XI CHAL li Vivliae: «Li col jnichʼontic chijyacʼbutic Mucʼul Diose jaʼ jcʼulejaltic, jaʼ jun mucʼ bendición chquichʼtic» (Sal. 127:3). Jaʼ yuʼun xmuyubajik tajek li yajtsʼaklomtak Cristo kʼalal ch-ayan yuni neneʼike.

Pe maʼuk noʼox xmuyubajik, yuʼun oy kʼusi tsots tsbainik xtok. Sventa lek xchʼi xchiʼuk ti mu x-ipaje skʼan makʼlinel lek skotol kʼakʼal. Jaʼ jech xtok, sventa lekuk tsots xchʼunel yoʼonton xchʼie skʼan me makʼlinel ta mantal xchiʼuk ti xchanubtasat yuʼun stot smeʼe. Jaʼ yuʼun, skʼan me xakʼbeik yipal ta yalilanbel beiltaseletik ta Vivlia (Prov. 1:8). Pe ¿kʼu smukʼul skʼan xlik xchanubtas li yalab xnichʼnabike, xchiʼuk kʼu yelan skʼan xchanubtasik?

Jkʼeltik avil li kʼusi kʼot ta stojolal Manoa ti jaʼ snitilulal li Dane. Li Manoae te nakal ta Zora, ti jaʼ jun jteklum te ta voʼneal Israele. Li yaj-anjel Jeovae laj yalbe yajnil Manoa ti chil jun yole. Pe mu snaʼ x-alaj li ants taje (Juec. 13:2, 3). Ta melel, xmuyubajik tajek ti chil yuni neneʼike, pe lik svul yoʼontonik xtok un. Xi la skʼanbe vokol Dios li tukʼil Manoae: «Cajval Mucʼul Dios, ta jcʼanbot vocol ti acʼo xa taluc yan velta li vinic ti laj atac tale; acʼo tal xchanubtasuncutic lec cʼusi ta jpascutic cʼalal me ivocʼ li querem laj avale» (Juec. 13:8). La stsak lek ta mukʼ xchaʼvoʼalik ti kʼuyelan skʼan stsʼites li yuni neneʼike. Ta melel, laj yakʼbeik yipal ta xchanubtasel ta Smantal Dios li skeremike, pe mu jecheʼuk noʼox laj yakʼ yipalik, yuʼun xi chal li Vivliae: «Li espíritu yuʼun Mucʼul Diose laj yacʼbe stsatsal li Sansone». Koliyal li sjuʼel Diose, li Sansón ti jaʼ jun jchapanvanej echʼ ta Israele, toj ep kʼusitik labalik sba la spas (Juec. 13:25; 14:5, 6; 15:14, 15).

¿Kʼu smukʼul skʼan xlik xchanubtas yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike? Xi chal Vivlia ta sventa li Timoteoe: «Ta [s]bicʼtal onoʼox laj [y]otquin li scʼop Dios tsʼibabile». Jaʼ jech, ta sneneʼal onoʼox chanubtasat yuʼun smeʼ ti Eunice sbie xchiʼuk syaya ti Loida sbie (2 Tim. 1:5; 3:15). Jaʼ jech, ta sbikʼtal onoʼox lik chanubtasatuk ta mantal li Timoteoe.

Jaʼ yuʼun, toj lek me ti skʼanbeik koltael Jeova li yajtsʼaklomtak Cristoe xchiʼuk ti skʼelik kʼuxi chchʼakbeik skʼakʼalil sventa xchanubtas li yalab xnichʼnabik kʼalal bikʼitik toe. Xi chal li Proverbios 21:5: «Li cʼusi chichʼ chapanel ti lec nopbile lec chbat; yan me vovil pasbil noʼox ta anile muʼyuc stu chcʼot». Skʼan me xchapan sbaik baʼyel li totil meʼiletik kʼalal skʼan toʼox xvokʼ li sneneʼike. Xuʼ van spas junuk slistaik ta sventa li kʼusitik chtun yuʼune xchiʼuk ti baʼyeluk snopik kʼusitik tspasik ta sventa mantal xchiʼuk li sneneʼike. Li kʼusi skʼan spasike jaʼ ti xchanubtasik noʼox ta anil mi vokʼe.

Xi chal jlik livroe: «Batsʼi toj tsots me skʼoplal [jchanubtastik] sventa xyijub xchinab kʼalal jun chib toʼox u svokʼel li uni olole. Yuʼun jtob to velta yepal ch-epaj li kʼusitik ta xchinab sventa ep kʼusitik xchane» (Tsots me skʼoplal li kʼusi chchan ta sbikʼtal li ololetike: Jun tojobtasel sventa kʼuxi ta tsʼitesel li ololetik sventa lek xchʼiike, jaʼ noʼox oy ta inglés). ¡Toj tsots me skʼoplal ti jaʼo xchanubtasik ta mantal ta Vivlia kʼalal jun chib toʼox u svokʼel sneneʼik li totil meʼiletike!

Xi chal jun prekursora ta sventa li stsebe: «Ta onoʼox xkikʼ echʼel ta cholmantal kʼalal jun toʼox u yichʼoje. Melel onoʼox chaʼa, mu xaʼibe smelolal li kʼusi yakal ta jpase, pe ta skoj taje lek kʼusi kʼot ta pasel. Kʼalal chib xaʼox sjabilale, muʼyuk bu chiʼ chakʼbe tratadoetik li krixchanoetik ta cholmantale».

