaik li krixchanoetike. Yuʼun maʼuk noʼox chakʼ ti bu xuʼ xivaykutike, yuʼun chakʼ jveʼelkutik xtok. Ep ta velta jaʼ la jtasinbekutik snukulil bakʼintik li alce, oso o reno. Pe bateltik xtoke xkoʼolaj xa kʼuchaʼal jkʼulej laj kaʼi jbakutik. Jech kʼuchaʼal liʼe, laj yikʼunkutik muyel jun ants ta xchaʼkojal sna ti lek mukʼe. Kʼalal likʼotkutik li ta kuarto sventa jvulaʼaletike, jaʼ to laj kilkutike toj alakʼ sba li stemale, ti lek sak xchiʼuk ti lek luchbil xpixe. Ep ta velta chkalbekutik onoʼox li kʼusi chal Vivlia li buchʼutik chotesunkutik ta snaike, akʼo mi te ch-och akʼobal kuʼunkutik. Jun veltae, jmoj jkuarto livaykutik xchiʼuk li yajval na, ti jaʼ jun nupul tsʼakale. Akʼo mi ikʼmutsʼan, chkalbekutik-o skʼoplal li kʼusi chal Vivliae, jaʼ to la jkechankutik loʼil kʼalal poʼot xaʼox sakube, yuʼun toj ep kʼusitik tsjakʼik li vinik xchiʼuk yajnile, jaʼ yuʼun tsjelilan sbaik ta sjakʼel.

Muʼyuk kʼusi mas xchʼi li ta Laponiae, pe alakʼ onoʼox sba, yuʼun chjel batel yutsil ta jayjay u. Pe li kʼusi mas toj lek chkilkutike jaʼ li krixchanoetik ti skʼanojik li Jeovae. Li buchʼutik chkalbekutik mantale jaʼ jlom li jsaʼsiʼetik ti ta sjunul yoʼonton tskʼan chaʼiik mantal ti te chkʼotik ta Laponiae. Manchuk mi uni kʼox antsunkutik noʼox, ta xbat kalbekutik mantal tsatsal viniketik ti ep te stsoboj sbaik ta uni na ta jtakutik bakʼintike, ta sjunul yoʼonton chchikintaik li mantale xchiʼuk lek chchʼamik li vunetike.

Toj echʼ noʼox lek kʼusitik kʼot ta pasel ta jkuxlejalkutik. Jun veltae, muʼyuk xa la jtakutik li autovuse, yuʼun li reloj te ta skotleb karoe jelavem voʼob minuto. Jaʼ yuʼun la jtsakutik batel yan autovus ti jot-o bu chbate, ta jun lum ti muʼyuk bu jcholojkutik-o mantal tee. Li ta baʼyel na bu likʼotkutike, la xchʼamunkutik jun tsebal ants ti xi laj yalbunkutike: «Lavulik xa,  yakal ta jmalaoxuk». Yuʼun li xvix ti la jchanubtaskutik ta Vivliae, yalojbe ti akʼo xbat jvulaʼankutik li vaʼ kʼakʼal taje. Pe muʼyuk kʼusi kabinojkutik li voʼonkutike. Lik xchan Vivlia li ants taje xchiʼuk lik xchan Vivlia li yutsʼ yalal ti te nopol nakalike. Ta mas tsʼakale la jtsobkutik sventa jmoj jchanubtaskutik ta Vivlia, te van lajchaʼvoʼuk la stsob sbaik. Vaʼun ep kʼotik ta stestigotak Jeova li utsʼ alalil taje.

Laj kichʼkutik takel batel ta Kuusamo ta 1965, ta yolon tajek círculo polar ártico, xchiʼuk te to chitunkutik li avie. Li vaʼ jabile, toj jutuk toʼox jcholmantaletik li ta tsobobbaile xchiʼuk mu toʼox skʼanik lek mantal ta slikebal li krixchanoetike, yuʼun oy srelijionik xchiʼuk chopol kʼusi tsnopik ta stojolal li stestigotak Jeovae. Pe akʼo mi jech, lek yichʼojik ta mukʼ li Vivliae, vaʼun jaʼ tsnup-o sba jloʼilkutik. Ta kʼunkʼun lik kojtikinkutik batel li krixchanoetike, vaʼun kʼalal echʼem xaʼox chibuk jabile mas xa kʼun laj kaʼikutik ta slikesel chanubtaseletik ta Vivlia.

Mu xa xuʼ kuʼunkutik ti jcholkutik mantal spʼejel kʼakʼale, pe ta jcholkutik mantal jutuk mu skotoluk kʼakʼal. Manchuk mi toj ep ti bu ta jcholkutik mantale, mas xa kʼun laj kaʼikutik ta spukel batel li lekil aʼyejetik kʼalal albat yuʼun jun-olkutik ti akʼo xchan stsʼotel karo li Ailie, vaʼun akʼbat slisensia ta 1987, ti yichʼoj xaʼox 56 jabile. Jech noxtok toj ep la skoltaunkutik kʼalal laj yich vaʼanel li Salon sventa Tsobobbail ti oy jun yuni bikʼit naile, yuʼun jaʼ te libatkutik ta naklej.

Toj echʼ xa noʼox chakʼ muyubajel ti laj kilkutik kʼuxi epaj talel li ermanoetike. Kʼalal la jlikeskutik li abtelal ta tsʼakal ora ta snorteal Finlandiae kʼajomal noʼox uni jayvoʼ jcholmantaletik oy ta sjunul ti bu ta jcholkutik mantale ti te spukoj sbaik batele. Li avie oy xa jayibuk tsobobbailetik, jun xa sirkuito ta skotol. Ep ta veltae, chtal skʼoponunkutik ermanoetik li ta mukʼta tsobajeletike xchiʼuk tsjakʼbunkutik mi xvul to ta jolkutik buchʼu. Jlome bikʼitik toʼox kʼalal chkʼot kakʼkutik chanubtasel ta Vivlia ta snaike. ¡Laj onoʼox yakʼ sat li sbekʼ mantal la jtsʼunkutik komel ti oy xa ta sjayibal jabile! (1 Cor. 3:6.)

Lokʼ 50 jabil ti chitunkutik ta prekursora espesial ta 2008. Ta jtojbekutik ta vokol Jeova, yuʼun jpatojbe jba koʼontonkutik sventa xkuch kuʼunkutik spasel li kʼupil sba abtelal liʼe. Akʼo mi lek noʼox sba li jkuxlejalkutike, muʼyuk kʼusi spasoj palta kuʼunkutik (Sal. 23:1). ¡Jecheʼ noʼox ti la jvul koʼontonkutik ta slikebale! Li Jeovae spatoj talel koʼontonkutik li jabiletik echʼ talele, jech onoʼox kʼuchaʼal yaloj stuke: «Vuʼun chacacʼbot atsatsal, vuʼun chajcoltaot; vuʼun chajtsacot lec ta jbatsʼicʼob ti xuʼ yuʼun tstsalvane» (Is. 41:10).