Toj lek me kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal ta sbikʼtal onoʼox chichʼ chanubtasel li ololetike. Pe ep totil meʼiletik chalik ti mu la kʼunuk ta chanubtasel ta mantal li yalab xnichʼnabike.

Mu me stsʼiji maʼ ololetike xchiʼuk ta ora noʼox chchʼay yoʼontonik. Vaʼun, jaʼ me toj tsots-o chaʼi li totil meʼiletike. Yuʼun chchʼay yoʼonton ta anil ta kʼusiuk noʼox li ololetike. Pe taje mu labaluk sba, yuʼun jaʼ to chojtikinik batel li kʼusitik oye. Jaʼ yuʼun chaʼa, ¿kʼusi skʼan spas li totil meʼiletik sventa xchikinta yalab xnichʼnabik li kʼusi chakʼbeik xchane?

Jkʼeltik avil li kʼusi laj yal Moisese. Xi chal li Deuteronomio 6:6, 7: «Acʼo ta avoʼnton scotol li cʼusitic laj calbot liʼ ta orae. Chanubtaso scotol cʼacʼal li anichʼnabe. Alilanbo yaʼyic scotol, buyuc noʼox oyot, me ta ana, me ta be, me ta avayab, o cʼalal [chalike]». Taje jaʼ skʼan xal ti ep ta velta chalbeik li kʼusi chakʼbeik xchane. Jaʼ jech kʼuchaʼal jtekʼ uni teʼ li olole, yuʼun skʼan xakʼolanbeik yaʼlel xkaltik. Mi chkoltaat yijil krixchanoetik kʼalal ep ta velta ch-albat li kʼusitik tsots skʼoplal sventa mu xchʼay ta sjole, ¡mas to me chkoltaat li ololetik kʼalal ep ta velta chkalbetike!

Skʼan me jal xachiʼin ta loʼil avalab anichʼnabik sventa xavakʼbeik xchan melel mantaletik ta Vivlia. Ta melel toj tsots maʼ taje, yuʼun mu noʼox xijxokob yilel. Pe xi tstojobtasutik jtakbol Pablo yoʼ jpastik li kʼusitik sventa mantale: «Tunesic lec li cʼacʼal chjelov avuʼunique» (Efes. 5:15, 16). ¿Kʼuxi xuʼ spas kuʼuntik taje? Jaʼ jech toj tsots laj yaʼi jun mol ta tsobobbail ta skoj ti ep kʼusitik sbainoje: skʼan stsʼites stseb, skʼan spas li kʼusitik sbainoj ta tsobobbaile xchiʼuk skʼan x-abtej. Jaʼ jech mu noʼox xokob li yajnil eke, ti chtun ta prekursora regulare. ¿Bu la xchʼak lokʼel skʼakʼalik sventa xchanubtas li stsebike? Xi chal li ermanoe: «Kʼalal mu to chibat ta abtele, ta jkʼelbekutik skotol kʼakʼal jtsebkutik li Jlivro ti chal  loʼiletik ta Vivliae o jaʼ ta jchankutik li foyeto Jkʼeltik skotol kʼakʼal li Skʼop Diose. Maʼuk noʼox taje, yuʼun kʼalal mu to chvaye ta to jkʼelbekutik jlikeluk xtok xchiʼuk kʼalal chilokʼkutik ta cholmantale chkikʼkutik batel. Ta jkʼan ta jchanubtaskutik ti bu kʼalal xuʼ kuʼunkutik kʼalal bikʼit toe».

Ta melel, jkotol ta jkʼantik ti akʼo spas kʼusi sbainojik kʼalal mi sta svaʼlej li kalab jnichʼnabtike. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplal ta jkʼantik kʼalal ta jchanubtastike jaʼ ti skʼan ta sjunul yoʼontonik li Diose (Mar. 12:28-30).

Xi chal li Salmo 127:4 ta Xchʼul Cʼop ti Jtotic Diose, ta skʼop Chamula: «Ti calab jnichʼnabtic chlaj vocʼuc ta jqueremaltique, jun yutsil ta jʼechʼel, yuʼun coʼol sʼelan sniʼ yolobetic [flechaetik] ti oy ta scʼob ti jʼacʼ-letoe». Xkoʼolaj ta flecha li ololetik ti stsakoj li j-akʼflechae. Taje skʼan sati lek batel sventa xkʼot ti bu tskʼane, yuʼun mu xa stakʼ sut tal kʼalal spʼitesoj xaʼox batel li flechae. Jaʼ jech li totil meʼiletik eke, mu jaluk te stsakoj li yuni flechaike, jaʼ xkaltik, li yalab xnichʼnabike. Jaʼ yuʼun, skʼan me xchanubtas ti bu kʼalal xuʼ yuʼunike, sventa xkʼot ta yoʼontonik li beiltaseletik ta Vivliae xchiʼuk ti mu xchʼay ta sjolike.

Xi la stsʼiba li jtakbol Juan ta sventa li xnichʼnab ta mantale: «Muʼyuc cʼusi yan ti toj xcuxet coʼnton yuʼune; jaʼ toj xcuxet coʼnton cʼalal chcaʼibe scʼoplal jnichʼnabtac ti jaʼ tspasic cʼusi melele» (3 Juan 4). Jaʼ xkuxet-o yoʼonton totil meʼiletik ek kʼalal «jaʼ tspasic cʼusi [melel]» li yalab xnichʼnabike.